Een jong en vijandig lichaam
65
Fabio D’Agata
Een jong
en vijandig
lichaam
De ambulance past niet door de smalle, kronkelige straatjes van het oude centrum van Genua, waar ik op de grond lig. Het is laat in de middag. De eigenaar van een espressobar die mij eerder vriendelijk begroette, brengt me nu een kannetje kamillethee. Dat zal je helpen, zegt hij met een bezorgd gezicht. Maar die thee kan me gestolen worden. Ik doe er alles aan om bij bewustzijn te blijven. Mijn hart pompt hard en snel. Mijn handpalmen plakken van het zweet.
De wereld is een troebele massa. ‘Fabio’, hoor ik, ‘je moet zelf naar de ambulance lopen.’ Het gebonk van mijn hart verplaatst zich van mijn borstkas naar mijn keel.
De ambulance kan mij hier niet ophalen, terwijl ik hier dood lig te gaan. Hoe is het moge lijk?! De gedachte aan een hartaanval maakt me duizelig. Mensen helpen me overeind. Stap voor stap loodsen ze me door de wemelende mensenbrij. Oké.
Focussen nu. Focus! Met elke stap kom ik dichter bij de veiligheid die ik zoek.
Gek misschien, om dit stuk over bewegen te beginnen met strompelen naar een ambulance. Toch zijn die moeizame stap
pen voor mij erg belangrijk geweest. Als ik op vakantie in Italië niet in elkaar was gezakt, dan had ik waarschijnlijk ook niet geweten dat mijn grillige lichaam vol zat met angst.
De medische verklaring:
een paniekaanval
‘Het lijkt alsof u een zware voetbalwedstrijd gespeeld hebt,’ was het oordeel van de
Italiaanse arts. Mijn bloed was onderzocht, maar de waarden waren prima. Ook in het Universitair Medisch Centrum Utrecht, waar ik een paar dagen later overstuur mijn verhaal vertelde, konden de artsen niets ontdekken. Er werd een hartfilmpje gemaakt (ECG), en ik bleek helemaal gezond. De verklaring was dat ik geveld was door een paniekaanval.
In strijd met mijn lichaam
In de weken die volgden schoot ik vaker in de paniekstand. Ik leerde de symptomen van een paniekaanval maar al te goed kennen. Tijdens zo’n aanval neemt je lichaam het over en sla je op tilt: je kunt niet meer rationeel denken, en het enige wat je voelt is een rauwe, dierlijke angst.
Het gebeurde op de vreemdste plekken:
in de bioscoop, in de rij bij de supermarkt en tijdens een vergadering op het werk.
Ik zag het niet aankomen. Altijd kwam het als de bliksem, onverwachts, op wille keu
rige momenten. Door dit verrassingseffect werd de angst voor een nieuwe aanval steeds sterker. Ik voelde mij algauw nergens meer veilig, en ik kreeg angst voor de angst. Tot ik voortdurend bang was.
Die innerlijke irrationele angst had een sterk effect. Heel geleidelijk verhardden mijn gedachten. Ze werden somberder en kritischer. Mijn gevoel veranderde ook, de dagen voelden zwaarder aan en mijn algehele gemoedstoestand verlamde.
Drie maanden later kende ik mijn eerste depressieve periode. Ik sloot mezelf op in huis. Daar dacht ik aan de dood.
Een jong en vijandig lichaam
65
Hoofdstuk title
67
Leefstijlpsychiatrie
66
Een jong en vijandig lichaam67
Leefstijlpsychiatrie
66
Doorverwijzing
Het was de hoogste tijd om hulp in te schakelen. Ik deed mijn verhaal bij de huisarts, die me doorverwees naar een psycholoog die gespecialiseerd was in angsten en fobieën. Hij ging het gesprek aan, maar ik ervoer geen klik met deze man. Wat ik toentertijd al besefte, en wat ik later leerde uit onderzoeken, was dat de relatie met de behandelaar medebepalend is voor een succesvol groeiproces. Nu de klik ontbrak, kreeg ik minder vertrouwen in onze samenwerking. Ik ben wel braaf een stuk of acht keer bij hem langs geweest, waarvan ik mij onze stoelgesprekken niet zo goed kan herinneren, die zijn ergens in een laatje achter in mijn hoofd verdwenen, maar wel kan ik me zijn kille praktijkruimte herinneren. Waar ik op een dag rondjes moest draaien om het duizelingwekkende gevoel dat bij een paniekaanval ontstaat op te roepen. Terwijl hij op zijn stoel zat met zijn benen over elkaar en mij aankeek, vroeg ik mij al draaiende af wat ik in hemelsnaam aan het doen was. Het is opmerkelijk hoe makkelijk ik de inhoud die we hebben besproken volstrekt lijk te zijn vergeten, terwijl de rondjes die ik draaide in mijn geheugen zitten geprent. Het werkt voor mij beter om actief te zijn en mijn (bewegende) lichaam te gebruiken om vooruit te komen. Meer oefeningen hebben we niet gedaan. Dat was bij de psycholoog, naast de klik, een groot gemis.
Gelukkig had ik sporten nog
Door alle sportieve ervaringen die ik had opgedaan, tijdens mijn CIOSopleiding en als groot sportliefhebber, had ik de vele
voordelen van sporten reeds ondervonden.
Mijn zin om te bewegen bleef bestaan, ook al durfde ik mijn eigen huis niet uit. De raad van mijn angst om binnen te blijven volgde ik niet altijd op. Ik ging naar buiten om te bewegen en merkte dat mijn angsten tijdens het bewegen meer naar de achter
grond verdwenen, waardoor er weer ruimte voor plezier, vrijheid en creativiteit ont
stond. Het lukte mij dan ook om zonder terughoudendheid te bewegen. Het voelde als een soort stress-release. Ik was van plan om mij te richten op dit positieve gevoel, om mijn vrijheid verder te vergroten.
Tijdens het bewegen voelde ik de verbin
ding met mijn lichaam. Dat deed mij goed.
Bewegen is een lichamelijke bezigheid, zoals mijn klachten ook heel lichamelijk van aard waren. Ik wilde meer en ging experi men teren met andere manieren van bewegen. Manieren die het lichaams
contact versterkten, waardoor ik opnieuw kon leren samenwerken met mijn lichaam.
Het fysieke lichaam is bekend terrein voor mij. Ik ken de trainingsprincipes, de spieren en de bewegingen die een menselijk lichaam kan maken (en ook allemaal in het Latijn). Maar de winst kon ik halen door op een andere manier te bewegen. Om die andere manier te ontdekken slurpte ik kennis op van een breed spectrum van spiritueel leiders tot aan vooruitstrevende wetenschappers.
In die tijd leerde ik over de werking van het brein, over de verfijndheid van het gevoelsleven en over manieren hoe je dat kunt beïnvloeden. De vraag die mij
Hoofdstuk title
67
bezighield was: hoe kan ik deze kennis integreren in mijn beweegsessies?
Slimmer bewegen
Door tijdens het bewegen mijn fysieke lichaam, mijn brein én mijn gevoelsleven een actieve rol te geven, betrok ik mijn hele lichaam bij het bewegen én bij de ontwik ke ling die ik zo graag als mens wilde doormaken. Dat is wat ik nu ‘Intelli
gent Bewegen’ noem en waar ik in het gelijknamige boek over schrijf. Die synergie was nieuw voor mij, zo had ik nooit geleerd te bewegen. Beetje bij beetje verbeterde het contact tussen mij en mijn lichaam, en gaandeweg kreeg ik door dat ik mijzelf aan het hervinden was. Het voelde alsof ik na een lange tijd weer mijn beste vriend omhelsde: mijn eigen lichaam. Voor het eerst in tijden kon ik écht naar mijn lichaam luisteren (en wist ik überhaupt wat dat betekende). Deze positieve samenwerking resulteerde in een interne wapenstilstand, waardoor het aantal paniekaanvallen afnam en ze uiteindelijk helemaal verdwe nen.
Ik koos voor beweegactiviteiten waarbij ik mijn spieren flink moest gebruiken. Een stevig potje voetbal zorgde voor spierpijn.
Het voetbalveld was mij echter te hectisch.
Ik ontvlamde snel en moest op zoek naar iets wat rustiger was. Zo verruilde ik de voetbal voor de tennisbal. Tijdens en na een potje tennis kon ik mijn lichaam goed voelen. Ik oefende met mijn inschattings
vermogen door mezelf vragen te stellen.
Hoe zou mijn gevoel reageren op een fout?
Wat gaat er door mij heen als ik een punt maak? Sta ik er vandaag sterk voor of ben
ik kwetsbaar? Op welke momenten zouden mijn angsten kunnen opspelen? Kan ik mijn ademhaling voelen tussen de punten door?
De gewenste verandering
Mijn lichaam reageerde steeds vaker zoals ik verwachtte. Mijn inschattingen werd dus steeds realistischer, en dat versterkte de band met mijn lichaam. Door dit vaker te doen werd mijn zelfbeeld steeds een stukje reëler. Ondertussen voelde ik me lichamelijk aansterken. Tijdens de beweeg sessies oefende ik ook met mijn zelfbeheersing.
Die vaardigheid ontwikkelde ik door rustig te blijven op momenten dat negatieve emoties opspeelden, zoals angst, paniek en frustratie. Dat kan soms plotseling gebeuren bij een potje tennis, merkte ik.
Ik ademde naar mijn buik, liet negatieve gedachten varen en bleef kalm.
Dat beheersen ging mij steeds beter af, en op den duur verdween de neiging om te gaan vechten of vluchten. De combinatie van kracht, zelfbeheersing en een reëel zelfbeeld wees mij de weg, en ik merkte dat het ook in het dagelijks leven de goede kant op ging. Een driehoek van vaar dig
heden is nu de kern van de methode achter Intelligent Bewegen.
Door op een andere manier te bewegen, loste ik samen met mijn lichaam onze problemen op. Mijn lichaam veranderde van vijand in bondgenoot. Ik liet mij niet meer tegenhouden door mijn angsten, sterker nog, ik begon zelfs initiatieven te nemen.
Van het hoopje ellende dat in Genua op straat lag, ben ik door slim te bewegen veranderd in een gezonde, proactieve versie van mezelf.
Een jong en vijandig lichaam
67
Leefstijlpsychiatrie
68
Jeroen Deenik, Thomas Scheewe, Tine Van Damme en Davy Vancampfort
Beweging
DRIE TIPS
1 Betrek het lichaam bij de behandeling. Dat kan al door al pratend een wande lingetje te maken of lichaamsgerichte oefeningen te gebruiken. Als je inzich ten, levens lessen of adviezen beter wilt laten beklijven, helpt het als er bij de leerervaring meer hersengebieden worden betrokken. Bij een actief lichaam dat in beweging is, zijn meer hersengebieden actief dan bij een inac tief lichaam dat op een stoel zit.
Dus hup, kom iets vaker uit die stoel, want met de kennis van nu is het effectiever om (een deel van) de behandeling in beweging te zijn.
2 Geef cliënten of patiënten mee dat ze (één of meerdere) vaardigheden kunnen integreren in hun favoriete beweeg activiteit, of dat ze een beweegactiviteit kunnen kiezen waarin ze de gewenste vaardigheden kunnen trainen. Door tijdens het tennissen de focus te leggen op mijn zelfbeheersing, werd ik er steeds beter in mezelf te beheersen. Eerst op de tennisbaan en later ook daarbuiten. Wat mij uiteindelijk hielp mijn angsten de baas te worden. Je kunt de cliënt of patiënt helpen met dit inzicht en met hierin slimme, gerichte keuzes te maken. Dat vergroot de kans dat ze vaardigheden ontwikkelen die de behandeling ten goede komen.
3 Maak van je lichaam een vriend (in plaats van een vijand). Versterk de positieve band met het lichaam. Een oefening die mij heel goed heeft gehol pen is – zoals ik dat noem – de Friendly Feeling Through. Deze oefening verving voor mij de welbekende coolingdown na het sporten, maar deze oefening is ook ideaal om op andere momenten in te zetten.
Oefening: Friendly Feeling Through
• Ga met je rug op de grond liggen of op een rustige plek zitten. Het liefst met je ogen dicht. Haal de spanning van de spieren in je voeten, benen, bovenlichaam, armen, handen, schouders, nek en in je gezicht (vooral rondom je ogen, mond en voorhoofd). Als je dat hebt gedaan, voel dan het contact dat je lichaam op verschillende plekken maakt met de grond en/of het bankje of stoel.
• Ga vervolgens met vriendelijke aandacht naar je voeten en blijf daar ongeveer tien seconden hangen. Wees benieuwd, zoals je dat bent als een goede vriend je iets nieuws vertelt. Merk het gevoel op dat je daar vindt. Welke lichamelijke sensatie(s) zit(ten) in je voeten? Tintelingen, druk van je schoen, kloppingen, branderig gevoel, warmte, aanraking met de grond? Het kan en mag van alles zijn. Wat het ook is, het is helemaal oké.
Laat de aandacht dan los, ga naar je kuiten en doe hetzelfde.
Ga naar je knieën en doe hetzelfde. Zo ga je steeds een stapje omhoog langs je lichaam. Van je bovenbenen naar je billen, naar je heupen, naar je buik, naar je borst, naar je rug, naar je schouders, naar je armen, naar je handen, naar je nek, naar je gezicht en naar je kruin.
• Je kunt deze oefeningen uitbreiden door de aandachtsgebieden steeds specifieker te maken.
Zo kun je stilstaan bij je gezicht, maar ook bij onderdelen van je gezicht, zoals je oren, ogen, voorhoofd, wangen, mond en neus. Je kunt het zo klein maken als je wilt, om steeds verfijnder te worden in je observaties en je lichaam zo steeds beter te leren kennen.
• De Friendly Feeling Through eindig je door op je eigen manier je tenen te bewegen, je vingers te bewegen en langzaam, helemaal in je eigen tempo, je ogen open te doen en op te staan. Totdat je weer helemaal ‘wakker’ bent.
