De staat versus Wilders

Cliteur, Paul, (samen met Àfshin Ellian), "De sta¿rt versus \X/ilders"' in: Afslrin Elliaû en Pauì cliteur, De SÍaat ttent¿¡ ltrl/iltler¡, Boorn Juridiscl],

Den Haag 201'9, _PP. 1 -15.

Dn SranT

vERsus

WTTPERS

Paul Cliteur en Afshin Ellianj

De Staøt versus Wilders bundelt vier teksten die de auteurs hebben geschreven naar aanleiding

van hun

betrokkenheid

bij

het

pro-ces Wilders. Cliteur was getuige-deskundige

in

het eerste

Wilders-proces, waarbij de politicus door de Rechtbank Den Haag

in

2016 werd yeroordeeld wegens het aanzetten tot discriminatie en het bele-digen van een groep op grond van ras.2 Ellian is getuige-deskundige

in

het hoger beroep

bij

het hof dat tegen deze eerste veroordeling

is aangespannen. Op het moment dat

wij

deze inleiding afronden, heeft het Openbaar Ministerie (OM) 5000 euro geldboete geëist tegen Wilders voor de'minder Marokkanen'-uitspraak.

Over onze betrokkenheid bij de zaakhet volgende.

Wij

zijn bei-den als hoogleraar Encyclopedie van de rechtswetenschap verbonden aan de Universiteit Leiden. De encyclopedie houdt zichbezigmet een fllosofische analyse van het recht in de breedste zinvan het woord'

Dat

wil

zeggen dat encyclopedisten zich bezighouden met de aard

van de democratie, de rechtsstaat, mensenrechten, de

onafhanke-lijkheid en onpartijdigheid van de rechterlijke macht, de verhouding van de staatsmachten

_-

men kan ook zeggen: de grondslagenvanhet rechtssysteem.3

,[.g"tt

die achtergrond kan het niet verbazen dat het

Wilders-proces beroepsmatig

voor

ons

een aantrekkelijk voorwerp Yan

I Wij wiilen ook _{graag Jip Stam,} voormalig student en tegenwoordig medewerker bij de afdeling Encyclopedie van de Rechtswetenschap in Leiden, bedanken voof ziin waardevolle hulp bij het onderzoek naar de contouren van het begrip 'publiek debat'. 2 Rb. Den Haag 9 decemb er 2016, Ê'CLI:NL:RBDH A:2016:15014 ('minde¡

Marokka-nen'-uitspraken Geert Wilders).

3 P. Cliteur & A. Ellian, A N¿w Introduction to lurisprudence: Legality, Legitimacy, and the Foundations of the Law Londen/New York: Routiedge 2019.

reflectie is. Allerlei principiële vragen komen hier samen. Kan de

onafhankelijkheid

en

onpartijdigheid

van de

rechterlijke macht worden gehandhaafd

bij een proces

met zulke politieke trekken? Is het verstandig een politicus te"g&an

vervoþn

voor het innemen van bepaalde standpunten die hij aan zijn electoraat wil voorleggen? Heeft de regering onrechtmatig gehandeld wanneer mocht blijken dat de

voormaliç

minister van

justitie

Opstelten vervolging van

een politieke tegenstander heeft gesuggereerd? is de redactie van de

artikelen op basis waarvan Wilders is vervolgd (de artikelen 137c en 137d Wetboek van Strafrecht) gelukkig gekozen of zou deze moeten worden veranderd? Wat zijn de ontwikkelingen in de jurisprudentie?

Is het recht om een religie te kritiseren voldoende beschermd in de huidige rechterlijke praktijk?

Het zal misschien sommigen verbazen dat twee van zulke 'frlo-sofisch' georiënteerde schrijvers zich met deze onderwerpen bezig-houden, maar dat zou toch onterecht zijn.

De zaak

Wilders is

rechtsûlosofie en politieke filosofie in de praktijk.

Maar het kan ook niet worden ontkend dat de zaak een meer persoonlijke betekenis heeft. Geen van ons stemt op, of is lid van,

de PVV. Bescherming van onze eigen partijleider is dus niet wat ons

beweegt. Wij maken ons wel zorgen over de ontwikkelingen rondom

de vrijheid van expressie, in het bijzonder de vrijheid om impopulaire opvattingen te ventileren. Die vrijheid staat vanaf

9/tl

2001 steeds

meer onder druk. Die druk komt van de zijde van krachten en groe-pen binnen de samenleving. De roep om alleen maar politiek cor-recte standpunten te verdedigen wordt steeds luider.a Maar die druk komt ook van de zijde van het extreem gewelddadige terrorisme (theoterrorisme) waardoor de wereld bezocht wordt.

En dat brengt ons weer bij Wilders. Immers, Geert Wilders is zélf het meest markante slachtoffer van dat terrorisme. Hij wordt al onge-veer twintig jaar ernstig bedreigd (1) _{door individuele} terroristen, door (2) terroristische netwerken, maar ook door (3) terroristische

4 Zie G. Bakker & G.J. Geling, Over politieke correcthei¿ Amsterdam: Boom juridisch

organisaties als

Al

Qaida, die een dodenlijst publiceren waarop de

namen van Ayaan Hirsi Ali, Geert Wilders, Salman Rushdie en Kurt Westergaard staan.5 Deze terroristen hebben zich voorgenomen ver-bale kritiek te bestrijden met doodsbedreigingen en daadwerkelijke executies (Charlie Hebdo). De linkse elite vindt het onprettig om dat te horen, maar Geert Wilders is de Nederlandse Salman Rushdie. Of

-

nog onprettiger om te horen

_-

hij

verkeert

in

dezelfde positie als Willem van Oranje toen door Filips

II

een prijs op diens hoofd werd gezet.6 Paus Pius V deed

in

1570 met de bulRegnans in Excelsis

hetzelfde met koningin Elizabeth van Engeland toen

hij

de Britse katholieken aanspoorde zich van hun koningin te ontdoen. Het is

niet overdreven te stellen dat we anno 2019 weer terug zijn bij tech-nieken en tactieken die werden toegepast

in

de zestiende en zeven-tiende eeuw.

De Nederlandse politieke klasse doet al

twintig jaar lang

alsof men dat niet begrijpt of dat dit genuanceerd moet worden bekeken. Ook hoort men wel (tegenwoordig sotto voce) dat hij het ernaar heeft gemaakt. Maar wat hier ook zij, de Nederlandse Staat slaagt nauwe-lijks

in

het realiseren van wat men de kerntaak van een staat kan noemen,

Wat is die kerntaak? Het is het beschermen yan de burgers op het grondgebied van de staat tegen geweld anders dan van de eigen

staat

(in

het kader van de strafrechtelijke handhaving). Waar een

staat minimaal

in

moet slagen, is het realiseren van de condities voor het normale leven van burgers en politici. Op dit moment is de

Nederlandse Staat weliswaar bij machte Geert Wilders te beschermen tegen een moordpoging, maar men is niet in staat hem een normaal leven te geven. Dat is een zeer ernstige zaak. Geert Wilders moet in een gevangenis van bewakers door het leven omdat de Nederlandse 5 'Wiiders op dodenlijst in online glossy Al Qaída', de Volkskrant 17 juli 2010.

6 in 1580 was Willem van Oranje doo¡ de Spaanse overheid in de ban gedaan, ais

'hoofdberoerder en bederver van het geheel Christenrijk'. De moordenaar van

Willem van Oranje, Balthasar Gerards, zou als beloning in de adelstand worden ver-heven en omgerekend zo'n 3 miljoen euro krijgen. De b¡ief waarin Filips II Gerards

bedankt, is onlangs door de Koninklijke Bibiiotheek op een veiling in Frankrijk aan-gekocht. Zie'Brief van Filips Il naar KB',Nederlønds Dagblad 72þni2019.

9 8

Staat er niet

in

slaagt diegenen die hem naar het leven staan

in

de

gevangenis te krijgen. Het is een groot raadsel dat

dit

niet tot veel meer verontwaardiging aanleiding geeft. Het gemakkelijke excuus is

dat men de rechter niet voor de

vçten

wil lopen nu er een strafzaak

tegen Wilders wordt gevoerd. Een gemakkelijk excuus, want de vraag

is: had Wilders überhaupt vervoþd moeten worden?

Nu is het aan de orde stellen van het onrecht waardoor Wilders getroffen wordt niet het

enþ

wat ons beweegt.

Wij

maken ons ook grote zorgen over de consequenties

van

een dergelijke veroorde-ling voor de maatschappij. _{Immers, wat betekent een vervolging, en}

eventuele _{veroordeling, van Wilders? Het betekent} dat hij wordt ver-oordeeld voor dezelfde uitspraken als waar ook de terroristen hem voor vervolgen. Men zou kunnen zeggen dat de terroristen vervolgen op basis van de sharia, en dat de _{Nederlandse overheid dat doet} op

basis van de Nederlandse wet. Maar die lopen in dit geval, ironisch

genoeg, wel parallel: het terugdraaien van een situatie waarin religie-kritiek

vrij

kan worden gegeven. We leven dan niet

in

een tijd van Verlichting, maar van Verduistering. We keren terug naar de zeven-tiende eeuw

in

Europa of naar hedendaags Afghanistan, Pakistan, Saoedi-Arabië of lran. Europe'veriraniseert'.

Nu is het natuurlijk juist dat Wilders in de'minder

Marokkanen'-zaak niet wordt vervolgd vanwege zijn kritiek op de islam. Toch speelt religie wel een

rol op de

achtergrond, want over'minder Russen',

'minder Amerikanen', minder

'Beþn'

of welke andere nationaliteit wordt probleemloos heen gestapt. We groeien toe naar een situatie waarin alle religies bekritiseerd kunnen worden, met uitzondering van de islam, en dat elke nationaliteit bekritiseerd kan worden, behalve nationaliteiten waarbij de islam op de een of andere manier een

rol

speelt. Dit beeld zien we niet alleen

in

Nederland, maar in

geheel Europa.

Dit

is onwenselijk, omdat

in

de wereld van de islam de meest krachtige fundamentalistische tendensen

te

onderken-nen zijn. Waar we

bij

andere religies een liberalisering te zien

krij-gen, is het omgekeerde het geval bij de islam. De mogelijkheid van kritiek is dus van essentieel belang. Wanneer de rechterlijke macht en de vervolgende Europese instanties die kritiek afstraffen,

zalhet

radicaliseringsproces voortgaan en zal Europa worden opgezadeld met een jihadistische islam

in

plaats van een liberale islam.T Alle

goede bedoelingen ten spijt blazen de rechterlijke instanties de radi-calisering wind in de zeilen door diegenen die een bijdrage leveren aan de kritiek op de islam te veroordelen

in

plaats van

kritiek

aan

te moedigen of op zijn minst mogelijk te maken. De Europese elite

'

koestert echter de misvatting dat islamitische minderheden speciale

bescherming zouden moeten genieten. Men bepleit kritiekloos'res-pect' voor een islamitische minderheid.

Vanuit het perspectief van jihadisten en andere fundamentalisten mogen de westerse landen ook geen migratiebeleid voeren. Ook het verplicht stellen van integratie van moslims

in

de Europese rechts-cultuur achten ze in strijd met de sharia. Dus een kritische discussie of kritisch debat over migratie en integratie is ook voor de jihadisten

uit den boze.

Tot overmaat van ramp ziet men ook dat de uitspraken van het Europese Hof voor de Rechten van de Mens in Straatsburg hier niet langer tegenwicht bieden. Religiekritiek wordt

_-

voor zover het de

islam betreft

_-

in toenemende mate gecriminaliseerd. Er zijn steeds

meer uitspraken aan te wijzen, zowel nationaal als internationaal, waarin de vrijheid van kritiek, in het bijzonder religiekritiek, wordt beperkt.

Het verbaast ons dat daartegen

niet meer protest te horen

is.

Politici laten zich over de kwestie niet uit op grond van de'onafhan-kelijkheid van de rechterlijke macht'. Ten onrechte, denken wij. Iuíst omdat de rechter onafhankelijk is, heeft

hij

niets te vrezen van een

kritische analyse van de zijde van commentatoren. Politici zouden zich de vraag moeten stellen wat een veroordeling rran een van hun collega's op basis van de politieke standpunten van die collega bete-kent voor hun eigen positie. Een tweede groep die zich muisstil houdt wordt gevormd door de academische geleerden. Men zouverwachten

7 B. Tibi, 'From Old Jihad to New iihad', in: G. Molier, A. Ellian & D. Suurland (red.), Terroristn, Ideologlt Law, and Policy, Dordrecht: Republic ofLetters Publishing 2011, p. 3s-65.

dat zoh hoogst belangrijke zaakvoorwerp zou zijn van vele kritische beschouwingen _{in vaktijdschriften, maar die zijn er niet.}

volgens het Nederlandse

_oM

zijn de'Marokkanen'-uitspraken

van Wilders

in

strijd

_-.,

¿".:(ernwaarden van de vrije en demo_

cratische samenleving. _{Namelijk dat} iedereen recht heeft om gelijk behandeld te worden en _{dat er niemand gediscrimineerd mag wor_} den. Niemand mag worden weggezetals minderwaardig.,

Het zorgwekkende aan deze formulering is dat het OM in de ban blijkt te zijn van een bepaald wereldbeeld.

Dit

heeft niets te maken met de tekst van de Nederlandse artikelen r3zc en l37d sr. De tekst van de Nederlandse artikelen spreekt van 'ras', en Marokkanen vor-men geen ras, maar een nationaliteit. Om de schending van het lega_

liteitsbeginsel te rechtvaardigen (nulla poena sine rege) _{beroept het}

oM

zich erop dat het _{vN-verdrag ter bestrijding van} rassendiscri-minatie een ruimer begrip van ras hanteert.

Dit

is een irrelevante zijstap, want de _{Nederlandse wetgever heeft er} bewust voor gekozen

deze ruimere definitie niet inde wet op de nemen.

Het probleem is echter dat het OM niet de wet toepast, maar identiteitspolitiek bedrijft.8 Een kernwaarde van een vrije en demo-cratische samenleving is het legaliteitsbeginsel. Het

oM

schendt dat beginsel. Een kernwaarde is ook dat iedereen gelijk moet worden behandeld. Het OM schendt dat beginsel, want men

wil

voor één

nationaliteit uitzonderingen gaan maken. Amerikanen, Bulgaren, Belgen, Nederlanders, Fransen, Russen en Noren kunnen worden bekritiseerd' maar het

oM wil

een uitzonderingspositie gaan creëren voor groepen die

voþns

de normen van de identiteitspolitiek als'zie-lig' moeten worden gezien. Het OM meent ook dat niemand gedis-crimineerd mag worden, maar het

oM bedrijft

met dit soort politiek geinstitutionaliseerde discriminatie.

op

basis van een verwrongen

wereldbeeld

probeert

men critici van

bepaalde minderheids-groeperingen op etnische of religieuze grondslag met strafsancties te treffen, terwijl deze critici op grond van de wet, de Grondwet en

internationale verdragen niet alleen in hun recht staan, maar zouden moeten worden geprezen voor hun sociale

kritiek ter

verdediging van de grondslagen van de democratische rechtsstaat. Zelß gemeten

aan de

eþn

idealen schiet het OM tekort. Het OM stelt dat niemand mag worden weggezet als minderwaardig. Dit is precies wat het OM bewerkstelligt: het wegzetten van Geert Wilders en zijn electoraat, omdat men een andere opvatting heeft dan de Europese elite over hoe het radicalisme moet worden bestreden en hoe integratie van nieuw-komers moet worden gerealiseerd. De Europese elite heeft echter de

problemen rond radicalisering alleen maar erger gemaakt de afgelo-pen twintig jaar. Men heeft weggekeken en nu in de politiek stemmen opgaan voor een verandering van het beleid probeert men dat beleid via de bandbreedte van de rechterlijke macht alsnog te kunnen voort-zetten.

Rechters, pas op uw tellen. Ga hier niet in mee. Keer terug tot uw kerntaak, het toepassen van de Nederlandse strafwet en de bescher-ming van de rechten en vrijheden van de Nederlandse staatsburgers

tegen elke vorm van tirannie en terreur.

Het omslag van

dit

boekje sluit aan bij ðeze aanbeveling: Hef feestmaal vøn Belsaha¡,, Rembrandtt magistrale kunstwerk,

geschil-derd rond 1636-1638. Het thema is afkomstig uit het

oudtestamenti-sche boek Daniël over het spreekwoordelijke "teken aan de wand". De Babylonische koning Belsahar ziet voorspeld aan de wand dat zijn rijk ten onder zal gaan omdat hij heeft gezondigd tegen de rechtvaar-dige wetten van God.

I F' Fukuyama, Identity: The Demandfor D ignîty and the politics of Resentment, Lonð.en:

Profile Boola 2018; F. Fukuyama,'Against Identiry politics: The New Tribalism and the Crisis of Democracy', Foreign Afairs 20tB,97, p.90-il4; E.E. Dijkstra, ,Het ver_ smade strafrecht? Een breder perspectiefop het toevoegen van geslachtskenmerken,

genderidentiteit en genderexpressie aan de AWGB',Nederlands Jurßtenblad2019,1T,

p.1239-7245.

12