Scorescapes : on sound, environment and sonic consciousness
Harris, Y.
Citation
Harris, Y. (2011, December 6). Scorescapes : on sound, environment and sonic consciousness. Retrieved from https://hdl.handle.net/1887/18184
Version: Corrected Publisher’s Version
License: Licence agreement concerning inclusion of doctoral thesis in the Institutional Repository of the University of Leiden
Downloaded from: https://hdl.handle.net/1887/18184
Note: To cite this publication please use the final published version (if applicable).
124
Samenvatting
Dit proefschrift is een verkenning van geluid, zijn verschijningsvorm en de manier waarop geluid mens en technologie verbindt met de omgeving. Het onderzoek geeft een antwoord op twee met elkaar samenhangende vragen: welke mediërende positie neemt geluid in in onze relatie tot de omgeving? Hoe kunnen hedendaagse multidisciplinaire kunstpraktijken deze relatie tussen geluid en omgeving tot uitdrukking brengen en onderzoeken?
Mijn uitgangspunt in Scorescapes is het idee dat kunstenaars en wetenschappers wezenlijk deel uitmaken van de geluidsomgeving. Dat betekent dat wij geen passieve rol aan het luisteren mogen toekennen; ons doen en laten (luisteren incluis) heeft direct invloed op de omgeving waarmee wij verbonden zijn. In een complex ecologisch systeem vereist de onderlinge samenhang van elementen dat wij onszelf eerder moeten zien als geëngageerde en participerende deelnemers dan simpelweg als objectieve waarnemers. Dit besef eist op zijn beurt van de componist als muziekspecialist dat zij/hij conventionele opvattingen bevraagt en openstaat voor een transdisciplinaire benadering van geluid en onderzoek naar geluid.
Uitgaande van deze opvatting van verbondenheid met de omgeving, is mijn artistieke werk het belangrijkste element van mijn onderzoeksmethode. Het Scorescapes-project bestaat uit audio-visuele installaties en performances, lecture-performances, de inzet van elektronische instrumenten, geluidswandelingen, en samenwerkingsprojecten met
improviserende musici. Het project is tot stand gekomen in nauwe samenwerking met de componisten David Dunn, AlvinLucier en Pauline Oliveros en de bioakoestische
wetenschapper Michel André. Door het intensieve contact met deze deskundigen en door het maken en presenteren van nieuw werk kon ik bepaalde theorieën toepassen en
uitproberen. Hieruit kwamen dan weer nieuwe en onverwachte vragen voort die op hun beurt theoretisch onderzocht konden worden. Het proefschrift is een combinatie van analyses van theoretische teksten over geluid, partituren, esthetische ideeën over onze leefomgeving en wetenschappelijke, afgewisseld met reflecties op mijn persoonlijke
ervaringen en ontdekkingen in de vorm van opnamen, montages, exposities en performances van mijn artistieke werk. De kunstwerken die ik gemaakt heb gedurende het Scorescapes- project zijn een integraal onderdeel van mijn proefschrift en zijn gedocumenteerd op de begeleidende DVD.
Om de verschillende aspecten van dit onderzoeksproject op een adequate manier te onderzoeken en in verband te brengen met ontwikkelingen in mijn eigen kunstpraktijk, heb ik gekozen voor een thematische in plaats van een chronologische of historiografische aanpak.
125
Ieder hoofdstuk heeft een titel bestaande uit één enkel woord: Score (Partituur), Scape (Omgeving), Inaudible (Onhoorbaar), Whale (Walvis), Field (Veld) en Flare (Gloed).
In de eerste twee hoofdstukken schets ik mijn persoonlijke artistieke belangstelling voor een ontwikkeling van het begrip partituur dat meer is dan slechts een notatiesysteem.
Mijn voorstel is om een partituur te beschouwen als een fenomeen dat relatiesfaciliteert.
Mijn werk met sonischenavigaties dient als onderbouwing voor theoretische argumenten en historische voorbeelden die leiden tot mijn idee dat een partituur ook kan bestaan in iemands hoofd of in de ruimte. Aan de hand van de vraag ‘Wat betekent het je verhouden tot de omgeving door middel van geluid?’ onderzocht ik parallellen tussen AcousticEcology en Land Art, ecologie en systeemesthetiek, en het wandelen als een vorm van kunst waarbij de relatie tot de omgeving belichaamd wordt.
De belangrijkste hoofdstukken drie, vier en vijf gaan dieper in op specifieke
onderwerpen waarbij de mediërende functie van technologie centraal staat: het onhoorbare hoorbaar maken, het ontsluiten van onderwatergeluid, en het maken van field recordings. De fysiologische beperkingen van het menselijk gehoor bij het grotere geheel van
omgevingsgeluiden maken het hoorbaar maken van het voor mensen onhoorbare, noodzakelijk. Bijvoorbeeld, de noodzaak maar ook de moeilijkheid om grip te krijgen op onderwatergeluiden, wordt onderzocht via wetenschappelijk en artistiek onderzoek naar walvissen. Dit leidt tot vragen aangaande de status van ‘plaats’ in field recordings in het algemeen en mijn voorstel voor een mogelijk interactieve invloed van geluidsopnamen op leefomgevingen.
In het slothoofdstuk geef ik, in een poging om van de overvloed aan ideeën die gedurende dit onderzoek opkwamen een geheel te maken, met een analyse van mijn artistieke werk een iets persoonlijker wending aan het verhaal. Door artistieke processen die leidden tot werken als Pink Noise, Fishingfor Sound, Tropical Storm en andere, een
performance van Lucier’sQuasimodo en het werken met Oliveros’ DeepListening technieken, heb ik het cruciale belang ingezien van de context waarin geluiden voorkomen, hetgeen meer is dan louter de eigenschappen van geluid zelf te bestuderen. Dat inzicht betekent een belangrijke omslag in de rol van de componist. Vanuit dit perspectief is componeren vooral het leren luisteren naar geluiden in relatie tot hun omgeving, en luisteraars aanzetten hetzelfde te doen.
Het Scorescapes- onderzoeksproject brengt verschillende benaderingswijzen in de mogelijke relaties tussen geluid, technologie, omgeving en geluidsbewustzijn in kaart. Door deze benaderingswijzen in de praktijk te brengen, hetzij in mijn eigen werk of door het werk van anderen, kan er een scherper bewustzijn van en betrokkenheid op de omgeving ontstaan. De omgeving wordt voortdurend ontwikkeld en getransformeerd door menselijke interventies.
126
Inzicht in de rol die geluid speelt bij deze transformaties leidt mogelijk tot een beter begrip van samenhangende factoren die kunnen uitmonden in duurzamere artistieke,
wetenschappelijke en andere praktijken. Tot slot stel ik het begrip ‘techno-intuïtie’ voor bij het ontwikkelen van instrumenten en de interactie met de omgeving, een combinatie van technologisch en intuïtief weten.
