Thema 4. De bloedsomloop

(1)

Thema 4. De bloedsomloop

B1. Bloed

B2. De bloedsomloop B3. Het hart

B4. De bloedvaten

B5. Hart– en vaatziekten

B6. Weefselvloeistof en Lymfe B7. Uitscheiding

EB 8. Bloedstolling EB 9. Antistoffen

EB 10. Bloedgroepen en rhesusfactor ES. Sikkelcelanemie

Cursus: Bloed en bloedsomloop

Dissectie van het hart

(2)

B1. Bloed

Bloedtransfusie

(3)

B1. Bloed (Antistof/antigeen)

Antistoffen Bioplek

Antistof = Antilichaam

Afweer van je lichaam tegen antigenen

Antigeen

Alle lichaamsvreemde stoffen (bijv. bacteriën, virussen, giftige stoffen enz.

Witte bloedcel Virus = antigeen A1.

Antistof blijft in bloed B3.

Maakt antistof

Maakt toxine

B1. B2.

A3.

A2.

(4)

B1. Bloed (Immuniteit).

Immuniteit = Niet vatbaar voor

Natuurlijk

Lichaam maakt antistoffen tegen

antigenen (=alle lichaamsvreemde stoffen)

Kunstmatig (spuitje)

Vaccinatie = ziekteverwekker (antigenen)

bijv. Griepspuit, D.K.T.P. of B.R.M.

Lichaam maakt antistoffen.

Serum = kant en klare antistoffen Bijv. Hondebeet, tetanus.

Afkomstig van gevaccineerde dieren.

(5)

Rode bloedcel

Witte bloedcel

Bloedplaatje

Samenstelling bloed Bioplek

B1. Bloed

Bloed scheiden Malmberg Samenstelling bloed Biodesk

(6)

Cursus bloedsomloop (PowerPoint Biopagina)

De kleine Bloedsomloop

De grote Bloedsomloop

B2. De Bloedsomloop

Animatie bloedsomloop Biologiesite Animatie bloedsomloop Biodesk De bloedsomloop Biologiesite De gaswisseling in de longen.

De kleine bloedsomloop PC/les Bloedsomloop malmberg

(7)

Werking va het hart Biodesk

B3. Het hart

De rol van het hart in het lichaam ECG Animatie 2 Biodesk

PC/les Het Hart (Malmberg)

(8)

De bloedvaten Bioplek

Transport van stoffen via hat bloed Teleblik

Rode bloedcellen in een ader.

B4. De bloedvaten

Werking van de ader Biodesk

http://biologiepagina.nl/2en3/Bloedsomloop/Modules/Mod3%20Hart/kransslagaders.swf

(9)

Hartinfarct (animatie 1) Hartinfarct (animatie 2, engels) Bloedtransfusie

B5. Hart- en vaatziekten

Bypass Animatie 2

Slagaderverkalking Animatie Beroerte Animatie

Trombolyse Animatie Bypass Animatie

Dotteren Animatie Beroerte Animatie

(10)

B6. Weefsel- en Lymfevocht

(11)

B7. Uitscheiding

Het uitscheidingsstelsel Powerpoint.

(12)

Bloedstolling Bioplek

Bloedplaatjes klitten samen na

een verwonding.

B8. Bloedstolling

Bloedstolling animatie

Bloedplaatjes.

(13)

EB 9. Antistoffen

Overzicht Afweer Bioplek

(14)

De Resusfactor Bioplek Bloedgroep ABO-systeem Bioplek

EB. 10 Bloedgroepen

(15)

Sikkelcelanemie

Sikkelcelanemi Animatie

(16)

Cursus Bloed en Bloedsomloop

Start

(17)

Bloed, het levensvocht

Jullie gaan nu een minicursus volgen over bloed en bloedsomloop. Je bent pas klaar als je alle onderdelen hebt gedaan en bij de

diagnostische toets een score hebt van 80 %.

Hiernaast zie je de uitleg van de knoppen in deze cursus. Als je weet hoe de knoppen werken, klik je op ‘Volgende’.

Met deze knop ga je weer terug naar dit scherm.

Met deze knop ga je naar het vorige scherm.

Met deze knop ga je door naar het volgende scherm.

Navigator Terug naar het navigatiescherm.

Titelpagina

(18)

Navigator

Diagnos- tische

toets

Lymfe

Hart Bloed-

groepen

Tempera- tuur re-

geling Samen- stelling

Transport

Immu- niteit

Ziekte en Gezond-

heid

Bloeds- omloop Bloed

Op dit scherm zien jullie alle onderdelen die je moet kennen. Als je op een cirkel klikt, wordt het betreffende onderwerp uitgelegd.

Als je nog niets weet, begin dan bij het begin (zie onderaan het

scherm) en werk alles in volgorde af.

Samenstelling-Transport-Bloedsomloop-Hart-Lymfe-Temperatuurregeling-Ziekte en gezondheid-Immuniteit-Bloedgroepen-diagnostische toets

(19)

Samenstelling van bloed

1 van 5

Bloed bestaat uit:

o Bloedplasma

o Witte bloedcellen o Rode bloedcellen

o Bloedplaatjes (deze zijn op de tekening niet te zien)

(20)

Samenstelling van bloed

2 van 5

Bloedplasma

Bloedplasma vervoert:

oBloedcellen (Welke waren dat ook alweer?) o Voedsel

o Afvalstoffen

oStollingseiwitten

Zoals een vrachtauto een winkel bevoorraad, zo bevoorraadt het bloedplasma al onze cellen.

Een vuilnisauto haalt al het afval op. Het bloedplasma haalt al het afval op

vanuit de cellen.

(21)

Samenstelling van bloed

3 van 5

Witte bloedcellen

o ‘Eten’ verkeerde bacteriën op.

o Maken antistoffen (zie ook onderdeel

‘Immuniteit’.

o Kunnen zich door een bloedvat heen wringen. (Waarom is dat nodig?

(22)

Samenstelling van bloed

4 van 5

Rode bloedcellen

o Vervoeren zuurstof.

o Vervoeren koolstofdioxide.

o Bevatten hemoglobine.

(23)

Hemoglobine

Rode bloedcellen zitten vol met Hemoglobine (afgekort Hb).

Hemoglobine:

oNeemt zuurstof (O

₂

) op bij plaatsen waar veel O

₂

is (bij de longen)

oGeeft O

₂

af op plaatsen waar weinig O

₂

is (bij de lichaamscellen)

oNeemt koolstofdioxide (CO

₂

) op waar veel CO

₂

is (bij de lichaamscellen)

oGeeft CO

₂

af waar weinig CO

₂

is (bij de longen)

(24)

Samenstelling van bloed

5 van 5

Bloedplaatjes

o Helpen mee om wondjes dicht te maken.

o Klik op deze zin om te zien hoe dat werkt.

(25)

Hoe werken bloedplaatjes?

Jorian heeft in een roestige spijker getrapt. Wat gebeurt er na de verwonding totdat de wond is genezen? (Wacht rustig af, kijk en lees wat er gebeurt.)

Bloedplaatjes

Bloedplasma

Een stof

Fibrinogeen

o Het beschadigde

bloedvaatje wordt nauwer oIn de opening van de wand van het bloedvaatje blijven bloedplaatjes kleven.

Hierdoor gaat het bloedvaatje voorlopig dicht.

De bloedplaatjes knappen open. Er komt een stof vrij die zorgt voor:

o Het

stollingseiwit (fibrinogeen) verandert in een netwerk van

‘fibrinedraden’

De wond is nu dicht (er komt een korstje op) en kan nu gaan genezen.

Na het genezen

valt het korstje af

en is alles weer

normaal

(26)

Hoe werken bloedplaatjes?

Navigator

Jorian heeft in een roestige spijker getrapt. Wat gebeurt er na de verwonding totdat de wond is genezen? (Wacht rustig af, kijk en lees wat er gebeurt.)

Bloedplaatjes

Bloedplasma

Een stof

Fibrinogeen

oHet beschadigde bloedvaatje wordt nauwer

o In de opening van de wand van het bloedvaatje blijven bloedplaatjes kleven. Hierdoor gaat het bloedvaatje voorlopig dicht.

De bloedplaatjes knappen open. Er komt een stof vrij die zorgt voor:

oHet stollingseiwit (fibrinogeen)

verandert in een netwerk van

‘fibrinedraden’

De wond is nu dicht (er komt een korstje op) en kan nu gaan genezen.

Na het genezen

valt het korstje af

en is alles weer

normaal

(27)

Transport

1 van 2

Navigator

We hebben in ons lichaam verschillende orgaanstelsels. Ieder orgaanstelsel heeft een

eigen taak. Van en naar ieder orgaanstelsel moeten allerlei stoffen vervoert worden om de

cellen in ons lichaam in leven te houden. Het bloed zorgt voor het vervoer. Op de volgende dia

zie je hoe dit in zijn werk gaat.

Klik op ‘Volgende’ en vervolgens zie je langzaam iets verschijnen. Lees goed en probeer te

begrijpen wat er gebeurt.

(28)

Transport

2 van 2

Navigator Alle cellen

van het lichaam Bloedvaten

stelsel

Buitenlucht

Ademhalings- stelsel

(longen)

Spijsverterings- stelsel

(mond, maag en darmen)

Uitscheidings- stelsel

(nieren, urineleiders, Blaas)

Huid

(zweten)

Uitplassen

(urineblaas)

O

₂

CO

₂

Voedsel

Milieu

Voedingsstoffen

Afvalstoffen

Water en zouten

CO

₂

(29)

Bloedsomloop

1 van 6

Navigator

Om al het voedsel, zuurstof, afvalstoffen, koolstofdioxide en

bloedcellen te vervoeren, zijn er ‘leidingen’ nodig. In ons lichaam noemen we die leidingen ‘bloedvaten’. Er zijn 3 verschillende soorten bloedvaten:

o Slagaders o Aders

o Haarvaten

Klik op de links om meer te weten te

komen over deze bloedvaten.

(30)

Slagaders

2 van 6

o Sturen het bloed altijd naar een orgaan (bijvoorbeeld long, lever, darmen, etc.).

o Vertrekken ALTIJD uit het hart.

o Liggen niet aan de oppervlakte van je huid.

o Kun je voelen. Je voelt dan de hartslag. Vandaar SLAGader.

o Een slagader heeft een gespierde wand.

(31)

Aders

3 van 6

o Een ader vervoert bloed vanaf een orgaan.

o Een ader gaat altijd NAAR het hart.

o Aders liggen meestal aan de oppervlakte van je huid.

o Aders hebben een minder gespierde wand.

o Een ader kun je niet voelen kloppen.

(32)

Haarvaten

4 van 6

o Haarvaten liggen IN de organen.

o Ze hebben een zeer dunne wand.

o Haarvaten geven O2 en voedingsstoffen af aan de cellen.

o Haarvaten nemen CO2 en afvalstoffen op vanuit de cellen.

(33)

Bloedcirculatie

5 van 6

Om al dat bloed met de voedingsstoffen en afvalstoffen op die plaats te krijgen waar het moet komen, is een forse pomp nodig. Ons lichaam heeft zo’n pomp: het Hart. ^(De

werking van het hart wordt in het volgende onderdeel uitgelegd).

Geef voor jezelf antwoord op de volgende vragen:

o Waar komt ons zuurstof het lichaam binnen?

o Waar moet het bloed het zuurstof dus ophalen?

(34)

Bloedcirculatie

6 van 6

Het antwoord op de vorige vragen is: De longen. Er moet dus een verbinding zijn met de longen. Hoe dat gaat zie je hieronder.

Alle organen

Blauw = Zuurstofarm bloed Rood = Zuurstofrijk bloed

Longen

Hart

o De kleine cirkel (hart – longen – hart) noemen we de KLEINE bloedsomloop. Kijk goed.

o De grote cirkel (hart – alle organen – hart) noemen we de GROTE

bloedsomloop. Kijk wat er gebeurt.

Navigator

(35)

Het Hart

1 van 2

We gaan nu kijken naar de werking van ons hart.

Ons hart bestaat uit 4 ruimtes:

o Linker boezem o Rechter boezem o Linker kamer o Rechter kamer

(36)

Het Hart

2 van 2

We gaan nu de werking van het hart bekijken. Dit doen we door middel van een animatie. Klik op de

hieronderstaande link en bestudeer de gehele animatie.

Navigator

De werking van het hart.

(37)

Lymfevaten

1 van 6

We beginnen eenvoudig. Probeer de stappen die worden uitgelegd te begrijpen. Dus eerst de eerste stap begrijpen, dan pas naar de

volgende stap. Wacht, en de stappen worden één voor één zichtbaar.

o De haarvaten geven voedsel af aan de lichaamscellen.

o Ons lichaam heeft heel erg veel cellen.

o Zou iedere cel verbonden zijn met een haarvat?

(Antwoord)

(38)

Nee

(39)

Lymfevaten

2 van 6

Niet iedere cel is dus verbonden met een haarvat. Toch Niet iedere cel is dus verbonden met een haarvat. Toch krijgt iedere cel wel voedsel. Hoe dan? We zullen het krijgt iedere cel wel voedsel. Hoe dan? We zullen het proberen uit te leggen.

proberen uit te leggen.

o Door de bloeddruk wordt er Door de bloeddruk wordt er

bloedplasma uit de haarvaten geperst.

o Dit bloedplasma heet nu weefselvocht. Dit bloedplasma heet nu weefselvocht.

o Dit weefselvocht loopt vrij tussen de Dit weefselvocht loopt vrij tussen de cellen door en kan zo alle cellen

cellen door en kan zo alle cellen bereiken.

bereiken.

o Nu kan er uitwisseling plaatsvinden Nu kan er uitwisseling plaatsvinden van voedingsstoffen en afvalstoffen.

van voedingsstoffen en afvalstoffen.

(40)

Lymfevaten

3 van 6

o Een klein gedeelte van de

weefselvloeistof stroomt weer terug in het haarvat.

o Het grootste gedeelte moet echter via een andere weg weer terug.

o Er zijn niet alleen maar

bloedvaten aanwezig. Er zitten ook Lymfevaten in ons lichaam.

o Bekijk nu eerst deze afbeelding en probeer de afbeelding te begrijpen. Je ziet hier een groepje cellen uit een orgaan.

(bijvoorbeeld uit de spieren).

Hoe komt de weefselvloeistof nu weer terug in het bloed? (1)

(41)

Lymfevaten

4 van 6

o De meeste weefselvloeistof wordt verzameld in deze lymfevaten.

o De lymfevaten brengen de vloeistof weer terug in het bloed.

o De vloeistof in de lymfevaten wordt nu ‘Lymfe’ genoemd.

o De lymfe komt bij de holle aders onder het sleutelbeen.

Hoe komt de weefselvloeistof nu weer terug in het bloed? (2)

(42)

Lymfevaten

5 van 6

o We hebben nu 3 namen geleerd voor eigenlijk dezelfde vloeistof.

1. Bloedplasma

2. Weefselvloeistof 3. Lymfe

o Bloedplasma zit in het bloed.

o Weefselvloeistof zit tussen de cellen.

o Lymfe zit in de lymfevaten.

Nog een aantal zaken.

(43)

Lymfevaten

6 van 6

o Waar zitten de meeste voedingsstoffen?

A. In het bloedplasma B. In de weefselvloeistof C. In de lymfe

o Waar bevind zich de meeste koolstofdioxide, in de weefselvloeistof of in de lymfe?

A. In het weefselvloeistof.

B. In de lymfe.

o Om nog meer te leren klik

je nu op hiernaast staande link.

Bestudeer de animaties goed!

Vragen om over na te denken. De vragen en opdrachten komen automatisch. Je krijgt voldoende tijd om erover na te denken.

Uitleg Lymfevatenstelsel

Navigator

(44)

Temperatuurregeling

Navigator

Dit onderdeel bestudeer je

m.b.v. je boek.

(45)

Ziekte en gezondheid

Navigator

Dit onderdeel bestudeer je

m.b.v. je boek.

(46)

Immuniteit

Navigator

Dit onderdeel bestudeer je

m.b.v. je boek.

(47)

Bloedgroepen

Navigator

Dit onderdeel bestudeer je

m.b.v. je boek.

(48)

Diagnostische toets

1 van 8

o Vraag aan je docent een antwoordenvel voor deze toets.

o Je geeft de antwoorden op papier.

o De antwoorden worden door de docent nagekeken.

o Daarna gaan we samen kijken welke onderdelen nog niet begrepen zijn.

o Neem rustig de tijd voor deze toets.

o Succes!!!

(49)

Diagnostische toets

2 van 8

1. Vul de ontbrekende woorden in.

Kies uit: rode bloedcellen / vitamines / zuurstof / bloedplasma.

a. Je bloedplasma vervoert onder andere ... . b. In ... zit hemoglobine.

2. Zijn de volgende beweringen goed of fout?

Schrijf op je antwoordblad a t/m d en zet er goed of fout achter.

a. De kleine bloedsomloop is bij kinderen belangrijker dan de grote bloedsomloop.

b. Aders kun je voelen kloppen.

c. De hoofdader gaat naar haarvaten in het hoofd.

d. Haarvaten in de nieren geven zuurstof af aan de

niercellen.

(50)

3. Wat is de taak van de kleine bloedsomloop?

A. De hersenen voorzien van zuurstof en voedsel.

B. Het zuurstofarme bloed van de rest van het lichaam terugbrengen naar het hart.

C. Via de longen zuurstof opnemen in het bloed.

D. De hartspier zuurstof en voedingsstoffen geven.

Diagnostische toets

3 van 8

(51)

Diagnostische toets

4 van 8

4. Gebruik de tekening hiernaast. Vul de juiste namen in op je

antwoordenblad:

1 – 5 – 9 – 10 – 11 – 12

5. Iemand heeft longontsteking en slikt hiertegen medicijnen. Via welke

weg komen de geslikte medicijnen, na opname in het bloed, in de cellen van de longen terecht?

A.Alleen via de grote bloedsomloop.

B.Alleen via de kleine bloedsomloop.

C.Via de grote en de kleine bloedsomloop

(52)

Diagnostische toets

5 van 8

6. Een rode bloedcel komt vanaf de linkerarm terug bij het hart. In welke volgorde

passeert deze rode bloedcel de vier genummerde ruimtes van het hart?

7. In de afbeelding is een bloedvat omcirkeld.

Welk type bloedvat is dit? In welke richting stroomt het bloed?

type bloedvat: stroomrichting van het bloed:

A. ader van het hart af

B. ader naar het hart toe C. slagader van het hart af D. slagader naar het hart toe

(53)

Diagnostische toets

6 van 8

8. Hier volgen enkele beweringen over lymfe en weefselvloeistof.

Neem de letters a t/m e over op je antwoordenblad en schrijf erachter of ze goed of fout zijn:

a. De grootste lymfevaten monden uit in een slagader.

b. Een lymfevat tussen twee lymfeknopen in heeft kleppen.

c. Weefselvloeistof heeft dezelfde samenstelling als bloed.

d. Weefselvloeistof bevat zuurstof

e. Weefselvloeistof bevat koolstofdioxide.

9. 9. Een deeltje koolstofdioxide bevindt zich in een lymfevat van Een deeltje koolstofdioxide bevindt zich in een lymfevat van een dijbeen en stroomt met de lymfe mee richting

een dijbeen en stroomt met de lymfe mee richting

bloedvatenstelsel. Welke slagader is de eerste slagader bloedvatenstelsel. Welke slagader is de eerste slagader waarin dit deeltje koolstofdioxide zich zal bevinden?

waarin dit deeltje koolstofdioxide zich zal bevinden?

a. a. Aorta Aorta

b. b. dijbeenslagader dijbeenslagader

c. c. nierslagader nierslagader

d. d. longslagader longslagader

(54)

10. Noem twee taken van lymfeklieren, ook wel lymfeknopen genoemd.

11. Hoe zorgt het lichaam ervoor dat het bloeden bij een verwonding stopt?

12. Noem 2 taken van witte bloedcellen.

13. Welke stoffen worden door het bloed vervoert?

14. Beschrijf de weg van het bloed in de kleine bloedsomloop.

15. Welke taak heeft de kleine bloedsomloop?

Diagnostische toets

7 van 8

(55)

Diagnostische toets

8 van 8

The End

(56)

Het uitscheidingsstelsel

Bouw en werking van de nieren

(57)

Vloeistofbalans bij de mens

(58)

Situering van de uitscheidingsorganen

urineleiders

urinebuis

(59)

nierschors

niermerg

nierbekken

urineleider

urineblaas

nefronen

uitwendig inwendig

De bouw van de nier.

(60)

Bloedzuiverende filters = nierlichaampjes of nefronen.

Nierkapsel (met een kluwen van fijne haarvaten)

Nierbuisje

(reabsorptie in het bloed)

Verzamelbuis

Nierbekken >

urineleider -

urineblaas

( 1,5 liter / dag )

(61)

Dissectie van het hart

(62)

Vergelijking runderhart met een

varkenshart

(63)

rundshart

varkenshart

(64)

Het hart: aan de voorkant bekeken

(65)

rechterboezem

linkerboezem

longslagader

aorta

(66)

De bloedvaten: beter bekeken

(67)

longslagader aorta

(68)

onderste holle ader bovenste holle ader

longslagader

(69)

linkerboezem

longaders

vetweefsel

(70)

Het hart: van de achterkant bekeken

(71)

aorta

longaders

rechterboezem

linkerboezem

vetweefsel

(72)

Een beschermend vlies

(73)

hartvlies

boezem

kransslagader

(74)

Het hart: voedsel is nodig

(75)

kransslagaders vertakkingen van de

kranslagaders

(76)

Boezems: aparte ruimtes

(77)

De rechterboezem

(78)

bovenste holle ader

onderste holle ader

rechterboezem

vetweefsel

(79)

De linkerboezem

(80)

4 longaders

linkerboezem

(81)

Het hart: in de lengte doorgesneden en

opengeklapt

(82)

rechterkamer

linkerkamer scheidingswand

koordjes rechterboezem

linkerboezem

(83)

De delen van het hart: beter bekeken

(84)

De linkerhelft

(85)

koordjes

linkerkamer weefsel van de

linkerboezem

klepvliezen

(86)

De rechterhelft

(87)

koordjes

rechterkamer

klepvliezen

(88)

De scheidingswand

(89)

scheidingswand rechterkamer

linkerkamer

(90)

Waar vertrekken de bloedvaten?

(91)

De longslagader vertrekt in…

(92)

longslagader

rechterkamer

(93)

De aorta vertrekt in…

(94)

aorta

linkerboezem longslagader

rechterboezem

(95)

Bloed moet stromen, maar NIET

terugvloeien

(96)

3 halvemaanvormige kleppen

aorta

(97)

EINDE

(98)

LONGSLAGADER

Deze vertrekt uit de rechterkamer. Zij vervoert zuurstofarm bloed naar beide longen.

Dit is de uitzondering in het bloedvatenstelsel:

ondanks het feit dat het om een slagader gaat,

vervoert dit bloed toch zuurstofarm bloed

(99)

AORTA

De aorta vertrekt uit de linkerkamer en deelt zich even voorbij het hart. Eén gedeelte gaat naar

boven om de hersenen en de bovenste ledematen te bevoorraden van zuurstofrijk bloed, terwijl de andere naar beneden gaat om de onderste

ledematen hiervan te voorzien.

(100)

LONGADERS

Zij vertrekken in de longen en komen aan in de linkerboezem. Zij vervoeren zuurstofrijk bloed.

De tweede uitzondering in het bloedvatenstelsel.

Ondanks het feit dat het hier om aders gaat,

vervoeren deze bloedvaten zuurstofrijk bloed.

(101)

KRANSSLAGADER

Aangezien het hart een holle spier is, en een spier energie nodig heeft om te kunnen functioneren, moet het hart hiervan voorzien worden. De

kransslagaders en de kransaders zorgen

respectievelijk voor de aanvoer en afvoer van bloed

in de hartwand.

(102)

ONDERSTE EN BOVENSTE HOLLE ADER

Zij vervoeren zuurstofarm bloed, dat ze opgehaald

hebben bij de verschillende organen. Zij komen aan

in de rechterboezem

(103)

SCHEIDINGSWAND

Dit is een dikke, gespierde wand die de kamers van elkaar scheidt. Dit is van een enorm belang gezien het zeer gevaarlijk zou zijn als het zuurstofarme

bloed van de rechterkamer zich zou vermengen met

het zuurstofrijke van de linker.

(104)