Constitutioneel eczeem bij
kinderen
Constitutioneel eczeem bij kinderen
Informatie over een vorm van eczeem die voornamelijk optreedt op de kinderleeftijd.
Wat is constitutioneel eczeem?
Constitutioneel eczeem is een chronische ziekte. Constitutioneel eczeem, ook wel atopisch eczeem genoemd, treedt voornamelijk op tijdens de kinderleeftijd. Het eczeem begint meestal vóór het tweede levensjaar en wordt vooral gekenmerkt door een schilferende, soms rode, huid en hevige jeuk. Door het krabben kunnen er open wondjes ontstaan.
Constitutioneel eczeem gaat vaak gepaard met een aanleg voor het ontwikkelen van allergieën. Deze aanleg is erfelijk en wordt atopie genoemd. Het voorkomen van
constitutioneel eczeem wereldwijd wordt bij kinderen geschat op 3-10% en bij volwassenen op 1-3%.
Van de Nederlandse bevolking heeft ongeveer 20 procent een atopische aanleg. De erfelijke aanleg blijkt meestal uit het feit dat in de familie eczeem of andere atopische aandoeningen voorkomen, zoals astma, hooikoorts en andere allergieën. Eczeem kan gedurende een betrekkelijk korte periode klachten geven, maar het kan ook chronisch worden, waarbij nagenoeg klachtenvrije perioden worden afgewisseld met perioden waarin het eczeem sterk opspeelt. Gewoonlijk blijven de klachten gedurende enkele jaren bestaan om dan weer te verdwijnen, soms voor altijd. Zeker als het eczeem op jonge leeftijd ontstaat, bestaat er een grote kans dat het op latere leeftijd vanzelf verdwijnt.
Hoe ontstaat constitutioneel eczeem?
De precieze oorzaak is onbekend. Bij kinderen met constitutioneel eczeem is meestal sprake van een stoornis in de barrièrefunctie van de huid. Door de gestoorde
barrièrefunctie houdt de huid onvoldoende vocht vast, waardoor een droge huid ontstaat.
Deze droge huid is kenmerkend en wordt beschouwd als een belangrijke, verergerende factor. De eerste verschijnselen van constitutioneel eczeem kunnen al enkele weken na de geboorte optreden, in het algemeen nog voor het einde van het eerste levensjaar. In
principe kan de aandoening op iedere leeftijd optreden. Als constitutioneel eczeem bij een baby ontstaat, wordt het ook wel dauwworm genoemd. Dauwworm bevindt zich
voornamelijk in het gezicht en achter de oren, op de behaarde hoofdhuid, op de romp en de armen en benen. Het ontstaat meestal rond de derde levensmaand. Op de peuterleeftijd bevindt het constitutioneel eczeem zich vooral in de huidplooien bij de gewrichten, zoals de ellebogen, de knieën, de polsen en de enkels. Ook in de hals en de nek blijft het eczeem vaak bestaan. Na het tiende levensjaar zijn voornamelijk de handen, de voeten en de buigzijden van de ellebogen en knieën aangedaan. Later nog de hals en het gezicht.
Beïnvloedende factoren
Naast deze erfelijke factoren kunnen andere beïnvloedende factoren tot eczeem leiden, namelijk:
Water en zeep drogen de huid uit. Mensen met constitutioneel eczeem hebben in aanleg een droge huid. Omdat de huid een andere vetsamenstelling heeft, verdampt er meer vocht uit de huid waardoor deze nog droger wordt. Hierdoor vermindert de beschermingsfunctie van de huid en kunnen irriterende stoffen en infecties de huid gemakkelijker van buitenaf binnendringen. Hierdoor verergert het bestaande eczeem of ontstaat eczeem in de huid die er normaal uitziet.
Een droge omgevingslucht droogt de huid uit.
Spanningen en stress – of deze nu positief of negatief zijn – door bijvoorbeeld situaties op school en bijzondere gebeurtenissen, hebben invloed op het eczeem van uw kind.
De algehele conditie van uw kind.
Rokerige ruimtes veroorzaken irritatie van de huid.
Een actieve eczeemhuid is warm. Wanneer de omgevingstemperatuur ook warm is, kan de huid niet afkoelen. Dit leidt tot verergering van jeuk.
Transpiratie. In transpiratievocht zitten zouten; deze zouten irriteren de beschadigde huid;
materiaal waarvan kleding is gemaakt, bijvoorbeeld wol, kan de huid irriteren.
Sommige synthetische stoffen zijn niet in staat om vocht op te nemen of door te geven waardoor uw kind juist gaat zweten. Strakke kleding, schurende naden of merkjes in kleding irriteren de huid.
Infecties, veroorzaakt door bacteriën of virussen.
Klimaat, bij sommigen verergering in de winter, bij anderen juist in de zomer.
Eczeem en voeding
Tegenwoordig nemen we aan dat een allergie voor stoffen die je inademt of eet niet de oorzaak is voor het krijgen van constitutioneel eczeem. Maar kinderen met constitutioneel eczeem hebben vaak wel een (over)gevoelige huid die, sneller dan een normale huid, op allerlei prikkels uit de omgeving reageert. Blootstelling aan dergelijke prikkels kan het eczeem verergeren of, bijvoorbeeld galbulten (urticaria) veroorzaken. Bij een allergische aandoening reageert het lichaam op
bepaalde stoffen, zogeheten allergenen, alsof het om gevaarlijke indringers gaat. Het lichaam laat een overdreven afweerreactie zien.
Hoe stellen we de diagnose?
De diagnose stellen we op grond van de aanwezige huidafwijkingen en jeukklachten. Ook kan informatie over het vóórkomen van eczeem, astma of allergieën in de familie
behulpzaam zijn bij het stellen van de diagnose, omdat deze aandoening vaak te maken heeft met atopische aanleg binnen de familie. Als er alleen sprake is van constitutioneel eczeem, is het niet zinvol allergologisch onderzoek te (laten) verrichten, aangezien de uitslag van het onderzoek geen gevolgen heeft voor het beloop en de behandeling van het eczeem. Als er aanwijzingen zijn voor acute allergische reacties, of bij aanwezigheid van andere uitingen van atopie, dan is allergologisch onderzoek soms wenselijk.
Verschijnselen in de acute en chronische fase van eczeem
AcuutBij een acute eczeemaanval is de huid rood en gezwollen en voelt warm aan. Uw kind heeft
het gevoel ‘in brand’ te staan. Op de huid verschijnen bobbeltjes en met vocht gevulde blaasjes. Sommige blaasjes gaan open en scheiden vocht af, het zogenoemde ‘natte eczeem’. Een acute aanval duurt meestal enkele dagen. Daarna drogen de blaasjes in tot korstjes, de huid wordt droger, gaat schilferen en wordt minder rood.
Chronisch
In een chronische fase van eczeem wordt de roodheid minder, de schilfering neemt toe en de huid is verdikt. De huidlijnen worden grover dan normaal. In de stugge en/of droge huid kunnen kloven ontstaan.
De acute en chronische fasen van eczeem kunnen na elkaar, maar ook tegelijkertijd voorkomen. Het verloop van de aandoening is wisselend:
perioden met weinig of geen klachten wisselen af met perioden waarin het eczeem actief is.
De huid van kinderen met constitutioneel eczeem is slecht in staat vocht vast te houden. De kinderen hebben dan ook vaak een droge huid die gepaard gaat met kloofjes en een huid die ruw en schilferig kan zijn en strak kan aanvoelen.
Jeuk
Kinderen met eczeem hebben een verlaagde huidprikkeldrempel. Ze ervaren sneller jeuk en huidirritatie dan mensen zonder eczeem. Om de jeuk tegen te gaan, gaan ze wrijven en krabben. Dat geeft even verlichting maar is van tijdelijke aard. Uiteindelijk wordt het eczeem juist erger door het krabben. De huid raakt er door beschadigd, waardoor bepaalde stoffen, bijvoorbeeld bacteriën en schimmels, makkelijker de huid kunnen binnendringen.
Hierdoor ontstaan nieuwe irritaties, beschadigingen en infecties. Dit kan het eczeem en de jeuk verergeren. Bovendien leidt het herstel van de huid uiteindelijk ook weer tot jeuk. De vicieuze cirkel jeuk-krabben-jeuk wordt zo in stand gehouden. Jeuk is het belangrijkste verschijnsel van constitutioneel eczeem en ook het meest vervelende.
Behandeling
Bij constitutioneel eczeem spelen vele factoren een rol. Er kunnen spontane verbeteringen
en verergeringen optreden. Het is niet mogelijk constitutioneel eczeem met
geneesmiddelen te genezen. De behandeling is gericht op het onderdrukken van de verschijnselen, waardoor de klachten afnemen. Op de eerste plaats richten we ons op de behandeling van de droge huid. Hiertoe hebben we de beschikking over zalven en crèmes, olie en lotions. Maar vooral ook leefregels die het uitdrogen van de huid tegengaan en de schade door het krabben beperken.
Het is heel belangrijk dat een kind al jong leert dat de huidverzorging een vast onderdeel van zijn dagelijkse hygiëne vormt. Zelfs in de rustige fase van het eczeem is het belangrijk om liefst twee keer, maar minimaal één keer per dag aandacht te besteden aan de huid door met zalf of crème te smeren. En in een onrustige fase zal twee tot drie keer per dag smeren met vette zalf of crème nodig zijn om de huid minder droog te krijgen. Jonge kinderen vinden het vaak leuk om te helpen (zelf doen), zo leren ze spelenderwijs hun huid te verzorgen.
Bij een opvlamming van eczeem gebruiken we zalven of crèmes waaraan een medicijn is toegevoegd dat de ontstekingsreactie kan tegengaan: de hormoonzalf (zie
Corticosteroïden).
In de beginfase van het eczeem geeft de arts het advies één, soms twee keer per dag te smeren. Smeer de hormoonzalf alleen op de plekken waar het eczeem zit. Zijn er over een groot gedeelte van het lichaamsdeel veel kleine plekjes eczeem, smeer dan het hele
lichaamsdeel in. Laat de hormoonzalf 30-60 minuten intrekken voordat de vette zalf gesmeerd wordt.
De huid van mensen met constitutioneel eczeem is extra gevoelig voor infecties met bacteriën die normaal al op de huid aanwezig zijn en het herpes simplex virus (de veroorzaker van koortslip). Bij bacteriële infecties ontstaan puistjes, open plekken en gelige korsten op de huid. Bij een infectie met het herpes simplex virus ontstaan vele blaasjes op het eczeem en kan koorts optreden.
Wanneer er sprake is van een ontsteking bij het eczeem, dan gebruiken we zalven of crèmes met een antibioticum of het kind krijgt een antibioticumkuur of een antiviraal medicijn.
Heeft het kind regelmatig last van een ontstoken huid, dan kan het zinvol zijn om de huid te wassen met betadinescrub of hibiscrub.
Als er sprake is van nachtelijke slapeloosheid door de jeuk kunnen er antihistaminica of speciale pakken of handschoenen worden voorgeschreven.
Wat kunt u zelf nog doen?
Een droge huid is een belangrijk kenmerk van constitutioneel eczeem. De huid moet daarom niet met veel zeep, en vooral niet met bad- of doucheschuim worden
gewassen. Daardoor droogt de huid namelijk nog meer uit. Wél is het verstandig bad- of doucheolie te gebruiken en de huid dagelijks in te smeren met een vette crème of zalf. Dagelijks in bad droogt de huid ook teveel uit, om de dag in bad of onder de
douche is beter.
Het is van belang op het materiaal van de kleding te letten. Wollen kleding geeft snel jeuk. Textiel met een ruwe vezel eveneens en wordt daarom afgeraden. Katoenen kleding wordt goed verdragen en heeft daarom de voorkeur. Afsluitende nylon kleding wordt afgeraden.
Van huisstofmijtwerende matrashoezen is niet aangetoond dat ze een gunstig effect hebben op het eczeem.
Bij inspanning en transpiratie ontstaat snel jeuk. Na lichamelijke inspanning, bijvoorbeeld sporten, is direct en kortstondig douchen aan te bevelen.
Een te hoge temperatuur binnenshuis, of buitenshuis in de zon, veroorzaakt eveneens jeuk. Zonnebaden hoeft op zich niet nadelig te werken, als er maar afkoeling (wind) bij aanwezig is.
Er bestaat geen bezwaar tegen zwemmen. Voor het zwemmen kunt u uw kind goed insmeren met vette zalf ter bescherming van de huid. Na het zwemmen doet men er goed aan te douchen en zich opnieuw met een vette crème of zalf in te smeren. Een vakantie aan zee doet soms wonderen. De combinatie van ontspanning, zee en zonlicht op de onbedekte huid kan een gunstig effect hebben.
Het stuk krabben van de huid vindt vooral ‘s nachts plaats. Dit kan worden beperkt door de nagels goed kort te houden en eventueel verbandhandschoenen of een krabpak te laten dragen.
Wanneer iemand een huidziekte heeft zoals constitutioneel eczeem, ontstaat soms de gedachte dat er sprake is van een besmettelijke ziekte. Constitutioneel eczeem is echter niet besmettelijk. Om dit duidelijk te maken aan familieleden en andere
mensen in de omgeving kan het nuttig zijn hen informatie te verschaffen over de aard van deze aandoening.
Het is bekend dat stressfactoren het eczeem nadelig kunnen beïnvloeden. Ergernis en emotionele gebeurtenissen zijn belangrijke factoren, waardoor de jeuk en het eczeem verergeren. Dit kan negatieve, maar ook positieve stress zijn (bijvoorbeeld een
verjaardag, of iets anders dat het kind spannend vindt). Andersom kunnen ernstigere vormen van constitutioneel eczeem tot psychische klachten leiden en heeft
constitutioneel eczeem een duidelijk negatief effect op de kwaliteit van leven. Het is verstandig hulp te vragen wanneer er psychische problemen zijn.
Wat zijn de vooruitzichten?
Het beloop van constitutioneel eczeem kan sterk variëren. Bij veel kinderen verdwijnt het eczeem na het tweede jaar, bij anderen zal de intensiteit afnemen in de basisschooltijd.
Soms is het eczeem jarenlang verdwenen om (tijdelijk) weer op te spelen op jongvolwassen leeftijd.
Ook kan het eczeem blijven bestaan tot op volwassen leeftijd en pas afnemen na het veertigste tot vijftigste jaar. Maar ook het tegenovergestelde komt voor, namelijk dat
eczeem op de volwassen leeftijd ontstaat. Een deel van de jonge kinderen met eczeem krijgt astma. Welke kinderen dat zullen zijn is niet te voorspellen, maar het lijkt erop dat
kinderen met ernstig eczeem hier iets meer kans op hebben. Ook is er een verhoogde kans
op het krijgen van hooikoorts. Dit treedt meestal pas wat later op. Het is verstandig om klachten die wijzen op astma of hooikoorts vroegtijdig te melden aan de arts.
Meer informatie
Wilt u meer informatie lezen, kijk dan op onderstaande websites:
www.nvdv.nl www.vmce.nl
www.umcutrecht.nl/subsite/eczeem-kinderen
Voorleesboek Leo de leeuw voor kinderen met eczeem te bestellen bij de VMCE (vereniging voor mensen met constitutioneel eczeem).
Vragen?
Heeft u nog vragen, belt u dan, tijdens kantooruren, met Tergooi en vraag naar de polikliniek Kindergeneeskunde, of bel direct
T 088 753 11 60.
Contact
Allergie- en Astmacentrum T 088 753 11 60
Ma t/m vr 8:00 - 17:00 uur
Kinderafdeling T 088 753 51 49 24 uur per dag
Kinderdagbehandeling T 088 753 21 61 (Hilversum) T 088 753 51 49 (Blaricum) Dagelijks van 07:00 – 15:30 uur.
Kindergeneeskunde - Polikliniek T 088 753 11 60
ma t/m vr 8:00 – 16:30 uur
