Onrechtmatige bedingen
Paul CAMBIE
larcier
IX
Inhoudstafel
De Bibliotheek Handelsrecht harder i
Voorwoord bij de Reeks Mededinging, handelspraktijken en intellectuele rechten . ui Voorwoord van de auteur vu
Inleiding i
§ 1. Probleemstellingen als uitgangspunt voor de leer van de onrechtmatige
bedingen i
§ 2. Plaats van de "leer der onrechtmatige bedingen" in de wet op de
handelspraktijken en verhouding tot "oneerlijke handelspraktijken" 12 A. Plaats van de "leer der onrechtmatige bedingen" in de wet op de
handelspraktijken 12 B. Verhouding tot de "oneerlijke handelspraktijken" 13
§ 3. Doelstellingen van dit handboek 15
Deel I. Het toepassingsgebied van de leer der onrechtmatige bedingen 19
Hoofdstuk 1. Het personele toepassingsgebied 21 Afdeling 1. De notie "verkoper" en "consument" in de Richtlijn Oneerlijke
Bedingen 22
§ 1. De notie "verkoper" 22
§ 2. De notie "consument" 23 Afdeling 2. Wet op de handelspraktijken: overeenkomsten gesloten tussen een
verkoper en een consument 26
§ 1. De notie "verkoper" in de W.H.P.C.: activiteit van tekoopaanbieding van producten en diensten 26 A. Enkel "lichamelijke roerende goederen" worden beschouwd als een
product 28 B. Diensten: daden van koophandel en ambachtsactiveiten 33 C. Activiteit van verkoop of tekoopaanbieding van producten of diensten. . 35 D. De wet van 5 juni 2007 inzake oneerlijke handelspraktijken: gevolgen
voor het begrip "verkoper"? 35
§ 2. Specifieke definitie van "producten" en "verkoper" in de afdeling
onrechtmatige bedingen 36 A. Onvolkomenheden in het toepassingsgebied van de W.H.P.C. ten opzichte
van de Richtlijn Oneerlijke Bedingen 36 B. Specifieke definitie van de begrippen "producten" en "verkoper" 37 Afdeling 3. "Titularis van een vrij beroep " in de wet van 2 augustus 2002 40
§ 1. Definitie 40
L A R C I E R
X Inhoudstafel
§ 2. Afbakening van de W.H.P.C., inzonderheid de afdeling onrechtmatige
bedingen, tegenover de Wet Vrije Beroepen 43
§ 3. Oogmerk van een aparte behandeling van vrije beroepen en burgerlijke
activiteiten 44
§ 4. W.H.P.C. vs. Wet Vrije Beroepen: conclusie en komende wijzigingen 46 Afdeling 4. Onrechtmatige bedingen in de publieke sector 48 Afdeling 5. De notie "consument" in de Wet Handelspraktijken en de notie
"cliënt" in de Wet Vrije Beroepen 57
§ 1. Consument in de Wet Handelspraktijken 57
§ 2. Wet oneerlijke handelspraktijken en voorontwerp van wet "marktpraktijken" 59
§ 3. Het begrip "cliënt" in de Wet Vrije Beroepen 60 5 4. Enkele bedenkingen 61 Besluit 63
Hoofdstuk 2. Het materiële toepassingsgebied 67 Afdeling 1. Vormvoorwaarden: o.a. mondelinge of schriftelijke bedingen 68
§ 1. Geen vormvoorwaarden 68
§ 2. Overeenkomsten gesloten tussen een verkoper en een consument 69
§ 3. (Contractueel) beding of (reglementaire) voorwaarde 70 Afdeling 2. Uitonderhandelde vs. standaardbedingen 71 Afdeling 3. Uitsluiting van bedingen omtrent de prijs en het voorwerp 74 5 1. Wat zijn bedingen omtrent het voorwerp en de prijs of "kernbedingen"?. . . . 75
§ 2. Kernbedingen en verbintenisbepalende bedingen 77
§ 3. Hoe wordt het onderscheid gemaakt tussen kernbedingen en toetsbare
bedingen? 78
§ 4. Artikel 31 § 3 tweede lid W.H.P.C. en artikel 8 tweede lid Wet Vrije Beroepen 79 A. Draagwijdte van de uitsluiting 80 B. Tóch toetsing bij onduidelijke en onbegrijpelijke bedingen 81 C. Doorwerking van beperkingen in de dekking op de premie bij
verzekeringsovereenkomsten: overweging nr. 19 van de richtlijn 81 Afdeling 4. Onrechtmatige bedingen en oneerlijke handelspraktijken 83
§ 1. Doorwerking van handelspraktijken op (de interpretatie van)
contractvoorwaarden 83
§ 2. Misleidende handelspraktijken m.b.t. contractvoorwaarden en druk tot
aanvaarding bedingen 84 A. Misleidende handelspraktijken m.b.t. contractvoorwaarden en
onrechtmatige bedingen 84 B. Agressieve handelspraktijken en onrechtmatige bedingen 85 Besluit 86
Inhoudstafel XI Deel II. Tegenstelbaarheid van de algemene voorwaarden 89
Hoofdstuk 1. Actieve informatieverplichting 93 Afdeling 1. Informatieverplichtingen in het Europees consumentenrecht en
incorporatievereisten in naburige rechtsstelsels 93 Afdeling 2. Artikel 30 van de wet op de handelspraktijken 97
§ 1. Rondom de informatieverplichting: beperkingen en draagwijdte van het artikel 30 W.H.P.C 99 A. Beperkingen in het toepassingsgebied van het artikel 30 W.H.P.C 99 B. Tijdstip van informatieverstrekking 101 C. Wijze van informatieverstrekking 102 D. Hoedanigheid van de consument - begrijpelijkheid - taalvereiste 104 E. Geen informatieverplichting omtrent de wettelijke rechten en plichten . . 106 F. De "legitieme verwachtingen" vanuit de reclame en de doorwerking
hiervan op het contract 108
§ 2. Inhoud van de informatieverplichting 110 A. Informatieverplichting omtrent de kenmerken van het product of de dienst . 110 B. Informatie over de contractvoorwaarden 113
§ 3. Bewijslast en sanctionering 119 A. Bewijslast 119 B. Sanctionering 120
§ 4. Besluit 122
Hoofdstuk 2. Duidelijkheid en begrijpelijkheid van bedingen:
de transparantievereiste 125 Afdeling 1. Situering van de transparantievereiste in de richtlijn en in de Europese
rechtsstelsels 125 Afdeling 2. Duidelijkheid en begrijpelijkheid (van geschreven bedingen) in de
W.H.P.C. en de Wet Vrije Beroepen 130
§ 1. Duidelijkheid en begrijpelijkheid (van geschreven bedingen) 130
§ 2. De "contra proferentem"-uitlegregel 136 A. Betekenis 136 B. Niet van toepassing bij "collectieve vorderingen" 138
§ 3. Sancties 139 Besluit 140
Deel III. De onrechtmatige bedingen 143 Inleidend: situering 145
Hoofdstuk 1. De algemene norm 149 Afdeling 1. Totstandkoming van de "open norm" in de Europese Richtlijn 149
§ 1. Totstandkoming van de open norm 149
L A R C I E R
X I I Inhoudstafel
5 2. De "goede trouw" in de Duitse onrechtmatige bedingenleer 151
§ 3. Relatie met de lijst van als oneerlijk aangemerkte bedingen 152 Afdeling 2. De "open norm" in België: artikel31 § l van de W.H.P.C. en artikel 7
§ 2 van de Wet Vrije Beroepen 153
§ 1. Eén criterium, in te vullen vanuit de goede trouw 153
§ 2. Contextuele invulling * 5 5 A. Alle omstandigheden rond de sluiting van de overeenkomst 156 B. Alle andere bedingen van de overeenkomst of van een andere
overeenkomst waarvan deze afhankelijk is, op het ogenblik van het sluiten van de overeenkomst 160 C. De aard van de goederen en de diensten waarop de overeenkomst
betrekking heeft 162
§ 3. Inhoudelijke toetsing: kennelijk onevenwicht of aanzienlijke verstoring 167 A. Algemeen 167 B. Toepassing van de algemene norm aan de hand van de meest aangewende
beoordelingscriteria 17°
Hoofdstuk 2. De zwarte lijsten 213 Afdeling 1. Aard van de lijst - verhouding met de algemene norm 213 Afdeling 2. Inhoud van de lijst 216
§ 1. Instemming van de consument 216 5 2. Bedingen inzake de totstandkoming van de overeenkomst 219 A. Artikel 32.1. W.H.P.C. en artikel l.c) lijst Wet Vrije Beroepen 219 B. Artikel 32.26. W.H.P.C. en artikel l.n) lijst Wet Vrije Beroepen 222
§ 3. Eenzijdige wijzigingen aan de overeenkomst en eenzijdige
beoordelingsbevoegdheid 223 A. Eenzijdige wijzigingen aan de overeenkomst 224 B. Eenzijdige beoordelingsbevoegdheid 245
§ 4. Beperkingen aan de verweermiddelen van de consument 251 A. Artikel 32.6.: beperken ontbindingsrecht van de consument 252 B. Artikel 32.7.: beperking ontbindingsrecht bij niet naleven van de
garantieverplichting door de verkoper 252 C. Artikel 32.8.: het ontzeggen van de exceptio non adimpleti contractus
(idem l.o) voor de vrije beroepen) 254 D. Artikel 32.10.: beperking van het beroep op overmacht door de
consument 256 E. Artikel 32.14.: ontzeggen van het recht op schuldvergelijking 257 F. Artikel 32.28.: beperking rechten van de consument bij
contractoverdracht (idem 1. p) voor de vrije beroepen) 258
§ 5. Bedingen tot beperking van de verplichtingen van de verkoper -
exoneratiebedingen 259 A. Vrijwaring voor zichtbare gebreken en voor verborgen gebreken - gebrek
aan overeenstemming 260 B. Exoneratiebedingen 266
Inhoudstafel XIII
S 6. Strafbedingen 286 A. Kwalificatie 286 B. Artikel 32.15.: wederkerigheidsbeginsel en gelijkwaardigheidsbeginsel . . 289 C. Artikel 32.21. en artikel l.e) bijlage lijst Wet Vrije Beroepen: redelijke
overeenstemming met de voorzienbare schade 297 D. Wet van 23 november 1998 tot wijziging, wat het strafbeding en de
moratoire interest betreft, van het Burgerlijk Wetboek 305
§ 7. Annulatiebedingen en opzegbedingen 307 A. Wederkerigheid van opzegbedingen: artikel l.f) lijst Wet Vrije Beroepen . 307 B. (Toetsing van) Hoegrootheid van opzegbedingen 308 C. Artikel 32.24. van de W.H.PC. en artikel 1 .d) van de lijst bij de Wet Vrije
Beroepen 308 D. Eenzijdige opzeg door de verkoper "zonder schadeloosstelling" 310 E. Artikel 32.25. van de W.H.P.C. en artikel l.f) van de lijst bij de Wet Vrije
Beroepen 315
§ 8. Bedingen in verband met de duur van de overeenkomst 316 A. Situering - het nieuwe artikel 39bis 316 B. Redelijke opzegtermijn bij overeenkomsten van onbepaalde duur 319 C. Onredelijk ver van het einde van de overeenkomst verwijderde
opzegtermijn en onredelijk lange verlenging van de overeenkomst 321
§ 9. Geschillenbeslechtingsclausules 323 A. Bewijsclausules 324 B. Eigenrichtingsclausules 327 C. Bevoegdheidsclausules 332 S 10. Overige 338 A. Continuïteit van contracten en de euro 338 B. Verhoging prijs omwille van weigering domiciliering of van weigering
ontvangst factuur via elektronische post 339 Besluit 340
Hoofdstuk 3. Koninklijke besluiten inzake het gebruik van bepaalde
contractvoorwaarden in bepaalde sectoren 343 Afdeling 1. Delegatie van bevoegdheid om in een sector of voor bepaalde
categorieën van producten of diensten op te treden 343
§ 1. Bevoegdheid aan de Koning: artikel 34 van de W.H.P.C 343
§ 2. De consumentenakkoorden 347 Afdeling 2. Koninklijk besluit van 9 juli 2000 betreffende de bestelbon nieuwe
autovoertuigen 348
§ 1. Situering 348
§ 2. Bespreking 350 A. Toepassingsgebied 350 B. Vermeldingen op de voorzijde van de bestelbon 351 C. Minimale contractvoorwaarden 352
L A R C I E R
X IY Inhoudstafel
Afdeling 3. Koninklijk besluit van 18 november 2005 betreffende het typecontract voor huwelijksbemiddeling 36°
§ 1. De wet huwelijksbureaus 3^o A. Toepassingsgebied 3^o B. Bescherming 3 6i
§ 2. Typecontract huwelijksbureaus 3^3
A. Vorm 363
B. Inhoud van de "modelovereenkomst huwelijksbemiddeling" 364 Afdeling 4. Koninklijk besluit van 12 januari 2007 betreffende het gebruik van
bepaalde bedingen in de bemiddelingsovereenkomsten van
vastgoedmakelaars 3*>9
Inleiding 369
§ 1. Toepassingsgebied 371
A. Verkoop- en verhuurbemiddeling 371
B. Vastgoedmakelaars 3 71
§ 2. Minimumbepalingen 3 72
A. Voorafgaandelijk: vorm van het K.B. en vorm waarin de bedingen dienen
voor te komen 3 71
B. Algemeen verzakingsbeding en handgeschreven vermelding van plaats en datum van contractsluiting (art. 2, 10° en 11°) 373 C. Voorwerp van de bemiddelingsovereenkomst (art. 2, 1°) 376 D. Periodieke rapporteringsplicht (art. 2, 12°) 378 E. Het "totale" tarief (art. 2, 2°) - berekening van het ereloon 378 F. Duur van de (exclusieve) overeenkomst en verlenging (art. 2, 3° en 4°). . 379 G. Realisatie van de verkoop of de verhuur (art. 2, 5°) - opschortende of
ontbindende voorwaarde (art. 2, 8°) 383 H. Gelijkstelling met de realisatie van de verkoop of de verhuur (art. 2, 6° en
2,7°) 384 I. Opzegbedingen (art. 2, 9°) 387
§ 3. Verboden bedingen 390 A. Definitie van schadebedingen bij bemiddelingsovereenkomsten (art. 3, 3°
tweede lid) 390 B. Verbod van het scheppen van verwarring tussen opzeg- en schadebedingen
(art. 3, 1°) 391 C. Hoegrootheid van schadebedingen (art. 3, 3° eerste lid) 391 D. Wederkerigheid en gelijkwaardigheid (art. 3, 4°) 392 S 4. Sanctie en inwerkingtreding (art. 4 en 5) 393
Deel IV. Controle- en sanctioneringsmechanismen 395
Inleiding 3 9 7
Hoofdstuk 1. Verplichtingen volgend uit de Richtlijn Oneerlijke Bedingen en uit de rechtspraak van het Europees Hof van Justitie 399
Inhoudstafel XV
Afdeling 1. Curatieve controle 399
§ 1. Artikel 6.1. van de richtlijn 399
§ 2. Rechtspraak van het Europees Hof van Justitie inzake controle op oneerlijke bedingen 401 Afdeling 2. Preventieve controle 405
§ 1. Artikel 7 van de richtlijn 405 A. Initiatiefrecht 407 B. Controle-instanties 407 C. Doeltreffende en geschikte middelen teneinde een einde te maken aan het
gebruik van oneerlijke bedingen 407 D. Voorwerp van de vordering 408
§ 2. Vastgestelde pijnpunten bij de collectieve vorderingen 408
Hoofdstuk 2. Administratieve vormen van controle 411 Afdeling 1. De Commissie voor Onrechtmatige Bedingen 411
§ 1. Adviesorgaan 411
§ 2. Bevoegdheidssfeer: onrechtmatige bedingen en wetgevende en reglementaire initiatieven ter zake 412
§ 3. Samenstelling en werking 413 A. Samenstelling 413 B. Werking 414
§ 4. Wie kan de Commissie vatten? Aan wie zijn de adviezen gericht? 414
§ 5. Wettelijke opdracht: geven van adviezen en aanbevelingen met betrekking tot onrechtmatige bedingen en wetgeving in dit domein 416 A. Adviezen 416 B. Aanbevelingen 416 C. Voorstellen tot wijzigingen in wetten en verordeningen en verplicht advies
inzake koninklijke besluiten genomen op basis van artikel 34 417
§ 6. Waarde van de adviezen 418 Afdeling 2. Het optreden van de Administratie in het kader van de handhaving van
de bepalingen van de W.H.P.C 419
§ 1. Het opstellen van een proces-verbaal 420
§ 2. De waarschuwingsprocedure 420
§ 3. Het voorstel tot minnelijke schikking 421
Hoofdstuk 3. Gerechtelijke controle 423 Afdeling 1. De nietigheidssanctie van artikel33 W.H.P.C. en artikel 7 § 1 Wet Vrije
Beroepen 423
§ 1. Artikel 33 § 1 W.H.P.C 423 A. Vroegere formulering van het eerste lid van artikel 33 W.H.P.C: bedingen
in strijd met de algemene norm kunnen nietig verklaard worden 423 B. Aard van de nietigheid 424 C. Partiële nietigheid 429 D. Verbod voor de consument om van zijn rechten af te zien 430
LARCIER
XVI Inhoudstafel
E. Voorstel van de Commissie voor Onrechtmatige Bedingen inzake het niet binden van onrechtmatige bedingen 431
§ 2. Verbod van rechtskeuze voor niet-EU-land: artikel 33 § 2 W.H.P.C. en artikel 30 Wet Vrije Beroepen 433 Afdeling 2. De vordering tot staking 434
§ 1. De individuele stakingsvordering 437
§ 2. Collectieve stakingsvordering 440 Besluit 444
Algemeen besluit 447 Bibliografie 455 Trefwoordenregister 471
