9700 RM Groningen
T e l e f o o n
14 050
C o n t a c t :
https://gemeente.groningen.nl /contact
W e b s i t e
gemeente.groningen.nl
Geachte heer Bakker,
Op 8 juni 2021 heeft u, conform artikel 4 van de Wet openbare manifestaties (hierna: “Wom”), j o artikel 2:3 van de Algemene Plaatselijke Verordening Groningen 2009 een kennisgeving ingediend. Uit deze kennisgeving volgt dat u een demonstratie wenst te houden, waarvan het doel is: “Hulp voor vrouw en kind in plaats van abortus. Elk leven is beschermenswaardig.” U wilt de demonstratie houden op 11 juni 2021 De plaats waar u de demonstratie wenst te houden is de Radesingel van 8.15 uur tot 13.00 uur. Uit eerdere demonstraties die u op deze locatie heeft gehouden en uit het doel van uw demonstratie blijkt dat u op deze locatie wenst te demonstreren wegens de aanwezigheid van het Centrum voor Seksuele Gezondheid Noord-Nederland (hierna: “CSGNN”) aan de Radesingel 11. Dit centrum bestaat onder meer uit Stichting Stimezo Groningen, een abortuskliniek. Naar aanleiding van uw kennisgeving bericht ik u als volgt.
Overwegingen
Mij is gebleken dat u personen, waarvan u vermoedt dat deze zich willen wenden tot de abortuskliniek, voor de deur aanspreekt, een flyer aanbiedt en probeert over te halen om af te zien van een abortus. In een gesprek dat ik op 12 mei 2021 met u heb gevoerd, heeft u aangegeven dat u het aanspreken van personen en flyeren rekent tot de kern van uw betoging.
In de afgelopen periode heb ik veel berichten ontvangen dat vrouwen en hun partners – en omwonenden – zich geïntimideerd voelen door de wijze waarop u gebruik maakt van uw demonstratierecht. Het gaat hier om mensen die staan voor een zeer indringende gewetenskeuze, die een grote impact heeft op hun persoonlijke leven en dat van andere direct betrokkenen zoals partners, ouders De heer J. Bakker
Kerkstraat 92
9745 CL GRONINGEN
Telefoon (050) (050) 367 51 13 Bijlage(n) 1 Ons kenmerk 8602858
Datum 09-06-2021 Uw brief van Uw kenmerk
en anderen die hen dierbaar zijn. In die situatie wordt de volkomen ongevraagde bemoeienis van willekeurige vreemden als een ongewenste en ernstige inbreuk op hun privéleven ervaren. Die inbreuk vindt bovendien plaats op een kwetsbare plaats en een kwetsbaar moment, te weten vlak buiten de deur van de abortuskliniek. Mede vanwege deze context wordt deze wijze van demonstreren door een substantieel deel van de betrokken vrouwen als uiterst onaangenaam ervaren, zo blijkt uit onderzoek van de kliniek.
In de afgelopen periode heb ik meer dan 3.000 mails ontvangen waarin aandacht wordt gevraagd voor de voor de betrokken vrouwen belastende effecten van de door u gekozen wijze van demonstreren. Dat wordt mij ook duidelijk uit berichten van omwonenden, van de abortuskliniek, van mijn eigen toezichthouders, maar bijvoorbeeld ook van medische experts van de GGD. De kliniek ervaart dagelijks dat vrouwen hevig overstuur binnenkomen als gevolg van het gegeven dat zij werden aangesproken op hun conditie door demonstranten. Het uitdelen van foldermateriaal met grafische verbeeldingen van foetussen – waaronder van een foetus die lijkt tegen te stribbelen terwijl deze zichtbaar uit elkaar wordt getrokken door de medische ingreep – wordt als intimiderend, schokkend en invasief ervaren. Illustratief is een verhaal dat op 23 april 2021 is gepubliceerd in het Dagblad van het Noorden. 1 Hierin vertelt een vrouw die voor de deur van de kliniek door demonstranten van Schreeuw om Leven is benaderd, onder meer het volgende:
“De kliniek had me gewaarschuwd dat er mensen voor de deur konden staan. Loop dan maar gewoon door, zeiden ze. Ik had daar niet meer aan gedacht toen ik die vrijdagochtend naar de kliniek fietste. Ik was verward en verdrietig. (…)
Ik zocht bij welke deur ik moest zijn en toen werd ik aangesproken. Een jongen zei dat hij me een alternatief wilde aanbieden. ‘Je hoeft dit niet te doen, weet dat er andere oplossingen zijn’, zei hij. Ik werd boos. Laat me gewoon met rust, dacht ik en belde aan.
Ik had die demonstranten niet verwacht en kwam helemaal overstuur binnen. Soms voel je je heel kwetsbaar op dat moment en precies dan komen dit soort mensen zich met je grootste privé bemoeien. Een heel vervelende ervaring, het heftigste van de hele abortus. (…)
Die demonstranten dringen hun visie op, terwijl ik zelf wil bepalen over mijn leven.”
Vrouwen geven in de kliniek aan dat zij zich belemmerd hadden gevoeld om de kliniek naar binnen te gaan als gevolg van de demonstraties voor de deur.
Teneinde daar een preciezer beeld van te krijgen heeft de kliniek in de periode van 18 september 2020 t/m 9 april 2021 aan haar cliënten verzocht om een
1
Titel: “Deze vrouw kreeg te maken met anti-abortusdemonstranten in Groningen: ‘Dat zij me aanspraken
was het heftigste van de hele situatie’”, DvhN d.d. 23 april 2021.
vragenlijst in te vullen. De ervaringen van de 31 ondervraagde vrouwen zijn verontrustend. Nagenoeg alle vrouwen waren door de demonstranten aangesproken. Bijna de helft van de ondervraagde vrouwen geeft aan dat onaangenaam te hebben gevonden, waarbij onder meer kwalificaties worden gebruikt als confronterend, respectloos, opdringend en heel erg. Belangrijk vind ik ook dat blijkt dat ruim een kwart van de vrouwen niet de vrijheid voelde om een gesprek met de demonstranten uit de weg te gaan.
Op 20 mei 2021 heeft de kliniek in een brief aan mij proberen te vatten wat de gevolgen zijn van de anti-abortusdemonstraties voor de bezoekers én het personeel van de kliniek. Ik citeer uit deze brief:
“Niet alleen op onze cliënten, ook op onze medewerkers hebben de demonstraties impact. U kunt zich voorstellen dat onze medewerkers op scherp staan wanneer er demonstranten op de stoep staan. Bovendien worden zij zelf ook regelmatig aangesproken door demonstranten. Dit is ondermijnend en beledigend voor onze medewerkers die integer, professioneel en zorgvuldig invulling geven aan de abortuszorg.
Daarnaast is de duur, de frequentie en de mate van hinderlijkheid van de anti-abortusdemonstraties toegenomen. Dit heeft ertoe geleid dat de gevoelens van onveiligheid die een deel van onze medewerkers ervaren sterker zijn geworden. In Nederland, maar ook in andere landen wordt de sfeer rondom het thema abortus grimmiger. Denk bijvoorbeeld aan doodsbedreigingen die medewerkers en directies van verschillende klinieken vorig jaar ontvingen. Wij zijn daarom bezorgd over onze mensen.”
Op vrijdag 28 mei jl. heeft een zestal opsporingsambtenaren (in koppels) in burger een bezoek gebracht aan de abortuskliniek op het moment dat een demonstratie van Schreeuw om Leven gaande was. De waarnemingen van deze opsporingsambtenaren bevestigen het bovenstaande beeld: alle opsporingsambtenaren zijn door de demonstranten aangesproken en hebben flyers aangeboden gekregen. Eén van de opsporingsambtenaren is gevolgd bij het verlaten van de abortuskliniek.
Directeur Jos Rietveld van GGD Groningen heeft mij op 12 mei 2021 per mail
bericht over de (mentale) gevolgen van de demonstraties bij de abortuskliniek
op de vrouwen die door demonstranten worden aangesproken. In zijn mail
geeft hij aan dat vooral de plek en het tijdstip van de demonstraties de
bezoekers van de kliniek veel onrust en stress geeft. De mentale gezondheid
van een deel van de vrouwen die wordt aangesproken zou onmiskenbaar
worden belast. Volgens de heer Rietveld moeten de ongevraagde interventies
van de demonstranten als zeer schadelijk worden gekwalificeerd.
Op grond van artikel 2, j o artikel 5, van de Wom, kan ik naar aanleiding van een kennisgegeven demonstratie voorschriften en beperkingen stellen of een verbod geven ter bescherming van de gezondheid, in het belang van het verkeer en ter bestrijding of voorkoming van wanordelijkheden. Uit de parlementaire geschiedenis volgt dat deze doelcriteria worden beïnvloed door de context waarbinnen deze moeten worden toegepast. Of een samenstel van (verwachte) ongewenste gedragingen zo ernstig is dat van “wanordelijkheden” kan worden gesproken, hangt volgens de wetgever niet uitsluitend af van de aard van die gedragingen, maar ook de plaats waar de demonstratie wordt gehouden kan van betekenis zijn. De mate van orde en rust welke naar algemeen inzicht op een bepaalde plaats behoort te heersen bepaalt mede wanneer de grens van
“wanordelijkheden” wordt overschreden.
De door u kennisgegeven demonstratie zal – mede gelet op de ervaringen uit het verleden – plaatsvinden in de directe omgeving van CSGNN aan de Radesingel 11, waar zich de abortuskliniek bevindt. Dat betekent dat een vrouw die op weg is naar de kliniek “herkend” kan worden als iemand die ongewenst zwanger is. Dat is een gegeven omtrent die vrouw die zij beslist niet met willekeurige derden wil hoeven delen, laat staan dat vreemden haar op die conditie kunnen aanspreken en, in feite, ter verantwoording kunnen roepen.
Juist op zo’n plaats mag verwacht worden dat bezoekers van de kliniek in alle rust, zonder aangesproken of gehinderd te worden door vreemden, de kliniek kunnen bezoeken. Juist op die plaats en op dat moment is voor de betrokken vrouwen essentieel dat zij zich vrij en ongehinderd naar hun medische afspraak en behandeling kunnen bewegen. Het aanbieden van flyers, het aanspreken en het volgen van cliënten van de kliniek is in deze context intimiderend en maakt een grove inbreuk op de persoonlijke levenssfeer – beschermd in artikel 10 van de Grondwet en artikel 8 EVRM – van de betrokkenen. Mede om deze redenen acht ik deze manier van demonstreren op deze locatie een wanordelijkheid. Ik neem daarbij in overweging dat ik niet ondenkbaar acht dat uw gedrag hier, onder omstandigheden, kan kwalificeren als een strafbaar feit. Hierbij wijs ik u allereerst op artikel 284 van het Wetboek van Strafrecht, ook wel aangeduid als “dwang”, waaronder ook het uitoefenen van psychische druk kan vallen. 2 Een aanwijzing dat daarvan sprake is volgt naar mijn oordeel uit het gegeven dat ruim een kwart van de vrouwen zich gedwongen voelt het gesprek aan te gaan, ondanks dat zij dat beslist niet willen voeren, in combinatie met het gegeven dat het kennelijke oogmerk van het aanspreken is hen van hun afspraak af te houden. Het gegeven dat vrouwen de kliniek melden dat zij zich gehinderd hebben gevoeld om de kliniek te bezoeken vormt een tweede duidelijke aanwijzing dat u met uw demonstratie dwang uitoefent. Voorts wijs ik u op artikel 426bis van het Wetboek van Strafrecht, waarin opdringen en hinderlijk volgen strafbaar wordt gesteld. Voor toepassing van dit artikel hoeft
2
Zie onder meer een uitspraak in de zaak van de blokkeerfriezen, Rb. Noord-Nederland 9
november 2018, ECLI:NL:RBNNE:2018:4559, onder ‘Oordeel van de rechtbank’.
overigens niet per definitie sprake te zijn van ‘volgen’. ‘Volgen’ betekent in deze zin dat de dader zijn weg laat afhangen van de weg die zijn slachtoffer kiest. En dat is wat hier gebeurt.
Het aanspreken van bezoekers van de abortuskliniek heeft voorts een grote invloed op de psychische gezondheid van een deel van de aangesprokenen. Ik wees u al op de bevindingen waarover GGD Groningen mij op 12 mei 2021 per mail heeft bericht.
Tegenover deze, in mijn ogen onaanvaardbaar negatieve gevolgen voor de betrokken vrouwen staat uw recht op demonstratie. Ik overweeg niet uw demonstratie te verbieden, zélfs niet in de straat waar de kliniek is gevestigd.
De kern van uw demonstratierecht wordt derhalve gerespecteerd. Ik wil alleen een voor die demonstratie kleine beperking opnemen ten aanzien van de wijze van demonstreren, die ik bovendien beperk tot een zeer klein gedeelte van de straat waarom het gaat. Ik acht de betreffende beperking zodanig gering dat deze gerechtvaardigd is ter mitigering van de hiervoor bedoelde ernstige en negatieve effecten. Ik wijs erop dat juist bij de wijze van demonstreren die u kiest, specifiek op deze locatie, naar mijn oordeel het element van feitelijke dwang jegens de betrokken vrouwen meer overheerst, dan dat het primair het karakter heeft van een gemeenschappelijke meningsuiting. Ik beoog met mijn voorschriften juist die elementen weg te nemen die in mijn ogen juist het (ongeoorloofde) dwangkarakter van uw demonstratie uitmaken. Daarmee raak ik derhalve juist niet het hart van het (Europeesrechtelijk) beschermde demonstratierecht. 3
Op basis van het voorgaande acht ik het noodzakelijk om aan de door u kennisgegeven demonstratie, ter bescherming van de gezondheid en ter bestrijding of voorkoming van wanordelijkheden, de volgende beperking te stellen. U mag op het trottoir voor de abortuskliniek, lopend van de Verlengde Oosterstraat tot de Trompstraat, zoals aangegeven in de kaart die als bijlage is bijgevoegd, niet demonstreren, waaronder meer specifiek kan worden verstaan:
het benaderen of aanspreken van personen, het overhandigen van drukwerk of andere zaken of personen anderszins op enigerlei wijze fysiek of visueel te hinderen in de onbelemmerde doorgang op het trottoir of de toegang tot de kliniek. Specifiek dit gedeelte van het trottoir – waar u dus niet mag demonsteren – is smal, waardoor bezoekers van de kliniek u niet kunnen vermijden zonder de weg over te hoeven steken en derhalve gedwongen geconfronteerd met u worden indien u op dit trottoir positie inneemt. Door deze stoep aldus geheel vrij te laten van demonstraties, kunnen bezoekers van de
3
