stonden er geen betrouwbare ontslagcriteria voor patiënten die zich op een Eerste Hulp presenteren met dergelijke klachten.
In een aantal retrospectieve studies werd geconcludeerd dat het veilig zou zijn patiënten zonder tekenen van ischemie te ontslaan na een observatieperiode van 9 tot 12 uur.1 2Weber et al. verrichtten derhalve een prospectief onderzoek met als doel dit ontslagbeleid te valideren.3
Patiënten die zich presenteerden met pijn op de borst na co- caïnegebruik in de voorafgaande week of die een positieve uri- netest hadden werden geïncludeerd wanneer hun risico op een cardiovasculaire gebeurtenis werd beoordeeld als laag tot ma- tig. Ontslag na observatie gedurende 9 tot 12 uur volgde wan- neer geen nieuwe elektrocardiografische afwijkingen of com- plicaties (als ritmestoornissen of acute decompensatio cordis) optraden, een normale concentratie troponine I werd gevon- den en het inspannings-ECG eveneens normaal was. Het in- spannings-ECG werd, vanwege de lage prevalentie van gevon- den afwijkingen, gedurende de studie uit het protocol ge- schrapt. Het belangrijkste eindpunt was mortaliteit als gevolg van cardiovasculaire complicaties na 30 dagen. Deze informa- tie werd verkregen via een telefonisch interview met de patiënt of contactpersoon.
Gedurende 2 jaar (1998-2000) werden 344 patiënten beoor- deeld; van hen werden 42 (12%) bij wie een cardiovasculaire gebeurtenis zeer waarschijnlijk was, direct opgenomen. De overige 302 patiënten werden in het studieprotocol geïnclu- deerd. Slechts 158 van deze 302 patiënten ondergingen een in- spannings-ECG (3% afwijkend). Tijdens de observatieperiode ontving 93% van de patiënten een nitraat, 90% acetylsalicyl- zuur, alsmede 30% een benzodiazepine. Na 30 dagen follow-up
was geen enkele patiënt overleden als gevolg van cardiovascu- laire morbiditeit. Van 256 patiënten bestond gedetailleerde informatie met betrekking tot de 30 dagen follow-up. Hieruit bleek dat 4 patiënten (1,6%), allen met tenminste 2 cardiovas- culaire risicofactoren, een niet-fataal myocardinfarct door- maakten. Alle 4 hadden het cocaïnegebruik gecontinueerd.
De auteurs concluderen dat patiënten die zich presenteren met pijn op de borst bij cocaïnegebruik in de voorafgaande week, zonder tekenen van cardiale ischemie of ritmestoornissen na observatie gedurende 9 tot 12 uur veilig ontslagen kunnen worden. Hoewel een intensieve follow-up is verricht, is deze conclusie gebaseerd op gegevens verkregen via interviews en niet via een controle-ECG of exacte gegevens over cardiale medicatie. Daarnaast bestaat voor cocaïnegebruik en de maxi- male tijdsduur tot het optreden van daaraan gerelateerde pijn op de borst geen wetenschappelijk bewijs en is derhalve de hier toegepaste tijdsspanne van een week arbitrair.
literatuur
1Hollander JE, Hoffman RS, Burstein JL, Shih RD, Thode jr HC.
Cocaine-associated myocardial infarction. Mortality and complica- tions. Cocaine-Associated Myocardial Infarction Study Group.
Arch Intern Med 1995;155:1081-6.
2Kushman SO, Storrow AB, Liu T, Gibler WB. Cocaine-associated chest pain in a chest pain center. Am J Cardiol 2000;85:394-6, A10.
3Weber JE, Shofer FS, Larkin GL, Kalaria AS, Hollander JE.
Validation of a brief observation period for patients with cocaine- associated chest pain. N Engl J Med 2003;348:510-7.
s.j.oosterling
990 Ned Tijdschr Geneeskd 2003 17 mei;147(20)
Hyperseksualiteit tijdens gebruik van levodopa
Van Deelen et al. beschrijven een casus van een 71-jarige pa- tiënt met de ziekte van Parkinson met hyperseksualiteit tijdens het gebruik van levodopa (2002:2095-8). In het artikel wordt aandacht besteed aan deze bijwerking en het mechanisme dat hier mogelijk aan ten grondslag ligt. Uit de casusbeschrijving zou kunnen worden opgemaakt dat het verhoogde libido ont- stond op 69-jarige leeftijd na start van de behandeling met per- golide, een dopaminerge receptoragonist. In dat geval zou het verhoogde libido ook kunnen worden toegeschreven aan het gebruik van pergolide, al dan niet in combinatie met levodopa.
Deze mogelijkheid wordt door diverse data ondersteund.
Het Nederlands Bijwerkingen Centrum Lareb ontving inmid- dels 4 meldingen – alle betroffen mannelijke patiënten – over het optreden van libidoverhoging in samenhang met het ge- bruik van pergolide. Al deze patiënten gebruikten naast per- golide ook levodopa. De leeftijden varieerden van 55-73 jaar, de latentietijd is slechts van 1 patiënt bekend en bedroeg 5 we- ken. Van het aan pergolide structureel verwante bromocripti- ne is bekend dat het (al dan niet in combinatie met levodopa) een verhoging van het libido kan veroorzaken,1 2enerzijds door het dopaminerge effect en anderzijds door suppressie van hy- perprolactinemie. Tenslotte verscheen recent een artikel waar- in het optreden van deze bijwerking ook toegeschreven werd aan het gebruik van pergolide.3Bij 7 van de 32 patiënten bij wie pergolide toegevoegd werd aan de bestaande levodopamedi- catie, werd melding gemaakt van het optreden van libidover-
hoging. De symptomen traden 6 tot 12 weken na het begin van het gebruik van pergolide op.
Gezien deze informatie zijn wij geneigd om de rol van per- golide in de door Van Deelen et al. beschreven casus te bena- drukken ten opzichte van de rol van levodopa, dat uiteraard op farmacologische gronden zeker een faciliterende rol zal spelen bij het optreden van deze bijwerking. Het is belangrijk patiën- ten erop te wijzen dat ook het gebruik van dopaminerge medi- catie zoals pergolide een verhoogd libido kan veroorzaken.
De patiëntenbelangenorganisatie heeft een folder over dit on- derwerp uitgegeven, waarin overigens ook de dopamineago- nisten als mogelijke oorzaak van libidoverhoging genoemd worden.4
literatuur
1Vogel HP, Schiffter R. Hypersexuality – a complication of dopami- nergic therapy in Parkinson’s disease. Pharmacopsychiatria 1983;16:
107-10.
2Bommer J, Ritz E, del Pozo E, Bommer G. Improved sexual func- tion in male haemodialysis patients on bromocriptine. Lancet 1979;
2(8141):496-7.
3Kanovsky P, Bares M, Pohanka M, Rektor I. Penile erections and hypersexuality induced by pergolide treatment in advanced, fluc- tuating Parkinson’s disease. J Neurol 2002;249:112-4.
4Parkinson en seksualiteit. Bunnik: Parkinson Patiënten Vereniging;
2002.
e.p.van puijenbroek ’s-Hertogenbosch, november 2002 w.l.diemont
Ingezonden
(Buiten verantwoordelijkheid van de redactie; deze behoudt zich het recht voor de stukken te bekorten; stukken die langer zijn dan 1 kolom druks komen niet voor plaatsing in aanmerking.)
