University of Groningen
Mania and Meaning
Ouwehand, Eva
DOI:10.33612/diss.111593035
IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from it. Please check the document version below.
Document Version
Publisher's PDF, also known as Version of record
Publication date: 2020
Link to publication in University of Groningen/UMCG research database
Citation for published version (APA):
Ouwehand, E. (2020). Mania and Meaning: a Mixed Methods Study into Religious Experiences in People with Bipolar Disorder: Occurrence and Significance. Rijksuniversiteit Groningen.
https://doi.org/10.33612/diss.111593035
Copyright
Other than for strictly personal use, it is not permitted to download or to forward/distribute the text or part of it without the consent of the author(s) and/or copyright holder(s), unless the work is under an open content license (like Creative Commons).
Take-down policy
If you believe that this document breaches copyright please contact us providing details, and we will remove access to the work immediately and investigate your claim.
Downloaded from the University of Groningen/UMCG research database (Pure): http://www.rug.nl/research/portal. For technical reasons the number of authors shown on this cover page is limited to 10 maximum.
References, summaries,
Abdel Gawad, N., Chotalia, J., Parsaik, A., Pigott, T., & Allen, M. (2017). Religiosity in acute psychiatric inpatients. Th e Journal of Nervous and Mental Disease, 205(6), 448-452. doi: 10.1097/NMD.0000000000000688. Altman, E. G., Hedeker, D. Peterson, J. L., &
Davis, M. (1997). Th e Altman self-rating ma-nia scale. Biological Psychiatry, 42, 948-955. doi:10.1016/S0006-3223(96)00548-3. American Psychological Association (2013).
Diagnostic and statistical manual of mental disorder (5th ed). Washington, DC: Author. American Psychological Association (2007).
Resolution on religious, religion-based and/ or religion-derived prejudice. Washington, DC: Author.
Anthony, W. A. (1993). Recovery from mental illness: the guiding vision of the mental health system in the 1990s. PsychoSocial Rehabilitation Journal, 16(4), 11-23.
Appelbaum, P. S., Robbins, P. C., & Roth, L. H. (1999). Dimensional approach to delusions: Comparison across types and diagnosis. American Journal of Psychiatry, 156(12), 1938-1943. doi: 10.1176/ajp.156.12.1938.
Arends, C. (2014). If Billy Sunday comes to town—Delusion as a religious experience? Th e biography of Anton T. Boisen from the perspective of foundational theology. Zürich, Swiss: LIT Verlag.
Azorin, J.-M., Kaladjian, A., Fakra, E., Adida, M., & Belzeaux, R. (2013) Religious in-volvement in major depression: Protective or risky behavior? Th e relevance of bipolar spectrum. Journal of Aff ective Disorders, 150, 753-759. doi: 10.1016/j.jad.2013.02.034. Baetz, M., Bowen, R., Jones, G., &
Koru-Sen-gul, T. (2006). How spiritual values and worship attendance relate to psychiatric disorders in the Canadian population. Ca-nadian Journal for Psychiatry, 51, 654–661. www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17052033. Baetz, M., Griffi n, R., Bowen, R., & Marcoux,
G. (2004). Spirituality and psychiatry in Canada: Psychiatric practice compared with
patient expectations. Canadian Journal of Psychiatry, 49(4), 265-271. www.ncbi.nlm. nih.gov/pubmed/15147025.
Barker, E. (2008). Th e church without and the God within: Religiosity and/or spirituality? In E. Barker (Ed.), Th e centrality of religion in social life. Hampshire, England: Ashgate. Bassett, A. M., Baker, C., & Cross, S. (2015).
Religion, ‘normative uncertainty’ and clinical assessments. Journal of Psychiatric and Mental Health Nursing, 22, 606-615. doi:10.1111/jpm.12225.
Berghuijs, J. (2016). Nieuwe spiritualiteit en sociale betrokkenheid [New Spirituality and Social Engagement]. Psyche en Geloof, 27, 11-30. Statistical data received from the author. Berghuijs, J. (2017). Multiple religious
belong-ing in the Netherlands: An empirical ap-proach to hybrid religiosity. Open Th eology, 3, 19-37. doi:10.1515/opth-2017-0003. Berghuijs, J., Pieper, J., & Bakker, C. (2013).
Being ‘spiritual’ and being ‘religious’ in Eu-rope: Diverging life orientations. Journal of Contemporary Religion, 28(1), 15-32. doi:10.10 80/13537903.2013.750829.
Bernts, T., & Berghuijs, J. (2016) God in Ned-erland 1966-2015 [God in the NethNed-erlands]. Utrecht, the Netherlands: Ten Have. Biggerstaff , D. L., & Th ompson, A. R. (2008).
Interpretative phenomenological analysis (IPA): A qualitative methodology of choice in healthcare research. Qualitative Re-search in Psychology, 5, 173-183. doi:10.1080/ 14780880802314304.
Bipolar Wellness Centre. (n.d.). Why spirit-uality may be important to your qspirit-uality of life. Retrieved from http://www. bdwellness. com/Quality-of-Life-Areas/Spiritual. Bock, T. (2000). Psychosen zonder psychiatrie
[Psychoses without psychiatry] (M. Stolten-kamp, Trans.). Amsterdam, Netherlands: Candide.
Boeije, H. R. (2010). Analysis in qualitative research. London: Sage.
Boisen, A. T. (1936). Th e exploration of the inner world: A study of mental disorder and religious experience. New York, NY: Harper & Brothers. https://archive.org/details/in.er-net.dli.2015.18254.
Boisen, A. T. (1960). Out of the depths: An autobiographical study of mental disorder and religious experience. New York, NY: Harper & Brothers. Retrieved from https://archive. org/stream/outoft hedepthsan012920mb-p#page/n7/ mode/2up.
Borjes, M., Van Eerd, I., Sisselaar, A., Verhaar, B., & Vink, M. (2001). In de geest van… Cliënten over levensbeschouwing [In the spirit of… Cliënts on philosophy of life]. Amster-dam, the Netherlands: APCP.
Braam, A. W. (2009). Religion/spirituality in mood disorders. In P. Huguelet & H. G. Koe-nig (Eds.), Religion/spirituality and psychia-try (pp. 97-113). New York, NY: Cambridge University Press.
Braam, A. W., (2017). Towards a multidisci-plinary guideline religiousness, spirituality, and psychiatry: What do we need? Mental Health, Religion and Culture 20 (6), 597-588. doi: 10.1080/13674676.2017.1377949. Braam, A. W., Schrier, A. C., Tuinebreijer, W.
C., Beekman, A. T. F., Dekker, J. J. M., & De Wit, M. A. S. (2010). Religious coping and depression in multicultural Amsterdam: A comparison between native Dutch citizens and Turkish, Moroccan and Surinamese/ Antillean migrants. Journal of Aff ective Disorders, 125, 269-278. doi: 10.1016/j. jad.2010.02.116.
Braam, A. W., Sonnenberg, C. M., Beekman, A. T., Deeg, D. J., & Van Tilburg, W. (2000) Religious denomination as a symptom-for-mation factor of depression in older Dutch citizens. International Journal of Geriat-ric Psychiatry, 15, 458-466. doi:10.1002/ (SICI)1099-1166(200005)15:5<458::AID-GPS141>3.0.CO;2-5.
Braam, A. W., & Verhagen, P. J. (2016) Religie, spiritualiteit en psychiatrie [Religion, spirit-uality and psychiatry]. Houten, the Nether-lands: Accredidact.
Brett, C. M. C. (2002). Psychotic and mystical states of being: Connections and distinc-tions. Philosophy, Psychiatry & Psychology, 9(4), 321-341. doi: 10.1353/ppp.2003.0053.
Brett, C. M. C. (2010). Transformative crises. In I. Clarke (Ed.), Psychosis and spirituality. consolidating the new paradigm (pp. 155-175). Chichester, UK: John Wiley & Sons Ltd. Brett, C., Heriot-Maitland, C., McGuire, P., &
Peters, E. (2014). Predictors of distress asso-ciated with psychotic-like anomalous expe-riences in clinical and non-clinical popula-tions. British Journal of Clinical Psychology, 2, 213-227. doi:10.1111/bjc.12036.
Brett, C. M. C., Johns, L. C., Peters, E. P., & McGuire, P. K. (2009). Th e role of metacog-nitive beliefs in determining the impact of anomalous experiences: A comparison of help-seeking and non–help-seeking groups of people experiencing psychotic-like anom-alies. Psychological Medicine, 39, 939-950. doi: 10.1017/S0033291708004650. Brett, C. M. C., Peters, E. P., Johns, L. C.,
Tabraham, P., Valmaggia, L. R., & McGuire, P. (2007). Appraisals of Anomalous Experi-ences Interview (AANEX): A multidimen-sional measure of psychological responses to anomalies associated with psychosis. British Journal of Psychiatry, 191(S 51) 23-30. doi: 10.1192/bjp.191.51.s23.
Brewerton, T. D. (1994) Hyperreligiosity in psychotic disorders. Th e Journal of Nerv-ous and Mental Disease, 182, 302-304. PMID:10678313.
Brocki, J. M., & Wearden, A. J. (2006). A crit-ical evaluation of the use of interpretative phenomenological analysis (IPA) in health psychology. Psychology & Health, 21(1), 87-108. doi:10.1080/14768320500230185. Bruner, J. (1991). Th e narrative construction
of reality. Critical Inquiry, 18(1), 1-21. doi: 0093-1896/91/1801-0002$01.00.
Casey, P. (2013). I’m spiritual but not reli-gious’—Implications for research and prac-tice. In C. C. H. Cook (Ed.). Spirituality, theology, and mental health (pp. 20-40). London, England: SCM Press.
Chadwick, P. K. (2010). ‘On not drinking soup with a fork: From spiritual experience to madness to growth – A personal journey. In: I. Clarke (Ed.), Psychosis and spirituality. Consolidating the new paradigm (pp. 65-75). Chichester: Wiley-Blackwell.
Claridge, G. (2010). Spiritual Experience: Healthy Psychoticism? In: I. Clarke (Ed.),
Psychosis and Spirituality. Consolidating the New Paradigm, (pp. 75-89), Chichester, Wiley-Blackwell.
Clarke, I. (2010). Psychosis and spirituality: Th e discontinuity model. In I. Clarke (Ed.), Psychosis and spirituality. Consolidating the new paradigm (pp. 101-115). Chichester, UK: Wiley & Sons.
Clarke, I., Mottram, K., Taylor, S. & Pegg, H. (2016). Narratives of transformation in psychosis. In: C. C. H. Cook, A. Powell & A. Sims (Eds). Spirituality and narrative in psychiatric practice. Stories of mind and soul (pp. 108-121). London: RCPsych Publication. Cobb, M., Dowrick, C., & Lloyd-Williams, M.
(2012). Understanding spirituality: A synop-tic view. BMJ Supportive & Palliative Care, 2, 239-243. doi:10.1136/bmjspcare-2012-000225. Cole, C. (2015). Th e body of Chris. A Memoir
of Obsession, Addiction, and Madness. San Fransisco: Inkshares Inc.
Cole, C. (2015, August 31). Is mania a spiritual experience? Retrieved from http://www.ibpf. org/blog/mania-spiritualexperience. Cook, C. C. H. (2004). Psychiatry and
mysti-cism. Mental Health, Religion & Culture 7(2), 149-163. doi: 10.1080/13674670310001602436. Cook, C. C. H. (2013). Controversies on the
place of spirituality and religion in psychiat-ric practice. In: C. C. H. Cook (Ed.), Spirit-uality, theology & mental health, (pp. 1-20). London, SCM Press.
Cook, C. C. H. (2015) Religious psychopatholo-gy: Th e prevalence of religious content of de-lusions and hallucinations in mental disor-der. International Journal of Social Psychiatry, 61, 404-425. doi:10.1177/0020764015573089. Cook, C. C. H. (2016) Narrative in psychiatry, theology and spirituality. In C. C. H. Cook, A. Powell & A. Sims (Eds.), Spirituality and narrative in psychiatric practice (pp. 1-14). Glasgow, UK: Bell & Bain.
Cook, C. C. H. (2019). Hearing voices, demonic and divine: Scientifi c and theological refl ec-tions. London: Routledge. Retrieved from http://dro.dur.ac.uk/27003/1/27003.pdf. Corstens, D., Escher, S., Romme, M. (2008).
Accepting and working with voices: Th e Maastricht approach. In: Moskowitz, A., Schäfer, I., Drohy, M.J. (Eds.). Psycho-sis, trauma and dissociation. emerging
perspectives on severe psychopathology. Chichester, UK, John Wiley & Sons, Ltd. Cothran, M. M., & Harvey, P. D. (1986).
Delu-sional thinking in psychotics: Correlates of religious content. Psychological Reports, 58, 191-199. doi:10.2466/pr0.1986.58.1.191. Creswell, J. W. (2007). Qualitative inquiry &
research design. London: Sage.
Cruz, M., Pincus, H. A., Welsh, D. E., Green-wald, D., Lasky, E., & Kilbourne, A. M. (2010). Th e relationship between religious involvement and clinical status of patients with bipolar disorder. Bipolar Disorders, 12, 68-76. doi: 10.1111/j.1399-5618.2009.00772.x. Custance, J. (1954). Adventure into the Uncon-scious. London, UK: Christopher Johnson. Danbolt, L. J., Møller, P., Lien, L., & Hestad,
K. A. (2011). Th e personal signifi cance of religiousness and spirituality in patients with schizophrenia. International Journal for the Psychology of Religion, 21(2), 145-158. doi: 10.1080/10508619.2011.557009.
De Fazio, P., Gaetano, R., Caroleo, M., Cermi-nara, G., Giannini, F., Jaén Moreno, M. J., … Segura-García, C. (2016). Religiousness and spirituality in patients with bipolar disorder. International Journal of Psychiatry in Clinical Practice, 19, 233-238. doi:10.3109/13651501.20 14.1000929.
De Hart, J. (2011). Zwevende gelovigen. Oude en nieuwe spiritualiteit [Th e fl oating faithful. Old and new spirituality]. Amsterdam, the Netherlands: Uitgeverij Bert Bakker. De Hart, J. (2014). Geloven binnen
en buiten verband [Believers with-in and outside the fold]. Retrieved from https://www.scp.nl/Publicaties/ Alle_publicaties/Publicaties_2014/ Geloven_binnen_en_buiten_verband. De Waard, F. (2007). Spirituele crises.
Transper-soonlijke psychologie als perspectief [Spiritual crises. Transpersonal psychology as perspec-tive]. Assen, the Netherlands, Van Gorcum. DeHoff , S. L. (2018). Psychosis or mystical
reli-gious experience? A new paradigm grounded in psychology and reformed theology. Switzer-land, Cham: Palgrave Macmillan.
Dein, S. (2010). Judeo-Christian religious ex-perience and psychopathology: Th e legacy of William James. Transcultural Psychiatry, 47(4), 523-547. doi:10.1177/1363461510377568.
Dein, S., & Littlewood, R. (2011). Religion and psychosis: A common evolutionary trajecto-ry? Transcultural Psychiatry, 48(3), 318-335. doi:10.1177/1363461511402723.
Dein, S., (2011). Religious experience: perspec-tives and research paradigms. World Cul-tural Psychiatry Research Review, 3-9. ISSN: 1932-6270.
Dein, S., Cook, C. C. H., (2015). God put a thought into my mind: the charismatic Christian experience of receiving com-munications from God. Mental Health, Culture & Religion, 18(2), 97-113. doi: 10.1080/13674676.2014.1002761.
Dein, S., Cook, C. C. H., Koenig, H. (2012). Religion, Spirituality, and Mental Health: Current Controversies and Future Direc-tions. Th e Journal of Nervous and Mental Disease, 200(10), 852-855. doi: 10.1097/ NMD.0b013e31826b6dle.
Dein, S., Cook, C., Powell, A., & Eagger, S. (2010). Religion, spirituality and men-tal health. Th e Psychiatrist, 34(2), 63-64. doi:10.1192/pb.bp.109.025924.
Dèr Mouw, J. A. (1919). Brahman. Deel 1. Am-sterdam: Versluys. Retrieved from http:// www.dbnl.org/tekst/mouw001brah01_01/ colofon.php.
Dingemans, G. D. J. (1991). Als hoorder onder hoorders. Hermeneutische Homiletiek [As a listener among listeners. Hermeneutical homiletics]. Kampen, the Netherlands: J.H. Kok.
Dingemans, G. D. J. (2000). De stem van de roepend. Pneumatheologie. [Th e voice of the calling. Pneumatheology]. Kampen, the Netherlands: J.H. Kok.
Eisenmann, C., Klein, C., Swhajor-Biesemann, A., Drexelius, U., Streib, H., & Keller, B. (2016). Dimensions of “spirituality:” Th e semantics of subjective defi nitions. In H. Streib & R. W. Hood (Eds.). Semantics and psychology of “spirituality.” A cross-cultural analysis (pp. 125-151). Cham, Switzerland: Springer International.
Eliade, M. (1969). Yoga. Immortality and free-dom. Princeton, NJ: Princeton University Press.
Fitchett, G. (2011). Making our case(s). Journal of Health Care Chaplaincy, 17(1-2), 3-18. doi: 10.1080/08854726.2011.559829.
Fitchett, G., Burton, L. A., & Sivan, A. B. (1997). Th e religious needs and resources of psychiatric inpatients. Th e Journal of Nervous and Mental Disease, 85, 320-326. PMID:9171809
Fulford, K. W. M., & Jackson, M. (1997). Spiritual experience and psychopathology. Philosophy, Psychiatry, & Psychology, 4, 41-65. doi:10.1353/ppp.1997.0002.
Fulford, K. W. M., & Sadler, J. Z. (2011). Map-ping the logical geography of delusion and spiritual experience: A linguistic-analytic re-search agenda covering problems, methods, and outputs. In J. R. Peteet, F. G. Lu, & W. E. Narrow (Eds.), Religious and spiritual issues in psychiatric diagnosis. A research agenda for DSM-V (pp. 229-258). Washington, DC: American Psychiatric Association. Gallemore, J. L. Jr., Wilson, W. P., & Rhoads, J.
M. (1969). Th e religious life of patients with aff ective disorders. Diseases of the Nervous System, 30, 483-487. PMID: 5810555. Ganzevoort, R. R. (2012). Ruimte voor het
heilige: Christusverschijningen [Room for the sacred: Appearances of Christ]. Hande-lingen/Acts, 39(1), 19-29.
Ganzevoort, R. (2013). Spelen met heilig vuur. Waarom de theologie haar claim op de waar-heid moet opgeven. [Playing with holy fi re. Why theology must give up its claim to the truth]. Utrecht, the Netherlands: Ten Have. Ganzevoort, R. R. (2014). Identität und
Frag-ment: die Mehrstimmigkeit religiöser Leb-ensgeschichten [Identity and fragment: Th e polyphony of religious biographies]. Interna-tionale Kirchliche Zeitschrift , 104, 277-292. Ganzevoort, R., & Visser, J. (2009). Zorg voor
het verhaal: Achtergrond, methode en inhoud van de pastorale begeleiding [Care for nar-rative: Background, method, and content of pastoral counseling]. Zoetermeer: Uitgeverij Meinema.
Geerts, C. (1973). Th e Interpretation of Cultures. New York, Basic Books.
Gerkin, C. V. (1984). Th e living human docu-ment. Nashville, TN: Abingdon Press. Getz, G. E., Fleck, D. E., & Strakowski, S.
M. (2001). Frequency and severity of reli-gious delusions in Christian patients with psychosis. Psychiatry Research, 103, 87-91. PMID:11472793.
Glas, G. (2009). Modellen van ‘integratie’ in de psychologie en de psychiatrie (I) – Het debat. [Models of integration in psychology and psychiatry (I) – Th e debate]. Psyche en Geloof, 20(3/4), 152-164.
Glas, G. (2012). Filosofi e van de psychiatrie [Philosophy of psychiatry]. In P. J. Verhagen & H. J. G. M. van Megen (Eds.), Handboek psychiatrie, religie en spiritualiteit [Hand-book of psychiatry, religion and spirituality] (pp. 63-75). Utrecht: the Netherlands, De Tijdstroom uitgeverij.
Gonsiorek, J. C., Richards, P. S., Pargament, K. I., & McMinn, M. R. (2009). Ethical challenges and opportunities at the edge: Incorporating spirituality and religion into psychotherapy. Professional Psychology: Re-search and Practice, 40, 385-395. doi:10.1037/ a0016488.
Goodwin, F. K., & Redfi eld Jamison, K. (2007). Manic-depressive illness. Bipolar disorders and recurrent depression. New York, NY: Oxford University Press.
Grover, S., Hazari, N., Aneja, J., Chakrabarti, S., & Avasthi, A. (2016). Infl uence of reli-gion and supernatural beliefs on clinical manifestation and treatment practices in patients with bipolar disorder. Nordic Journal of Psychiatry, 70(6), 442-449. doi: 10.3109/08039488.2016.1151930.
Hackney, C. H. (2010). Religion and mental health: What do you mean when you say ‘religion’? What do you mean when you say ‘mental health’? In: P. J. Verhagen, H. M. Van Praag, J. J. López-Ibor Jr., J. L. Cox & Moussaoui, D. (Eds.) Religion and psy-chiatry. Beyond boundaries, (pp. 343-361). World Psychiatric Association, Chichester: Wiley-Blackwell.
Hanegraaff , W.J., (1996). New Age religion and western culture. Esotericism in the mirror of secular thought. Leiden, the Netherlands, E. J. Brill.
Heelas, P., Woodhead, L., Seel, B., Szerszynski, B., & Tusting, K. (2005). Th e spiritual revolu-tion. Why religion is giving way to spirituality. Oxford, UK: Blackwell.
Helman, C. G. (2001). Culture, health and illness. London, UK: Hodder Arnold. Hendriks, H. (2015, July 29). Psychotisch
onderuit: Manisch-depressief en psychose
[Psychotic breakdown: Manic depressive and psychosis]. Retrieved from https://www. psychosenet.nl/category/spiritualiteit. Heriot-Maitland, C., Knight, M., & Peters,
E. (2012). A qualitative comparison of psychotic-like phenomena in clinical and non-clinical populations. British Jour-nal of Clinical Psychology, 51, 37-53. doi: 10.1111/j.2044-8260.2011.02011.x.
Hermans, J. M., & Hermans-Jansen, E. (1999). Het verdeelde gemoed. Over de grondmotiev-en in ons dagelijks levgrondmotiev-en. [Th e divided mind. Th e basic incentives in our daily lives]. Baarn, the Netherlands: H. Nelissen. Hill, P. C. & Pargament, K. I. (2003). Advances
in the conceptualization and measurement of religion and spirituality. Implications for physical and mental health research. American Psychologist, 58(1), 64-74. doi: 10.1037/0003-066X.58.1.64.
Hoenders, H. J. R., Appelo, M. T., & Milders, C. F. A. (2006). Complementaire en alter-natieve geneeswijzen (CAG) en psychiatrie: Meningen van patiënten en psychiaters. [Complementary and alternative medicine (CAM) and psychiatry. Opinions of patients and psychiatrists]. Tijdschrift voor Psychi-atrie, 48, 733-737.
Hoff er, C, & Hoenders, R. (2010). Complemen-taire, alternatieve en religieuze geneeswijzen. In: De Jong, J. & Colijn, S. (Eds.). Handboek culurele psychiatrie en psychotherapie [Hand-book of cultural psychiatry and psychother-apy] (pp.451-469), Utrecht, the Netherlands: de Tijdstroom.
Hoff er, C. (2012). Fenomenologisch geïn-spireerd onderzoek naar religieuze genee-swijzen en de betekenis daarvan voor de ggz. [Phenomenologically inspired research into religious healing and its signifi cance for mental health care] In: P.J. Verhagen & H.J.G.M. van Megen (Eds.) Handboek Psy-chiatrie, religie en spiritualiteit. [Manual of Psychiatry, religion and spirituality]. Utrecht, the Netherlands: de Tijdstroom.
Hood, R. W., Hill, P. C., Spilka, B. (2009). Th e psychology of religion: An empirical approach (4th ed). New York, NY: Guilford Press. Hopkins, G. M. (1918). Poems. London:
Hum-phrey Milford. Retrieved from www.bartle-by.com/122/.
Huguelet, P., & Koenig, H. G. (2009). Intro-duction: Key concepts. In P. Huguelet & H. G. Koenig (Eds.), Religion and spirituality in psychiatry (pp. 1-6). Cambridge: Cambridge University Press.
Huguelet, P., Mohr, S., Bétrisey, C., Borras, L., Gillieron, C., Mancini Marie, A., … Brandt, P. Y. (2011). A randomized trial of spiritual assessment of outpatients with schizophre-nia: Patients’ and clinicians’ experience. Psychiatric Services, 62(1), 79-86. doi: 10.1176/ ps.62.1.pss6201_0079.
Huguelet, P., Mohr, S., Gilliéron, C., Brandt, P.-Y., & Borras, L. (2010). Religious explanatory models in patients with psychosis: A three-year follow-up study. Psychopathology, 43(4), 230-239. doi: 10.1159/000313521.
Huguelet, P., Mohr, S. M., Olié, E., Vidal, S., Hasler, R., Prada, P., … Perroud, N. (2016). Spiritual meaning in life and val-ues in patients with severe mental disor-ders. Th e Journal of Nervous and Mental Disease, 204(6), 409-414. doi: 10.1097/ NMD.0000000000000495.
Hunt, H. T. (2000). Experiences of radical personal transformation in mysticism, reli-gious conversion, and psychosis: A review of the varieties, processes, and consequences of the numinous. Th e Journal of Mind and Behavior, 21(4), 353-398. www.jstor.org/ stable/43853939.
Hvidtjørn, D., Hjelmborg, J., Skytthe, A., Christensen, K., & Hvidt, N. C. (2014). Re-ligiousness and religious coping in a secular society: Th e gender perspective. Journal of Religion and Health, 53(5), 1329-1341. doi. org/10.1007/s10943-013-9724-z.
Inder, M. L., Crowe, M. T., Moor, S., Luty, S. E., Carter, J. D., & Joyce P. R. (2008). I actually don’t know who I am: Th e impact of bipolar disorder on the development of self. Psychiatry 71(2), 123-133. doi: 10.1521/ psyc.2008.71.2.123.
James, W. (1902/1908). Th e varieties of religious experience. A study in human nature. New York, London, Bombay: Longmans, Green, And Co. https://archive.org/details/varie-tiesreligi03jamegoog/page/n7. Accessed 15 Jan 2017.
Jaspers, K. (2013). Allgemeine Psychopathologie, [General Psychopathology]. Berlin, Julius
Springer. Reprinted by Kessinger Publish-ing’s Legacy Prints.
Jerrell, J., & Shugart, M. (2004). A comparison of the phenomenology and treatment of youths and adults with bipolar l disorder in a state mental health system. Journal of Aff ective Disorders, 80, 29-35. doi: 10.1016/ S0165-0327(03)00045-4.
Johnson, C. V., & Friedman, H. L. (2008). Enlightened or delusional? Diff erentiating religious, spiritual, and transpersonal experi-ences from psychopathology. Journal of Hu-manistic Psychology, 48(4), 505-527. www.ox-fordscholarship.com/…/acprof-9780198204. Keck, P. E. Jr., McElroy, S. L., Havens, J. R.,
Altshuler, L. L., Nolen, W. A., Frye, M. A., … Post, R. M. (2003). Psychosis in bipolar disorder: Phenomenology and impact on morbidity and course of illness. Compre-hensive Psychiatry, 44, 263-269. doi: 10.1016/ S0010-440X(03)00089-0.
Kilbourne, A.M., Copeland, L.A., Zeber, J.E., Bauer, M.S., Lasky, E., Good, C.B. (2007). Determinants of Complementary and Alter-native Medicine Use by Patients with Bipolar Disorder. Psychopharmacology Bulletin, 40(3), 104-115.
King, M., Speck, P., & Th omas, A. (2001). Th e royal free interview for spiritual and reli-gious beliefs: development and validation of a self-report version. Psychological Medicine 31, 105-1023. doi: 10.1017/S0033291701004160. King, M., Weich, S., Nazroo, J., Blizard, B.,
& On behalf of the empiric team (2006). Religion, mental health and ethnicity: EMPIRIC—A national survey of England. Journal of Mental Health, 15(2), 153-162. doi: 10.1080/09638230600608891.
Kippenberg, H. G. & Von Stuckrad, K. (2003). Einführung in die Religionswissenschaft [Introduction to the Science of Religion]. München, Germany, C.H. Beck.
Klapheck, K., Nordmeyer, S., Cronjäger, H., Naber, D., & Bock, T. (2012). Subjective experience and meaning of psychosis: Th e German Subjective Sense in Psychosis Ques-tionnaire (SUSE). Psychological Medicine, 42, 61-71. doi:10.1017/ S0033291711001103. Klein, C., Silver, C., Streib, H., Hood, R., &
Coleman, T., III. (2016). “Spirituality” and mysticism. In H. Streib & R. W. Hood (Eds.),
Semantics and psychology of “spirituality.” A cross-cultural analysis (pp. 125-151). Cham, Switzerland: Springer International. Kleinman, A. (1988). Th e illness narratives. New
York, NY: Basic Books.
Kleinman, A. (1991). Rethinking psychiatry. From cultural category to personal experience. New York: Th e Free Press.
Knoppert-Van Der Klein, & W. Nolen (Eds.) (2008). Handboek bipolaire stoornissen [Manual of bipolar disorders] (pp. 15-41). Utrecht, the Netherlands: De Tijdstroom. Koenig, H. G. (2007). Religion, spirituality
and psychotic disorders. Archives of Clini-cal Psychiatry, 34(1), 95-104. doi: 10.1590/ S0101-60832007000700013. Accessed 26 Oct 2017.
Koenig, H. G. (2008). Concerns About Meas-uring “Spirituality” in Research. Th e Journal of Nervous and Mental Disease, 5, 349-355. doi: 10.1097/NMD.0b013e31816ff 796. Koenig, H. G. (2009). Research on religion,
spirituality, and mental health: A review. Th e Canadian Journal of Psychiatry, 54, 283-291. doi: 10.1177/070674370905400502.
Koenig, H. G., & Büssing, A. (2010). Th e Duke University Religion Index (DUREL): A fi ve-item measure for use in epidemiological studies. Religions, 1(1), 78-8. doi: 10.3390/ rel1010078.
Kohls, N. (2011). Aussergewöhliche Erfahrungen – Blinder Fleck der Psychologie? [Exceptional experiences. Th e blind spot of psychology?] Berlin, Germany: Lit Verlag Dr.W. Hopf. Körver, J. W. G. (2013). Spirituele coping bij longkankerpatiënten [Spiritual coping in patients with lung cancer]. Th orn, the Neth-erlands: Schrijen-Lippertz.
Kovess-Masfety, V., Saha, S., Lim, C. C. W., Aguilar-Gaxiola, S., Al-Hamzawi, A., Alon-so, J. … McGrath, J. J. (2018). Th e association between psychotic experiences and disabil-ity: results from the WHO World Mental Health Surveys. Acta Psychiatrica Scandinav-ica, 137 (4), 306-315. doi: 10.1111/acps.12859. Kribbe, P. (2013). Nacht van de Ziel [Th e dark
night of the soul]. Houten, the Netherlands, Zwerk Uitgevers.
Kroll, J., & Sheehan, W. (1989). Religious beliefs and practices among 52 psychiatric inpatients in Minnesota. American Journal
of Psychiatry, 146(1), 67-72. doi:10.1176/ ajp.146.1.67.
Kronjee, G., & Lampert, M. (2006). Leefstijlen en zingeving [Lifestyles and meaning in life]. In W. B. H. J. van de Donk, A. P. Jonkers, G. J. Kronjee, & R. J. J. M. Plum (Eds.), Geloven in het publieke domein. Verkenningen van een dubbele transformatie [Faith in the public do-main. Explorations of a dual transformation] (pp. 171-195). Amsterdam, the Netherlands: Amsterdam University Press. Retrieved from http://www.wrr.nl/fi leadmin/nl/publicaties/ PDF-verkenningen/Geloven_in_het_pub-lieke_domein.pdf.
Kupka, R. (2009). Beloop op korte en lange termijn [Short- and long-term course]. In R. Kupka, E. Knoppert Van Der Klein & W. Nolen (Eds.), Handboek bipolaire stoornissen [Manual of bipolar disorders] (pp. 77– 99). Utrecht, the Netherlands: De Tijdstroom Uitgeverij BV.
Kupka, R., & Nolen, W. (2009). Classifi catie en diagnostiek [Classifi cation and diagnos-tics]. In R. Kupka, E. Knoppert Van Der Klein & W. Nolen (Eds.), Handboek bipolaire stoornissen [Manual of bipolar disorders] (pp. 15-41). Utrecht, the Netherlands: De Tijdstroom.
Kupka, R., Goossens, P., Bendegem, M., Dae-men, P., Daggenvoorde, T., Daniels, M., … Van Duin, D. (2015). Multidisciplinaire richt-lijn bipolaire stoornissen [Multidisciplinary guideline on bipolar disorders]. Utrecht, the Netherlands: De Tijdstroom. Retrieved from http://www.ggzrichtlijnen.nl.
Lange, R., Th albourne, M. A., Houran, J., Storm, L. (2000). Th e revised transliminality scale: Reliability and validity. Conscious-ness and Cognition, 9, 591-617. doi: 10.1006/ ccog.2000.0472.
Larøi, F., Luhrmann, T. M., Bell, V., Christian, W. A., Deshpande, S., Fernyhough, C., … Woods, A. (2014). Culture and Halluci-nations: Overview and Future Directions, Schizophrenia Bulletin, 40, 4, 213-220. doi: 10.1093/schbul/sbu012.
Larsen, J. A. (2004). Finding meaning in fi rst episode psychosis: Experience, agency, and the cultural repertoire. Medical Anthropol-ogy Quarterly, 18(4), 447-471. doi: 10.1525/ maq.2004.18.4.447.
Laski, M. (1961). Ecstasy. A study of secular & religious experiences. London, UK: Th e Cresset Press.
Leamy, M., Bird, V., Le Boutillier, C., Williams, J., & Slade, M. (2011). Conceptual framework for personal recovery in mental health: Sys-tematic review and narrative synthesis. Th e British Journal of Psychiatry, 199, 445-452. doi:10.1192/bjp.bp.110.083733.
Liefb roer, A. I., & Berghuijs, J. (2019): Spiritual care for everyone? An analysis of personal and organizational diff erenc-es in perceptions of religious diversity among Spiritual caregivers. Journal of Health Care Chaplaincy, 25(3), 110-129. doi: 10.1080/08854726.2018.1556549.
Lipka, M., & Gecewicz, C. (2017, 6 September). More Americans now say they’re spiritual but not religious. Accessed at February 2018 from http://www.pewresearch.org/fact- tank/2017/09/06/more-americansnow-say-theyre-spiritual-but-not-religious/. Loberg, E. (2012). Religion and mental
illness—How we defi ne “hyper” religious and what does that mean. Psych Central. Retrieved from http://blogs.psychcentral. com/manic-depression/2012/09/18/religion-and-mental-illnesshow-we-defi ne-hyper-re-ligion-and-what-does-that-mean/.
Lovatt, A., Mason, O., Brett, C., & Peters, E. (2010). Psychotic-like experiences, apprais-als, and trauma. Th e Journal of Nervous and Mental Disease, 198, 813-819. doi: 10.1097/ NMD.0b013e3181f97c3d.
Luhrmann, T. M. (2011). Hallucinations and sensory overrides. Annual Review of Anthropology, 40(1), 71-85. doi: 10.1146/ annurev-an40.
Lukoff , D. (1985). Th e diagnosis of mystical experiences with psychotic features. Th e Journal of Transpersonal Psychology, 17(2), 155-181. http://www.swedenborgiancommu-nity.org/fi les/Lukoff 1985.pdf.
Lundmark, M. (2010). When Mrs B Met Jesus during radiotherapy. A single case staudy of a christic vision: Psychological prerequisites and functions and considerations on narra-tive methodology. Archive for the Psychology of Religion, 32, 27-68. doi: 10.1163/008467210 X12626615185667.
Luther, H. (1992). Religion und Alltag [Religion in Everyday Life]. Stuttgart, Germany: Radi-us Verlag.
Maassen, E. (2018). A gap between the science and the art of medicine. Retrieved from http://www.proefschrift maken.nl.
Marriott, M. R., Th ompson, A. R., Cockshutt, G., & Rowse, G. (2019). Narrative insight in psychosis: Th e relationship with spiritual and religious explanatory frameworks. Psy-chology and Psychotherapy, 92, 74-90. doi: 10.1111/papt.12178.
Marzanski, M, Bratton, M. (2002). Mystical States or Mystical Life? Buddhist, Christian and Hindu Perspectives. Philosophy, Psychi-atry & Psychology, 9(4), 349-351. doi: 10.1353/ ppp.2003.0061.
Marzanski, M, Bratton, M. (2002a). Psycho-pathological symptoms and religious expe-rience: A critique of Jackson and Fulford. Philosophy, Psychiatry & Psychology, 9(4), 359-371. doi: 10.1353/ppp.2003.0062. Marzanski, M, Bratton, M. (2002b). Minding
Your Language: A response to Caroline Brett and Stephen Sykes. Philosophy, Psychiatry & Psychology, 9(4), 383-385. doi: 10.1353/ ppp.2003.0063.
Maselko, J. (2013). Th e neurophysiology of reli-gious experience. In K. Pargament, J. Exline & W. Jones (Eds.), APA handbook of psychol-ogy, religion and spirituality (pp. 205-220). Baltimore, MD: United Book Press. McCarthy-Jones (2017). Can’t you hear them?
Th e science and signifi cance of hearing voices. London, UK: Jessica Kingsly Publishers. McNamara, P. (2009). Th e neuroscience of
reli-gious experience. New York, NY: Cambridge University Press.
Menezes, A., Jr., & Moreira-Almeida, A. (2010). Religion, spirituality and psychosis. Current Psychiatry Reports, 12(3), 174-179. doi:10.1007/s11920-010-0117-7.
Michalak, E. E., Jones, S., Lobban, F., Algorta, G. P., Barnes, S. J., Berk, L., … Johnson, S. (2016). Harnessing the potential of community-based research approaches in bipolar disorder. International Journal of Bipolar Disorders, 4(4), 1-9. doi: 10.1186/ s40345-016-0045-5.
Michalak, E. E., Yatham, L. N. & Lam, R. (2005). Quality of Life in Bipolar
Disorder: A Review of the Literature. Health and Quality of Life Outcomes, 3(72). doi:10.1186/1477-7525-3-72.
Michalak, E. E., Yatham, L. N., Kolesar, S., & Lam, R. W. (2006). Bipolar disorder and quality of life: A patient-centered perspec-tive. Quality of Life Research, 15, 25-37. www. ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16411028. Milosz, C. (2004). Second space. New Poems.
Translated by the author and Robert Hass. New York, HarperCollins Publishers. Mitchell, L., & Romans, S. (2003). Spiritual
beliefs in bipolar aff ective disorder: Th eir relevance for illness management. Journal of Aff ective Disorders, 75, 247-257. doi: 10.1016/ S0165-0327(02)00055-1.
Mizuno, Y., Hofer, A., Frajo-Apor, B., War-telsteiner, F., Kemmler, G., Pardeller, S., … Uchida, H. (2018). Religiosity and psycho-logical resilience in patients with schizophre-nia and bipolar disorder: An international cross-sectional study. Acta Psychiatrica Scandinavica, 137(4), 316-327. doi: 10.1111/ acps.12838.
Mohr, S., & Pfeifer, S. (2009). Delusions and hallucinations. In P. Huguelet & H. Koenig (Eds.), Religion and spirituality in psychiatry (pp. 81-97). New York, NY: Cambridge Uni-versity Press.
Mohr, S., Borras, L., Betrisey, C., Pierre-Yves, B., Huguelet, P., & Huguelet, P. (2010). Delu-sions with religious content in patients with psychosis: How they interact with spiritual coping. Psychiatry: Interpersonal and Bio-logical Processes, 73(2), 158-172. doi:10.1521/ psyc.2010.73.2.158.
Mohr, S., Brandt, P., Borras, L., Gilliéron, C., Huguelet, P. (2006). Toward an integration of spirituality and religiousness into the psychosocial dimension of schizophrenia. Th e American Journal of Psychiatry, 163(11), 1952-1959. doi: 10.1176/ajp.2006.163.11.1952. Mooren, J. H. M. (1989). Geestelijke verzorging
en psychotherapie. [Spiritual care and psy-chotherapy]. Baarn, the Netherlands: Ambo. Moreira-Almeida, A., Sharma, A., van
Rens-burg, B. J., Verhagen, P. J., & Cook, C. C. H. (2016). WPA position statement on spiritual-ity and religion in psychiatry. World Psychia-try, 15(1), 87-88. doi: 10.1002/wps.20304.
Moritz, S., Mahlke, C., Westermann, S. Rup-pelt, F., Lysaker, P.H., Bock, T., & Andreou, C. (2018) Embracing Psychosis: A Cognitive Insight Intervention Improves Personal Nar-ratives and Meaning-Making in Patients wth Schizofrenia. Schizophrenia Bulletin, 44(2), 307-316. doi: 10.1093/schbul/sbx072. Murray, G., & Michalak, E. E. (2012). Th e
quality of life construct in bipolar disorder research and practice: Past, present, and possible futures. Bipolar Disorders, 14(8), 793-796. doi: 10.1111/bdi.12016.
Muthert, J. K. (2007). Verlies en verlangen: Verliesverwerking bij schizofrenie [Loss and longing: Dealing with loss in schizophrenia]. Assen, the Netherlands: Van Gorcum. Muthert, H. (2012). Ruimte voor verlies.
Gees-telijke verzorging in de psychiatrie [Room for loss: Spiritual care in psychiatry]. Tilburg, Netherlands: KSGV.
Neeleman, J., & King, M. B., (1993). Psychia-trists’ religious attitudes in relation to their clinical practice: a survey of 231 psychiatrists. Acta Psychiatrica Scandinavica, 88(6), 420-424. doi: 10.1111/j.1600-0447.1993.tb03484.x. Noort, A., Braam, A., van Gool, A., &
Beek-man, A. (2012). Recognition of psychopa-thology with religious content by clergy members: a case vignette study. Mental Health, Religion & Culture, 15(2), 205-215. doi: 10.1080/13674676.2011.569705. Noort, A., Beekman, T. F., Van Gool, A. R.,
Braam. A. W. (2018). Religious delusions in older adults: Diagnoses, combinations, and delusional characteristics. Geriatric Psychia-try 33(12), 1680-1687. doi: 10.1002/gps.4973. Ostacher, M. J., Frye, M. A., & Suppes, T.
(2016). Bipolar disorders in DSM-5: Changes and implications for clinical research. In: J. C. Soares & A. H. Young (Eds.) Bipolar Disorders. Basic Mechanisms and Th erapeutic Implications. Cambridge, UK: Cambridge University Press.
Ouwehand, E. (2015, July 13). Tussen hemel en hel: Onderzoek naar spirituele ervaringen en de bipolaire stoornis [Between heaven and hell: Research into spiritual experiences and bipolar disorder]. Retrieved from https:// www. psychosenet.nl/category/spiritualiteit/. Ouwehand, E., Braam, A. W., Renes, J. W.,
& Zock, T. H. (2019). Prevalence of religious and spiritual experiences and the perceived infl uence thereof in patients with bipolar disorder in a Dutch specialist outpatient center. Journal of Nervous and Mental Dis-ease, 207(4), 291-299.
Ouwehand, E., Muthert, J. K., Zock, T. H., Boe-ije, H., & Braam, A. W. (2018). Sweet delight and endless night: A qualitative exploration of ordinary and extraordinary religious and spiritual experiences in bipolar disorder. Th e international Journal for Psychology of Reli-gion, 28(1), 31-54.
Ouwehand, E., Zock, T. H., Muthert, J. K., Boeije, H., & Braam, A. W. (2019). “Th e Awful Rowing toward God”: Interpretation of religious experiences by individuals with bipolar disorder. Pastoral Psychology, 68(4), 437-462.
Ouwehand, E., Wong, K., Boeije, H., & Braam, A. (2014). Revelation, delusion or disillusion: Subjective interpretation of religious and spiritual experiences in bipolar disorder. Mental Health, Religion & Culture, 17(6), 1-14. doi:10.1080/13674676.2013.874410. Oyebode, F. (2018). Sims’ symptoms in the
mind. Textbook of descriptive psychopatholo-gy (6th ed.). Edinburgh, UK: Elsevier. Pargament, K. I., (1999). Religious/spiritual
coping. In Fetzer Institute & National Insti-tute on Aging Working Group, Multidimen-sional measurement of religiousness/spirit-uality for use in health research (pp. 43-56). Kalamazoo, MI: Fetzer Institute.
Pesut, B., Clark, N., Maxwell, V., & Michalak, E. (2011). Religion and spirituality in the context of bipolar disorder: A literature review. Mental Health, Religion and Culture, 14(8), 1-12. doi:10.1080/13674676.2010.523890. Pfeifer, S. (2018). Der religiöse Wahn.
[Reli-gious delusions] In: M. Utsch, Bonelli, R. M. & Pfeifer, S. (Eds.) Psychotherapie und Spiritualität. Mit existenziellen Konfl ikten und Transzendenzfragen professionell umge-hen [Psychotherapy and spirituality. Dealing professionally with existential confl icts and transcendence issues] (pp. 173-182). Berlin, Germany: Springer Verlag.
Phelan, M., Slade, M., Th ornicroft , G., Dunn, G., Holloway, F., Wykes, T., … Hayward, P. (1995). Th e Camberwell Assessment of Need:
the validity and reliability of an instrument to assess the needs of people with severe mental illness. British Journal of Psychiatry, 167(5), 589-595. doi: 10.1192/bjp.167.5.589. Pieper, J. & Van Uden, R. (2012). Religieuze
coping in de gezondheidszorg [Religious coping in healthcare]. In: P. J. Verhagen & H.J.G.M. Van Megen (Eds). Handboek Psy-chiatrie, religie en spiritualiteit [Handbook Psychiatry, Religion and Spirituality], 339-353. Utrecht, the Netherlands: De Tijdstroom. Pieper, J., & Van Uden, M. (2005). Religion and
coping in mental health care. Amsterdam, the Netherlands: Rodopi.
Platvoet, J. G. (2002). Pillars, pluralism and secularisation: A social history of Dutch sciences of religions. In: Wiegers, G.A. & Platvoet, J.G. (Eds.) Modern societies & the science of religions. Studies in honour of Lam-mert Leertouwer. Leiden, the Netherlands: Brill.
Podvoll, E. M. (1990). Th e seduction of Mad-ness. New York, NY: HarperCollins. Possamai, A. (2005). In search of New Age
spiritualities. Cornwall, England: MPG Books Ltd.
Possamai, A. (2007). Religion and popular cul-ture. A hyper-real testament. Brussels, Bel-gium: P.I.E. Peter Lang.
Regeer, E., Ten Have, M., Rosso, M., Vollen-bergh, W., & Nolen, W. (2004). Prevalence of bipolar disorder in the general popula-tion: A reappraisal study of the Netherlands Mental Health and Incidence Study. Acta Psychiatrica Scandinavica, 110, 374-382. doi:10.1111/j.1600-0447.2004.00363.x. Regeer, E., & Kupka, R. (2009). Epidemiologie
[Epidemiology]. In R. Kupka, E., Knop-pert Van Der Klein & W. Nolen (Eds.), Handboek bipolaire stoornissen [Manual of bipolar disorders] (pp. 15-41). Utrecht, the Netherlands: De Tijdstroom. doi: 10.1097/ NMD.0b013e31829c5073
Rieben, I., Mohr, S., Borras, L., Gillieron, C., Brandt, P. Y., Perroud, N., & Huguelet, P. (2013) A thematic analysis of delusion with religious contents in schizophrenia: Open, closed, and mixed dynamics. Th e Journal of Nervous and Mental Disease, 201, 665-673. Romme, M., & Escher, S. (2000). Making sense
Rush, A., Trivedi, M., Ibrahim, H., Carmody, T., Arnow, B., Klein, D., . . . Keller, M. (2003). Th e 16-item Quick Inventory of Depressive Symptomatology (QIDS), clinician rating (QIDS-C), and self-report (QIDS-SR): A psychometric evaluation in patients with chronic major depression, Biological Psychia-try, 54(5), 573-583. PMID:12946886.
Sandage, S. J., & Moe, S. P. (2013). Spiritual experience: Conversion and transformation. In K. Pargament (Ed.). APA handbook of psychology, religion, and spirituality (pp. 407-422). Washington, DC: American Psycholog-ical Association.
Schillebeeckx, E. (1975). Jezus, het verhaal van een levende [Jesus, an experiment in Chris-tology]. Bloemendaal, the Netherlands: H. Nelissen.
Sexton, A. (1999). Th e complete poems. Boston: Houghton Miffl in Company.
Seyringer, M. E., Friedrich, F., Stompe, T., Frot-tier, P., Schrank, B., & Frühwald, S. (2007). Die “Gretchenfrage” für die Psychiatrie. der Stellenwert von Religion und Spiritualität in der Behandlung psychisch Kranker [Th e “Gretchen question” for psychiatry. Th e set value of religion and spirituality in the psy-chological treatment sick]. Neuropsychiatrie, 21(4), 239-247. PMID:18082105.
Smeets, W. (2006). Spiritual care in a hospital setting. An empirical-theological exploration. Leiden, the Netherlands: Brill.
Sims, A. (2010). Geloof, waan of werkelijkheid. Waarom geloven goed voor is voor je gezond-heid. [Is faith delusion? Why religion is good for your health]. Heerenveen, the Nether-lands: Uitgeverij Groen.
Sims, A. (2016). Psychopathology and the clinical story. In C. C. H. Cook, A. Powell & A. Sims (Eds.), Spirituality and narrative in psychiatric practice (pp. 25-39). London, UK: RCPsych Publications.
Smith, J., & Osborn, M. (2008). Interpretative phenomenological analysis. In J. Smith (Ed.), Qualitative psychology (pp. 56-80). Los An-geles, CA: Sage.
Sölle, D. (1975). Die Hinreise: Zur Religiösen Er-fahrung—Texte und Überlegungen [Th e silent cry: Mysticism and resistance]. In Stuttgart. Germany: Kreuz-Verlag.
Spearing, M. K., Post, R. M., Leverich, G. S., Brandt, D., & Nolen, W. (1997). Modifi cation of the Clinical Global Impressions (CGI) Scale for use in bipolar illness (BP): Th e CGI-BP. Psychiatry Research, 73, 159-171. PMID:9481807.
Statistics Netherlands (2018, 30 October). Retrieved on 14 May 2019 from https:// opendata.cbs.nl/statline/#/CBS/en/ dataset/37296eng/table?ts=1566479464308. Streib, H., & Hood, R. W. (2016a). Semantics
and psychology of spirituality. A cross-cultural analysis. Cham, Switzerland: Springer Inter-national Publishing AG.
Streib, H., & Hood, R. W. (2016b). Understand-ing “Spirituality”— Conceptual consider-ations. In H. Streib, & R. W. Hood (Eds.). Semantics and psychology of spirituality: A cross-cultural analysis (pp. 3-19). Cham, Switzerland: Springer International Publish-ing AG.
Streib, H., Keller, B., Klein, C., & Hood, R. W. (2016). Semantic diff erentials open new perspectives on the semantic fi eld of “spirituality” and “religion.” In H. Streib & R. W. Hood (Eds.), Semantics and psychol-ogy of “spirituality.” A cross-cultural analysis (pp. 87-103). Cham, Switzerland: Springer International.
Stroeken, H. (1983). Psychoanalyse, godsdienst en Boisen. [Psychoanalysis, religion and Boi-sen]. Kampen, the Netherlands: Uitgeverij Kok.
Stroppa, A., & Moreira-Almeida, A. (2013). Religiosity, mood symptoms and quality of life in bipolar disorder. Bipolar Disorders, 15, 385-393. doi: 10.1111/bdi.12069.
Stroppa, A., Colugnati, F. A., Koenig, H. G., & Moreira-Almeida, A. (2018). Religiosity, depression, and quality of life in bipolar dis-order: A two-year prospective study. Revista Brasileira De Psiquiatria, 40, 238-243. Swinton, J., & Mowat, H. (2006). Practical
theology and qualitative research. London: SCM Press.
Taves, A. (2009). Religious experience reconsid-ered. A building-block approach to the study of religion and other special things. Princeton, UK: Princeton University Press.
Tepper, L., Rogers, S. A., Coleman, E. M., & Malony, H. N. (2001). Th e prevalence of
religious coping among persons with persis-tent mental illness. Psychiatric Services, 52(5), 660-665. doi: 10.1176/appi.ps.52.5.660. Th albourne, M. A. & Delin, P. A. (1994). A
common thread underlying belief in the paranormal, creative personality, mystical experience and psychopathology. Journal of Parapsychology, 58, 3-38.
Th albourne, M. A. (1991). Th e psychology of mystical experience. Exceptional Human Experience, 9, 168-186.
Th albourne, M. A. (2009). Reports of paranor-mal experiences: Can transliminality tell us anything about them? Archive for the Psy-chology of Religion, 31, 375-386. doi: 10.1163/0 08467209X12499946199687.
Tohen, M., Frank, E., Bowden, C. L., Ghaemi, S. N., Yatha, L. N., Malhi, G. S., … Berk, M. (2009). Th e International Society for Bipolar Disorders (ISBD) Task Force report on the nomenclature of course and outcome in bipolar disorders. Bipolar Disorders, 11, 453-473. doi: 10.1111/j.1399-5618.2009.00726.x. Troeltsch, E. (1923). Die Soziallehren der
christlichen Kirchen und Gruppen [Th e social teaching of the Christian Churches] In: H. Baron (Ed.), Gesammelte Schrift en [Collected Writings] (3rd ed., Band 1). Tübingen, Germany: J.C.B. Mohr. Re-trieved from https://archive.org/details/ gesammelteschrif01troeuoft .
Van de Donk, W., Plum, R. (2006). Begripsver-kenning. In: W. Van De Donk, A. Jonkers, G. Kronjee & R. Plum (Eds.). Geloven in het publieke domein. Verkenningen van een dub-bele transformatie [Faith in the public do-main. Explorations of a dual transformation] (pp. 27-55). Amsterdam, the Netherlands: Amsterdam University Press.
Van den Berg, A. A. (1988). Als mensen door God worden aangeraakt: Een praktisch-the-ologische studie over integratie van religieuze ervaring in de kerkelijke gemeente. [When people are touched by God: A practical theological study about the integration of religious experience within the church congregation]. Hooglanderveen, the Nether-lands: Trepico.
Van der Zwaag, B. (2007). Als Christus ver-schijnt: Christusverschijningen in deze tijd. [When Christ appears: Apparitions of Christ
today]. Kampen, the Netherlands: Uitgeverij Kok.
Van Harskamp, A. (2000). Het nieuw-religieuze verlangen [Th e new religious longing]. Kampen, the Netherlands: Uitgeverij Kok. Van IJssel, S. (2007). ‘Daar hebben humanisten
het niet zo over’. Over de rol van spiritual-iteit in het leven en werk van humanistisch geestelijk raadslieden. [Humanists don’t talk about that: Th e role of spirituality in the life and work of humanist spiritual counsellors]. Delft , the Netherlands: Eburon.
Van Jost, B. (2014, December). Mania and hyper-religiosity. Retrieved from http:// ibpf.org/blog/mania-and-%E2%80% 9Chyper-religiosity%E2%80%9D. Van Nieuw Amerongen-Meeuse, J. C.,
Schaap-Jonker, H., Shuhmann, C., Anbeek, C., & Braam, A. J. (2018). Th e “religiosity gap” in a clinical setting: experiences of men-tal health care consumers and professionals. Mental Health, Religion & Culture, 21(7), 737-752. doi: 10.1080/13674676.2018.1553029. Von Iljin, I., Klapheck, K., Ruppelt F., & Bock,
T. (2015). Religiosität bei Psychosen – Fluch oder Segen? Ergebnisse aus dem Su-Si-Forschungprojekt [Religiosity in psycho-sis – Curse or blessing? Results of the SuSi research project]. Kerbe – Forum für soziale Psychiatrie. 33, 29-32.
Vereniging van Geestelijk VerZorgers (2016). Beroepsstandaard geestelijk verzorger 2015. Th e Netherlands: Vereniging van Geestelijk VerZorgers. Retrieved from https://vgvz. nl/wp-content/uploads/2018/07/Beroeps-standaard-2015.pdf.
Vogel, M. J., McMinn, M. T., Peterson, M. A., & Gathercoal, K. A. (2013). Examining re-ligion and spirituality as diversity training: A multidimensional look at training in the American Psychological Association. Pro-fessional Psychology: Research and Practice, 44(3), 158-167.
Waaijman, K. (2000). Spiritualiteit, vormen, grondslagen, methoden. [Spirituality, forms, foundations, methods]. Kampen, the Neth-erlands: Uitgeverij Kok.
Walton, M. (2014). Hoe waait de wind? [How does the wind blow?]. Tilburg, the Nether-lands: KSGV.
Warwick, H., Mansell, W., Porter, C., & Tai, S. (2019). What people diagnosed with bipolar disorder experience as distressing: A me-ta-synthesis of qualitative research. Journal of Aff ective Disorders, 248, 208-230. doi: 10.1016/j.jad.2019.01.024.
Weima, J. (1981). Reiken naar oneindigheid. Inleiding tot de psychologie van de religieuze ervaring. [Reaching towards infi nity. Intro-duction to the psychology of the religious experience] Baarn, the Netherlands: Ambo. Westerink, H. (2012) Spirituality in psychology
of religion: A concept in search of its mean-ing. Archive for the Psychology of Religion, 34(1), 3-15. doi: 10.1163/157361212X644486. Wiebe, P. (2004). Degrees of
hallucinato-riness and christic visions. Archive for
the Psychology of Relgion, 26, 201-225. doi:10.1163/0084672053598058.
Yamane, D. (2000). Narrative and Religious Experience, Sociology of Religion, 61(2), 171-189. doi: 10.2307/3712284.
Zock, T. H. (2013) Religious voices in the dia-logical self: Towards a conceptual-analytical framework on the basis of Hubert Hermans’s dialogical self theory. In: M. W. Buitelaar & T. H. Zock, (Eds.). Religious voices in self-narratives: Making sense of life in times of transition. Berlin/Boston: De Gruyter. Zuidgeest, P. (2001). Th e absence of God:
Ex-ploring the Christian tradition in a situation of mourning. Leiden, the Netherlands: Brill.
Appendix 1:
Vragenlijst over hoe vaak religieuze
of spirituele ervaringen voorkomen
bij mensen met een bipolaire stoornis
Onderzoeksnummer Datum
Behandelaar
Deze bladzijde is voor behandelaars!
Wilt u de patiënt vragen of hij of zij wil participeren?
Indien niet: wilt u vragen of zij de reden willen invullen op de volgende bladzijde
of wilt u deze zelf invullen?
Indien wel: wilt u hem of haar het consentformulier laten ondertekenen
en het onderzoek meegeven om na het consult in te vullen?
Onderstaande graag invullen als patiënten willen participeren en apart inleveren bij de balie of bij de onderzoeksassistent die helpt met invullen beneden.
Diagnose participant:
Bipolair I Bipolair II Overig, nl
Relevante overige diagnoses:
Angststoornis Autismespectrum ADHD Middelengerelateerd Overig, nl
Persoonlijkheidsstoornis: Cluster: A B C NAO Geen Uitgesteld
Ernst van de ziekte:
Op grond van uw klinische ervaring, hoe ziek was de patiënt gedurende de afgelopen week.
Manie 1 2 3 4 5 6 7
Depressie 1 2 3 4 5 6 7
Algehele bipolaire stoornis 1 2 3 4 5 6 7
1. Normaal, niet ziek.
2. Minimaal ziek: Weinig of minimale symptomen, met behoud van doelmatig functioneren in gebruikelijke activiteiten. 3. Licht ziek: Lichte symptomen met duidelijk subjectief onwelbevinden, maar geen of slechts weinig functionele beperkingen. 4. Matig ziek: (Enkele) duidelijke symptomen, gepaard gaand met enige beperkingen in het dagelijks functioneren. 5. Matig-ernstig ziek: Uitgesproken symptomen, gepaard gaand met aanzienlijke beperkingen in het dagelijks functioneren. 6. Ernstig ziek: Ernstige symptomen; onvermogen om te functioneren op de meeste gebieden.
7. Zeer ernstig ziek: Zeer ernstige symptomen; patiënt kan niet meer functioneren en heeft veel zorg nodig.
Naam participant Geboortedatum
Vragenlijst over hoe vaak religieuze
of spirituele ervaringen voorkomen
bij mensen met een bipolaire stoornis
Onderzoeksnummer Datum Behandelaar Verklaring Deze vragenlijst is voor een onderzoek naar hoe vaak religieuze of spirituele ervaringen voorkomen bij mensen met een bipolaire stoornis. Doel ervan is om in kaart te brengen hoeveel mensen met een bipolaire stoornis deze ervaringen hebben. Daarnaast willen we graag weten hoe u deze ervaringen interpreteert. En of u het belangrijk vindt dat dit onderwerp bij de behandeling betrokken wordt. De vragenlijst gaat ook over uw houding tegenover geloof of spiritualiteit, bijvoorbeeld of het belangrijk is voor u of juist helemaal niet. Het doel van het onderzoek is om meer kennis te vergaren over het onderwerp geloof/spiritualiteit en bipolaire stoornissen. De uitkomsten van het onderzoek worden anoniem verwerkt in wetenschappelijke artikelen. Uiteindelijk hopen we dat het leidt tot verbetering van de behandeling. Het onderzoek is geanonimiseerd. De resultaten worden niet doorgestuurd naar uw behandelaar. Wel vragen wij uw behandelaar om een globale indruk te geven van uw toestand op dit moment. Uw toestand kan namelijk invloed hebben op de antwoorden die u geeft. We vragen u toestemming: 1. Om uw behandelaar een globale indruk van uw toestand en uw diagnose (DSM classificatie) in te laten vullen. 2. Om de resultaten van deze vragenlijst te gebruiken voor wetenschappelijk onderzoek. Voor ons is het van groot belang dat ook mensen die niet direct in het onderwerp geloof of spiritualiteit geïnteresseerd zijn meedoen. Zo krijgen wij een duidelijker beeld voor hoeveel mensen dit onderwerp van belang is. Als u niet wilt meedoen met het onderzoek respecteren wij dat uiteraard.
Stemt u in met het gebruik van de antwoorden voor wetenschappelijk onderzoek en het invullen van uw diagnose en een indruk van uw toestand door uw behandelaar?
Ja Naam Datum Handtekening Nee, wilt u een reden hiervoor aangeven? Bij de beantwoording van de vragen is het van belang dat u álle vragen van de vragenlijst invult, ook als u vindt dat sommige vragen niet zo duidelijk betrekking op u hebben. Geeft u dat gerust aan in de kantlijn. Kiest u het antwoord waarvan u vindt dat het het meest bij u past? Geeft u het antwoord dat het eerst in u opkomt? B
1 van 7
Vragenlijst
Onderzoeksnummer
2 van 7
1. Ik ben een Man Vrouw
2. Mijn leeftijd is jaar
3. Ik ben Alleenstaand Samenwonend/Gehuwd 4. De hoogste genoten opleiding die ik heb afgerond Geen afgeronde schoolopleiding Basisschool Middelbare school MBO HBO Universiteit
Algemene gegevens
Vragen over geloof/spiritualiteit/levensbeschouwing
1. Beschouwt u uzelf als een gelovig mens?
Ja Nee Weet niet
2. Heeft het geloof een bepaalde betekenis in uw leven en zo ja, hoe groot is die betekenis dan?
Ja, zeer grote betekenis Ja, grote betekenis Ja, enige betekenis Nee, geen betekenis
3. Ongeacht of u zichzelf als religieus beschouwt of niet, hoe spiritueel zou u zeggen dat u bent?
Beslist wel spiritueel Enigszins spiritueel Nauwelijks spiritueel Beslist niet spiritueel
4. Heeft deze spiritualiteit een bepaalde betekenis in uw leven en zo ja, hoe groot is die betekenis dan?
Ja, zeer grote betekenis Ja, grote betekenis Ja, enige betekenis Nee, geen betekenis
5. Ik reken mijzelf tot een religieuze/spirituele groepering (bijv. kerk, moskee) of netwerk (bijv. meditatiegroep)
Ja Nee Weet niet
6. Wat is uw huidige levensbeschouwing/geloof (U kunt MEERDERE mogelijkheden aankruisen) Rooms Katholiek Islam Protestant (Wilt u hieronder ook de richting aankruisen?) Jodendom Vrijzinnig Boeddhisme Midden orthodox (bijvoorbeeld PKN*) Hindoeïsme Orthodox (bijv. gereformeerde Bond, kleine gereformeerde kerken) Humanisme Evangelisch Geen Anders, nl * dit is de voormalige Nederlandse Hervormde Kerk, Gereformeerde Kerken in Nederland (synodaal) en Evangelisch-Lutherse Kerk. Onderzoeksnummer
3 van 7 7. Bent u in een bepaald geloof of een bepaalde levensbeschouwing grootgebracht? (U kunt MEERDERE mogelijkheden aankruisen)
Ja Nee Weet niet
Indien ‘Nee’ dan naar vraag 9. 8. In welk geloof of richting bent u grootgebracht? (U kunt MEERDERE mogelijkheden aankruisen) Rooms Katholiek Islam Protestant (Wilt u hieronder ook de richting aankruisen?) Jodendom Vrijzinnig Boeddhisme Midden orthodox (bijvoorbeeld PKN*) Hindoeïsme Orthodox (bijv. gereformeerde Bond, kleine gereformeerde kerken) Humanisme Evangelisch Anders, nl * dit is de voormalige Nederlandse Hervormde Kerk, Gereformeerde Kerken in Nederland (synodaal) en Evangelisch-Lutherse Kerk. 9. Hoe vaak besteedt u tijd aan religieuze/spirituele privé activiteiten, zoals bidden, meditatie of studie?
Meer dan één keer per dag Dagelijks Twee of meer keer per week
Ongeveer één keer per week Eén of twee keer per maand Zelden of nooit
10. Hoe vaak gaat u naar de kerk of andere religieuze/spirituele bijeenkomsten? (Bijv. voor een dienst, gesprek, meditatie of gebed)
Meer dan één keer per week Ongeveer één keer per week Eén of twee keer per maand
Een paar keer per jaar Eén keer per jaar of minder Nooit
Ja,
en het
heef
t blijvende in
vloed gehad op mij
Ja,
maar geen blijvende in
vloed op mij
Nee Tijdens een manie Tijdens een depr
essie
Tijdens een stabiele periode Niet
van
toepassing
Hieronder worden religieuze/spirituele ervaringen beschreven. Wilt u aangeven of u deze ervaring wel eens heeft gehad en of deze nog steeds invloed heeft op u?
Wilt u bij elke ervaring ook aangeven wanneer u deze heeft gehad? Tijdens een manie, depressie en/of tijdens een stabiele periode? U kunt meerdere periodes aankruisen bij één ervaring.
Mate van invloed Periode
11. Een intense ervaring van de aanwezigheid van het Goddelijke, God of Licht? 12. Een intense ervaring van eenheid in uw leven, bijvoorbeeld met God of het Goddelijke. Maar het kan ook een ervaring van eenheid met andere mensen of de mensheid als geheel zijn, met de natuur of met de kosmos? Onderzoeksnummer
4 van 7
Mate van invloed Periode
13. Een intense ervaring van geluk, liefde, rust, schoonheid of vrijheid? 14. Het gevoel een belangrijk missie in of voor de wereld te hebben? Bijvoorbeeld dat u een sterke roeping voelde om andere mensen te helpen, de wereld rechtvaardiger te maken, of anderen te bekeren tot uw geloof. 15. Het gevoel een belangrijke religieus persoon te zijn (bijv. Christus, Maria, de Profeet, de Verlosser enz.) 16. Een ervaring dat alles een bijzondere betekenis heeft. Niets is toevallig. Alles wat u ziet of meemaakt hangt met elkaar samen. 17. Heeft u wel eens een periode van totale afwezigheid van het Goddelijke, God of Licht meegemaakt? 18. Heeft u wel eens een periode van totale afwezigheid van spiritualiteit of geloof meegemaakt? 19. Heeft u wel eens een religieuze of spirituele verschijning gehad? Als u nee hebt geantwoord kunt u verder naar vraag 21. 20. Van wie was deze verschijning? Hier graag aankruisen wat voor u geldt: Van een heilige, goede geest, gids, engel, God of Christus Van een kwaad geestelijk wezen, bijv. duivel, demonen, kwade geest? Anders, nl. 21. Heeft u wel eens een goddelijke stem gehoord? Als u nee hebt geantwoord kunt u verder naar vraag 23. 22. Van wie was deze stem? Hier graag aankruisen wat voor u geldt: Van een heilige, religieus persoon, geestelijk wezen, gids, engel, God of Christus Van een kwaad geestelijk wezen, bijv. duivel, demonen, kwade geest Anders, nl. 23. Heeft u wel eens een plotseling diep geestelijk inzicht of een visioen gehad? Ja, en het heef t blijvende in
vloed gehad op mij
Ja,
maar geen blijvende in
vloed op mij
Nee Tijdens een manie Tijdens een depr
essie
Tijdens een stabiele periode Niet
van
toepassing
Hieronder worden religieuze/spirituele ervaringen beschreven. Wilt u aangeven of u deze ervaring wel eens heeft gehad en of deze nog steeds invloed heeft op u?
Wilt u bij elke ervaring ook aangeven wanneer u deze heeft gehad? Tijdens een manie, depressie en/of tijdens een stabiele periode? U kunt meerdere periodes aankruisen bij één ervaring. Onderzoeksnummer
5 van 7
Mate van invloed Periode
24. Heeft u wel eens andere religieuze of spirituele ervaringen gehad dan hierboven genoemd? We bedoelen dan een ervaring die anders is dan uw gewone dagelijkse ervaring en die je wetenschappelijk niet zomaar kunt verklaren. U kunt bijvoorbeeld denken aan een bijna-dood-ervaring, een kundalini-ervaring, een ervaring van contact met overledenen, een ervaring van het buiten je lichaam zijn of trance-ervaring. Maar ook aan een ervaring als het spreken in tongen of dat de heilige Geest over u gekomen is. Zou u deze ervaring kort kunnen beschrijven?
25. Hoe vaak heeft u een of meerdere van deze ervaringen (zoals u heeft aangegeven in vraag 11 t/m 24) gehad?
Nooit 1 maal Af en toe Regelmatig Dagelijks
Indien ‘Nooit’ kunt u door naar vraag 36
26. Als deze ervaringen (zoals u heeft aangegeven in vraag 11 t/m 24) van blijvende invloed zijn voor uw leven, wilt u aangeven
hoe positief of negatief dit heeft uitgepakt voor u? Hoe positief of negatief is uw leven veranderd door deze ervaringen?
Heel positief Vrij positief Een beetje positief Neutraal
Een beetje negatief Vrij negatief Heel negatief
Hieronder worden religieuze/spirituele ervaringen beschreven. Wilt u aangeven of u deze ervaring wel eens heeft gehad en of deze nog steeds invloed heeft op u?
Wilt u bij elke ervaring ook aangeven wanneer u deze heeft gehad? Tijdens een manie, depressie en/of tijdens een stabiele periode? U kunt meerdere periodes aankruisen bij één ervaring.
Ja,
en het
heef
t blijvende in
vloed gehad op mij
Ja,
maar geen blijvende in
vloed op mij
Nee Tijdens een manie Tijdens een depr
essie
Tijdens een stabiele periode Niet
van
toepassing
Onderzoeksnummer
