Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties
Aan gemeenteraden en burgemeesters
gemeente asten
2 6 m RT 2018
nr.; Afd.;
Datum 19 maart2018
Betreft Screening kandidaat-wethouders
Ministerievan
BinnenlandseZakenen Koninkrijksrelaties Directoraat-generaalBestuur, RuimteenWonen
DirectieDemocratieen Bestuur
WWW.rijksoverheid.nl www.facebook.com/minbzk www.twitter.com/minbzk Contactpersoon AndyClijnk T 0652809255 andy.clijnk@minbzk.nl
Kenmerk 2018-0000174456 Uwkenmerk
Bijlage:1
Aanstaandewoensdag zijn erde reguiiere gemeenteraadsverkiezingen.
Gemeenteraadsverkiezingen iuiden een nieuweraadsperiode in, ofdatnu isbij reguiiere gemeenteraadsverkiezingenofrond een herindeling. Er komtdaarna een procesvan coalitievorming op gang metals afronding daarvan de benoeming van wethouders. Dat iseen belangrijkproces. In dat kaderbreng ikgraag enkele punten onderuw aandachtmetbetrekkingtotscreening van kandidaat-
wethouders.
Belang vanintegriteit
Integriteitvan politiekeambtsdragers isvan cruciaal belang voorde kwaliteitvan hetopenbaarbestuuren de democratie en voorhetvertrouwen van burgers.
Met hetoog daarop heeftmijn voorgangerin een briefvan 27 februari 2017 aan de burgemeesters aandachtgevraagd voorintegriteitstoetsing bij de werving en selectie van kandidaat-raadsleden en kandidaat-bestuurders.
Daarbij isook deHandreiking integriteitstoetsing kandidaten voordecentrale politieke partijenonderdeaandachtgebracht.^ Politieke partijen hebbenvan deze handreiking gebruik kunnen maken bijdeselectie van de bijna 60.000kandidaat- raadsleden dieopde lokale kieslijsten staan.
Tegelijkertijd blijktuitcontacten metgemeenteraadsledenen burgemeesters dat erbehoefte isaan meereenduidigheid metbetrekkingtotdescreening van kandidaat-wethouders. De selectie en collegevorming van politiekeambtsdragers vindt plaats in een'glazen huis'. Dat maakt hetcruciaal dat het proces rond risicoanalysesen dedaarvoorgebruikte methodiektransparantis.
Hetisvoorzowel de kandidaatzelf, als voorde politieke partijen de
gemeente(raad) van belang omzich - voorafgaand aan de benoeming - bewust tezijn van enopen te zijnovermogelijke kwetsbaarheden en integriteitsrisico's.
En dat isook hetmoment omte bepalen ofdemaatregelen diezijn getroffenom risico'sop bijvoorbeeld (deschijn van) belangenverstrengeling te beperken afdoende zijn.
' www.politiekeambtsdragers.nl
Pagina1van4
Daarbij moetsteedshelderzijn dat hethiereen (ex-ante) risicoanalysevan mogelijke kwetsbaarheden betreft, en dus nieteen (ex-post) integriteits- onderzoekdat deburgemeester kan latenuitvoerenwanneersprake isvan signalen van integriteitsschendingenofbelangenverstrengeling.
In deze briefga ik naderin opde (ex-ante) risicoanalysevoorkandidaat- wethouders. Hoewel deselectie en benoemingvan kandidaat-wethouders en het transparantmaken van eventuelerisico'sen getroffenmaatregelen primairde verantwoordelijkheid isvan delokale politieke partijenen de gemeenteraad, kan de burgemeestereenondersteunende rol spelen. In aansluitingop de informatie die burgemeestershebben ontvangen van hun commissarisvan de Koning ende Vereniging van NederlandseGemeenten, wil iku enkele uitgangspunten en suggesties voorde selectieenvoordrachtvan kandidaat-wethouders meegeven.
Dittervoorbereiding op degemeenteraadsverkiezingenen de collegevorming.
Ministerievan BinnenlandseZakenen Koninkrijksrelaties Directoraat-generaalBestuur, RuimteenWonen
DirectieDemocratieen Bestuur
Kenmerk 2018-0000174456
Screening vankandidaat-wethouders
Bij raadsleden istoetsingdoordecommissie geloofsbrieven opgenomen in de procedure. Daarbij wordt getoetstofaan deformelevereistenvoorbeëdiging als raadslid isvoldaan. In een aantal gemeenten wordttevens getoetstofer
eventueel conflicterende belangen zijndievoorafbekend en beoordeeld moeten worden, alvorens overtekunnen gaan tot beëdiging. Democratisch uitgangspunt isdathetraadslidmaatschap in beginselvoorelke Nederlander openstaat. De uitsluitingen hieropzijn limitatiefin de wetvastgelegd.Toetsing van wethouders ligtin hetverlengdevan dewijzewaarop raadsledenworden getoetst. Ook hier geldtdat deuitsluitingen voorhetwethouderschapformeel en limitatiefzijn vastgelegd inde wet. Daarnaastwordt intoenemende mate(mee)gekeken naar de geschiktheid vande kandidaat. Een meer uitgebreide screening van kandidaat- wethouders (ten opzichtevan raadsleden) wordt gerechtvaardigd doorde
specifieke portefeuillesen eigenstandige beslissingsbevoegdhedenvan het college en het mandaatvan de betreffendewethouder.
Vormen vanscreening
In steedsmeer gemeenten ishet inmiddelsgebruikelijkdat kandidaat-wethouders een vormvan screening ondergaan,ook bijtussentijdse benoemingen. Invrijwel alle gemeentenwordt (doorde politieke partij) van dekandidaatgevraagd een Verklaring Omtrenthet Gedragte overhandigen. Ikvind heteen wenselijke praktijkdat ditgedaanwordt. Daarom heb ikdeTweede Kamergemeld het kunnenoverleggenvan zo'n verklaringals benoembaarheidsvereistevoor wethouders inte willen voeren.
Steeds meergemeenteraden laten daarnaast(doorofinopdracht van de burgemeester) een bredere risicoanalysevoorkandidaat-wethouders uitvoeren.
Meteen dergelijke risicoanalyse komen eventuele kwetsbaarheden in beeld. Het gaat dan bijvoorbeeld om mogelijke persoonlijke(financiële) belangen.Op verschillendeplaatsen zijn daarvoorhandleidingen enstappenplannen ontwikkeld.^ Het uitvoeren van een risicoanalyse voor kandidaat-wethouders vraagteengoedevoorbereiding en timing, om nietteveel te interfererenmetde collegevorming (voor hetuitvoerenvan eenrisicoanalyse staatgemiddeld twee weken).
^ BijvoorbeelddeHandleiding risicoanalyseIntegriteitOpenbaarBestuurvande Provinciale StuurgroepIntegriteitLimburgende Handieidingenstappenplan Utrecht. Dezeenmeer praktijkvoorbeeldenzijntevindenop www.politiekeambtsdragers.nl.
Pagina2van4
Voorrisicoanalysesten behoevevande selectievan kandidaten (ex ante) bestaat op ditmoment geen (minimum)standaard ofkwaliteitskader. Datmaakt datzowel hetopdrachtgeverschap(vanuitde politieke partij, gemeenteraad of
burgemeester) als hetopdrachtnemerschap(intern ofderde partij)op dit moment diverswordt ingevuld. Mede naaraanleidingvan incidentenop hetterrein van integriteit, zijn risicoanalysesvan openbaarbestuurdersen
volksvertegenwoordigers interessant gewordenvoordecommerciële markt.
Diverse bedrijvenen organisaties bewegenzich inmiddelsop deze markt, zonder dateen gedeeld kadervoorhanden isop basis waarvan u kuntbepalen wateen goede risicoanalyseen een geschikt bureau kenmerkt. Ikgain de komendetijd samen metde beroepsverenigingenvan politieke ambtsdragers, politieke partijen, VNG, IPO en UnievanWaterschappen en meteen vertegenwoordigingvan
marktpartijen (bureaus) inoverleg om te komen toteen BasistoetsIntegriteit.
Overdezevoornemensinzake uitbreidingvan screening heb ikdeTweede Kamer ookgeïnformeerd,middelsde briefdieu als bijlage aantreft.
Ministerievan
BinnenlandseZakenen Koninkrijksrelaties Directoraat-generaalBestuur, RuimteenWonen
DirectieDemocratieen Bestuur
Kenmerk 2018-0000174456
Inhoudenprocesvan risicoanalyse
Omdatdeze minimumstandaard nu nog nietbeschikbaar is, heb ikin de bijlage bij deze briefeen checklistgevoegd dieu bij devoorbereiding vanrisicoanalyses bij deselectie van kandidaten kunt gebruiken.
Hetisvan belang dat de procedure en rolverdeling rondrisicoanalysevan
kandidaat-bestuurderseenduidig en vooralle betrokkenentransparantis. Daarom geefik graagin aanvulling opde bijlagede volgendeaandachtspunten meemet betrekkingtothet procesvan risicoanalyse:
1. De primaireverantwoordelijkheid vooreen zorgvuldige kandidaatstelling ligt bij debetreffende lokale politieke partij (dieeen kandidaatwilvoordragen), de gemeenteraad (wat betreftde collegevorming) én bij de betreffende kandidaatsamen.
2. De procedure rond risicoanalyse integriteit dientvoorafvooreen ieder transparant tezijn. De burgemeesterkande onder1. genoemde primaire verantwoordelijkheid ondersteunen, maarnietovernemen.^Wil de raad de burgemeesterhiereenspecifieke rol toebedelen dan dientditgoed geregeld te worden. Degemeenteraad dient(bijvoorbeeld in het reglementvanorde van de gemeenteraad) deburgemeesterexplicietde mogelijkheid tegeven omeen risicoanalysevoorkandidaat-wethouders te verrichtenten behoeve van de gemeenteraad.
3. Een risicoanalyserichtzich primair op bewustwording bii dekandidaaten dienspartij. De risicoanalyse moetgedaan worden vanuit een positieve grondhouding; eris immersgeen sprakevan signalendieaanleiding geven toteen integriteitsonderzoek. De risicoanalysefaciliteert hetgesprektussen de kandidaatende politiekepartij ofgemeenteraad(scommissie),'’ maarde rapportagegeeft geen eindoordeel overde benoembaarheid van een kandidaat.
^Welvoorhetuitvoerenvaneen integriteitsonderzoekin hetgeval ersignalenvan integriteitsschending ofbelangenverstrengeling metbetrekkingtotzittende bestuurders zijn (artikel 170vandeGemeentewe). HetSteunpuntIntegriteitsonderzoekPolitieke Ambtsdragerskandaarinadviseren (www.steunpuntintegriteit.nl).
“ Ofde(in)formateur,wanneerdiedaartoeopdrachtkrijgt.
Pagina3van4
4. Een risicoanalyse wordt in principe verricht op basis van vrijwilligheid en vereist daarom toestemming van de kandidaat-wethouder. De kandidaat dient zich voorafgaand aan diens (openbare) kandidaatstelling bewust te zijn dat, aan welke normen (b.v. gedragscode) en op welke wijze zij of hij wordt getoetst en aan wie de uitkomsten beschikbaar worden gesteld. Het is aan de politieke partij, de gemeenteraad (commissie) en de burgemeester om kandidaat-wethouders daarover tijdig en adequaat te informeren.
5. Bij de risicoanalyse voor de kandidaat-wethouder dient zoveel mogelijk rekening te worden gehouden met de privacy van de betreffende kandidaat.
De informatie die wordt gevraagd dient proportioneel te zijn in verhouding tot het belang dat daarmee gediend wordt.
Ministerievan
BinnenlandseZakenen Koninkrijksrelaties Directoraat-generaalBestuur, RuimteenWonen
DirectieDemocratieen Bestuur
Kenmerk 2018-0000174456
Tot slot
Voorafgaand aan de gemeenteraadsverkiezingen en collegevorming heb ik de Tweede Kamer een aantal plannen voorgelegd onder andere met betrekking tot uitbreiding van de screening van politieke ambtsdragers. Een kopie van deze brief treft u als bijlage aan.
U bent als gemeentelijke politieke ambtsdragers verantwoordelijk voor
uiteenlopende maatschappelijke opgaven en aan zet bij het oplossen van tal van maatschappelijke vraagstukken. Ik wens u dan ook veel wijsheid en succes toe voor de komende raadsperiode, alsmede met betrekking tot de coalitievorming en de vorming van een nieuw college.
De minister van Jinnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties,
drs. K.H. Ollóngnu
Pagina4van4
