Voorkomen en bestrijden van zelfgemaakte explosieven

(1)

Vooruitgangstraat 50 1210 Brussel

Ondernemingsnr.: 0314.595.348 http://economie.fgov.be

december

2016

Voorkomen en bestrijden van zelfgemaakte explosieven

(2)

2

Verantwoordelijke uitgever: Jean-Marc Delporte Vooruitgangstraat 50 1210 Brussel Wettelijk depot: D/2016/2295/63

201-16

(3)

3

Voorwoord

We stellen vast dat bepaalde individuen en groepen erin slagen om grondstoffen voor zelfgemaakte explosieven, zogeheten precursoren voor explosieven, aan te kopen via de reguliere markt.

Wat zijn precursoren van explosieven precies? Het zijn chemische stoffen of mengsels die in de handel verkrijgbaar zijn en die, mits de nodige kennis, kunnen worden misbruikt om explosieven mee te vervaardigen.

Deze brochure richt zich tot ondernemingen die in contact komen met precursoren van explosieven, bijvoorbeeld als handelaar of le- verancier. Ze biedt ondernemingen een leidraad aan over hoe ze hun wettelijke verplichtingen kunnen nakomen en biedt een antwoord op vragen zoals: Wat zijn verdachte transacties of niet-traceerbare verdwijningen? Waar kunnen deze worden gemeld?

Ze vormt een mooie illustratie van hoe de samenwerking tussen de politie, administratie en ondernemingswereld kan bijdragen tot een betere bewustwording en handhaving van deze problematiek op het terrein.

Philippe Lambrecht Claude Fontaine Jean-Marc Delporte Bestuurder-secretaris-generaal Directeur-generaal Voorzitter

VBO Federale Gerechtelijke Politie FOD Economie

(4)

4

(5)

5

Inhoud

1. Inleiding: wat zijn precursoren voor explosieven? ...7

2. Wie zijn de betrokken partijen? ...8

3. Kort overzicht: wat is verplicht en verboden voor ondernemingen? ...9

4. Welke stoffen vallen onder het toepassingsgebied? ...11

4.1. Precursoren waarvoor een beperking geldt ...11

4.2. De stoffen waarvoor een meldingsplicht geldt ...12

4.3. Wie valt onder de noemer particulieren? ...13

4.4. Hoe kan een professionele gebruiker geïdentificeerd worden? ...14

4.5. Gelden er andere verplichtingen voor die precursoren? ...14

4.6. Hoe herken ik de relevante producten? ...15

4.7. Wat indien de bestelling afkomstig is uit een ander land? ...17

5. Meldingsplicht ...20

5.1. Wat zijn verdachte transacties? ...20

5.2. Diefstallen en verdwijningen melden ...20

5.3. Wie moet dit melden? ...21

(6)

6

5.4. Wat kan en moet in eerste instantie ondernomen worden? ...21 5.5. Wat zijn de mogelijke indicatoren voor verdachte

transacties? ...22 6. Stappenplan bij verdachte transacties, verdwijningen

en diefstal ...24 7. Het nationale contactpunt bereiken ...30 8. Tips voor ondernemingen en richtlijnen voor het

personeel ...31 9. Bevoegde diensten, controles en gevolgen ...34 10. Meer informatie ...36 Bijlage I. Precursoren waarvoor een beperking en

een meldingsplicht geldt ...37 Bijlage II. Precursoren waarvoor enkel een

meldingsplicht geldt ...40 Bijlage III. Model van aangifteformulier ...42

(7)

7

1. Inleiding: wat zijn precursoren voor explosieven?

Precursoren voor explosieven zijn stoffen of mengsels van stoffen die kunnen worden misbruikt voor het illegaal vervaardigen van explosieven. De interventie gericht op een terroristische cel in Verviers begin 2015 en de terroristische aanslagen op Brussels Airport en in het metrostation Maalbeek op 22 maart 2016, tonen jammer genoeg aan dat de kennis voor het aanmaken van huis- gemaakte explosieven met dergelijke stoffen aanwezig is en er geen sprake meer is van geïsoleerde incidenten.

Sinds 2 september 2014 is een Europese verordening van toepassing in de strijd tegen misbruik van deze stoffen. Zij voorziet in een aantal verplichtingen en verboden voor dergelijke stoffen.

Het betreft enerzijds een verbod om bepaalde precursoren voor explosieven aan te bieden aan particulieren, en anderzijds een verplichting om verdachte transacties, verdwijningen en diefstallen te melden. Een Belgische wet van 15 juli 2016 voorziet daarbij in nadere regels op nationaal niveau.

Het wettelijke kader voorziet erin dat alle personen, zowel ondernemingen als particulieren, die mogelijk in contact komen met precursoren voor explosieven, een rol te spelen hebben. In deze brochure wordt meer duidelijkheid geboden over de stoffen die aan beperkingen onderhevig zijn, wat ondernomen kan worden, aandachtspunten en dergelijke meer. De nodige waakzaam- heid en aandacht voor het fenomeen door de bedrijfswereld zijn cruciaal in het in staat stellen van de politie- en inspectiediensten om dergelijke activiteiten te detecteren en te voorkomen.

(8)

8

2. Wie zijn de betrokken partijen?

Precursoren voor explosieven kunnen in diverse sectoren gebruikt en teruggevonden worden. Het beperkt zich dus in geen geval tot de chemische sector. De stoffen worden namelijk gebruikt in veel andere toepassingen die geen enkele link hebben met het vervaardigen van explosieven. Zonder hier in detail in te gaan op de stoffen zelf, kan bijvoorbeeld al gewezen worden op het gebruik als meststoffen, oplosmiddelen en brandstoffen. Het zijn daarenboven stoffen die mogelijk ook in de reguliere handel, zoals in doe-het-zelfzaken of apothekers, maar ook online te koop aangeboden kunnen worden.

Ook vervoerders, groothandelaars, (gespecialiseerde) detailhandelaars, landbouwers, … kunnen in contact komen met de bedoelde precursoren en moeten dus rekening houden met wat in deze brochure staat.

(9)

9

3. Kort overzicht: wat is verplicht en verboden voor ondernemingen?

Sinds 2 september 2014:

• is het verboden om een specifieke groep van precursoren voor explosieven, boven een bepaalde concentratiegrenswaarde, aan te bieden aan particulieren (zie bijlage I, de stoffen waarvoor een beperking geldt);

• geldt een meldingsplicht voor verdachte transacties, verdwijningen en diefstallen van alle in de bijlagen I en II opgesomde precursoren voor explosieven bij het nationale contactpunt van de federale gerechtelijke politie.

NATIONAAL CONTACTPUNT Federale gerechtelijke politie

Directie bestrijding zware en georganiseerde criminaliteit Dienst Terrorisme

telefoon: +32 (0)2 642 63 20

e-mail: explosiveprecursor@police.belgium.eu

24u/24u – 7 dagen op 7 – Nederlands, Frans en Engels

(10)

10

Daarbij is het belangrijk om:

• de producten te identificeren die onder de meldingsplicht en het verkoopverbod vallen;

• het personeel op de hoogte te brengen waar ze op moeten letten en wat ze kunnen ondernemen wanneer ze geconfron- teerd worden met verdachte transacties.

Interne procedures en controlesystemen kunnen uitgewerkt worden om gevolg te geven aan de verplichtingen.

(11)

11

4. Welke stoffen vallen onder het toepassingsgebied?

Enerzijds zijn er stoffen die zowel onder een meldingsplicht vallen alsook onder een verbod om te koop te worden aangeboden aan particulieren. Dat zijn de zogenaamde precursoren die aan beperkingen onderhevig zijn. Anderzijds zijn er de stoffen waarvoor enkel een meldingsplicht geldt.

Voor stoffen die niet aan particulieren aangeboden mogen worden, is er een concentratiegrenswaarde vastgesteld. Onder die grenswaarde mogen ze wel aangeboden worden aan particulieren.

Alle stoffen mogen aangeboden worden aan professionelen. Voor alle stoffen is bovendien een verplichte meldingsplicht indien er sprake kan zijn van verdachte transacties.

4.1. Precursoren waarvoor een beperking geldt

De precursoren waarvoor een beperking geldt, zijn de precursoren die boven een bepaalde grenswaarde niet aangeboden mogen worden aan particulieren. Het gaat om de stoffen die u terugvindt in bijlage I van deze brochure.

De volledige lijst vindt u ook terug op de website van de FOD Economie: http://economie.fgov.be/nl/ondernemingen/securi- te_produits_et_services/gevaarlijke_stoffen/. Deze lijst is namelijk geregeld aan wijzigingen onderhevig.

(12)

12

4.2. De stoffen waarvoor een meldingsplicht geldt

Voor alle stoffen in de bijlagen I en II geldt een meldingsplicht in geval van diefstal, verdachte transacties of verdwijningen.

De volledige lijst vindt u ook terug op de website van de FOD Economie: http://economie.fgov.be/nl/ondernemingen/securi- te_produits_et_services/gevaarlijke_stoffen/. Deze lijst is namelijk geregeld aan wijzigingen onderhevig.

Volgende stoffen zijn ook relevant, maar vallen niet onder de meldingsplicht:

• andere chloraat-, perchloraat- en nitraatzouten;

• permanganaatzouten;

• fijngemalen metalen en metaalpoeders.

Schematisch:

Precursor voor explosieven

Boven de concentratiegrenswaarde?

Waarvoor een meldingsplicht geldt (tabel bijlages I en II) Waarvoor een beperking

geldt (tabel bijlage I)

Enkel aanbieden aan

professionelen Aanbieden aan particulieren en professionelen

Ja Nee

Aanbieden aan particulieren en professionelen Verdachte transacties

= melden

Verdachte transacties = melden

(13)

13

4.3. Wie valt onder de noemer particulieren?

Particulieren zijn hier natuurlijke personen die handelen voor doeleinden die buiten hun bedrijfs- of beroepsactiviteit vallen.

Aan hen mogen de precursoren voor explosieven waarvoor een beperking geldt, bedoeld in punt 4.1, boven de vastgelegde concentratiegrenswaarde, niet aangeboden worden. Onder aanbieden wordt dan weer elke levering verstaan, al dan niet tegen be- taling. A contrario mogen de stoffen wel aangeboden worden aan professionelen.

Indien de stoffen aangeboden worden in lokalen waar zowel particulieren als professionelen toegang toe hebben of op het inter- net, moet telkens nagegaan worden in welke hoedanigheid de precursoren worden aangekocht. Dit kan bijvoorbeeld door het ondernemingsnummer te vragen. Het valt onder de verantwoor- delijkheid van de onderneming die de precursor verkoopt om dit in de mate van het mogelijke na te gaan.

De particulieren zelf mogen de precursoren voor explosieven ook niet binnenbrengen op het grondgebied van de Europese Unie (aangezien de verordening van toepassing is in alle lidstaten van de Europese Economische Ruimte), in bezit houden of gebruiken.

(14)

14

4.4. Hoe kan een professionele gebruiker geïdentificeerd worden?

De Europese verordening die de regeling invoert, definieert wel een “particulier”, maar niet een professionele gebruiker. De reden hiervoor is dat de beperkingen voor het aanbieden van bepaalde precursoren enkel gelden ten aanzien van particulieren en deze dan ook geïdentificeerd moeten kunnen worden. De meldingsplicht geldt dan weer voor iedereen, particulieren en professionelen.

Volgende criteria kunnen wel relevant zijn om het onderscheid te maken tussen particulieren en professionele gebruikers:

• professioneel gebruik houdt in dat de betrokken activiteit uit- geoefend wordt om een inkomen of gedeelte van een inkomen te verwerven;

• de betrokkene kan bij professioneel gebruik op een bepaalde manier zijn expertise aantonen, gewoonlijk door een academi- sche, professionele of andere opleiding of ervaring;

• professioneel gebruik houdt in dat er een geregistreerde onderneming is of een persoon die gelinkt kan worden aan de activiteiten van een geregistreerde onderneming.

Nagaan of u te maken heeft met een particuliere of professionele gebruiker is, zowel online als offline, steeds noodzakelijk.

4.5. Gelden er andere verplichtingen voor die precursoren?

Alle andere verplichtingen, onder meer voor de etikettering van gevaarlijke stoffen, blijven van toepassing.

(15)

15

4.6. Hoe herken ik de relevante producten?

De volgende stappen helpen u om verantwoord te verkopen en te voldoen aan de wettelijke verplichtingen.

1) Ga na of de producten die u verkoopt de in bijlages vermelde chemische stoffen bevatten. De ingrediënten van een product staan in principe op het etiket, op het veiligheidsinformatie- blad of in andere productinformatie. Indien u deze informatie niet kunt vinden, kunt u contact opnemen met uw leveran- cier.

2) Identificeer de risicovolle producten. De risicovolle producten zijn die producten waarin een precursor zit en waarvoor een beperking geldt (zoals opgenomen in de lijst in bijlage I). De precursor:

• is van nature aanwezig of als voornaamste bestanddeel;

• is aanwezig in een simpele mengeling, meestal met min- der dan vijf ingrediënten.

3) Informeer uw personeel over de risicovolle producten, waar ze op moeten letten en hoe iets gemeld moet worden.

4) Controleer periodiek uw producten om u ervan te vergewis- sen dat de informatie nog steeds up-to-date is.

(16)

16

Wat met de onlineverkoop van precursoren?

Net als in de offlinehandel, mogen de stoffen opgenomen in bijlage I online niet aangeboden worden aan particulieren boven de vermeldde concentratiegrenswaarden, en geldt er een meldingsplicht indien er sprake is van verdachte transacties, verdwijningen of diefstallen.

Indien een bestelling wordt geplaatst voor een relevant product, kunnen volgende, niet-limitatieve, aanbevelingen u hierbij helpen:

• verkoop enkel de relevante producten aan klanten met een geregistreerde account;

• aanvaard enkel traceerbare betalingen voor die producten, dus bijvoorbeeld geen cashbetalingen bij levering;

• voorzie in een manueel of automatisch waarschuwingssys- teem dat uw personeel op de hoogte brengt wanneer een klant een relevant product bestelt;

• vraag aan nieuwe klanten of bestaande klanten die een nieuw soort product kopen, om uitleg met betrekking tot het gewens- te gebruik van het product, bijvoorbeeld door dit te vragen in een verplicht in te vullen veld tijdens het bestellingsproces.

Belangrijk is dat u in elk geval voorziet in een mogelijkheid om na te gaan of er sprake is van een particuliere of professionele koper, bijvoorbeeld door het ondernemingsnummer als verplicht veld op te nemen tijdens het bestellingsproces. Naast de relevante producten kunt u ook telkens vermelden dat er een beperking geldt ten aanzien van particulieren.

(17)

17

4.7. Wat indien de bestelling afkomstig is uit een ander land?

Wanneer de bestelling afkomstig is uit een ander land, komt er nog een extra factor bij kijken. U moet in dergelijk geval rekening houden met de toepasselijke nationale wetgeving van het land waar de koper u vraagt te leveren. Wordt u bijvoorbeeld gevraagd om te leveren in Zweden, dan moet u dit doen in overeenstem- ming met de Zweedse wetgeving. Dit omdat het mogelijk is dat in andere landen bijkomende producten verboden zijn of andere grenswaarden gelden of een vergunnings- of registratieregeling van toepassing is.

Een tabel met de geldende nationale maatregelen in de verschillende lidstaten van de Europese Unie kunt u terugvinden op de website van de Europese Commissie (http://ec.europa.eu/dgs/

home-affairs/what-we-do/policies/crisis-and-terrorism/explosives/explosives-precursors/index_en.htm).

(18)

18

Samengevat moet u volgende maatregelen nemen in geval van dergelijke verkoop:

Betreft het een product waarvoor een meldingsplicht geldt?

Alle nuttige gegevens betreffende de koper

verzamelen

Betreft het een verdachte transactie?

Is er een verkoopsverbod in het

land waar de koper wenst te laten leveren?

Is er een vergunning vereist in het land waar de koper wenst te laten

leveren?

Kan de koper een licentie voorleggen en dekt ze de

gevraagde producten?

Is er een registratieplicht in het land waar de koper wenst te laten

leveren?

Melden aan het nationale contactpunt

JA NEEN JA

JA Product

verkopen

JA NEEN

Product verkopen

NEEN Niet verkopen en melden aan het nationale

contactpunt indien verdacht Niet

verkopen JA

NEEN

De bevoegde dienst van dat land contacteren om de

eisen te kennen JA NEEN NEEN Bestelling ontvangen

voor een chemisch product

(19)

19 Voor u overgaat tot de levering van de relevante producten, kunt

u de professionele activiteit van een klant nagaan. Volgende tips kunnen u hierbij helpen:

• u kunt gebruikmaken van zoekmachines, recensiewebsites, onlinekaartendiensten, … om het adres en de postcode van een onderneming te controleren. Ziet het er uit als een onderneming of is het eerder een privéwoning?

• gebruik bijvoorbeeld http://ec.europa.eu/taxation_customs/

vies/vatResponse.html om na te gaan of het maatschappelijk adres identiek is aan het leveringsadres;

• in ondernemingsdatabanken, bijvoorbeeld de Kruispuntbank van Ondernemingen, kunt u nagaan of een onderneming geregistreerd is en sinds wanneer;

• bezoek de website van de onderneming. Oogt deze professioneel?

Bij import naar de Europese Douane-Unie houdt de Algemene Administratie der Douane en Accijnzen toezicht op de stroom van goederen. Dit is in het bijzonder het geval met gereglementeerde goederen, zoals de precursoren voor explosieven.

Om de doorgang bij de douane van de bestellingen te vergemak- kelijken, raden wij u aan om een maximum aan informatie mee te geven bij het invullen van de douanedocumenten. Zorg er tevens voor om steeds de relevante documenten en bewijsstukken voorhanden te hebben.

(20)

20

5. Meldingsplicht

5.1. Wat zijn verdachte transacties?

De stoffen in bijlage I en bijlage II, zijn stoffen die, naast hun professionele gebruik, een brede toepassing kennen in de gewone consumentenproducten en de volledige bevoorradingsketen. Het zijn stoffen die ook misbruikt kunnen worden en om die reden moeten verdachte transacties met die stoffen gemeld worden.

Verdachte transacties zijn alle transacties, ook met professionele gebruikers, waar er redelijke vermoedens bestaan dat de stof of het mengsel dient om explosieven illegaal te vervaardigen.

Aangezien verkopen over de toonbank van stoffen of mengsels ervan niet de enige manier zijn om precursoren voor explosieven te bekomen, heeft de industrie daarbij ook een belangrijke bijkomende rol te spelen in het monitoren van de ‘business to business’ (b2b) transacties en het melden van ook die verdachte transacties aan de autoriteiten.

5.2. Diefstallen en verdwijningen melden

Naast het melden van verdachte transacties moeten verdwijningen en diefstallen van significante hoeveelheden van de bedoelde precursor ook aangegeven worden bij het nationale contactpunt.

(21)

21

5.3. Wie moet dit melden?

Elke marktdeelnemer, dit is “elke natuurlijke of rechtspersoon of elk openbaar lichaam of elke combinatie van deze personen en/of lichamen die producten of diensten op de markt beschik- baar stelt”. Dit zijn naast de producenten dus in elk geval ook de vervoerders, groothandelaars en sommige detailhandelaars.

Dergelijke stoffen of mengsels van stoffen worden bovendien in alle mogelijke sectoren gebruikt en verkocht.

5.4. Wat kan en moet in eerste instantie ondernomen worden?

De marktdeelnemers hebben het recht de verdachte transacties te weigeren. Daarnaast moeten ze, zonder onnodige vertraging en zo mogelijk samen met de identiteit van de klant, melden dat er een transactie heeft plaatsgevonden of dat daartoe een poging is ondernomen. Ook de diefstallen of verdwijningen van significante hoeveelheden worden zo snel als mogelijk gemeld.

Het recht om een transactie te weigeren en de verplichting om verdachte transacties, verdwijningen en diefstallen te melden, mag wel in geen geval ten koste gaan van de veiligheid van het personeel.

(22)

22

5.5. Wat zijn de mogelijke indicatoren voor verdachte transacties?

Of een transactie verdacht is, moet geval per geval nagegaan worden. Volgende lijst van indicatoren kan aanzien worden als een referentielijst die kan helpen om verdachte transacties te identificeren, maar is zeker niet limitatief.

Belangrijk is dus dat niet alle indicatoren getoetst en positief be- antwoord moeten worden. In sommige gevallen is één indicator al voldoende om een alarmbelletje te doen rinkelen. Let wel, be- oordeel de informatie met gezond verstand en ga niet overhaast te werk. Daarnaast moet elke handeling die de marktdeelnemers verdacht vinden en die kan helpen om misbruik van precursoren voor explosieven te voorkomen, gemeld worden (dus niet enkel de onderstaande voorbeelden).

De koper / klant:

• probeert om zo weinig mogelijk schriftelijk te bestellen en al- les telefonisch af te handelen;

• is nerveus en vermijd vragen, of is geen gebruikelijk type klant;

• tracht een ongebruikelijke hoeveelheid van de stof of ongebruikelijke mengelingen van de stoffen aan te kopen;

• heeft geen weet van de gebruikelijke aanwending van de stof, of de manier waarop er mee omgegaan moet worden;

• wenst niet mee te delen waarvoor hij/zij de stof(fen) wenst te gebruiken;

(23)

23

• staat erop om cash te betalen, zeker als het grote sommen betreft;

• wenst zijn / haar identiteit of woonplaats niet bekend te maken wanneer er naar gevraagd wordt;

• beweert te werken in opdracht van een buitenlandse militaire of gouvernementele opdrachtgever zonder dat daar redelijke aanwijzingen voor bestaan;

• maakt gebruik van tussenpersonen;

• plaatst een privéadres of postbusadres als leveringsadres op de bestelbon;

• vraagt om de geheimhouding van de transactie;

• wenst expliciet afstand te doen van kwaliteitsgaranties, tech- nisch advies bij de verwerking van het product, of contractuele verbintenissen;

• plaatst de bestelling in verschillende etappes, met verschillende hoeveelheden van dezelfde stof;

• biedt een abnormaal hoge prijs aan voor een snelle levering van het product;

• wijzigt de leveringsvoorwaarden zonder grondige reden;

• stelt ongebruikelijke vragen over het transport, de ver- scheping en de etikettering van de vracht;

• …

(24)

24

6. Stappenplan bij verdachte transacties, verdwijningen en diefstal

Het voorgestelde klassieke rapporteringsmodel omvat zowel de actoren als de uitwisseling van informatie tussen de actoren, en is onderverdeeld in een aantal stappen van een typisch rapporteringsproces.

STAP 1: identificatie van verdachte transacties / vaststellen van verdwijningen of niet-traceerbare significante hoeveelheden / diefstal van precursoren

In principe start het rapporteringsproces over een mogelijke verdachte transactie met een verzoek van een koper: een koopor- der van een of meerdere precursoren of een eenvoudig verzoek voor informatie over een aankoop. Bij dit verzoek komen een of meerdere indicatoren aan het licht. Het is nu aan de verkoper om intern te beslissen wie de evaluatie maakt van deze situatie: de verkoper zelf, het management, de veiligheidsverantwoordelijke (security officer) of een andere dienst.

Afhankelijk van de interne evaluatie wordt beslist om de aankoop al dan niet toe te staan of een melding te doen aan het nationale contactpunt.

Opgelet: verontrust in geen geval de potentiële koper door mee te delen dat hij het voorwerp uitmaakt van een melding aan of screening of onderzoek door de politie. Dat kan immers verder onderzoek dwarsbomen. Het is beter om de persoon / het bedrijf in kwestie aan het lijntje te houden en een smoes te verzinnen om niet direct over te gaan tot een verkoop. Zo wint u voldoende tijd om de zaak verder te onderzoeken.

(25)

25 Voor een niet-traceerbare verdwijning of verlies van aanzienlijke

hoeveelheden, of diefstal van precursoren is er meestal een dui- delijk signaal dat aantoont dat er iets fout loopt, zoals de inventa- ris die niet klopt, verdachte gedragingen, een transportlading die mysterieus verdwijnt of een diefstal met inbraak.

STAP 2: rapportering / melding

Zowel verdachte transacties, verdwijningen als diefstallen van een aanzienlijke hoeveelheid van deze stoffen meldt u aan het nationale contactpunt. Diefstallen en verdwijningen meldt u het best ook aan de lokale politie. Er is immers wellicht al een mis- drijf gepleegd en dan moet de lokale politie in ieder geval vast- stellingen doen ter plaatse en verklaringen afnemen van personeel voor het opsporingsonderzoek.

Zodra een specifiek verzoek tot aankoop als verdacht wordt be- stempeld, moet het gerapporteerd worden aan het nationale contactpunt.

Er zijn daarvoor twee mogelijkheden:

via telefoon op het centrale nummer: +32 (0)2 642 63 20 via e-mail: explosiveprecursor@police.belgium.eu

(26)

26

Wat moet u onthouden bij de melding?

• Het is aangeraden de melding eerst telefonisch te doen. Dat kan zowel in het Nederlands, het Frans als in het Engels.

• De melder komt rechtstreeks in contact met een politieambtenaar die aangeduid is om deze melding te noteren en op te volgen.

• In sommige gevallen kunnen bepaalde stukken die de melding ondersteunen (eventueel geschreven of gedrukte documenten) doorgemaild worden.

Tip: als leidraad voor de rapportering is er een modelmeldings- formulier toegevoegd aan deze brochure. Zie bijlage III.

STAP 3: politieacties: wat gebeurt er bij een melding?

De politie die het nationale contactpunt organiseert, beschouwt zo’n melding als om het even welke andere melding die ze krijgt van burgers ongeacht hun administratieve status (natuurlijke persoon of rechtspersoon).

(27)

27 Concreet worden dan volgende acties uitgevoerd:

Registratie De aangifte en de gegevens van de aangever worden geregistreerd. Deze registratie en gegevens worden enkel gebruikt door het nationale contactpunt. Ze worden dus niet verder verspreid.

Bijkomende

vragen Eventueel worden bijkomende vragen gesteld door de operator die de aangifte noteert of door een andere politieambtenaar belast met het onderzoek.

Onderzoek De politie onderzoekt de aangifte op een discrete manier. Op basis van de doorgegeven informatie wordt nagegaan of de transactie al dan niet verdacht is.

Feedback Het nationale contactpunt geeft feedback aan de aangever.

Bij diefstal, verdwijning of verlies van precursoren schakelt het nationale contactpunt, indien dit nog niet gebeurd is, zo snel mogelijk de lokale politie in om het onderzoek voort te zetten.

Bovendien worden de vereiste signalementen doorgestuurd zodat de nationale en internationale politiediensten de stoffen en daders actief kunnen opsporen.

STAP 4: evaluatie van de melding

• De aankoop blijkt NIET verdacht

In dat geval informeert het nationale contactpunt de melder dat uit het onderzoek bleek dat het niet gaat om een verdachte transactie. De aangever beslist zelf op basis daarvan of de transactie al dan niet doorgaat. De zaak wordt hierbij afgesloten. Het nationale contactpunt houdt verdere gegevens over deze melding bij voor evaluatie achteraf.

(28)

28

• De aankoop blijkt WEL verdacht

De politie start in dat geval een gerechtelijk onderzoek naar de transactie. Het nationale contactpunt waarschuwt in ieder geval de melder van dit besluit en brengt hem in contact met de politiedienst die belast is met het verdere onderzoek. Vervolgens contacteert een lokale politiedienst de melder om afspraken te maken over het verdere verloop van deze zaak. Vanaf dat ogenblik verlopen de contacten tussen de politiedienst bevoegd voor het onderzoek en de melder, en dus niet langer via het nationale contactpunt. De verkoper krijgt op dat ogenblik verdere instruc- ties over de transactie.

Rode draad doorheen de procedure  feedback.

In alle gevallen geeft het nationale contactpunt zo snel mogelijk feedback aan de melder. Die feedback kan gaan over:

• de bruikbaarheid van de informatie, m.a.w. was de melding zinvol?

• wat er met de informatie gebeurt;

• welke acties ondernomen worden als de informatie positief is;

• hoe de melder de volgende keer moet handelen.

Tip voor bedrijven: het is belangrijk dat de feedback ook gegeven wordt aan degene die de verdachte transactie heeft opgemerkt als dat een andere persoon is dan de melder. Vaak kan niet alle informatie worden teruggekoppeld. De feedback is ook een aan- moediging om handelaars te tonen dat hun inspanningen om verdachte transacties te melden, de moeite lonen.

(29)

29 Samenvattend schema rapporteringsprocedure verdachte

transacties

NCP = het nationale contactpunt bij de federale politie.

(30)

30

7. Het nationale contactpunt bereiken

NATIONAAL CONTACTPUNT Federale gerechtelijke politie

Directie bestrijding zware en georganiseerde criminaliteit Dienst Terrorisme

telefoon: +32 (0)2 642 63 20

e-mail: explosiveprecursor@police.belgium.eu

24u/24u – 7 dagen op 7 – Nederlands, Frans en Engels Als u meldingen e-mailt, is het belangrijk dat u voldoende con- tactgegevens meestuurt zodat de politie de melder altijd kan bereiken (ook buiten de gewone werkuren).

Naast de telefonische melding – die trouwens de voorkeur heeft – kan het meldingsformulier via e-mail gebruikt worden om bv. relevante informatie over de transactie mee te sturen (het meldingsformulier, scan van visitekaartje, e-mails, …).

(31)

31

8. Tips voor ondernemingen en richtlijnen voor het personeel

De ondernemingen krijgen de raad om in interne procedures te voorzien om ervoor te zorgen dat de personeelsleden relevante informatie delen (melden) en op consistente wijze de juiste processen volgen.

De medewerkers die in het proces worden ingeschakeld, moeten op de hoogte zijn van de indicatoren en van de mogelijke drei- ging erachter. De interne procedures kunnen schriftelijk worden vastgelegd. Dergelijke procedures moeten ervoor helpen zorgen dat de nodige controles uitgevoerd worden om verdachte transacties te identificeren en ze in voorkomend geval te melden aan de bevoegde diensten. Daarbij moet alle relevante informatie verschaft kunnen worden. Daarnaast moeten ze ook voorkomen dat producten waarvoor een beperking geldt, aangeboden worden aan particulieren.

De interne processen kunnen bestaan uit: het systematisch uit- voeren van controles van de verkoopprocessen en het ter be- schikking stellen van ondersteunende documentatie over wat de relevante gevaarlijke producten zijn en hoe de verdachte transacties ontdekt kunnen worden. Het bedrijf kan tevens de nodige automatische “IT-flags” gebruiken om problemen te signaleren.

Deze automatische knipperlichten zijn op zich geen indicator, maar kunnen wel leiden tot bijkomende informatie die het bedrijf kan controleren.

Hieronder volgen een aantal “best practices” die een bedrijf kan hanteren.

(32)

32

Procedures bedoeld om verdachte transacties te identificeren:

• definieer de verantwoordelijkheden voor de verschillende functies die een rol vervullen bij de identificatie van verdachte transacties (dus niet enkel de veiligheidsverantwoordelijke / melder);

• definieer de criteria of indicatoren en hun toepassing om het verdachte karakter te controleren. Anders gezegd, de omzet- ting van de algemene criteria naar de concrete bedrijfsom- standigheden (bv. “een grote hoeveelheid” wordt concreet:

“vanaf 10 kg van product x”);

• markeer de stoffen in het aankoopsysteem. Dat vereist controles vooraleer de bestelling wordt geleverd. Dit kan ook bij de onlineverkoop via websites waarbij de bestelling vaak automatisch wordt bevestigd zonder een voorafgaande controle door gekwalificeerde stafleden;

• stel procedures op die gebruikt worden in de relatie met een klant (vragen stellen, bijkomende documenten opvragen);

• nieuwe klanten verdienen uiteraard speciale aandacht, maar alle klanten moeten op dezelfde, systematische manier ge- controleerd worden.

Procedures te volgen wanneer een verdachte transactie is geïdentificeerd:

• in relatie tot de klant (discretie vereist);

• in relatie tot de autoriteiten, in het bijzonder met het nationale contactpunt (bijhouden van bewijsmateriaal gedurende een redelijke termijn, schriftelijke dragers, informatie voorzien,

…).

(33)

33 Fysieke maatregelen en proceduremaatregelen om diefstal te

voorkomen en te detecteren (periodieke controle van monito- ringsystemen, frequente auditing van stocks, …).

Er moet een onderscheid worden gemaakt tussen de interne fysieke beveiligingsmaatregelen en de externe beveiliging (de tus- senkomsten van de politie en veiligheidsdiensten).

Opleiding en informatie:

• stel procedures op die de informatiestroom in het bedrijf rege- len over de risico’s van illegale verdwijning van stoffen of producten (en in het bijzonder voor de informatie van de bevoegde autoriteiten);

• voorzie zo mogelijk in opleidingsprogramma’s voor het personeel;

• procedures over het bijhouden van gegevens worden het best in een formaat gemaakt dat het mogelijk maakt om opzoekin- gen te doen en rapporten te genereren voor evaluatie.

(34)

34

9. Bevoegde diensten, controles en gevolgen

Naast de dienst Terrorisme van de Federale gerechtelijke politie, voeren de volgende diensten onderzoeken en controles uit in het kader van de preventie en de opsporing van misbruiken van precursoren voor explosieven:

• de Algemene Administratie der Douane en Accijnzen (FOD Financiën)

meer informatie: http://fiscus.fgov.be/interfdaNL/nl/index.

htm;

• de Inspectiedienst van het Directoraat-generaal Leefmilieu van de FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu

meer informatie: http://www.health.belgium.be/nl/directoraat-generaal-leefmilieu-stuwende-kracht#Inspec;

• de Algemene Directie Economische Inspectie (FOD Economie) meer informatie: http://economie.fgov.be/nl/fod/structuur/

Algemene_directies/economische_inspectie/.

Deze diensten hebben in het kader van hun onderzoeken onder meer de bevoegdheid om:

• zich toegang te verschaffen of te laten verschaffen tot alle plaatsen (bedrijfslokalen, stockageruimtes, …);

• alle mogelijke documenten en bewijsmateriaal gratis op te vragen;

• personen te ondervragen;

• verpakkingen te openen;

(35)

35

• zich inlichtingen te laten verschaffen over de identiteit van personen;

• beslag te leggen op alle goederen die het voorwerp uitmaken van een inbreuk;

• … .

De ambtenaren van deze diensten zijn daarbij wel gebonden door een geheimhoudingsplicht over de verkregen informatie.

Het is ook voorzien dat deze diensten daadwerkelijk overgaan tot controles in de relevante sectoren. Een onderzoek kan aange- kondigd of onaangekondigd zijn en er kan bijvoorbeeld nagegaan worden of de precursoren die aan beperkingen onderhevig zijn, in geen geval aangeboden worden aan consumenten.

Indien de hierboven genoemde diensten of de politie inbreuken vaststellen, gaan ze over tot het opstellen van een proces-verbaal gericht aan het parket.

Sancties

Indien een inbreuk wordt vastgesteld, kan dit gesanctioneerd worden met geldboetes van 600 tot 600.000 euro en/of een ge- vangenisstraf van een jaar tot vijf jaar.

(36)

36

10. Meer informatie

Voor meer informatie over de toepassing van de wetgeving kunt u contact opnemen met:

Federale Overheidsdienst Economie, K.M.O., Middenstand en Energie

City Atrium

Contacteer het Contact Center van de FOD Economie elke werk- dag van 09.00 tot 17.00 uur.

Tel.: +32 (0)800 120 33 (gratis in België) Fax: +32 (0)800 120 57 (gratis in België)

http://economie.fgov.be/nl/global/contact/contact.jsp

E-mail: info.eco@economie.fgov.be

Recente informatie over de precursoren voor explosieven kunt u ook steeds terugvinden op de website van de FOD Economie:

http://economie.fgov.be/nl/ondernemingen/securite_produits_

et_services/gevaarlijke_stoffen/

Op die pagina vindt u ook informatie over aanpassingen aan de lijsten van precursoren.

(37)

37 Bijlage I. Precursoren waarvoor een beperking en een meldings-

plicht geldt

Naam van de stof en het Chemical Abstracts Service Registry number

(CAS RN)

Grenswaarde

(concentratie) Verschijningsvormen en gebruik (niet-limitatief)

Waterstofperoxide (CAS RN 7722-84-1)

Andere namen:

- Peroxaan

- Diwaterstofperoxide - Hydroperoxide

12 % m/m − Zuurstofwater: de concentratie ligt ech- ter vaak rond de 3 % waardoor de beperking niet geldt.

− Algemeen desinfectie- middel: in hogere concentraties, bv. 35 %.

− Ontsmettingsmiddel zwembaden.

− “Foodgrade” waterstofperoxide (in concentraties tot 35 %) wordt aangeprezen als goed voor de gezond- heid.

− Oplosmiddel voor vetstoffen, oliën, was, rubber, plastic, lak, glazuur.

− Bleekmiddel: bleken van tanden, blonderen van haren, … .

(38)

38

Nitromethaan (CAS RN 75-52-5)

Andere naam:

− Nitrocarbol

30 % m/m − Brandstof: vaak in lagere concentraties, < 20 %, onder meer voor op afstand bestuurbare auto’s (modelbouw), racewa- gens en propellers.

− Oplosmiddel.

− Reagens in de chemie.

Salpeterzuur (CAS RN 7697-37-2)

Andere namen:

− Waterstofnitraat

− Aquafortis

− Acidum nitricum

− Nitrylhydroxide

3 % m/m − Kunstmest.

− Organische chemica- liën.

− Etsen.

− Als oxidator.

Kaliumchloraat (CAS RN 3811-04-9)

40 % m/m − Zwarte katoen- en wolverf, aanmaken van andere verfmiddelen.

Kaliumperchloraat (CAS RN 7778-74-7)

40 % m/m − Beperkt gebruik in fotografie en analytische chemie.

(39)

39 Natriumchloraat

(CAS RN 7775-09-9)

40 % m/m − Weefselverven en afdrukken.

− Vervaardigen van andere verfmiddelen.

− Bleekmiddel.

− Leerlooien en –afwer- king.

Natriumperchloraat (CAS RN 7601-89-0)

40 % m/m − Medicinaal gebruik.

− Staalnijverheid.

(40)

40

Bijlage II. Precursoren waarvoor enkel een meldingsplicht geldt Naam van de stof en het Chemi-

cal Abstracts Service Registry number (CAS RN)

Verschijningsvormen en gebruik (niet-limitatief)

Hexamine

(CAS RN 100-97-0)

Andere namen:

− Urotropine

− Hexamethyleentetramine

− Brandstoftabletten, bv. voor kampeerkooktoestellen (niet hetzelfde als brandversnellers).

− In klevers, bestanddelen voor bekledingen en afdichtingen.

− Vulkanisering van rubber.

− Fotografie.

− Tandheelkunde.

− Conserveringsmiddel tegen schimmels.

Zwavelzuur

(CAS RN 7664-93-9)

− Vervaardiging van meststoffen, verfmiddelen, andere zuren, lijm.

− Metaalbehandeling.

− Onderhoud van zwembaden.

− Ontstopper.

− Petroleumzuivering.

Aceton

(CAS RN 67-64-1)

− Verwijderen van oliën, vetten, verf, nagellak, lijm, … .

(41)

41 Kaliumnitraat

(CAS RN 7631-99-4)

− Gebruik in de voedingsmidde- lenindustrie (E252), onder meer om kleurverlies in vlees tegen te gaan.

− Gebruik in aquariums.

− Als meststof.

Natriumnitraat (CAS RN 7631-99-4)

− Gebruik in de voedingsmidde- lenindustrie (E251) als conser- veermiddel.

− Als meststof.

Calciumnitraat (CAS RN 10124-37-5)

− Voornamelijk als kunstmest.

Calciumammoniumnitraat (CAS RN 15245-12-2)

− Kunstmest.

− “Cold packs”.

Ammoniumnitraat (CAS RN 6484-52-2)

[in concentraties van 16 of meer gewichts-procenten stikstof in verhouding tot ammoniumnitraat]

− Kunstmest.

− “Cold packs”.

(42)

42

Bijlage III. Model van aangifteformulier

(43)

43

(44)

44

(45)

Ondernemingsnr.: 0314.595.348 http://economie.fgov.be