DOCENTENHANDLEIDING
WORDT GEMIST
DOCENTENHANDLEIDING
WORDT GEMIST
WAT IS WORDT GEMIST?
De Holocaust speelde zich niet alleen af in verre vernietigingskampen zoals Auschwitz en Sobibor maar ook in gewone straten en buurten in Nederland.
Meer dan 104.000 mensen uit Nederland kwamen om ten gevolge van de Jodenvervolging. 18.000 van hen waren kinderen. Bijna allemaal werden ze vermoord.
Hoe herdenk je zoveel mensen? Wie herdenk je eigenlijk en wat weet je over hun levens? Door wie worden zij gemist?
Met de online leeromgeving van Wordt Gemist wordt herdenken persoonlijk gemaakt. Schoolklassen kunnen zich via Wordt Gemist voorbereiden op landelijke herdenkingen als Holocaust Memorial Day (27 januari) en de Nationale Dodenherdenking (4 mei).
Wordt Gemist kan echter ook onafhankelijk van de herdenkingen gebruikt worden als vervanging of verdieping voor lesstof rondom de Holocaust.
ZOEK, VERBIND en HERDENK
Zoek, Verbind en Herdenk zijn de drie pijlers van Wordt Gemist:
Leerlingen zoeken op het joods monument een leeftijd- of plaatsgenoot.
Leerlingen verbinden zich met een slachtoffer door kennis te nemen van haar/zijn levensverhaal en te leren over de Jodenvervolging.
Leerlingen geven zelf vorm aan de manier waarop ze
Wordt Gemist is onderdeel van het digitale Joods Monument dat de 104.000 personen herdenkt die in Nederland als joden werden vervolgd en de Holocaust niet overleefden.
Wordt Gemist is een project van het Joods Cultureel
AANBOD
Wordt Gemist is geschikt voor het basis- en
voortgezet onderwijs, voor leerlingen van 10 tot 15 jaar. Het programma bestaat uit tien lesmodules. Bij elke lesmodule is aangegeven of het voor het PO, het VO of allebei geschikt is. Binnen het VO zijn de lesmodules gericht op de onderbouw.
De lesmodules:
• sluiten aan op de kerndoelen van het onderwijs in het PO en VO;
• dragen bij aan het ontwikkelen van empathie, creativiteit en burgerschapscompetenties;
• dragen bij aan historisch bewustzijn door het laten zien van verschillende perspectieven, het leggen van relaties tussen heden en verleden en het inzichtelijk maken van chronologie;
• helpen leerlingen in het VO bij het leren over een aantal kenmerkende aspecten van tijdvak 9 (Wereldoorlogen (1900–1950)), in het bijzonder aspect 43 over de Jodenvervolging en hoe racisme en discriminatie tot genocide kunnen leiden;
• kunnen in het VO gebruikt worden bij het behandelen van kenmerkende aspecten 40 (de rol van moderne propaganda- en communicatiemiddelen en vormen van massaorganisatie), 39 (het in praktijk brengen van de totalitaire ideologieën communisme en fascisme/nationaalsocialisme), en 44 (de Duitse bezetting van Nederland).
De lesmodules zijn opgebouwd uit LessonUp-lessen, routes door een klikplaat, werkbladen en suggesties voor verdere verdiepingsactiviteiten.
LESMODULES
Hieronder ziet u een overzicht van de tien lesmodules met de titel, de tijdsduur, het niveau en de leerdoelen. De tijdsduur is bedoeld als indicatie. De lessen kunnen ook uitgebreider behandeld worden en kunnen dan langer duren. Andersom kun je er ook voor kiezen sommige modules alleen kort te behandelen. Je kunt zelf bepalen hoe je met de lesmodules aan de slag gaat.
MODULE TITEL TIJDSDUUR NIVEAU KERNDOELEN (PO, VO)
ZOEK
1 Iemand van mijn leeftijd 30 min PO groep 7, 8 Geschiedenis 51, 52, 53 Mens en Samenleving 37, 38 VO onderbouw Mens en Maatschappij 43
VERBIND
2 Jodenvervolging 100 min VO onderbouw
en bovenbouw
Mens en Maatschappij 36, 37, 40
3 Iemand met een verhaal 5 x 30 min PO groep 7, 8 Geschiedenis 51, 52, 53 Mens en Samenleving 37, 38 VO onderbouw Mens en Maatschappij 37, 43 4 Voorwerp met een verhaal 50 min PO groep 7, 8 Geschiedenis 51, 52
Mens en Samenleving 37 5 Voorwerpen uit het
joodse leven
50 min PO groep 7, 8 Mens en Samenleving 38 (levensbeschouwing) 6 Iemand van mijn leeftijd -
in de oorlog
30 min PO groep 7, 8 Geschiedenis 51, 52
VO onderbouw Mens en Maatschappij 36, 37, 40
HERDENK
7 Spreek de naam uit 15 min PO groep 7,8 Mens en Samenleving 37, 38 VO onderbouw Mens en Maatschappij 35
8 Zes woorden 20 min PO groep 7, 8 Mens en Samenleving 37, 38
VO onderbouw Mens en Maatschappij 35, 38 9 Huis met een verhaal 50 min
+ wandeling
PO groep 7, 8 Mens en Samenleving 37, 38 VO onderbouw Mens en Maatschappij 35, 38 10 Lokaal herdenken variabel PO groep 7, 8 Mens en Samenleving 37, 38
VO onderbouw Mens en Maatschappij 35, 38
ZOEK
In het Joods Monument zijn de namen opgenomen van de 104.000 Nederlandse vrouwen, mannen en kinderen die vervolgd en vermoord zijn omdat ze joods waren.
Leerlingen gaan met Wordt Gemist in het Joods Monument op zoek naar een plaats- en leeftijdgenoot en zoeken zoveel mogelijk informatie over deze persoon.
VERBIND
Ieder mens heeft een eigen levensverhaal. Waar ging zij of hij naar school? Was zij of hij lid van een sportclub? Vierde zij of hij sjabbat? De slachtoffers kunnen hun verhalen niet meer vertellen, maar de overlevenden wel. Via persoonlijke verhalen van overlevenden en de lesmodule over de Jodenvervolging ontdekken leerlingen hoe het dagelijks leven er uitzag en hoe de vrijheid van joden steeds verder ingeperkt werd. Op deze manier verbinden leerlingen zich met de geschiedenis.
HERDENK
Schoolklassen creëren in het programma hun eigen herdenking voor de slachtoffers. Door het uitspreken van een naam, het schrijven van een gedicht of het bezoeken van plaatsen die een rol speelden in het leven van deze mensen. Suggesties hiervoor worden gegeven in de modules. Op een digitale kaart van Nederland wordt zichtbaar waar schoolklassen een slachtoffer hebben herdacht.
ZOEK - VERBIND - HERDENK
Door gebruik te maken van het online Joods Monument, een klikplaat over het joodse leven voor en tijdens de oorlog, en de verschillende lesmodules, doorlopen leerlingen de drie stappen: zoek, verbind en herdenk.
Met elkaar werken ze toe aan een eigen vorm van herdenken.
In deze video’s worden de stappen zoek, verbind en herdenk toegelicht:
https://www.youtube.com/playlist?list=PL5uN1VTMoLU2GwrJwVrIzUXX8NnluiWT4
HOE WERKT DE WEBSITE?
Wordt Gemist is gebouwd rondom het Joods Monument: een online monument voor de meer dan 104.000 mensen die in Nederland als joden werden vervolgd en de Holocaust niet overleefden.
Op de website vindt u een leeromgeving met een rijk lespakket om aan de slag te gaan met het zoeken naar, verbinden met, en herdenken van slachtoffers.
STRUCTUUR
Docenten kunnen op de website van Wordt Gemist direct naar de lesmodules.
1 - VOOR DOCENTEN
Als je op ‘Voor docenten’ klikt, beland je op de docentenpagina. Hier vind je de lesmodules, de docentenhandleiding en een knop waarmee je naar de klikplaat kunt gaan (‘Voor leerlingen’).
LESMODULES
Onder ‘Lesmodules’ maak je eerst de keuze voor basisonderwijs of voortgezet onderwijs. Daarna verschijnen de relevante lesmodules. Deze zijn geclusterd onder drie koppen: ‘Zoek’, ‘Verbind’
en ‘Herdenk’. Onder elke kop vindt u één of meer lesmodules die onder deze categorie vallen. Elke module heeft een eigen pagina met downloads, links naar LessonUp modules of naar de klikplaat, en/
of werkbladen. Elke lesmodule heeft ook een eigen handleiding.
Als docent ben je vrij om te kiezen welke modules je gebruikt. Wordt Gemist biedt een flexibel,
modulair programma. Wij geven hieronder een aantal voorbeelden van logische combinaties maar er zijn natuurlijk meer combinaties mogelijk. We nodigen je dan ook uit om eerst de lesmodules te ontdekken voordat je een programma samenstelt.
KORTE VOORBEREIDING OP EEN HERDENKING PO / VO 1 LESUUR
• Zoek: module 1 Iemand van mijn leeftijd
• Herdenk: module 7 Spreek de naam uit
GESCHIEDENISLES OVER DE JODENVERVOLGING PO 2 LESUREN
• Zoek: module 1 Iemand van mijn leeftijd
• Verbind: module 6 Iemand van mijn leeftijd - in de oorlog
• Herdenk: module 8 Zes woorden
GESCHIEDENISLES OVER DE JODENVERVOLGING VO 3 LESUREN
• Zoek: module 1 Iemand van mijn leeftijd
• Verbind: module 2 Jodenvervolging
• Herdenk: module 8 Zes woorden
PERSOONLIJKE VERBINDING MET JOODS LEVEN IN DE OORLOG PO / VO 3 LESUREN + WANDELING
• Zoek: module 1 Iemand van mijn leeftijd
• Verbind: module 3 Iemand met een verhaal
• Herdenk: module 9 Huis met een verhaal
LES LEVENSBESCHOUWING OVER JOODSE TRADITIES TER VOORBEREIDING OP
HERDENKEN PO / VO 2 LESUREN + LOKALE HERDENKING
• Zoek: module 1 Iemand van mijn leeftijd
• Verbind: module 5 Voorwerpen uit het joodse leven
• Herdenk: module 10 Lokaal herdenken
2 - VOOR LEERLINGEN
De knop ‘Voor leerlingen’ neemt je mee naar een klikplaat in de vorm van een fictieve stad. In deze stad kom je veel te weten over de anti-joodse maatregelen tijdens de oorlog en hoe die door de vervolgden ervaren werden.
GEBRUIK VAN DE KLIKPLAAT
Leerlingen kunnen binnen de klikplaat een route kiezen en zo zelf de persoonlijke verhalen van overlevenden ontdekken. De klikplaat werkt echter
het best bij een door de docent gegeven les. Maak hiervoor gebruik van module 2 (‘Jodenvervolging’) en module 3 (‘Iemand met een verhaal’).
Op de klikplaat zie je linksboven de knop ‘Routes’.
Als je op deze knop drukt, verschijnen de
verschillende routes. Je kunt hier de route kiezen die relevant is voor de module die je behandelt. Om bij de volgende stap binnen de route te komen hoef je alleen maar door te klikken.
3 - KLASSENPAGINA
Klassen kunnen in Wordt Gemist een klassenpagina aanmaken op het Joods Monument. Een
klassenpagina is gekoppeld aan één persoon.
Hier kunnen ze laten zien op welke manier(en) ze een leeftijd- en/ of plaatsgenoot hebben herdacht, bijvoorbeeld door het uploaden van foto’s, tekeningen, verhalen of gedichten. Op deze manier draagt elke klas bij aan een landelijk online herdenkingsmonument. Deze vorm van herdenken laat alle bezoekers van het Joods Monument zien dat deze mensen worden gemist.
ACCOUNT AANMAKEN
Om een klassenpagina te kunnen maken maak je eerst een account aan. Op joodsmonument.nl vind je rechtsboven de knop ‘login/registreer’. Vink aan dat je je als docent aanmeldt, alleen als docent kun je een klassenpagina aanmaken.
PERSOON HERDENKEN
Wanneer je bent ingelogd kun je naar ‘Zoek en Herdenk’. Als je via de verschillende
zoekmogelijkheden (direct zoeken, op leeftijd of op woonplaats) een persoon hebt gekozen om met je klas te herdenken, ben je op een persoonspagina van het Joods Monument. Klik op de ‘herdenk +’ en kies voor ‘herdenk met je klas’ om een klassenpagina aan te maken.
KLASSENHERDENKING AANMAKEN
Eerst wordt je gevraagd akkoord te gaan met de voorwaarden voor het online publiceren van de door de leerlingen gemaakte herdenkingsuitingen. Hierna kan je de klassenpagina aanmaken.
De eerste stap is het invullen van de volgende gegevens:
1. Naam van de school 2. Klas of groep 3. Woonplaats 4. Provincie
Nu is de klassenpagina gemaakt. Klik op ‘bewaar’ om de gegevens vast te leggen.
De tweede stap is het toevoegen van één of meerdere herdenkingen. Klik eerst op ‘bewerk’ en scroll naar beneden. Kies je voor één herdenking dan plaats je daarin de bijdragen van alle leerlingen.
Als je de bijdragen van leerlingen los van elkaar wilt kunnen zien, met eigen titels, maak dan meerdere herdenkingen aan, per leerling of groepje leerlingen.
Upload bij elke herdenking minimaal één afbeelding, zodat de bijdrage er mooi uitziet.
Door het maken van een klassenpagina wordt een witte stip toegevoegd op de homepage van Wordt Gemist, in de kaart van Nederland
LEERLINGEN EN HERDENKINGSUITINGEN
In lesmodules 7 t/m 9 documenteren leerlingen in verschillende vormen hoe ze iemand herdacht hebben. Dat kan een tekst zijn, maar ook pdf’s, foto’s, audio of video. Deze bijdragen kan de docent als aparte herdenkingen of als één geheel toevoegen.
Je ziet ze terug als één of meerdere tegels op de klassenpagina.
Belangrijk:
• Houd bij het maken en uploaden van uitingen rekening met de privacywetgeving in de AVG.
Noem leerlingen dus alleen bij de voornaam, tenzij er expliciete toestemming is van de ouders.
• Houd er rekening mee dat bij het maken en uploaden van foto’s van leerlingen toestemming
WORDT GEMIST IN DE KLAS
De Holocaust is een pijnlijk onderwerp en lesgeven erover is niet gemakkelijk. Wordt Gemist brengt dit zware thema op een persoonlijke en laagdrempelige manier de klas in. Mogelijk zijn er leerlingen van wie de familie persoonlijk geraakt is door de Holocaust of ander oorlogsgeweld. Houd hier rekening mee door ervoor te zorgen dat dit op een veilige manier besproken wordt.
Sta stil bij de reacties en gevoelens van de leerlingen en nodig hen uit deze open met elkaar te delen. Geef hierbij ook aan dat het niet erg is om verdriet en/of pijn te voelen. Stel daarbij de vraag waarom wij het over de Holocaust hebben als het zo veel verdriet met zich meebrengt.
Komen er heftige vragen of opmerkingen naar voren tijdens deze gesprekken? Luister goed en behandel ze op een open manier: Waarom vind je dat? Betrek ook de klas in het gesprek: Wat vinden anderen ervan?
We hopen dat deze tips bijdragen aan waardevolle en fijne lessen met Wordt Gemist.
COLOFON
Wordt Gemist is een project van het Joods Cultureel Kwartier en is een educatieve aanvulling op het programma van het Nationaal Holocaust Museum in oprichting.
Projectmanagement: Inger Schaap, afdeling educatie JCK
Makers: Jonathan Even-Zohar (evenzo.ist) en Mari Varsányi (human-ed.org) Webontwerp: Driebit (driebit.nl)
Integratie Joods Monument: Lonnie Stegink Redactie: Sarah Whitlau
Opmaak: Jorrit Schaap & Sarah Charalambides Fotografie: Janiek Dam (instagram.com/janiekdam) Met dank aan:
OBS De Toekomst en DENISE (De Nieuwe Internationale School Esprit) voor de proeflessen
Anna Huijgen, Bjorn Pels, Elise Storck, Ellen Rombout, Erik Ex, Esther Guerand, Fatma Afiyon, Heleen Oudshoorn, Hellen Janssen, Jeffrey Ducaat, Maayke de Vries, Marjan Huitinga, Marten Douma, Max van Praag, Nicole
Gouverneur, Suzanne Lustenhouwer, Teun Breen, Tijmen Schmitt en Mare Beuls voor het meedenken Jos van Hest voor de inspiratie voor module 9
Wordt Gemist is ontwikkeld als onderdeel van 75 jaar vrijheid: in 2019 en 2020 herdenken we het einde van de Tweede Wereldoorlog, 75 jaar geleden. We vieren dat we sindsdien weer in vrijheid leven, in het besef dat we samen verantwoordelijk zijn om vrijheid door te geven aan nieuwe generaties.
CONTACT
Heb je vragen of opmerkingen? Neem dan contact op met de makers van Wordt Gemist via wordtgemist@jck.nl.
BRONMATERIAAL
In Wordt Gemist is gebruik gemaakt van bronmateriaal afkomstig uit de volgende collecties:
Visual History Archive, USC Shoah Foundation Collectie Joods Historisch Museum
Beeldbank WO2 / NIOD
Delpher / Koninklijke Bibliotheek Spaarnestad
Herinneringscentrum Westerbork
