PRECISE ANDERSEN & POLAK. transformator n«4001. H. I. K. DE BREY & Co. CONDENSATOREN MICROCONDENSATOREN TRANSFORMATOREN TROMMELSGHALEN LUIDSPREKERS

RADIO-EXPRES.

LISSEN- PHILIPS-

BALTIC-

SINUS-

GEN. RADIO-

Fabrikaten

ESI ■ JAARBEURS

r° o

ANDERSEN & POLAK

P. G. Hooftstraat 40

AMSTERDAM

Telefoon 26587.

LEVERING 00K AAN DEN HANDEL MONSTERKAMER 129

Crystalphone-Radio

JUNIOR I 105.- 4 A. . . f 265.- 4B. . . I 290.-

Farrand Luidsprekers f 55.- a

iPT5q

Overal vorkrijgbaar gesteld door do Imporleurn

NET BEROEMDE 2-TAL

H. I. K. DE BREY & Co.

vh. LARSEN DE BREY & Co.

’s-GRAVENHAGE.

--- RADIO-1 N RIGHTING ---

Fa. CH. VELTHUISEN - Den Haag

TELEFOON 12412 ANNO 1891 GIRO 2Q37e

Oude Molstraat 15a—18 Juffrouw Idastraat 5

J$b

le Philips gloeistroom

transformator n« 4001

Vermogen 20 Watt Stroomsterkte 6 Amp.

Prijs ^f 3.75

Ziet de 3 interessante etalages!

Lewcos spoelen, Triple condensators met schermen en alle andere onderdeelen voor den

OX

uit voorraad leverbaarH!

RADIO van PUFFELEN, DEN HAAG, WcteriDgMe 83.

„Arcophon

De KONING der luidsprekers.

TELEFUNKEN - DEN HAAG

vert, d Siemens & Halike A. 0.

INGENIEURS - EN VERKOOPBUREAU H. STIEGEL, ING.

PrinsengrachtS51 • AMSTERDAM • Telefoon 37348

LUIDSPREKERS

PRECISE

MANUFACTURING CY.

= ROCHESTER = CONDENSATOREN

MICROCONDENSATOREN

TRANSFORMATOREN

TROMMELSGHALEN

31 AUGUSTUS 1928 ZESDE JAARGANG No. 35

| RAD IO- EX PR ES,

j WEEKBLAD VOOR RADIO-TELEGRAFIE EN -TELEFONIE

||[|i'*i**n...mi'... '***'... iiii'iui'iiiiiiii'iiiiiiiiimiiiiHiiiiiiiiiiinmiiiiiiiiiiuiiiynH,.... ... ... ...iimmiiiiimiiiimiMmiiiiiiimiiiiniiiimmii,nimiinmmiiiinim„iig

■ OFFICIEEL ORGAAN VAN 1

DE NED. VER. VOOR RADIO-TELEGRAFIE. | REDACTEUR: J. CORVER. 1

| UITGAVE VAN N. VEENSTRA,

| LAAN VAN MEERDERVOORT 30, DEN HAAG.

I TELEFOON 32112.

liiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiHiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniuiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiuiiiiiiiiiMiiiiiiiiiiiiiiiiiiiuiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiHHiiiMiiiiiiiiniiiiHiuiimminiuiiiHiiiiiiHiiiiiiiiiumiHiiiimmiuiunminniH!

| DIT BLAD VERSCHIJNT IEDEREN VRIJDAG. 1

| De abonnementspriis bedraagt, bij vooruitbetaling, [ 3.— per halfiaar voor bet binncnland en f 5.— voor bet buitenland, per postwissel in te zenden |

| jail bet bureau van Radio-Expres, Laan van Meerdervoort 30, den Haag. — Lossc nummers i 0,25 per sluk. 5

| Correspondentie, zoowel voor Administratie als Rcdactie, gelieve men te zenden aan bet adres: Laan van Meerdervoort 30, ’s-Gravenhage. |

| Het auteursrecht op den voliedigen inhoud van dit blad wordt voorbebouden volgens de Wet op het Auteursrecht van 23 September 1912, Staatsblad n° 308. 1

II!!!

Illis

ALGEHEELE WISSELSTRQOM- VOEDING.

Alhoewel over het bovenstaancle onder- werp reeds vele publicaties zijn versche- nen, meen ik, dat het toch zijn nut kan liebben, op een bepaald nadeel hiervari nog eens extra de aandacht te vestigen en dat is de kwestie van de storingen, waar- mede hier bedoeld wordt inductiesto- ringen, dus tramstoringen,-storingen door hoogfrequentiemachines e.d. Werd door u invoering der tlians algemeen in gebruik zijnde plaatstroomapparaten de portie dezer inductiestoringen vrij beduidend verhoogd (bezitters der anode-accumu- Iatoren, die in die richting geexperimen- teerd hebben, zulien dat wel willen bea- men), de verhitting der gloeidraden door middel van een in het irfwendige der lamp aanwezig miniatuur electrisch kacheltje is wat dat betreft van veel funesteren in-

1.

hrijver dezes is in de gelegenheid ge- t de volgende proef bij te wonen ten : van den heer J. L. Smit, Insulinde- 143 Amsterdam, alwaar zich vrijwel e onmiddellijke nabijheid een tram- bevindt. Twee complete toestellen en naar believen worden aangesloten ezelfde antenne, beide werden gevoed een Philips plaatstroomapparaat en : hadden een eigen liiidsprekeraan- :ng; het schema was gelijk (Solodi- ), afstand invoer antenne naar toe- even groot; kortom alle nevemnv oe die op de proef van invloed hadden

en zijn, waren vermeden. Het eene el was uitgerust met de complete lerserie A 442—A 415—B 443 en het

andere met de o.vereenkomstige wissel- stroomlampen.

De resultaten met deze toestellen be- reikt, waren wat kwaliteit betreft onge- veer gelijk, dank zij een passende nega­

tive roosterspanning der hoogfrequent- lamp, maar wat de tramstoringen betreft, viel de proef zeer ten nadeele van de wis- selstroomlampen uit.

De bedoeling van het bovenstaande kan natuurlijk allerminst een kritiek zijn op de gebruikte lampen, integendeel, getuige de opmerking over de gelijkblijvende kwali­

teit; maar bedoelt slechts een factor te zijn voor den amateur, die zijn keus nog niet ten gunste van een of ander systeem heeft bepaald.

De invoering der plaatstroomapparaten bijv. is, zooal een kleine schrede achter- waarts op storinggebied een geweldige verbetering wat betreft economie en con­

stant Vermogen tot praktisch elk bedrag (over het onderhoud der de kroon span- nende anode-accumulatoren zal ik maar zwijgen); de invoering der wisselstroom- lampen kan hier naar mijne meening niet op bogen. De oude trouwe accu, zooals dit apparaat tegenwoordig langzamer- hand wordt genoemd, geeft in een be- paalde schakeling, hetzij met een trickte- charger of een gelijkrichter van wat groo- ter vermogen maar heel weinig ongemak, de eerste aanschaffingskosten zijn niet noemenswaard hooger dan van wissel- stroomvoeding, ferwijl de onderhoudskos- ten bij de huidige vastrechtarieven ook geen bezwaar kunnen zijn en de aanschaf- fing van nieuwe lampen (A 435, A 415) beduidend goedkooper kan geschieden.

De vorengenoemde storingen, die haar invloed doen gelden, zijn natuurlijk een gevolg van de uitgebreide electriciteits-

voorziening der groote steden, ten platte- lande is wellicht geen verschil in storingen tusschen gelijk- en wisselstroomvoeding merkbaar. Het lijkt mij echter wel aanbe- veienswaardig dat amateurs van beide categorieen, dus stad en platteland, voor- zoover zij in de gelegenheid zijn een soortgelijke proef te nemen hun erva- ringen door middel van R.-E. publiek maken.

De redactie, als de gelukkige bezitster van de Protos- en Kuproxcellen, waar- voor in amateurskringen vanzelfsprekend levendige belangstelling bestaat, wil wel- licht hare ervaringen dienaangaande ook wel mededeelen.

Mogelijk beteekent het voorgaande ook een stimulans voor den radiofabrikant die ons nog steeds laat wachten, op smoor- spoelen ter vermijding der inductiesto­

ringen die door middel van het plaat­

stroomapparaat op het toestel worden overgedragen; niet ieder heeft de prakti- sche kennis, den tijd en de gelegenheid om deze zelf te maken.

Amsterdam.

W. VAN DER WERF.

Amstelkade 112;

***

Het onderwerp is inderdaad belangrijk en aan de uitnoodiging om er uit onze ervaring ook iets over te zeggen, zulien we in een volgend nummer voldoen.

Red.

BEGRAFENIS A. VEDER.

Vrijdag 24 dezer vond onder zeer groote belangstelling op de begraaf- plaats Oud-Kralingen bij Rotterdam de

618 RADIO-EXPRES.

bijzetting in het familiegraf plaats van het stoffelijk overschot van den heer Anthony Veder, oud-voorzitter en eere- voorzitter der N. V. V. R.

Tot de velen, die op de begraafplaats aanwezig waren behoorden een groot aantal personen uit radio-kringen en leden der N. V. V. R., die gekomen wa­

ren om den overledene de laatste eer te bewijzen. Zoo waren bij de plechtigheid tegenwoordig alle hoofdbestuursleden der N. V. V. R., op enkel in het buiten- land vertoevende leden na; de voorzit- ters der afdeefingen Amsterdam, den Haag en Rotterdam; tal van oud-hoofd- bestuursleden en vooraanstaande per- somen uit de radio-wereld, onder wie Prof. Dr. J. Ph. Elias, Dr. Ir. N. Koomans, Kapt. It. t. Zee, J. C. M. Warnsinck.

Te ruim 1 uur bereikte de droeve stoet het kerkhof. Twee wagens met bloem- stukken, waaronder van de N. V. V. R.

en verschillende afdeelingen, gingen aan den lijkwagen vooraf. Nadat de kist in den grafkelder was neergelaten, werd door verschillende personen een woord van afscheid gesproken. Namens de N. V. V. R. sprak de secretaris, de heer B. Slikkerveer. Hij bracht den overledene een laatsten groet namens de door hem opgerichte vereeniging en dank voor al hetgeen hij deed voor de N. V. V. R. in

’t bijzonder en voor 'het radio-amateu- risme in ’t algemeen. Dat gij een groote leegte nalaat, zoo eindigde spr., zullen wij spoedig beseffen. Rust in Vrede.

OPENLUCHT-SCENE DOOR TELEVISIE OVERGEBRACHT,

Bij alle tot dusver gehouden televisie- demonstraties moesten de zichtbaar te maken bewegende voorwerpen of perso­

nen in zeer sterk kunstlicht plaats nemen, of in donker, terwijl een zeer sterke, snel been en- weer gaande bundel van gewone of - donkere lichtstralen over hen heen streek.

Het overbrengen van gewone open- luchtscenes heeft nog weer zijn geheel afzonderlijke moeilijkheden.

Kortgeleden hebben wij eohter reeds bericht, hoe Prof. Karolus te Berlijn het prineipe aangaf om die moeilijkheden te omzeilen. Men vormt eerst .met een ca­

mera, met zoo lichtsterk mogelijke lens, een gewoon zichtbaar beeld van- de scene op een matglas. Daariia wordt dit be- wegeride beeld op het matglas uitgezon­

den, waarbij dan evenwel de lichtgevoe- lige celled van den zender gevoelig ge- noeg moeten zijn om te werkeri met het

cht van het beeld op het matglas.

Geheel op deze zelfde wijze blijken nerjkaansche Bell Telephone het- vraagstuk te hebbeij

Den 12den Juli jl. werd in een der lokalen dezer- laboratoria voor de leden der New-Yorksche pers een demonstratie gegeven, waarover een medewerker ons uit Amerika het volgende schrijft:■

„Bij de eerste televisie-demonstratie, welke in April 1927 in de Bell-Iaboratoria werd gegeven, moest de persoon, wiens levend beeld werd overgebraoht, plaats

•nemen op een tooneel, waar hij verlicht werd door een lichtstraal van een gewel- dige booglamp, welke lichtstraal snel heen en weer streek. De grootte van het oppervlak, waarvan het beeld op deze wijze kon worden uitgezonden, was zeer beperkt. Van een levend mensch kon men niet meer dan hoofd en schouders gelijk- tijdig zichtbaar maken.

Thans bleek die beperking geheel te zijn vervallen. Boven op het dak van het gebouw speelden twee personen tennis;

beneden voor het televisieapparaat kon men de geheele partij volgen. Zoo werd ook een boxmatch en een danspartij weergegeven. De verkregen weergave was buitengewoon duidelijk.

Deze televisiedemonstratie van scenes, die gewoon in de buitenlucht, in natuur- Iijk zonlicht plaats hadden, beteekent dus, dat weer een enorme stap voor- waarts is ged'aan, ofschoon de technici er den nadruk op leggen, dat nog heel wat werk valt te verrichten, alvorens men kan gaan denken over min of meer com- mercieele toepassing.

De scene wordt eerst door een groote lens teruggebracht tot een verkleind beeld en dit beeld wordt afgezocht door een snel roteerende schijf met spiraal- vormig aangebrachte openingen, geheel zooals ook vroeger geschiedde, maar de gebezigde schijf was veel grooter. Elk punt van het beeld zendt licht door een opening -in de schijf, zoo dat een licht- gevoelige cel door dit licht wordt getrof-' fen. De gevoeligheid van die cel is enorm ver-hoogd en het vroeger gebezigde sy- steem, waarbij drie zulke cellen werden gebezigd, is nu verlaten. De methode maakt het mogelijk, dat de personen, die in de scene optreden, zich ook nog een flink eind van de lens verwijderen, zon- der dat het beeld opnieuw scherp behoeft te worden gesteld.

Het gedemonstreerde is te danken aan verbeteringen, welke zijn uitgewerkt door den heer Frank Gray, in samenwer- king met Dr, H. E, Ives.

Van principieele beteekenis was vooral de vefhooging der gevoeligheid yan de photo-electrische cel; deze was.het, die de veranderingen in het opnamesysteem mogelijk maakte. De vorm der teekens, waarin het beeld wordt on-tleed, en die worden uitgezonden, is gelijk gebleyen aan hetgeen bij de vroegere cellen ge- beurde. Daarom was ook geen' belang- rijke ver.andering npodig in de ontvang- toestellen en zijn voor radio- eri lijno.ver-

brenging de mogelijkheden verfiPr gebleven.” ■ ercler g<%

IS DE VEROORZAKER Vam

RADIOSTORINGEN STRAFBAAr?

Jnt R-;E- N°- 34 d-d. 24/8 las ik een ar.

tikel, dat mij als ’t ware uit het hs t ' gegrepen. Over het behandelde nni'8 werp, n.l. „Is de veroorzaker van rad storingen strafbaar ?” had ik al eeniJ tijd geleden gedacht, en was meermal "

van plan een artikel ter opname in R.p

in te zenden. In afwijking van de noemde klachten, betr. het storen vM radio-ontvangst door medische- en an dere machines, zou ik een grooten stap verder widen gaan.

Is het wel gerechtvaardigd, dat tram- weg-maatschappijen voor duizenden iuisteraars de ontvangst bederven, soms geheel onmogelijk maken, zonder dat zij al wat te hunner beschikking staat, doen om de door hun diensten veroorzaakte storingen tot een minimum te beperken?

Reeds geruimen tijd geleden kon men in R.-E. lezen, dat een Engelsch verhuur- der zijn huis niet kon kwijt raken, omdat hij niet toestond dat er een antenne op werd geplaatst. Een mijner kennissen gaat verhuizen omdat hij te veel last heeft van tramstoringen. A4en ziet, hier is al een geheele klassevanper- sonen.de huiseigenaars, d i e i n h a a r belangen wordt geschaad.

Denkt u, dat het denkbeeldig is, dat dit in de toekomst op veel grootere schaal zal plaatshebben ? Geheel niet!

Thans nog moeten wij de tram-direc- ties verzoeken haar medewerking te ver- leenen (het valt niet te ontkennen, dat die blijkens de verschillende publicaties in zekere mate wordt gegeven) om.de rijdraden te verbeferen, nieuwe types van beugels en sleepstukken toe te pas- sen, enz;, maar wprdt het niet hoog tij <

dat wij uit een ander vaatje gaan tap

pen ? ' ,

Heeft i'emand, die een motor of an ^ lawaaimakende machine in zijn huis a werken, niet een speciale vergunning v autoriteiten noodig, en moet hij g voorzorgen treffen om de weinige die -er last van zou.den kunnen onde ^ den, niet te hinderen ? Moeten de ra (tenminste in sommige stedeh) nie °q0 sloten blijven voor personen ^ie.aat graag met trotsche biikken de 51 . zouderi afturen, wanneer hun gramo

„Dichter en Boer” of het smar hporn

van Paljas stratenver. hoofbaac krijscht ? Is het in den Haag zel sla[eil verboden om hanen en ijsventers *e „

kraaien, omdat enkele overspaW daa.rvan last hadden ?

Zoo zou ik nog talrjjke kunnen geven. Ligt het

weg van gemeentelijke autoriteiten, om zich eens op de hoogte te stellen van de noodzakelijkheid om de hand eens in eigen boezem te steken, voor zoover de tram in gemeenfe-exploitatie is, of indien het particular bedrijf is, zekere voor- waarden te stellen ?

Naar ik uit enkele rapporten meende te mogen opmaken, zouden de tramsto- ringen aanzienlijk verminderen als er groote condensatoren werden ingebouwd, 'maar moet deze verbetering afstuiten op... te hooge kosten. Dat er in som- mige gevallen op eenvoudige wijze reeds verbetering ware aan te brengen, blijkt uit het feit, dat de z.g. blauwe tram (Scheveningen—Den Haag—Voorburg), 'welke op korten afstand langs mijn huis passeert, hinderlijk stoort overdag, ter- wijl ’s avonds, zoodra de lichten aan- gaan, vrijwel alle storingen verdwenen zijn.

De houding der tram-directies kan ik zeer zeker begrijpen, maar er zijn toch ook gezaghebbers, die tot taak hebben het algemeen belang te dienen door het scheppen van daartoe strekkende bepa- lingen (in dit geval een algemeen belang, . dat met den dag toeneemt, en gewichti- ger is dan o.a. de bovengenoemde, waar- voor regelende bepalingen in het leven werden geroepen) welke de houding de- zer directies brengt in overeenstemming met de wenschen van duizenden radio- luisteraars.

Voorburg, 25 Aug. 1928.

J. B. H. SM1TS Jr.

EEN BEZOEK AAN BROWN EN T.C.C. * S.

Onder leiding van den beer T. B. Hoog- houdt, den vertegenwoordiger van de S. G. Brown Ltd., de bekende Engelsche l.uidsprekerfabriek, werd vorige week door een Nederlandsch gezelschap een bezoek gebracht aan deze fabriek en aan de, T. C. C.-condensatorenfabriek.

Behalve de toezichtiging van het ge- heele bedrijf had het bezoek bij Brown vooral ten doel de kennismaking met den binnenkort uitkomenden Brown-electro- dyhamischen luidspreker en de Brown- megafoon-installaties. .

In een korte inhoudsopgave van The Brown Budget in R.-E. No. 33 hebben we vermeld, hoe reeds in 1910 door Mr.

S. G. Brown octrooi werd verkregen op het beginsel van den electrodynamisohen luidspreker. Het merkwaardige is. dat de uitvinder hiermede z66 zeer zlJn ij vooruit is geweest, dat de .°ftr,00l?‘;' scherming is verloopen voordat ae d - hoefte aan kwaliteitsweergave zoo ver was gevorderd, dat de wereld het oe- ginsel bepaald noodig had.

| RADIO-EXPRES. 619

Zooals wij mededeelden, heeft Daventry proeven gedaan met beelduitzendingen volgena het Fultograafaysteem. Hierboven een reproduotie eener afbeelding,

door Daventry op 8 Augustus j.l. uitgezonden en te Berlin opgenomen.

Thans echter gaat ook Brown de oude

•lijn weer opvatten en ter vergelijking werden diverse typen gedemonstreerd:

met afzonderlijke accu-bekrachtiging;

met permanennte magneten; in labora- torium-model met een zeer groot hoiiten geluidsscherm; als ingebouwd instru­

ment in kast; en ook een openluchtluid- spreker, met kleinen electrodynamisch aangedreven conus, maar voorzien van een reusachtigen, dubbel-gebogen horen.

Opvallend is het bij deze nieuwe Brown- producten hoe naast een weergave van zeer lage tonen de hooge niet minder tot hun recht blijven komen. Overigens doen de verschillende uitvoeringsvormen nog veel aan het effect, dat men kan verkrij- gen. De groote openluchtluidspreker wekte buiten, in geheel open terrein, al- gemeene bewondering, terwijl hij bin- nenskamers leed onder terugkaatsing van het geluid tegen de wanden. De kamerluidspreker brengt nog weer zijn eigen vraagstukken mee van vorm, die in nauw verband sta&n met de kwaliteit.

Aan het Brown laboratorium is het blijk- baar wel toevertrouwd, hier de gunstige oplossingen te vinden.

Voor het demonstreeren van radio- weergave verkeert men in Londen’s om- geving in goede conditie. De Londensche zender is met een 2-trapslaagfrequent- versterker achter een kristaldetector, waarbij een eindtrap van 2 parallel ge- schakelde LS5a-lampen „vol” is, ver baven alle storingsgeruisch.

Ondanks de conusluidsprekers is bij Brown het vertrouwen in de .blijvende toekomst van den horen ongeschokt. Men nioet vooral niet denken, dat de fabricage ervan onbeteekenend zou zijn geworden.

Ook de luxe horen-modellen, de Q, ziet men in aantallen. De politoering van het houtwerk der goedkoopere typen wordt tegenwoordig verkregen door bespuiting met een celluloidlak; de fraaie houten horens der Q-luidsprekers behouden hun echte Fransche politoerbewerking, of- schoon daar minstens 10 uren handwerk

aan moet worden besteed, hetgeen bij de hoogte der Engelsche Ioonen geen klei- nigheid is.

In de werkplaatsen ziet men tal van ingenieuse machines, vooral de automa- tisch werkende, terwijl een staf van ge- schoolde instrumentmakers het fijne werk vervaardigt voor de gyroscopische kompassen, die ook bij de Nederlandsche marine ingang gaan vinden.

Tot de luidspreek-inrichtingen behoo- ' ren de megafoon-installaties, die ook bij marine en leger wel het eerst toepassing vonden, maar nu ook in groote hotel- keukens, bij de brandweer en in diverse

•bedrijven worden geplaatst. Een micro- foon volgens het differentiaal-principe is hierbij door een leiding verbonden met een luidsprekende telefoon en, z o n d e r lampversterking, enkel met een 6-volts batterij, wordt een geluid verkregen, dat in de 'buitenlucht, te midden van rumoer, nog goed verstaanbaar is. Bij de brand­

weer neemt een spuitgast die de ladder op gaat, een kastje mee naar boven;

d'aarmee ontvangt hij orders van beneden en kan ook antwoorden. De apparaten zijn waterdicht en de op den grond uit te loopen rubberkabel kan tegen een stootje. Dat bleek, toen de chauffeur van een beladen vrachtauto, die even stopte om dat draadje niet te verplette- ren, werd uitgenoodigd er kalm over heen te rijden; de megafoon sprak door alsof er niets gebeurde.

Vlak naast Brown is de fabriek der bekende groene TCC-condensatoren ge- vestigd. Daar worden tegenwoordig ook hoogspanningscondensatoren gemaakt ; en andere, die op hooge frequenties wor­

den beproefd. De metalen huizen gaan vervangen worden door 'huizen van groen bakeliet, die in massa worden aan- gemaakt. Ook op de kleinere radio-con- densatoren in TCC zich gaan tqeleggen.

Ook een bedrijf, waa’r veel interessants is te zien. -

Toen het gezelschap per ondergrond- spoor naar Londen’s centrum terug-

620 RADIO-EXPRES.

keerde, kwam eigenlijk nog de mooiste megafoon-deinonstratie. De trein stopte ergens midden in den tunnel voor een signaal. Meteen hoorde men duidelijk den treinleider uit den achtersten wagen inlichtingen vragen. aan den bestuurder voorop en dezen een order geven. „Dat is de Brown-megafoori, die ook op alle ondergrondtreinen is geinstalleerd”, zeide de begeleidende ingenieur met blijkbare voldoening. Het onmiddellijk, bedrijfszeker functionneeren, was inder- daad een der mooiste attesten, die men ooit icon overleg^en.

De Weensche omroepzender zal 1 Oct.

beginnen met dagelijksche uitzendingen van afbeeldingen volgens het Fultograaf- systeem. Voorloopig is met de Fultograaf Mij. een contract gesloten voor een jaar, ten einde na te gaan of het systeem vol-' doet en of het publiek er belangstelling voor bezit.

DE SOLOVOX.

Type RE 5 34/28.

Wij hebben: er reeds op gewezen, dat men den bouw van de Solovox moet beginnen met 'het gereedmaken. der drie zijschermen, waar het frame der con-den- satoren doorheen gewerkt moet worden.

De zijschermen zijn goed vlak ge- maakte koperen platen van 32 X 17.5 cm. Wij hebben er voor gebruikt messing van ongeveer 0.6 mm dik’te. Er zijn totaal 4 van die zijschermen noodig. Bovendien hebben wij een frontplaat en bodemplaat van het zelfde materiaal -gebruikt; de afmetingen daarvan zijn in ons toestel resp. 50.5 X 17.5 en 50.5 X 32 cm. De lengte-afmeting van 50.5 zou evenwel bij gebruik van andere dan Utility-triple- condensatoren iets anders kunnen wor­

den. De afmetingen der zijschermen kun­

nen in alle gevallen 32 X 17.5 blijven.

Hierbij afgedrukt vindt men op 1/3 verkleind het plan voor de in de zij- of tusschenschermen te zagen openingen voor het er door heen werken der Utility- , condensatoren en het door twee scher- ki men heen steken van A442-lampen.

Men heeft noodig:

1 scherm met het ronde gat A voor condensator-as en het gaatje C voor

' met isolatiekous.

i met het ronde gat A. de drie , ^.1

rechthoekige gaten B en het ronde.

gat Di;

1 scherm met het ronde gat A, de drie rechthoekige gaten B en het ronde gat D2;

1 scherm met enkel de vier kleine boorgaten E.

zoodanig aan een preciese plaats P u den, dat een planteekening nooL Alleen vergete men niet, ai die ls- te brengen in de schermplaten voor" ^ ze tot een geheel in elkaar zet. men

Bodemplaat, zijschermen en f scherm kunnen met stukjes hoekko"1*'

De gaatjes C en E zijn met een boor van 4 mm aan te brengen. De grootere gaten zullen in de meeste gevalien wel het gemakkelijkst met een figuurzaag uit te zagen zijn.

In het frontscherm zijn in de eerste plaats aan te brengen ronde gaten voor de as van den gloeistroomweerstand voor h.fr. lampen, en voor de as van den terugkoppelcondensator. Zeer naiiwkeu- rig aan een plaats gebonden is men voor die gaten niet, dus we geven er geen planteekening van. De bouwteekening in het vorig nummer en de foto’s zijn wel voldoende aanwijzing.

Alleen moeten we opmerken, dat de gaten .flink wat te ruim moeten worden gemaakt voor de desbetreffende assen, want het is noodig, zoowel den weer- stand als den condensator te isoleeren van het frontscherm. Dit geschiedt het best, door van eboniet een schijfje te draaien met aangedraaid kraagje, dat- in het boorgat past; dit schijfje met cen- trisch gat waar de as doorgaat, komt aan de voorzijde onder de moer voor de een- gatsmontage en aan de achterzijde wordt een plaatje mica of celluloid tusschen

geleg-d. ~

Voorts is in het frontscherm een recht­

hoekige opening noodig, waar de trbm- melsohaal door heen steekt. Die opening kan zeer ruim van maat worden geno- men, aangezien men toch later nog wel een dunne sierfrontplaat tegen het koper zal aanbrengen.

' Ten slotte kan in het frontschema ook de klink voor de telefoonstop (toouw- tcekehing geheel links) gei'soleerd wor­

den aangebracht.

Ook bij dit laatste is men weer niet

en verzonken metaalschroeven tot .een soort van binnenkast voor. het. toestel.

worden vereenigd, waarna zoo veel mo- gelijk de naden nog worden gesoldeerd, want het scherm in zijn geheel dient volgens het bouwplan- tevens als gelei- ding voor min accu en mja.plaatspan- ning. De draaicondensatoren zitten.dan ook ai in dezen binnenbouw van koperen schermen.

Ter wille van de gemakkelijke mon­

tage der verdere onderdeelen hebben wij een soort van „dubbele-bodem-sfelsel"

toegepast. De koperen; bodemplaat met haar opstand van zijschermen en front­

scherm is geplaatst op een bodemplank van 12 mm dik multiplex, welke in breedte en lengte grooter is dan de ko­

peren bodemplaat, n.l. 53.5 X 36 cm, zoodat de bodemplank- achter 4 «cm uit- steekt buiten den koperen bodem en ai>n elk der zijden 1.5 cm uitsteekt. De kope^

ren bodemplaat w-ordt (liefst met ve^

zonken schroeven) vast gemaakt op

bodemplank. .-

Voor elk der vier afdeelingen, waar het toestel door de zijschermen is ver-

inleg- deeld, wordt nu verder nog een ^ bodem gemaakt, die ook van 12 mm multiplex kan zijn. Bij die inlegbode^

moet erop gerekend worden, dat zij 'a condensatorafdeelingen z66 ij|Se ^ moeten worden, dat zij slechts re^va#

aan de onderste ebonieten. B-lijst het condensatorframe, terwijl in de frequentafdeeling" een hoek van den legbodem moet worden weggeja gn voor de trommelschaal (gestippe|a . met letters abc aangegeven in de b teekening In het vorig no.).

:u De inlegbodents maken het ino

de onderdeelen van elke toestelafdeeling genvoudig met houtschroeven vooraf vast te zetten en daarna de inlegbodems in de respectievelijke afdeelingen te schuiven en volgens de bouwteekening de draden aan te brengen.

De opstaande Aermonic-lampfittings 1 en 2 (zie e bouwteekening pag. 605) moeten rec'ht tegenover de openingen D in de tusschenschermen komen, zoodat de A442-lampen door de schermen heen in de fittings kunneri worden gestoken.

Verdere toelichting bij de montage van het toestel zal wel niet noodig zijn.

Voor de in schema en bouwteekening aangegeven vaste weerstandjes zijn Dralowid Polywatt gebruikt met houder- fjes met veerende clips, terwijl de kleine vaste condensatortjes zijn van Loewe, in geheel soortgelijke -houdertjes. A1 deze onderdeelen zijn dus eenvoudig uitwis- selbaar en vervangbaar.

Het condensatortje van 4000 ^ ju F. in serie met den terugkoppeldraaiconden- sator is aangebracht oin kortsiuiting van het plaatstroomapparaat te voorkomen als de draaicondensator bij ongeluk eens sluiting mocht krijgen.

***

Een enkele opmerking nog over een paar punten, welke bij het in werking stellen van het toestel te pas komen.

In de bouwteekening vindt men rechts v i e r antenne-aansluitingen geteekend, waarvan slechts drie zijn aangegeven ais verbonden met het -eerste spoelstel. Het vierde contact hebben wij aangebracht voor geval men nog zou willen beproe- ven, de antenne via een microconden- satortje aan de g e h e e 1 e eerste spoel, dus aan OS te verbinden. In verbinding met een .bepaalde antenne kan-dat soms nog voordeel opleveren waf ge'uidsterkte en selectiviteit betreft.-

Gebruikt men het toestel aan een ze&r kleine 6endraadsantenne met heel weinig capaciteit, dan kan het zijn, dat geen enkele der op de spoelen aangebrachte antenne-aansluitingen volkomen bevre- digend effect geeft. Het kan dan zelfs wezen, dat bij eenigszins ruime plaat- spanning het toestel over een deel der meetbereiken toch nog last heeft van zelfgenereeren. Oorzaak daar-van- is, dat de afstemming van den eersten kring in dat geval niet voldoende gelijk is aan die der andere kringen. Bij spoelstellen als de hier toegepaste worden toch-steeds aan de eerste spoel, die met de antenne is gekoppeld, wat minder windingen ge- geven om het .feit van het aanhangen der antenne te compenseeren. Is nu de antenne z$er klein, dan is de afstemming van den eersten kring te klein. Dit is‘dan e verhelpen door een micro-condensator je ie zetten tusschen OS en IS der eers ® spoel, of een wat' grootere capaciteit

RADIQ-EXPRES. 1 621

tusschen antenne-aansluiting en aarde.

Met een weinig probeeren vindt men gemakkelijk de juiste waarde, waarbij de werking van het toestel geheel soepel is.

De aangebrachte capaciteit behoeft dan verder niet meer bijgeregeld te worden.

Men probeere niet, zulke bijregelingen te bewerkstelligen door de draaiconden- satoren onderling te verstellen. Die stelle men zoo gelijk als men ze met mogelijk- heid kan krijgen. Bemerkt men (afgezien van de zooeven beschreven kleine com- pensatie) dat bijregeling der afstem- mingen noodig zou wezen, dan mankeert er iets aan een der spoelstellen.

***

Als lampen voor dit toestel bevelen wij aan: twee A 442 of RES 044; detector A 435; le laagfrequent A 415 of RE 084;

balans-eindtrap twee B 403 of twee RE 124 (in elk geval twee gelijke lampen voor den balanstrap).

Plaat- en roosterspanningen worden in de ruimte geleverd door het nieuwe Philips-plaatstroomapparaat No. 3003.

Een apparaat van soortgelijk vermogen is in elk geval gewenscht.

.VAT 1/ EB NIEUW/

T AAN TOE/TEB-EN

EN ONDEB- DEELEN?

Philips-antennebeveiliging. — De N.V.

Philips Radio te Eindhoven zond ons ter bespreking haar nieuwe antenne- b.eveiliging met edelgaspatroon. Dit is een zeer handig, direct voor buiten- montage gereed apparaat. Op een ijzeren arm is n.l. een glazen houder met de edelgaspatroon bevestigd en daar boven- op een porceleinen hoedje geschroefd, waarop zich de-waterdicht aangebrachte antenne aansluiting- bevindt. Eigenlijk laat men de antenne alleen vo6r de bin- nenvoering door de ansluitingklem der beveiliging loopen, terwijl de onderzijde der beveiliging buiten met aarde wordt verbonden. Ladingen - op de antenne, welke boven de doorslagspanning van de patroon komen, worden door den gas- ontladingstroom afgevoerd. Nog grootere

en meer plotseling ontstaande ladingen vinden een weg over een parallelgescha- keld vonkbrugje, dat bij de montage kan worden ingesteld.

De volkomen regendichte en insecten- dichte afwerking van het apparaat kan vrijwel met geen mogelijkheid aanleiding geven tot eenige storingen der ontvangst, terwijl toch ten alien tijd-e elk onderdeel bereikbaar is voor controle .of eventueele vervanging. Een bezwaar tegen vele antenne beveiligingen is altijd geweest, dat zij de isolatie der antenne vooral bij eenigszins nat weer bedenkelijk veel ver- minderden. Dat is hier niet het geval. Dit is een automatische beveiliging, die geen inoeilijkheden en bezwaren zal mee- brengen.

Voor de edelgaspatronen heeft men keuze tusschen de typen 4371 en 4373, waarvan het eerste type een doorslag­

spanning heeft van-180 volt, het tweede van 120 Volt. Blijkbaar is bij het maken van dit verschil gedacht aan de gebrui- kelijke lichtnetspanningen en aan bevei­

liging der toestellen, ook tegen aanraking tusschen antenne en sterkstroomd-raden.

Of de beveiliging voor dat geval effectief is te achten, beschouwen wij evenwel als problematiek. In het algemeen zouden we de laagste doorslagspanning als regel de meest verkieselijke achten.

Polar-variabele condensatoren. — Van de fa. H. R. Smith te Amsterdam ontvin- gen wij een tweetal der door haar geim- porteerde Polarcondensatoren ter bespre­

king. De eene i.s een gewone draaicon­

densator, de andere is voorzien van aan- gebouwde fijnregeling en moet met bij- behoorende knop worden gemonteerd.

De constructie dezer condensatoren is uitstekend, met op kogels loopende assen en met platen van stevig geelkoper. Ge- streefd is naar een uiterst minimum aan isolatie-materiaal. Die bekrimping met het oog op dielectrische verliezen is hier zoo ver doorgevoerd, dat men haast vree- zen zou, dat de isolatie er door in gevaar gebracht zou kunnen zijn. Voor ontvang- doeleinden onder normale vochtigheidi omstandigheden behoeft die vrees nu nog wel niet gekoesterd te worden, maar toch moet men bepaald in deze richting niet nog verder. gaan 1 De asconstructie met de kogellagers levert een • zeer soepelen gang, terwijl toch de as onwrikbaar zit.

Die constructie maakt echter monteeren van twee of meer condensatoren op een as niet mogelijk. De aansluiting naar de losse platen wordt gemaakt door een soepel snoertje met rubberissolatie, dat dus ook op ultra korte golven niet kraakt.

Voor de montage is slechts het boren van een gat noodig.

Een zeer soliede en betrduwbare oplos- sing is hier gegeven aan het fijnregelings- vraagstuk. De hoofdas is doorboord en de door de doorboring gestoken as voor

622 RADIO-E.XPRES. | den fijnregelknop rust aan de achterzijde

in een kogellager met groote kogels, dat door wrijving de hoofdas meeneemt, met een vertraging ongeveer 1 :28. Dit fijn- regelmechanisme neernt nagenoeg geen ruimte in en kan als vrijwel onverslijtbaar worden beschouwd. Practisch is er geen dooden gang.

De Polar-condensator rekenen wij tot

■de prima-fabrikaten.

Vepe-gloeistroomweerstand. — De fa.

Radio van Puffelen, den Haag bracht een gloeistroom'-weerstand met pijiknop van het gebruikelijke model voor een gatsmontage, maar waaraan een zooda- nige constructie is gegeven, dat ten eerste de bevestiging acher de frontplaat bij- zonder stevig wordt en ten tweede de ringvormige band met het weerstand draad onwrikbaar in zijn stand wordt ge- houden ten opziohte van de as. Dit is van

•groot belang voor een blijvend soepelen gang van den veerenden arm over den weerstand en voor een volkomen gelijk- matigen druk van dien arm over den ge- heelen omtrek. Dit is verkregen door een klein steunst-utje van isolatiemateri- aal, dat op het eerste gezioht een kleinig- heid lijkt, maar inderdaadi constructs een waardevolle verbetering oplevert.

Blaupunkt-luidsprekerconus. — Van de fa. Ch. Velthuisen, den Haag, ont-

vingen wij een geperst-papieren conus van Blaupunkt, ten gebruike op zelf- gemonteerde luidsprekers. Door het persen van een ietwat opbollende rand is aan den conus, zonder gewichtsvermeer- dering een aanzienlijk vergroote mate van stijfheid verleend. Dit komt ten goede aan de overdracht ders geluidstrillingen aan de omringende lucht. De conus heeft een diameter van 42 cm. en is daardooi; in staat om ook iage tonen behoorlijk weer te geven, zonder dat de hooge in het gedrang komen. De sis-klanken zijn zelfs zeer duidelijk en soherp.

Albion-spoelen voor ultra-kortegolf.

— Een stel van vijf Albionspoelen ont- vingen wij van de fa. Herm. Verseveldt, den Haag. Het zijn spoeltjes, gemonteerd op normaalstekers, met gespatieerde windmgen van verziiverd draad, met een windingsdiameter van 5]/2 cm. De win- dingsaantallen zijn 2, 3, 4, 5 en 7. Met een condensator van 250 /j, fi F.-brengt men het daarmede van 10 tot ongeveer 30 meter. De '•stekers zijn Van eboniet met goed veerende pennen en de soldee- ring van de windingen aan de pennen is verricht op een wijze, die bij niet al te ruwe hanteermg niet. licht aanleiding zal geven tot mankementen. Het is aan

• bevelen bij het inzetten en verwisselen deze vooral bij de stekers :t: aan 4e windingen, vervorming der spoelen

■xv-

of tot beschadiging voert. De practische resultaten met deze spoelen zijn uitste- kend.

Schermrooster-wisselstroomlamp van Telefunken. — Naast de gewone wissel- stroomlampen met indirecte verhitting, waarvan Telefunken een geheele serie heeft uitgebracht, verscheen thans ook een schermroosterlamp voor hoogfreq.- versterking met indirecte verhitting. Dit is iets nieuws, dat tot dusver niet door andere in Nederland bekende fabrieken wordt gemaakt.

In eigenschappen komt de nieuwe lamp, de RENS 1204, die de Telefunkenafdee- ling van Siemens en Halske, den Haag, ons toezond, geheel overeen met de ge- lijkstroomlamp RES 044. De gegevens voor de RENS 1204 worden als volgt opgegeven:

Gloeispanning, 3f2 Volt.

Gloeistroom, 1,1 Amp.

Max. anodespanning, 200 Volt.

Schermroosterspanning, max. 100 Volt.

Verzadigingsemissie, 8 Milli-amp.

Steilheid, 0,5 m.Amp/Volt.

Versterkingsfactor, 500.

Inwendige weerstand, 700.000 Ohm.

Een groot gemak is het voor den toestelbouwer, dat hij bij gebruik der in­

direct verhitte Telefunken lampen slechts een gloeispanning noodig heeft voor alle lampen. Alleen is ons uit aanvragen van lezers gebleken, dat sommige verlegen zitten met de vraag naar een 3/2 a 4 V.

transformator van voldoende vermogen.

Om voor alle toesteltypen te kunnen dienen, mag hij wel voor 6 a 8 ampere berekend zijn. Wij wijzen er daarom op, dat Transforma een zeer goed type van dat vermogen reeds vroeger voor de Gecovalves heeft gemaakt.

. De practische beproeving der RENS 1204 leverde ons buitengewoon gunstige resultaten wat stabiliteit en bromvrijheid betreft.

Telefunken plaatspanningsgelijkrichter RGN 1504. — In verband met de op 3y2 Volt genormaliseerde gloeispanning der indirect verhitte wisselstroom-ontvang- lamperi van Telefunken is het een geluk- kig ver&chijnsel, dat ook de 3 Volts ge- Iijkrichtbrlamp van het vroegere type RGN 1503 een pendant heeft gekregen in de RGN 1504, welke van de andere alleen verschilt in de op 3]/2 & 4 Volt gebraqhte gloeispanning.

Wat betreft het winded van een geschik- ten transformator verwijzen we naar het hierboven opgemerkte in de bespreking der RENS 1204. ,

De RGN 1504 is een dubelzijdig gelijk- richtende lamp met een gloeistroom van 1.5 Ampere, die geschikt is in een plaat- stroomapparaat, dat 75 mA. moet leveren bij 200 Volt. Waar wij met de RGN 1503 langdurige en gunstige ervaring hebben,

twijfelen we niet, of de 1504 zal n , de verwachtingen ten voile vold0e°nk aa"

Eindlamp Telefunken RE 124 het gebied van eindlampen °P voeding heeft Telefunken nan.t \CCu' RE 134, welke een 10-voudige sninn-haar versterking bezit en daarrin^?. In®-

enjaardoor ter Vc, krijging eener behoorlijke rooster ,,'

.UUSterfUlmte een plaatspanning van liefst niet milT dan 200 Volt noodig heeft de n der eindlamp RE 124 gebraohl; V"*

speciaal bestemd voor toestellen, We‘S m!‘, 'ngf,re„ PlaatsPanningen Va„

hoogstens 150 Volt; in verband daarmel (om voldoende roosterruimte tebehouden bij de lagere plaatspanning) is een span ningsversterking gegeven, welke slechts 5-voudig is.

De gegevens der RE 124 worden op­

gegeven als volgt:

Max. anodebelasting, 3 Watt.

Gloeispanning, 3,8 tot 4 Volt.

Gloeistroom, 0,15 Amp.

Anodespanning, 40—150 Volt.

Verzadigingsemissie, 45 Milli-amp.

Versterkingsfactor, 5.

Steilheid, 2 Milli-amp./Volt.

Inwendige weerstand, 4500 Ohm.

Gemiddeld anodestroomverbruik, 9 m.- Ampere.

De aan te leggen roosterspanningen:

bij 80 Volt plaatspanning ca. 4'/2 V.

bij 100 Volt „ „ 6 V.

bij 120 Volt „ „ T/i V.

bij 150 Volt „ ,, 10/2 V- In aclit te nemen is de waarschuwing, dat men deze lamp liefst ook werkelijk niet meer dan 150 V. plaatspanning moet geven, ofschoon wij bij de beproe­

ving geen bezwaren ondervonden met hoogere spanningen, als de roosterspan- ning bij 200 Volt op 20 werd gebracM.

Dit lamptype zal ongetwijfeld me vreugde worden begroet door alien, voo wie de RE 134 in verband met naa^

hooge anodespanning minder gesc 1 was.

Lenzola (Temple) luldspreker.

De

Amerikaansche firma Temple Inc0|?°en ted heeft volgens haar mededeei een overweldigend succes gehad me nieuwen luidspreker op dte in J“n B(e houden groote radio-tentoonste m Chicago. Licensie voor de vervaar ^ van dezen weergever is verleend a ^ Lautsprecherfabrik Krefeld, die ^ voor Europa brengt onder den ^

„Lenzola”, aangezien voor deti ^

„Tempel” geen bescherming volg ^ merkenwet kon worden verkrege • Lenzola, die dus de in Duitschian ^ fabriceerde Temple is, werd ona te spreking gezonden door de fa- de Rotterdam, die hem ook reeds y Nenijto demonstreerde.

Wij mogen als resultaat proevlng van de Lenzola ze“

RADIO-EXPRES. 623 inderdaad een luidspreker is, die boven

liet gemiddelde uitsteekt. Hij vereenigt in zich de gevoeligheid van den vroegeren Iiorenluidsprekers met het grootere toon- bereik der conustypen. Lage tonen en paukenslagen worden verrassend duide- [ijk weergegeven, terwijl ook hooge fluit- tonen tot hun recht komen en de sis- kianken in de spraak helder te onder- scheiden zijn. De reinheid van toon blijft, ook wanneer men het geluid tot groote sterkte opvoert. Zoo laat de Lenzola zich ook uitstekend: gebruiken achter een gramofoonversterker.

Het trommelvormige model, van slechts 33 cm. diameter, en de volledige afsiui- ling van alle beschadigbare deelen maken dezen luidspreker tot een apparaat, dat men gemakkelijk in de kamer een ge- scliikte plaats kan geven; daar hij het geluid uitsiuitend aan de voorzijde laat uitreden, schaadt het niet, of men hem pal tegen een wand plaats. In dit opzicht stelt hij totaal geen bijzond'ere eischen.

Dit is dus ook voor den gebruiker een bij uitstek practische luidspreker. Bij de aansluiting behoeft niet op plus of min )e worden gelet en in te stellen heeft men niets.

Lissen hoeksteunen. — De firma Cli.

Velthuisen, den Haag, zond ons een paar nieuwe hoeksteunen van aluminium, be- hoorende tot het nieuwste Lissen-mate- riaai. Bij deze eenvoudige hoekjes is alles vermeden, wat niet bepaald noodzakelijk is, zoodat voor den laagst mogelijken prijs een paar frontplaatsteunen zij'n ver- kregen, die toch aan haar bestemming volkonien kunnen voldoen.

HET GLOEISTROOMAPPARAAT.

, In onze mededeelingen over het gloei- stroomapparaat met koperoxy.d'gelijk- richter hebben wij erop gewezen, dat de afvlakinrichting volkomen als bij een plaatstroomapparaat uit smoorspoel (of smoorspoelen) en condensatoren wordt samengesteld. De smoorspoelen moeten alleen geringen weerstand bezitten(hoog- stens 3 a 4 Ohm) en de condensatoren zijn van een bijzonder type, waarmee een capapiteit van 2000 a 4000 p, F. is te bereiken. Het schema drukken we hierbij af om even een kwestie te bespreken, die van eenig practisch belang kan zijn.

Men ziet in de figuur hoe het lichtnet wofdt aangesloten aan een passenden transformator Tr, waarvan de secondaire over een gloeistroomweerstand W van hqogstens 25 Ohm (voor meeriamps- toesteilen en als men niet lager wenscht te komen dan 4 Volt, kan de weerstand!

veel kleiner zijn) is verbonden aan de wisselstroomklemmen van den Sel\ ~ richter G. De gelijkstroomklemmen zijn

verbonden met het afvlakfilter, bestaande.

uit condensatoren Ci en C2, en smoor­

spoel S. Daarna volgen een voltmeter V en de aansluitklemmen voor een snoer, waarmee men de verbinding naar plus en min accu op het ontvangtoestel maakt.

Bij het verbinden der condensatoren Ci en Ca is erom te denken, dat dit electro- lytische condensatoren zijn, die polariteit bezitten. Bij de condensatoren, die wij tot dusver in handen kregen, was steeds de eene aansluitdraad rood gekleurd ter aanduiding, dat die aan de positieve Ieiding moest worden verbonden.

De plaats van weerstand W kan ook nog anders gekozen worden. Wij zagen dien weerstand in een onlangs gepubli- ceerd schema aangegeven bij 2. De rege- ling van de uitgangsspanning heeft er dan even goed ,mee plaats, maar de gelijkrichter staat dan steeds onder de voile transformatorspanning, onverschil- lig of dit noodig is of niet. Daarom geven we er de voorkeur aan, den weerstand te laten op de plaats W, waar hij naar be- hoefte de aangelegde wisselspanning vermindert.

Of men smoorspoel S in de plusleiding zet, of bij 3 in de minleiding, doet er niet toe.

Nu komt echter de vraag, waar men een tweede smoorspoel inoet zetten, als men voor luisteren met de telefoon op het oor de afviakking nog wil verbeteren.

Voor die tweede smoorspoel kan men een der plaatsen 1, 2, 3, 4 of 5 kiezem

Welke keuze men hier doet, maakt voor de verbetering der afviakking zeer weinig verschil, maar de plaatsing is wel van belang voor de te verkrijgen spanning aan de Voltmeterklemmen.

Zet men de tweede smoorspoel op de plaatsen 1 of 2, dan daalt de spanning aan de Voltmeterklemmen wel met 10 a 15 %, hetgeen bij 4 Volt wil zeggen, dat men daalt op 3>/2.

Op de plaats, gemerkt 3 is die span- ningsdaling geringer en op 4 of 5 het.

geringst.

Dit kan van belang zijn, als de stroom- afname eens moet naderen tot het maxi­

mum, dat de inrichting kan geven.

Het klinkt misschien ietwat verrassend, dat de plaats van een smoorspoel in het gelijkstroomcircuit eenigen invloed heeft op den spanningsval. Men moet evenwel bedenken, dat .de gelijkrichter pulseeren- den stroom levert en dat condensator Ci als reservoir werkt. Staat de smoorspoel op de plaatsen 1 of 2, dan wordt Ci niet meer geladen tot de voile spanning, welke bij weglating der smoorspoel op- treedt.

Zooals gezegd, kan men aan de eind- klemmen wel >/2 Volt winnen door de tweede smoorspoel bij 4 of 5 te zetten.

HOE DE SPREKENDE FILM WERKT.

(Vervolg).

De idee van de sprekende, resp. mu- siceerende film is haast zoo oud als de kinematograaf zelf. Reeds Thomas Alva Edison heeft, dadelijk na de uitvinding van de kinematograaf en de phonograaf, eraan gedacht, om beide uitvindingen te combineeren teneinde niet alleen de be- w e g i n g e n , maar ook de bijbehoorgn- de g e 1 u i d e n , te kunnen vastleggen en reproduceeren. (1893).

Bij oppervlakkige beschouwing sche- nen de hulpmiddelen dus voorhanden te zijn. Edison noemde deze inrichting de

„I<inetophon”. We zagen reeds in ons vorig artikel, welke moeilijkheden hier­

bij rezen, in de vorm van het benoodigde, nauwkeurige synchronisme tusschen be- weging en geluid. Het vake uitwisselen van gramofoonplaten in verband met den korten tijdsduur van elke . plaat, leverde hierbij nog extra moeilijkbfeden.

We weten reeds uit onze vorige arti- kelen, althans in groote trekken, hoe de moderne sprekende film :werkt, — en het is interessant na te gaan, op welke wijze de evolutie van de idee van Edison tot nu toe, zich voltrokken heeft!

Ook is interessant te vernemen, dat, niettegenstaande de daaraan verbonden moeilijkheden, toch nog op de ide6 van Edison voortgebouwd is. Bijna gelijktij- dig met Edison werkten in Duitschland volgens dit principe de uitvinders Mess ter en Goldschmidt, waar-

624 RADIO-EXPRES-. ; bij zij trachtten het synchronisme te be-

reiken door aandrijving met synchroon- motoren.

Ook het voor ca. 2 jaar bekend ge- worden Vitaphonesysteem (samenwer- king van Warner Bros .wat het kinemato- graphische gedeelte en Western Electric Co. wat het electrische gedeelte betreft) berust op dit principe.

Hiernaast staan de ideen van andere uitvinders, welke de bovengenoemde moeilijkheden ingezien hebben en er daarom naar streefden, systemen te scheppen-, waarbij de geluidtrillingen op.de film zelf vastgelegd worden, zoodat het synchronisme niet verloren kan gaan.

Het aantal desbetreffende patenten is legio. Voor zoover nagegaan kan worden, is de Franschman dePineaudin 1909 de eerste geweest, die voorgesteld heeft om de geluidtrillingen- aan de rand van de filmband in te graveeren-. De hieraan verbonden moeilijkheden, in verband met de ongeschikte eigenschappen van het celloloi'd, schijnt hij terdege ingezien te hebben hetgeen blijkt uit de maatregelen

•welke hij daartegen dacht te treffen. Een tweede voorstel van de Pineaud, berustte op het principe van de electromagnetische gramofoon van Waldemar Poul- s e n, waartoe aan de rand van de film een dunne staaldraad bevestigd moest worden. De geluidtrillingen moesten dan vastgelegd worden als variaties in de magnetisatie van de staaldraad. De weergave kon geschieden volgens het principe van de electromagnetische induc- tie, door de staaldraad te doen voorbij- trekken langs een draadklosje, waarin dan spanningen geinduceerd worden.

Ook aan de systemen van de Pineaud zijn verscheidene, ernstige praktische moeilijkheden verbonden, waarop we kortheidshalve niet nader zullen ingaan.

In elk geval hebben ze geen toepassing gevonden.

***

De eerste, die de goede gedachte heeft gehad, waarop nog heden steeds voort- gebouwd wordt, is de Duitscher Ernst R ufo m e r. Deze heeft de idee gehad, om geluidtrillingen fotografisch vast te le|gen. Onder de pioneers mogen ook genoemd worden de uitvinder Dressier en Dr. Seibt. Ru'hmer zelf heeft er nimmer aan gedacht, zijn uitvinding op de spre- kende film toe te passen.

Het reeds genoemde Tri-ergon- systeem, uitgewerkt door Dr. Engl, Vogt en Massolle, de Phonofilm van Lee de Forest, de Movietone, de systemen P e t e rs e n - P o u 1 s e n, K U c h e n-

•meister, Kdhnemann, von ... berusten op de fotogra-

en reproductie, zooals door Ruhmer, De ver- alle

opname

schillen tusschen al deze systemen be- treffen voornamelijk detailkwesties, welke toch, voor de beslissing omtrent de al dan niet praktische bruikbaarheid, van overwegend groot belang zijn.

* * *

In het vervolg zullen we alleen op de fotografische methoden nader ingaan.

Daarvoor 'is het nuttig, te weten, hoe het fotografisch vastleggen van trillingen wel geschiedt. Het zal blijken, dat zich hierbij verschillende interessante kwes- ties voordoen, waarop we een volgend maal nader zullen ingaan. N.

(Wordt vervolgd.)

EENIGE OPMERKINGEN OVER AUTOMATISCHE ROOSTER-

SPANNING.

• Naar aanleiding van het artikel van den heer Creyghton en het redactionee!

onderschrift hierbij zou ik gaarne een en ander widen toelichten.

Als eerste eisch geeft de heer Cr. op den ICO % vervormingsvrijen ontvanger.

Gaan we hier van uit, en bezien we alleen den versterker hierv.an, dan moeten we tot de conclusie kornen, dat de eindlamp in geen geval over belast mag zijn. Ver- onderstel, we werken met een weerstand- versterker waarin als eerste trap een Telef. R. E. 054 en als laatste trap B 403.

Nu de vraag waarvan weinigen welke autom. roostersp. toepassen, zich reken- schap geven, n.l. hoeveel roosterspan- ning ? Hierbij komt de alleen zaligma- kende wet van Ohm ons te hulp, welke aangeeft, dat als we noodig hebben b.v.

45 V neg. roostersp. voor de laatste lamp, en b..v. 1,5 V voor de eerste we volstaan kunnen bij een toestel verbruik van 20 m.A. met een weerstand van R =

45

0,02^{= 2250 Q.}

Zijn we nu klaar op het oog, met onze leepe berekening, dan gaan we de zaak uitvoeren en wat blijkt dan ? In 9 van de 10 gevallen is de kwaliteit verdwenen.

(Zooals de heer Cr. zeer terecht opge- merkt heeft.

Gaan we nu even na waaraan dit kan liggen.

In de eerste plaats wordt meestal over het hoofd gezien, dat de roostersp. nu geleverd moet worden door het. plaat- stroomapparaat en hadden vye. eerst 200 V spanning, we nu nog maar een goede 150 V over hebben op de plaat van onze lampen; we kunnen met behulp van een paar meters dadelijk zien waar de. fout schuilt.

Theoretisch moeten de draaispoel- meters m.A. 1—2—3 (als het toestel niet overbelast is) stilstaan. . '.<■

3- we

-1 altijd wel iets slingeren. Nu t we het eigenaardige. De nla t varieert. (Reden: een weinig overh?1"

ting). Gevolg: de roosterspanning^'

de lampen varieert bedenkelijk sterk mee Als gevolg hiervan zal, als de rooster' spanning daalt of stijgt, de plaatstroom omgekeerd toenemen of afnemen..We draaien dus in een kringetje rond. Als men dit eenigszins overdraft bij de proef- neming en den ontvanger instelt op sterke ontvangst dan kan men deze over- belasting dadelijk controleeren daar de m.A. 1—3 geen oogenblik stilstaat. Ik durf ook gerust te beweren dat 90 % van alle ontvangers aan deze kwaai mank gaan. Voor deze ontvangers is dus de autom. roosterspanning een zeer precaire geschiedenis, welke wel degelijk behoor- lijk uitgepuzzeld dient te worden, ten einde de autom. roostersp. niet dadelijk de schuld te geven, dat deze vervorming niede brengt; want het gaat wel. De ont­

vanger moet natuurlijk goed zijn, d.w.z.

de versterker moet zoodanig geconsfru- eerd zijn dat deze van huis uit geen ver­

vorming mede brengt, (mits niet over­

belast). Als we nu het apparaatje voor onze roostersp. in elkaar gezet hebben en den condensator welke over de heele zaak geshunt staat, voldoende groot ge- rnaakt hebben (4 ji F) dan gaan we ops plaatstroomapparaat bekijken, Dit in°^

dan bij gebruik.van een behoorlijke eip lamp als B 403 of Tel. R. E. 504; zek«

1 ... -XV . ^[S

een dikke 200 V leveren (belast)., we nu met behulp van een behoorlij!^

afgesteld- m.A. meter de zaak hebben woj-j , dan moet het geheel behoorlijk funo^

neeren. Dit afstellen van de ^ roostersp. moet, zooals de reApfe reeds zeer terecht opgemerkt-hefwJBL.

ten gewoon nau.wkeurig gcbeure^^,;.^

We kunnen slechts een voltm de klemmen van onze roosters) zetten, want zoo’n meting heeft ^P^Hj geen waarde. We zijn dus aa(

op de plaatstroomkneting en bafe Is dit alles behoorlijk uitgepW?2-'-..p

•rbelSS*'1’^

werkt de eindlamp niet overDJ:"^''1jpst moeten we het zelfde resultaat ® j.

berew^j een roosterbatterij kunnen Der.B hoop hiermede een en ander

'ueelesi^ ; te hebben en blijf voor eventu1 tingen bereid.

H, . mm

In vervolg op het onderschrift der re­

dacts onder mijn ingezonden stukje over

•bovenstaand onderwerp wilde ik nog iets naar voren brengen:

De Redactie schrijft dat. het natuurlijk mogel ij k is dat koppelingen tusschen de roosterkringen. der l.fr. Iainpen ont- staan als er iets niet in orde is met de demensioneering der onderdeelen. Hier- mede wordt bedoeld — als de overbrug- gingscondensatoren niet groot genoeg zijn —. Zeker kan dat. Maar men mag veronderstellen dat iedereen nu wel weet, dat men minstens over iederen weerstand een cond. noodig- heeft van 2 ^ ^ F. Dit doet men om de roosterkringen der l.fr.

lampen te „ontkoppelen”.

Ondanks deze methode geloof ik ech- ter, dat er nog een zekere koppeling blijft bestaan, welke kwaad doet aan de kwaliteit.

Dat men bij goede instelling der weer- standen aanstoot zal nemen aan de kwa­

liteit, beweer ik in mijn schrijven niet.

We moeten echter de kwaliteit van het geluid niet zoo probeeren te maken, dat we er geen aanstoot meer aan kunnen nemen, maar we moeten het summum van kwaliteit nastreven. Dit laatste stelt andere eischen.

Dat er iets aan de manier van ant.

neg. roostersp. door middel van weer- standen hapert, blijkt wel uit de fabri- katen van de N. S. F. en Philips. Hier past men de methode van weerstanden, hoe gemakkkelijk en eenvoudig het ook is, niet toe, maar men prefereert een andere methode. De N. S. F. gebruikt een bat- terij. Philips voorziet er in door er een apart tampje voor te laten zorgen.

Een feit is, dat de een zijn eischen hooger stelt dan de ander, al naardat zijn muzikaal gehoor ontwikkeld is.

Wat ik echter beweren wilde met mijn eerste stukje is, dat we met het positief propageeren der aut. neg. roostersp. door middel van weerstanden niet den aller- besten kant uitgaan en dit volgens mij een slechtere raad is dan een batterij voor roosterspanning te behouden.

N. CREYGHTON.

Dat de batterij voor roosterspanning eenvoudiger is om in te stellen, geven we natuurlijk grit toe: Wat de opheffing van koppelingen betreft, vestigen we nog eens de aaridacht" op de schakeling, be- hamjeid door Ulysses in R.-E. Nos 17 en .26. Red.

•. *.** '.

D'e Keer Harthoorn te Rotterdam schrijft: '

' :,,Naar aanleiding va’n hetgeen de heer Creyghton schreef in R.-E. No. 33, wit l hiededeelen; dat'hetzelfde euvel zich oo bij mij voordeed bij toepassing der auto- njatische negatieye roosterspanning.,

„Het eenige middel, dat. bij mij het ge

RADIO-EXPRES.

knepen geluid verbeterde, was het aan- brengen der z.g. Iuidsprekerbeveiliging volgens schakeling no. 2 uit R.-E. No. 46 van 1926, die ook toegepast werd bij den Philipsluidspreker, ofschoon het wel eens heet, dat een Iuidsprekerbeveiliging daarbij ongewenscht zou zijn en de fa- briek die inrichting overbodig noemt.”

Hierbij willen we redactioneel nog de opmerking maken, dat de z.g. luidspre- kerbeveiliging volgens het aangehaalde schema (fig. 124 7de druk van Corver’s Draadloos Amateurstation) tevens een vorm is van centraalbatterij schakeling (fig. 125 van genoemd boek), zoodat de schakeling een ontkoppelende werking heeft.

HET ELECTRO-CHEMISCHE SCHRIJVEN.

In verband met de toepassing van het ehemische schrijven voor eenvoudige beeldtelegrafie-ontvanger (o.a. toegepast in het toestel van den Heer Eschauzier en in den Fultograaf) zijn we eens gaan nazoeken wie nu eigenlijk wel de uitvin- der daarvan zou zijn. Aanleiding daartoe vormde een herinnering aan een artikel van den Heer Joh. Hemmes te Franeker, den bekenden mechanicus, die o.a. in ,,De Natuur” Afl. 5, Mei 1923, reeds schreef over ,,Een ehemische morseschrijver”, welke door hem was ontworpen.

Merkwaardig is, dat de oudste elec- trische telegraafapparaten juist berustten op het principe van het electro-chemische schrijven, waarbij de electrische stroom ehemische omzettingen teweegbrengt, welke het papier doen verkleuren. Bij de moderne, fotografische beeldtelegrafie- methoden, worden de stroom-impulsen eerst omgezet in lichtimpulsen en eerst het licht geeft aanleiding tot ehemische omzettingen op de fotografische film in het ontvangtoestel. Het uiteindelijke ehemische proces hangt hierbij dus slechts indirect af van de stroomstooten.

Inrichtingen als de Fultograaf zijn echter werkelijk gewone, electro-chemische schrijvers.

De Engelsche scheikundige Humphrey Davy schijnt het eerst op het denkbeeld gekomen te zijn, om door middel van den electrischen stroom teekens voort te brengen op papier, dat met een door de electriciteit ontleedbare stof is door- trokken. Daartoe bezigde hij joodkalium, wijl deze vloeistof, wanneer deze door den electrischen stroom wordt ontleed, op het papier bruine vlekken van jodium achterliet.

De eigenlijke uitvinder echter van de electro-chemische telegraaf is de Engel­

sche natuurkundige Bain. Zijn toestellen zijn, sedert 1843, in Ameirika, naast die

. 625

van Morse, in gebruik geweest.

In fig. 1 ziet men de stiff en de papier- strook van de electro-chemische telegraaf van Bain, Een papierstrook zonder einde, wordt, evenals bij het toestel van Morse, in beweging gebracht door, een rader- werk, dat men aan den gang brengt,

zoodra men een telegram moet ont- vangen. Die strook loopt over een metalen cylinder R en onder een ijzeren of stalen veer P, die aldus voortdurend met het papier in aanraking blijft. Het papier is vooraf doortrokken met een oplossing van geelbloedloogzout. Telkens als de electrische stroom door het papier van de veer P naar den metalen cylinder R gaat, heeft er een scheikundige ontleding plaats en een binding van het ontlede product met het ijzer van de veer tot Berlijnsch blauw. Men brengt zoodoende op het papier strepen en punten voort van een fraaie, blauwe, standhoudende kleur, waarmede men, evenals bij het toestel van Morse, een alfabet vormt.

Een eerste vereischte voor een goede werking is echter, dat het papier worde vochtig gehouden, en dit bewerkt men door bij het geelbloedloogzout een vocht- aantrekkende stof te voegen, bijv. ammo- niumnitraat. Men bevordert de ontleding door de veer P een groote oppervlakte te geven, zoodat de electriciteit er ge- makkelijk doorheen stroomt.

Het toestel van Bain is, zoowel in Engeland als Amerika, het uitgangspunt geweest van tal van andere electro- chemische telegrafen, o.a. de ehemische letterdruktelegraaf van Boneili.

***

Bain was ook de eerste,: die zich bezig hield met het vervaardigen van eeri autografische telegraaf, m.a.w. van een toestel, dat het fac-simile van een hand- schrift of een teekening zou voort- brengen, wat wij dus noemen, een beeld- telegraaf. Het synchroniseeren trachtte hij op te lossen met behulp van twee isochrone slingers, een op het zendstation en een op het ontvangstation. Daarin is hij evenwel niet goed geslaagd. Ook Bakewell, die het eerste roteerende cylin­

ders toepaste, waarop het papier gespan- nen werd, slaagde hierin niet. .

De eerste, die wel slaagde, was de abt Giovanni Caselli, hoogleeraar in de natuurkunde aan de hoogeschool te Flo­

rence. In 1863 reeds leverde het door hem met behulp van Gustave Froment vervaardigde toestel uitstekende resul-

taten. •

626 RADIO-EXPRES.

De schitterende resultaten van deze nieuwe vinding trokken de aandacht der Fransche regeering. In Mei 1863 werd

ren. In 1867 is bepaald, dat dit toestel .ook 'in werking zou komeri op de lijn Marseiile-Lyon- Den 16en Februari 1865

Cirw o 5 Ulo ns-l<tn we'tw

cvj Wl*il 10

VU

outtofuvfcfujfj, ^

J Jkr/'ectH. *Ga.jefcL

Fig. 2 een wetsontwerp ingediend en door het Wetgevend Lichaam goedgekeurd, dat de strekking had de z.g. pantelegraaf van Castelli op de lijn Parijs-Lyon in te voe-

werd voor het publiek de gelegenheid opengesteld om autografische telegram- men van Parijs naar Lyon en omgekeerd te verzenden.

VIERLAMPSACCUTOESTEL ZONDER AFSCHERMING MET

LOSSE SPOELEN.

Type RE4 35/28.

Bij verschillende gelegenheden hebben wij erop gewezen, dat de vraag of men een toestel wil voeden met wisselstroom, dan wel met een accu, geen wezenlijke veranderingen brengt in het schema.

Wie de moeite iieemt, het schema van het 3-lampswisselstroomtoestel uit ons vorig nummer eens te vergelijken met het schema van den 4-lamper voor accuvoe- ding, dat we hierbij afdrukken, zal onze stelling bevestigd vinden, maar zal te- vens kunnen nagaan, welke verbindingen veranderen. door den overgang van de eene voedingsmethode op de andere.

toe bij de verdikt geteekende aansluit- punten de letters zijri geplaatst, welke men op die koppel-elementen aantreft.

Als Iampen voor dit schema zijn be- doeld: Philips A 442 of Telefunken RES 044; twee maal A 415 of RE 084; en B 443 of een gewone drie-electroden- eindlamp.

In afwijking van hetgeen bij het wis- selstroomschema in ons vorig no. werd aangegeven, waar het hulprooster der hoogfrequentlamp de zelfde spanning verkreeg als de plaat van den detector, wordt hier de spanning voor het hulp­

rooster der lste lamp verkregen door dit via een lekweerstand van 0.5 meg­

ohm aan de hoogste plusspanning te ver- binden. In verband daarmee is conden- sator Co nu beslist noodig (minstens 1000 f.i ju, F.). Het voordeel is, dat de detectorplaatspanning geheel op zichzelf kan worden geregeld.

+ K\I

* 8o + ISO

. T <<

-t a Overigens Is nog een extra laagfrequ-

enttrap tusschengeschakeld en daarvoor is achter den detector hier een weer- standkopeling aangebracht. Daarvoor

” 6f het eenvoudige sanjenstel van weerstanden (200.000 en 1.000.000 1 en’ een scheidingscondensator i -worden toegepast, zfloals :e-

De terugkoppeling is evenals vobr het toestel in ons vorig nummer facultatief aangeduid:

6f men gebruikt een vast staande te- rugkoppelspoel Tk en' voor regeling een.

terugkoppelcondensator C3 (250 k 500 fi ju, F.), in welk geval men nog bij S een bobgfre'quentsmoorspoel -kan aah- brerigen, die e'oht.er hier eenigszihs over- bodig 'zal blijken; ' T -

of men werkt met een teruek spoel, die draaibaar gekoppPm ■ L2, in welk geval C3 en S

vervallen en soms het condens^orti! «B

noodig kan zijn. Je C4

Voor de maten van spoelen en c0nden satoren kunnen we verder 'geheel v wijzen naar ihet artikel in heTvori„Ver'

Als transformator bezige men er n°' van goede kwaliteit met verhoudine nn!'"

veer 1:3. UQIngonge.

m k* y

* 1

VEQEE.NI&I N&S" itSI N1EUWS oen N.V.V.CL_—J^

Dit 4-Iampstoestel is een zeer goedkon te bouwen en machtige ontvanger Hij ka zeer goed 00k als raamontvanger dienen wanneer men spoel Li wegneemt en daar voor een iange-golfraam in de plaats aansluit.

Verder is het apparaat bij goeden bouw 00k voor ultra kortegolf te gebruiken als men alle spoelen uitwisselbaar maakt Men kan dan op twee wijzen te werk gaan:

!. Zonder hoogfrequentlamp. Deze lamp wordt gedoofd. Voor Li wordt een spoel- tjc van een of enkele windingen geplaatst, (in dit geval moeten La en L2 zoodanigzijn gemonteerd, dat zij gekoppeld zijn) en de antenne wordt aan La verbonden. L2 wordt een passende korte golfspoel met kleinere terugkoppelspoel Tk.

2. Met hoogfrequentlamp. Li wordt vervangen door een korte golfspoel, ge- lijk, of weinig kleiner dan La en de an­

tenne via een microcondensatortje aange- sloten aan boveneinde van Li. Plaat hoogfrequentlamp wordt aan bovenzijde van La verbonden of met een snoertje aan een lagere winding. Deze methode van k.g. ontvangst met hfr.-lamp is evenwel bij dit niet-afgeschermde toestel niet ge­

heel vrij van bedieningsmoeilijkheden.

Het toestel is trouwens meer als om- roepontvager bedoeld. ' ...

Wij herhalen nog eens. de aanwijzing van de vorige week om den hoogfrequen - trap met spoelen Li en L3 en condensa or Ci vooral eenigszins ruim verwijderd houden van en buiten koppeling met ! La en condensator Ca.

(Aan het slot van ons vorig artike V pag. 591 leze men voor ..condensato Ci en C3”: condensatoren Ci en Ca, wijl in den voorlaatsten regel voor

,1

moet worden gelezen: Ci).

Om van plaateing verzekerd^^®^

zorge i men, dat Vereenig “ uiterlijk Dlnsdagsmiddags der Redactie zijn.

De

N. V. V. R. bedraagt