‘Pedagogische civil society’ in Vlaamse praktijken
Kristien Nys
Hoger Instituut voor Gezinswetenschappen (Odisee)
Praktijkonderzoekster Onderzoekseenheid Gezins- en Orthopedagogiek (KULeuven)
7/10/2014 1
7e Vlaams congres opvoedingsondersteuning Brussel
15 januari 2015
• Focus:
• eigen kracht, burgerkracht en buurtkracht
• samenwerking tussen professionals en vrijwilligers
gedachtegoed van ‘pedagogische civil society’ in werking
• sterktes en uitdagingen
• Aanpak:
• een verdiepend en reflectief gesprek met 5 praktijken
• tussentijds verslag
• groepsgesprek met 8 praktijken
• eindverslag en presentatie
DOP O-Vl. vzw Jong Netwerkgroep PCS A’pen
Tuindagen Asse HVHK Heusden-
Zolder
Eigen Kracht Conferentie
De kleine berg Domo
Sterk opgroeiklimaat?
Sterk opgroeiklimaat?
• uitkomsten
• actoren
• wat kinderen nodig hebben
Sterk opgroeiklimaat?
• wat kinderen nodig hebben
• psychosociaal, pedagogisch vlak
• materieel, fysiek vlak
• De buurt waarin je woont kan bepalend zijn. We hebben maatschappelijk kwetsbare wijken waar op een heel
kleine oppervlakte heel wat sociale woningen bij elkaar staan. We zijn net in die wijken actief omdat we bezorgd zijn om de ontwikkelingskansen van die kinderen. Je kan daar met een jeugddienst wel proberen te zorgen dat er in die buurt ook een speelterrein is voor de kinderen. Ik denk dat dat soort ingrepen in een buurt ook nodig zijn om kinderen kansen te geven. Ik denk dat warm nest thuis, maar ook de buurt waarin je opgroeit kan heel bepalend zijn. (Kathleen, HVHK)
Pedagogische Civil Society
• voor en door wie?
• wat nemen actoren op?
• doordachte aanpak?
• gepaste en betekenisvolle aanpak?
• … ook voor diensten en organisaties?
• uitkomsten en succeservaringen meten en
delen?
Pedagogische Civil Society
• voor en door wie?
De sociale steun die mensen kunnen ervaren bij de gemeenschap. Ik denk daarbij aan de schoolpoort waar andere ouders staan, aan Kind en Gezin, aan opvoedingsondersteuning en aan iets dat niet zo tastbaar is ook ja. Ouders onder elkaar die elkaar gerust stellen, die tips geven, die, en dat gaat niet over een boekske of over een flyer of een studiedag.
Dat zijn de gewone, het kleine ontmoeten noem ik dat ook, het kleine ontmoeten. (Griet, vzw Jong)
Pedagogische Civil Society
• wat nemen actoren op?
De sociale steun die mensen kunnen ervaren bij de gemeenschap. Ik denk daarbij aan de schoolpoort waar andere ouders staan, aan Kind en Gezin, aan opvoedingsondersteuning en aan iets dat niet zo tastbaar is ook ja. Ouders onder elkaar die elkaar gerust stellen, die tips geven, die, en dat gaat niet over een boekske of over een flyer of een studiedag.
Dat zijn de gewone, het kleine ontmoeten noem ik dat ook, het kleine ontmoeten. (Griet, vzw Jong)
Pedagogische Civil Society
• wat nemen actoren op?
Zijn er ouders die, als ik iets mispeuter als kind of als mijn buurjongen mij zit te pesten en mijn moeder is er niet, wel eens zeggen ‘Zeg, het is wel goed
geweest zeker!’ Dat is ‘allemaal opvoeders’. Maar het is nog vaak ‘Ik heb het niet gezien. Dat is mijne kleine niet. Als ik daar iets van ga zeggen … Ja, dat is een grote schrik van opvoeders. Ze gaan van
elkaar niets durven zeggen. (Marjan, PCS A’pen)
Pedagogische Civil Society
• doordachte aanpak?
Het is heel spontaan gegroeid allemaal. Er zit
niet echt een bepaalde filosofie achter. Het is
eigenlijk een kwestie van elkaar een beetje een
handje te helpen. (Petra, Tuindagen)
Pedagogische Civil Society
• doordachte aanpak?
Je moet durven experimenten, je moet naar
buiten komen. Informele ontmoeting, generaties die samen doen, dingen die in de onbegrensde ruimte plaatsvinden, dat zijn allemaal ideeën die daarbij aansluiten. Het niet vertrekken vanuit
een deficit denken … Heel de omgeving moet
mee reageren, daar zit ook de nieuwe kracht, of
het eigen kracht gegeven. (Marjan, PCS A’pen)
Pedagogische Civil Society
• doordachte aanpak?
ontmoeten
dialoog
buurtklimaat
netwerken
Pedagogische Civil Society
• doordachte aanpak?
• We hebben geprobeerd om de wijk, om de mensen dichter bij elkaar te
brengen. We zijn begonnen met een wijkwerking en een wijkfeest. Dat is er nu al jaren. Daar hebben de mensen de gelegenheid om elkaar te leren
kennen. We nodigden altijd de mensen persoonlijk, van deur tot deur uit, zodanig dat we ook een persoonlijk contact hebben met de mensen. Vanuit die wijkwerking zijn er vriendengroepen ontstaan, zijn moeders samen
gaan turnen, zijn onze kinderen gaan babysitten bij de jonge gezinnen en zo is die vraag naar vakantieopvang gekomen. Een aantal moeders
vroegen zich af wat ze met hun kinderen in de vakantie gingen doen. Ze zijn op het idee gekomen ‘Waarom proberen we niet elkaars kinderen bij te houden?’ We moeten dan niet allemaal nog een week vakantie nemen. Zo is dat heel eenvoudig ontstaan. Het is wel belangrijk om te weten dat er al een heel grote vriendschap was in de wijk. Dat heeft jaren geduurd. Het is niet zo dat dat er meteen allemaal was. (Katelijne, Tuindagen).
Pedagogische Civil Society
• gepaste en betekenisvolle aanpak?
• Creëert vriendschap door zoiets te doen
• Ouders zeggen zelf dat het een beetje een tweede thuis is. Dat ze terug komen omdat het een
beetje een tweede thuis is, omdat ze daar echt zichzelf kunnen zijn en omdat ze ook zien dat de
kinderen zichzelf kunnen zijn
ontmoeten
Pedagogische Civil Society
• gepaste en betekenisvolle aanpak?
• Ze hebben heel de dag gepraat en filmpjes getoond. Gepraat over ‘Hoe verstaan we in de
wereld opgroeien en opvoeden hier in België? Hoe is dat nu?’ Ze hebben met elkaar gepraat. Het leuke is, als je dat internationaal en dat intergenerationeel
gegeven krijgt, dat er dan erkenning is, ineens
dialoog
Pedagogische Civil Society
• gepaste en betekenisvolle aanpak?
• Het intercultureel feest was niet mijn idee. Er was een groep van Kauwenberg en die zei ‘Hoe kunnen wij meer weten over wat Afrikaanse mama’s doen?’ Ze zijn recepten beginnen uitwisselen, beginnen koken. Zo is dat beginnen leven, heel organisch.
• In de spelotheken, zijn er heel wat mama’s die niet door hebben dat ze vrijwilliger zijn. Dat is niet negatief bedoeld, integendeel. Ze nemen het heft in handen, beginnen af te wassen, hebben een tajine mee, doen voorstellen voor een volgende activiteit. Dat zijn vrijwilligers.
buurt-
klimaat
Pedagogische Civil Society
• gepaste en betekenisvolle aanpak?
• We hebben een heel groot engagement van ouders die dagelijks mee de werking van de opvang runnen. Dat is zowel praktisch runnen als mee te besturen door lid te zijn van de oudervereniging.
• Als je echt naar een netwerk gaat, dan komen er meer ondersteuningsalternatieven, dan komt er op het einde van ons traject, van ons proces, een soort van steun rond die persoon,
… mensen kunnen in hun eigen huis blijven wonen en moeten niet verplicht naar een
voorziening gaan, mensen kunnen inclusiever leven en wonen.
netwerk
Pedagogische Civil Society
• gepaste en betekenisvolle aanpak?
• voor beroepskrachten
• vertrouwde groep en ruimte (omgeving) =
‘oefenterrein’ voor ouders
‘Je hebt die moeder in Hupsakee wel duidelijk gemaakt dat ze alles moet vragen. … Ik heb het ook liever dat ze mij iets komt vragen, dan weet ik het ten minste. Laat ze maar komen met hun vragen.’ Dat is nu zo een
banaal iets, maar door dat moeder dit doet, creëert ze misschien wel meer kansen voor haar kleuter.’
(Kathleen, HVHK)
Pedagogische Civil Society
• gepaste en betekenisvolle aanpak?
• voor beroepskrachten
• vertrouwde groep en ruimte (omgeving) =
‘oefenterrein’ voor ouders
• vertrouwde groep en ruimte (omgeving) =
‘oefenterrein’ voor kinderen
Onze buurvrouw had een kind dat pas naar de naschoolse opvang ging. Ze vond dat eerst verschrikkelijk, maar nu dat ze een ander kind van de straat kent, vindt ze dat eigenlijk wel tof. Ze heeft die grote jongen gezien. Er worden banden gecreëerd en de kinderen vinden dat geweldig. (Katelijne, Tuindagen Asse)
Pedagogische Civil Society
• Gepaste en betekenisvolle aanpak?
• … ook voor diensten en organisaties
• eigen werking
• samenwerking
betere ondersteuning
optimalere inzet: tijd, ruimte, expertise, krachten
Pedagogische Civil Society
• uitkomsten en succeservaringen meten en delen
• Bij een EKC bijvoorbeeld zou je kunnen zeggen ‘Als er geen plan is, dan is het mislukt.’ Maar dat is
niet waar. Daar gaat het niet over. Het is het hele proces dat belangrijk is en dat misschien voor de kinderen in het gezin pas meetbaar is als zij
volwassen zijn. Dat is iets heel subtiels.
Bijvoorbeeld: de kinderen hebben meegenomen dat ze op hun netwerk beroep kunnen doen om iets op te lossen. (Mirjam, EKC)
Pedagogische Civil Society
• uitkomsten en succeservaringen meten en delen
• relevant voor medewerkers
• relevant voor organisatie
• relevant voor ‘overheid’
Pedagogische Civil Society
• uitkomsten en succeservaringen meten en delen
• Misschien is dat iets van een basishouding die professionals zich moeten eigen maken om open te staan voor signalen die iets vertellen over wat ik hier beter gerealiseerd zie, zowel van uw
partners als van uw doelgroep, als van
vrijwilligers. Dat zit misschien ook wel een beetje in dat krachtgerichte, dus die basishouding: ‘Ben ik wel ontvankelijk? ‘ (Kathleen, HVHK)
Versterkende …
• … begeleiders
• gedeelde visie uitdragen
• inzet, engagement, betrokkenheid
• zich ‘gedragen’ weten
• … organisatie
• … lokale en bovenlokale overheid
Versterkende begeleiders
Versterkende …
• … begeleiders
• … organisatie
• … lokale en bovenlokale overheden
• aansturing?
• faciliterend en ondersteunend?
• eigenaarschap ouders en mede-opvoeders?
Versterkende …
• … begeleiders
• … organisatie
• … lokale en bovenlokale overheden
• We hebben verschillende keren, de vraag gekregen ‘Doe wat je in
Leuven doet ook op een andere plek.’ Het ocmw wil dat in Vilvoorde een DOMO komt. Er zijn veel kansarmen. Dat werkt zo niet. Als je effectief iets wil doen, dan moeten er 2 of 3 enthousiaste mensen uit die wijk opstaan en zeggen ‘Wij vinden dat belangrijk, wij hebben dat gezien en wij willen dat ook doen.’ Dan heeft dat succes. Niet als een stad of een overheid dat zegt. Een overheid kan dat als project faciliteren. Jullie (Tuindagen) kunnen dat in andere wijken faciliteren en mensen
motiveren door jullie kennis, know how en de manier waarop jullie dat aangepakt hebben. Er wordt te vaak vanuit overheden gedacht ‘We hebben een good practice, dus we geven u geld of we geven u - heel vaak - geen geld en organiseer dat ook een op andere plekken. Dat heeft natuurlijk ook te maken met besparingen. (Brigiet, DOMO)
Meer lezen? Meer weten?
• Rapport: Samen werken aan een krachtige Pedagogische Civil Society. Inzichten en reflecties vanuit het werkveld
www.expoo.be
Meer lezen? Meer weten?
o.a. artikel:
• van: Kesselring, M., De Winter, M., Horjus, B., & Van Yperen, T.
• titel: Allemaal opvoeders in de pedagogische civil society. Naar een theoretisch raamwerk van een ander paradigma voor opgroeien en opvoeden
• verschenen in 2013 in: Pedagogiek, 33(1), 5-20.
