....----. POLITIEK EN CULTUUR ..._...
ALLE NU
KERNWAPENS
WEG I
POLITIEK EN CULTUUR
48ste jaargang nr. 6 december 1988
Redactie Max van den Berg Jeanene van Beuzekom Jan de Boo Pim Juffermans
Leo Molenaar (hoofdredacteur) Wiky van Rijssel (redactiesecretaris) Jos van Dijk
Lay-out Henny Zwennes Correctie Eric Mol
Ons gironummer is: 1 7 31 2 7 De abonnementsprijs is f 32,50 per jaar
Een los nummer kost f 5,7 5 en is te bestellen door f 7,50 (incl.
porto) over te maken op postgiro 1 731 27 t.n.v. uitgeverij Pegasus, met vermelding van het gewenste nummer.
Correspondentie over betaling en verkoop s.v.p. zenden aan de administratie van P en C, p/a uitgeverij Pegasus, Leidsestraat 25, 1 0 1 7 NT Amsterdam.
Alle correspondentie over de inhoud richten aan Redactie P en C, Hoogte Kadijk 145, 1018 BH Amsterdam.
ISSN 0032-3349
Periodiek van de Communistische Partij van Nede~and
I n h o u d
Inleiding 289
Nu alle kernwapens weg!
Werkgroep Vrede en Veiligheid 291 De actie moet doorgaan
Ien van den Heuvel 303
Nog veel meer mogelijk op het gebied van ontwapening
Ina Brouwer 310
Vakbeweging actief houden!
Interview met Mária van Veen
Leo Molenaar 320
Terugblik op 11 jaar vredesstrijd in Nederland
Nico Schouten 328
Aanbod-economie en militarisering
Herman Verbeek 344
In het kielzog van het INF-akkoord
Marcus Bakker 356
Moeder van alle kinderen
Bij een gedichtenbundel van Sonja Prins
Hans Groenewegen 364
Westeuropese militaire integratie
Didi van Suchtelen 375
Imperialisme en wapenwedloop tussen nu en het jaar 2000
Kees van der Pijl 383
Schuldencrisis - een ander woord voor oorlog?
Ron Rote 396
De kernbom en het 'nieuwe denken'
Leo Molenaar 407
Verklaring van het CPN Partijbestuur 427
Bij dit nummer
I .... 'Nu alle kernwapens
Weg ' ' ~~:EN~ATI.ECENTRUM
• LANuSE POLITIEKE
PARTIJEN
'"" De abonnees ontvangen hier een extra- bij de kernontwapening te blijven nummer van Politiek en Cultuur, leggen. In de projektaanvrage bij het bovenop de 6x48 pagina's waar zij jaar- KKN heet het:
lijks recht op hebben. Vredesgroepen en 'Voor de CPN moet het INP-akkoord een activisten ontvangen dit CPN-periodiek grote stap voorwaarts worden naar kern- eenmalig en ongevraagd. Wat is de ontwapening, naar het drastisch terug-
ach tergrond? brengen van alle bewapeningsuilgaven
en het creatief en initiatiefrijk vorm- Een half jaar geleden diende de CPN geven van een proces van ontspanning in een projekt in bij het KKN onder de titel Europa en ontwikkeling in de wereld.
'Intensieve Voorlichtingscampagne na Aan de hand van recente uitspraken kan het INF-akkoord'. Als reactie op dat al te gemakkelijk worden aangetoond dat akkoord had de CPN op 8 december er een harde propagandacampagne loopt 1987 in een tweetal publikaties voor het verhogen van de bewapenings-
t opgewekt om met name ook de strijd uitgaven en het modemiseren van voor kernontwapening door te zetten. In conventionele- en kernwapens.
een brochure 'Nu alle kernwapens weg' En alsof dat niet genoeg is, nemen de pleitte de CPN voor het verder kern- pleidooien voor een naar onze smaak wapenvrij maken van Nederland als levensgevaarlijke Westeuropese militaire bijdrage aan een wereldwijdproces van integratie met een bijbehorende kern- uitbanning van alle kernwapens. macht hand over hand toe, waarbij ze De brochure wordt als leidraad van dit nauwelijks weersproken worden van de nummer van P&C als eerste hierna af ge- zijde van de Nederlandse regering.
drukt. Veel vredesgroepen, organisaties
en partijen verlegden na het INF- Het projekt 'Nu alle kernwapens weg!' akkoord accenten. De een benadrukte de werd toegekend en zou bestaan uit een Oost-Westcontacten, de ander de Noord- publicatie, een manifest in grote oplage Zuiduitbuiting, een derde 40 jaar NAVO en een studie/actiedag. Dit is dus de pub-
t april a.s., een vierde stelde bezuinigin- likatie.
gen op defensie centraal en een ander
weer de discussie over 'gedeelde Dit nummer kent dus als overkoepelend veiligheid' of een volledig verbod van thema de strijd voor verdergaande kern- kernproeven. Hoewel dat allemaal ontwapening. Maar ook andere aspecten
'\
noodzakelijk of begrijpelijk was, stelde en invalshoeken zijn aan de orde.
de CPN voor om toch het zwaartepunt Er zijn directe bijdragen vanuit de CPN 289
Politiek en Cultuur
(Marcus Bakker, lna Brouwer en Leo Molenaar), maar ook veel bondgenoten in de vredesbeweging reageerden onmiddellijk positief op de vraag om een bijdrage.
Zo zijn er bijdragen van Ien van den Heuvel (IKV, Europarlement voor de PvdA), Mária van Veen (FNV-
Vrouwenbond), Nico Schouten (Stop de Wapenwedloop), Herman Verbeek (PPR, voor GPA- straks Regenboog- in Europarlement), Didi van Suchtelen (Stop de Wapenwedloop), Kees van der Pijl (OU-Amsterdam) en Ron Rote ( ontwikkelingseconoom).
Van de dichteres Sonja Prins kregen wij toestemming enkele gedichten af te drukken uit een bundel, die Hans Groenewegen bespreekt. Nelly Wuijs (Stop de Wapenwedloop) verzamelde materiaal voor wat kortere stukken. De graficus Tejo Teunen ontwierp de omslag en droeg bij aan het illustratie- materiaal. De fotograaf Bert Zijlma (De Waarheid) koos uit zijn archief enkele foto's als een bijdrage.
We zijn erg blij met al deze bijdragen, in het bijzonder uiteraard ook die van buiten de CPN, die bij elkaar dit nummer bijzonder gevarieerd en veel- zijdig maken.
De artikelen zijn verzameld in de periode tusen eind augustus en begin oktober. Een enkel stuk is al in juli ingeleverd. De produktie van dit nummer heeft lang geduurd, deels ook omdat er een duhbelnummer '70 jaar CPN' eind oktober aan vooraf ging. In de aanvankelijke planning zou dit vredesnummer begin oktober verschijnen. Bij het persklaar maken
vond de bijeenkomst van de Nucleaire Plan Groep van de NAVO plaats in Scheveningen. De plannen, die daar door de NAVO op tafel zijn gelegd, wijzen op machtige pogingen om ook de kernwapenwedloop keihard door te zetten. Vandaar dat een verklaring van het partijbestuur van 6 november j.l. als document aan het slot is opgenomen.
Deze NAVO-plannen maken de inhoud van dit nummer extra actueel. Het verschijnt één jaar na het INF-akkoord.
Een verjaardag die deze aandacht wel verdient.
Deze inleiding zou te langdradig worden als de artikelen hier kort samengevat of getypeerd zouden worden. We hopen dat de lezers gewoon van voren naar achteren lezen. Er is veel aandacht besteed aan de illustraties om dat lezen te bevorderen.
Een speciale vermelding slechts voor omslag en middenpagina. De omslag heeft als startpunt een foto van de ont- manteling van een Pershing 11-raket op de Westduitse basis Mutlangen, die door Tejo Teunen is omgezet in een fotocol- lage. Ook de middenpagina's zijn bijzonder. Daar vind je de af scheids- cartoon afgedrukt die Op land maakte voor de organisaties die samen het KKN vormden.En op de achterkant staan de foto's van Bert Zijlma.
Rest ons te vermelden dat alle artikelen uit dit nummer naar hartelust mogen worden vermenigvuldigd zonder toestemming van de uitgever.
Redactie P&C 10 november 1988
c
'8
1
Nu alle
kernwapens weg!
Het akkoord
In december 1987 kwam een akkoord tot stand tussen de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie- een akkoord zoals er nog nooit een geweest is. Duizenden moderne atoomwapens zullen onder wederzijdse controle worden vernietigd.
Kruisraket en SS20 verdwijnen. Wat betekent dit akkoord voor de wereld, voor ons? Kunnen we nu rustig afwach- ten? Of moeten we van de stap een tocht maken, de tocht naar totale uitbanning van kernwapens? En wat moet er daar- voor gebeuren? Wat kunnen wij Nederlanders doen? In dit artikel wordt achterom gezien en vooruit gekeken.
De verschrikking
Het is al meer dan veertig jaar geleden dat de eerste atoombom werd geworpen.
De plaats was Hirosjima, het was augus- tus 1945. Wat tot op dat moment het centrum van die Japanse stad was geweest, is nu een groot park. Waar toen huizen, winkels, kantoren en bedrijven stonden, zijn nu bomen, grasvelden, vijvers - en monumenten. Veel monu- menten, religieuze en niet-religieuze, gedenktekens voor vrouwen en mannen, kinderen en studenten, in steen gebei- telde gedichten. Herinnering aan allen, want de atoombom maakte geen onder- scheid. Het is een reusachtig park, aan- gelegd op het gebied dat kaalgeschroeid werd door één enkele bom, die met één klap 150000 mensen doodde en bij nog
Radio-actieve wolk boven Hirosjima eens zovelen door zijn straling het zaad van een zware stervensweg plantte. In het museum aan het einde van het park kun je dat allemaal zien als je daar de moed voor weet op te brengen.
Duizenden mensen, jongeren vooral, brengen die moed op in een dagelijkse stroom. Het was één atoombom, de eerste. Er zijn er nu zoveel, dat de hele aarde één groot Hirosjima zou kunnen worden, de zeeën vergiftigd, de grond door een stofwolk onbereikbaar voor de zon.
Wij praten hier niet gauw over met elkaar. Het is te verschrikkelijk, te
Politiek en Cultuur
Een stukje Hirosjima in augustus 1945. Op de achtergrond het huidige museum
292
onvoorstelbaar om onder woorden te brengen. De ruïnes van Libanon, de doden van de Golfoorlog -die beelden zijn al zo verbijsterend, dat je alleen maar stil zit te kijken. Hoe kunnen we ons dan een atoomoorlog voorstellen?
Alleen enkele overlevenden van Hirosjima of Nagasaki zijn daartoe in staat, maar ze kunnen het nauwelijks vertellen.
Nieuw denken
Toen Hirosjima gebeurd was, zeiden onmiddellijk mensen die het begrepen hadden: Dit kan niet. Dit moet stopgezet worden voordat door het atoomwapen alles op aarde stopgezet wordt. Einstein, de grote geleerde die al in 1921 de Nobelprijs voor natuurkunde had gekre- gen, begreep het helemaal. Nadat de bom op Hirosjima gegooid was richtte hij tot zijn medemensen de woorden:
'De ontketende kracht van het atoom heeft alles veranderd -behalve onze wijze van denken. Zo worden we meegesleurd naar een katastrofe die ner- gens mee te vergelijken is. We zullen een wezenlijk nieuwe manier van denken nodig hebben, wil de mensheid overleven.'
Zo'n nieuwe manier van denken begon te ontstaan, in alle landen. Er kwamen bewegingen tot uitbanning van atoomwapens, bewegingen die op hun hoogtepunten miljoenen mensen omvatten. Soms hadden ze ook een, zij het beperkt, resultaat. Toen een dertigtal jaren geleden de grote mogendheden atoomproeven in de dampkring deden, ontstond er zo'n golf van verontrusting, dat die explosies gestaakt werden. Toen bij conflicten in Korea en Vietnam bekend werd dat Amerikaanse gezags-
•
dragers gebruik van atoomwapens bepleit hadden, verhinderden heftige protesten dat dat gebeurde. Steeds meer mensen gingen begrijpen dat in een con- flict waarbij grote mogendheden met reusachtige arsenalen aan kernwapens tegenover elkaar stonden, op iedere atoombom een andere zou volgen en dat het eind een woeste en ledige aarde zou zijn.
De wedloop
Maar al die zorg, al die verontrusting bracht geen wijzigingen in de bewape- ningswedloop. In de Verenigde Staten zweepte vooral een tomeloze concurren- tie tussen wapenleveranciers, aange- dreven door een even tomeloze winst- zucht, de uitbreiding en verfijning van de kernbewapening op. Amerika riep zichzelf steeds weer uit tot de leidende macht ter wereld. Die macht moest steunen op het atoomwapen. Steeds nieuwer, steeds preciezer, steeds vernie- tigender wapens werden aangemaakt voor steeds meer miljarden dollars.
Overal en op elk moment werd het spookbeeld van de Sovjet-dreiging opgeroepen. Iedere opstandige beweging onder de volken, vooral die van Latijns- Amerika, werd toegeschreven aan het communistische 'Rijk van het kwaad'.
Wie aarzelde, of wie zei dat andere wegen ingeslagen moesten worden, was een slappeling of zelfs een verrader. Ook aan de NAVO-landen werd die houding opgedrongen. Het enige doel heette te zijn de 'afschrikking' van het agressieve, boosaardige communisme. Steeds weer schikten Westeuropese regeringen zich in dat gareel ook de Nederlandse.
Maar hoe was dat dan met de Sovjet- Unie? De ervaring van Hitiers verwoes- tende overval zit land en volk nog in het merg. Daardoor kon het grove
Amerikaanse machtsvertoon in vele opzichten het denken gaan bepalen. Alle inspanning, alle nationale middelen wer-
den, koste wat het kosten mocht, gericht op het bijblijven bij de Amerikaanse oorlogsinspanning. Iedere nieuwe bom, iedere nieuwe raket, ieder nieuw ver- nietigingssysteem dat de Verenigde Staten ontwikkelden ging ook in de Sovjet-Unie in produktie. Maar boven- dien werd iedere oppositie, ieder zelf- standig denken gesmoord, vaak op wrede wijze, en werd er zo voedsel gegeven aan de Amerikaanse
beschuldigingen.Daar geen kapitalisten, geen winsthonger, geen Lockheed of Philips als aandrijvers. Maar wel, als gevolg van de druk, steeds meer een militaire manier van denken, een denken in slag en tegen-slag.
De mensen grijpen in Zo groeiden de arsenalen van atoomwapens, tot het vermogen was ontstaan om met zelfs maar een klein deel daarvan iedere mens op aarde ter dood te brengen. Intussen stond het veranderde denken, waarom Einstein gevraagd had, niet stil. De waarschu- wingen werden sterker en luider, uit de maatschappij, uit kerken. Hoe het was voortgeschreden, dat bleek toen in 1977 de plannen bekend werden om de neutronenbom in te voeren -een wapen dat mensen zou doden en gebouwen onaangetast zou laten. Een wapen voor een Europese atoomoorlog, wals vervol- gens ook de kruisraket een wapen voor een tot Europa beperkte atoomoorlog zou zijn. Weer protesteerde de Sovjet- Unie fel, maar weer zei ze: Wat U doet kunnen wij ook. Toen barstte over heel Europa het gegroeide nieuwe denken naar buiten en gingen miljoenen de straat op. Toen kwam alle opgekropte verontrusting tot uiting in grote massa demonstraties met duizenden verschil- lende leuzen die alle zeiden: Stop toch, er valt niets te winnen of te vergelden, de enige uitkomst die er zijn kan is de dood.
293
Politiek en Cultuur
294
Demonstratieve aanbieding van de Volkspetitie van 1977-1978 aan de Voorzitter van de Tweede Kamer: 1.162. 757 handtekeningen tegen de neutronenbom
Nederland, dat kleine stukje Europa waar niemand meer een illusie kan koes- teren over een overlevingskans bij een atoomoorlog, werd een brandpunt van de nieuwe botsing. De kerken kozen partij, onderwijsinstellingen, vakbonden, sociaal-democraten, massamedia, weten- schappers, christen-democraten - zij overwonnen hun vrees om naast com- munisten, radicalen en pacifisten te staan. Voor het eerst werd 'nee' gezegd tegen Amerika, 'nee' tegen de neutro- nenbom. Het gevecht tegen de kruis- raketten bleef lang onbeslist. Pas na veel uitstel, veel Amerikaanse druk en onde- mocratische manoeuvres (zoals het negeren van de volk.spetitie!) werd besloten tot plaatsing -maar op termijn, alleen als er geen Sovjet Amerikaanse overeenkomst zou komen.
Ommekeer
Nederland was een brandpunt, maar geen uitzondering. Overal, maar vooral in West-Europa, nam de overlevingswil de vorm aan van massale strijd tegen het atoomwapen, waarbij bestaande schei- dingen tussen mensen werden afgebro- ken en daarbij kwam alles aan de orde.
De militaire verspilling werd steeds meer vergeleken met de armoede, de honger en sterfte, vooral in de Derde Wereld. Het inzicht groeide dat de ver- slindende krachten van de militarisering natuur, milieu en leven op reusachtige schaal bedreigen en aanvreten.
In kringen van godsdienstige mensen kwam de geloofwaardigheid van het geloof op het spel te staan. Overal, in alle landen, ontstond twijfel en cynisme
•·
jegens de oprechtheid, de betrouw- baarheid en de visie van bestuurders en politieke leiders.
De Amerikaanse regering, zelf
begonnen met weer een nieuw plan voor bewapening in de ruimte, was verontrust over het groeiend verzet, ook in eigen land. Rekenend op een weigering van de Sovjet-Unie zei ze: laten we beide afstand doen van kernraketten voor mid- dellange afstand in Europa. Eerst weigerde de Sovjet-regering inderdaad, omdat het evenwicht met andere wapens verstoord zou raken. Maar er hadden zich nieuwe leiders gemeld, met een nieuwe kijk op de toekomst. Zij aan- vaardden de Amerikaanse uitdaging, tot woede en ontsteltenis van velen in de NAVO. Reagan kon niet meer terug, ondanks de tegenstand van het
Pentagon, ondanks het aftreden van zijn minister van Oorlog, Weinberger. Het akkoord kon getekend worden. Alle
atoomraketten die een afstand van 500 tot 5000 kilometer kunnen bereiken zullen worden afgeschaft, zowel in Europa als in het Aziatische deel van de Sovjet-Unie. Een vergaande controle garandeert de uitvoering.
Een grote gebeurtenis
Er zijn tal van redenen aan te wijzen waarom de tijd rijp geworden is voor zo'n akkoord. De ondraaglijk wordende militaire verspilling; de uitzichtloosheid van nog meer nieuwe vernietigings- wapens; het voortdurend verder achterblijven van politieke controle op technologische verfijningen; het daarmee samenhangende gevaar van menselijk falen - zoals in Tsjernobyl.
Maar de drijvende kracht bij alles is het bewustzijn van miljoenen mensen dat het niet langer kan zo, dat een
Joop WolfT (CPN) spreekt op 21 november 1981
295
Politiek en Cultuur
296
Sienie Strikwerda ( voorzitster KKN) bij een actie in Zutphen in het kader van de Volkspetitie van 1985
keerpunt nodig is. Altijd, in het verleden, had de gedachte bestaan dat conflicten met militaire macht opgelost konden worden. Het atoomwapen bant die mogelijkheid uit. Het moment is gekomen voor een nieuwe, niet-militaire oplossing van conflicten - op straffe van totale ondergang. Dat is een manier van denken, die nu ook duidelijk in bestuurs- kringen in de Sovjet-Unie is gaan door- dringen.
Daarom, en daarom vooral is de raket- tenovereenkomst een grote gebeurtenis.
Voor het eerst is de opwaartse spiraal van atoombewapening doorbroken. Voor het eerst is er een overeenkomst, niet om de bewapening te beperken, maar om die te verminderen. Voor het eerst is er in het gespleten Europa geen verdere opstapeling, maar een uitdunning van tegenover elkaar geplaatst vernietigings- materiaal. Voor het eerst zien miljoenen mensen resultaat van hun optreden, zien ze dat wat zij willen ook kan.
Nu verder!
Er is reden voor zelfvertrouwen. Al die miljoenen mensen die zich zijn gaan verzetten tegen de atoombewapening hebben dat niet voor niets gedaan. Er is reden tot trots. Er is niet vergeefs gedemonstreerd in Amsterdam, Den Haag en elders, er is niet vergeefs gete- kend op het volkspetitionnement, tegen de kruisraketten en tegen de kernbe- wapening. Maar er is geen reden om nu verder gerust te zijn. De Nederlandse regering constateert een historische ommekeer, maar wil tegelijk èn atoomwapens èn meer andere wapens aanschaffen. Zo rouden de oorlogsuit- gaven eerder toenemen dan vermin- deren. De Amerikaanse militaristen willen hun onbetaalbare plannen om de oorlogsvoorbereiding naar de ruimte over te brengen doorzetten.
Wat deert het de wapenfabrikanten dat de economie onder die last dreigt te bezwijken en dat het bestaan van de
mensheid op het spel komt te staan?
In de NAVO worden in koortsachtige haast plannen gesmeed voor nieuwe wapens in de lucht en op zee, om de spanning in stand te houden waarvan ze bestaan moet.
Bekrompen politici en wapenmakers in Engeland en Frankrijk klampen zich vast aan hun atoommach ten, om daar- door mee te doen in het internationale machtsspel. Sommigen in West-Europa zien met lede ogen het Sovjet-
Amerikaanse overleg aan en zweren samen om een eigen Westeuropese atoompoot van de NAVO te vormen, waarin aan West-Duitsland een sleutel- rol zou toevallen.
Het akkoord blaast heilige huizen om, zowel dat van de Sovjet-dreiging als dat van de onvermijdelijkheid van de wapenwedloop. En al wie zijn ziel en zaligheid daaraan verkocht heeft, loopt stuurloos rond en probeert de ontwikke- ling terug te draaien. Maar dat mag niet.
Ze moetjuist doorgezet worden!
De ware betekenis
Ze zijn er ook onder ons, onder de bestrijders van kernbewapening, die nu de wenkbrauwen fronsen en aarzelend toezien.
'Het zijn maar drie procent van de kern- wapens die nu vernietigd worden', zeggen sommigen. 'Er blijft nog 97 procent over'.
Dat is waar. Maar veertig jaar lang is er alleen vermeerdering geweest. Dit is de eerste vermindering! En is het 'maar' drie procent? Nee, het moet de eerste drie procent zijn.
Anderen zeggen: Het zijn alleen die raketten in Europa, waar toch al zoveel atoomtuig staat. Wat maakt het uit?
Maar is het niet juist belangrijk dat het dié raketten zijn, die er stonden voor een mogelijke Europese atoomoorlog? Is Europa niet de plaats waar door de mas- sale confrontatie van kernwapens het
-DE.N HAAG-,29 OKToBER
GEEN NIE.UWE.
KERNWAPENS IN EUROPA
KOMITEE KRUISRAKETTEN NEE
PRINSEGAACHT 4, 2512 GA DEN HAAG TEL. 070 · 924331 GIRO 3725743
*V ~o•C"''"''·~·--StapdoNbo<>11S1opdoi<O<"""'-"wodloop V"'uwonvO<>t-.V-
•-~too,__.-.._ • . . , -... y~H~;::::~•-ood.!IM·V-... <IA.O" •• . - . -
Optand op 29 oktober 1983 (KKN)
DEN HÄA(i-
MALIE VE..LD, 12.. UUR.,
31 OKT06E.R., KRUISRAKETTEN NEE:
STOP DE BOUW IN WOENSDRECHT NU!
NEDERLAND KERNWAPENVRIJ ALLE KERNWAPENS DE WERELD UIT
en 31 oktober 1987 (BIVAK). Eindelijk raak!
Politiek en Cultuur
298
Zondag 26Jamw.i lS~ur_
Diskussiebijeenkomst rond bet thema
VREDESSTRIJD
NA40JAABNAGASAKI
Aanwezu!is 'ndelegatieuitNagasaki
ChiekoWATÀNABE, Isamu HAMASHIMA.;
Shin-i.Chiro YAMAKAWA, JunkoWATANABE, Minoru YO~KenjiMATSUSHITA, To~~~KqyHWANG. __ _ IN HETGEBOUWVAN MENSENZONDER WEBK,HOGEBBEETSSTBA.AT14a,HOOR:N
VRIJ TOLK
TOEGANG _ _ _ _ AANWEZIG
l
.OPROEP' . . . . AAN AllE VROUWEN
IN DE ZAANSIREEK
.7MEI
VROUWEN·AIARMDAG TEGEN DE KRUISRAKETfEN
.DOE AllEN MEE MET DE
DEMONSfRATIEVE TOCHT
NAAR HETBANNEHOF
.VERTREKPUNT IS UW BWRfHUIS MAANDAGMIDQ<\G I UUR
gevaar het grootst is? Is het voor de vrede niet juist belangrijk, dat dáár nu de vermindering plaatsvindt?
We horen ook: Nu regelen de grote mogendheden het zelf. Nu zijn onze demonstraties niet meer nodig. Maar de regeling is er vooral door ons ingrijpen.
Laten we los, dan krijgt de militaris- tische wraakzucht weer zijn kans. We moeten optreden, wil het proces dat wij in gang hebben gezet, doorgaan. N ii moeten de atoomproeven totaal worden gestopt. Nii moeten er atoomwapenvrije zones komen. Nii moeten burgers, organisaties, gemeentes de banden tussen Oost en West aanhalen en het vijand-denken afbreken. Nii moet de doem van verschrikking verder ver- dreven worden.
Waarom toch die zware nadruk op kern- wapens, steeds weer? Zijn andere wapens minder dodelijk? De nadruk valt op kernwapens, omdat die de middelen van totale vernietiging zijn. Een kern- wapenoorlog, dat is het einde. Dat is ook de reden waarom de hele bewapenings- inspanning al die tientallen jaren vooral op kernwapens gericht was. Ze waren het laatste, definitieve aanvals- of vergeldingswapen. Wordt de kernbe- wapening afgebroken, dan is afbraak van de andere wapens het logische vervolg.
Dan komt de hele militaire macht aan de orde. En daarbij ook de nu van alle kanten gepropageerde niet-nucleaire bewapening, de zogenaamde conven- tionele wapens. Want die 'gewone' wapens zijn zelf al veel verschrikkelijker dan ze waren toen daarmee in de Tweede Wereldoorlog grote delen van Europa verwoest werden. In een Europa, dat volgestouwd staat met honderden kerncentrales en duizenden
chemiebedrijven die met de giftigste stoffen werken, zou een oorlog met vliegtuigen, raketten, tanks en kanon- nen zonder kernwapens eveneens een algemene slachting betekenen.
Daarom moet mèt de kernwapens ook dit wapentuig verdwijnen.
Een rol voor Nederland
Wat eigenlijk maar weinigen dachten is waar gebleken. Nederland heeft een belangrijke functie gehad in de totstand- koming van de Sovjet-Amerikaanse akkoorden. De Nederlandse aarzeling om kruisraketten te plaatsen heeft zowel bij de Amerikaanse als bij de Sovjet- voorstellen een bijzondere rol gespeeld.
Wij bleken, als Nederlanders, invloed te hebben op het internationale gebeuren.
Als de regering-Lubbers en de regeringsmeerderheid niet gesjoemeld hadden met de democratie, als ons land 'nee' had gezegd tegen de kruisraketten, dan was die invloed nog groter geweest.
Dat geeft ons stevige grond onder de voeten voor verder handelen. Nederland moet nu initiatieven nemen voor de vermindering van atoomtaken, op het gebied van raketten en vliegtuigen. Het dient de Amerikaanse atoombases in Nederland op termijn te zetten.
Nederland moet de weg inslaan om binnen afzienbare tijd kernwapenvrij te worden!
Het helpt!
Zou het helpen, Nederland kernwapen- vrij? Niet in die zin dat bij een grote atoomoorlog ons land een veilige haven zou zijn. Geen land kan dat nog zijn.
'Vluchten helpt niet meer'. Wel zou ons land zo goed als zeker niet meer een eerste doelwit zijn. Maar dat blijft speculatie. Het gaat om iets anders. Nu een eerste overeenkomst tot verminder- ing is gesloten, moet de ontwikkeling doorgaan naar een kernwapenvrij Europa en een wereld zonder atoom- bommen. De veiligheid waarnaar wij haken kan alleen bestaan op een aarde waar alle nucleaire wapens uitgebannen zijn. Er moet niet méér veiligheid zijn voor het ene land of het andere, groot of
NEl. I
klein. De veiligheid moet algemeen worden, conflicten moeten met vreedzame middelen beslecht worden.
Zo'n wereld komt niet ineens. Ze moet in stappen -en dan de grootst mogelijke stappen -bereikt worden. Daar hoort bij een perfect controlesysteem. Daar horen ook initiatieven bij van afzonderlijke landen of van groepen staten. Reeds hebben noordelijke NAVO-landen atoombewapening afgewezen.
Nederland zou een logische volgende staat kunnen zijn. Dat zou een signaal aan de wereld betekenen, een voorbeeld voor verdere Europese landen. Ons land wees als eerste deN-bom af. De kruisra- ketten waren voorwerp van zware strijd.
Nu het ontwapeningsproces in gang is gezet, kan het opnieuw vooropgaan.
Daar is een brede instemming voor nodig. Die instemming was er bij de vredesacties van de afgelopen tien jaar.
Steeds bleek een meerderheid van het volk tegen de atoombewapening te zijn.
De afwijzing was niet gebonden aan
Politiek en Cultuur
politieke partijen of maatschappelijke posities, ze ging over alle grenzen heen.
Deze eensgezindheid moeten wij ver- sterken. Overal moeten wij de noodzaak van uitbanning van het atoomwapen aan de orde stellen. Overal moeten wij de onvervangbare waarde van het mensen- leven uitdragen. Overal zullen wij van hen die ons vertegenwoordigen in regering, parlement of andere organen, vragen, ja verlangen, dat zij zich aan onze zijde scharen - aan de zijde van hen die het atoomwapen willen uitbannen.
Het proces van atoomontwapening is nu op gang gekomen. Laten wij onze kans grijpen!
Werkgroep Vrede en Veiligheid van het partijbestuur van de CPN, 8 december 1987
De werkgroep bestaat uit: Marcus Bakker, Bert Bom, Ina Brouwer, Reinout Koperdraet, Leo Molenaar, Nico Schouten, Karin de Vré- IJisberg en Han Wanders .
..,~"':-.J.)
~ --~ .. , ..."
~ ~=-.;;:
Het kernwapenarsenaal van de hele wereld anno 1984
...
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .., ... . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ..
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. ..
. . . ' . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . .. .. ..
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . ..
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . ..
. ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ..
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . ... . . ... .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ... . . . . . ... .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .... . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . ... . ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ... . . ... .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ... . . ..
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ... . .. .. . . . . . . ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ... . . . . . . ... . . . . . . . . . . . . . . . . . ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ... . . . . . . . ... . ' ~ . . . . ... . ... . . . ... . . . . . ... . . . . . . .... . . ... . . . . .... . ... . . . ... . ... . ... .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . I . . . ... . . . . . . . . e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e • e e e e e e e e . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . - .. . .
. . . . . . . .
. . . . .
. .·.
. ~ ~ .
.·.·. . . . ·.· . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . • • • • • • • • • • • e • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ... . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Elke stip stelt 3 Megaton voor- dat is de totale explosie- kracht van alle bom- men die in de Tweede Wereldoorlog vielen 100 Megaton is nodig om een 'Nucleaire winter' te veroorzaken Deze onderzeeër geeft de explosiekracht aan van de nieuwe Britse Kernvloot, de Trident
Dit wàs de
explosiekracht van de Russische SS-20's En deze intercontinen- tale raket stelt de strategische kern- wapenmacht van de V.S. voor
301
Politiek en Cultuur
302
KERNWAPENVRIJE ZONES OP DE WERELD
5 NUCLEAR-FREE ZONE TREATIES
The number of countries that have signed and ratified the treaty is given in parentheses.
-~> Aniarctic Treaty, 1959 (26 states, incl. USA & USSR)
-~> OuterSpace Treaty, 1967 (83 states, incl. USA & USSR)
* Latin American Treaty, 1967 (also known as the Treaty of 11atelolco; 24 states, incl. USA
& USSR)
* South Pacific, 1985
(9 stales with 2 pending; prota- cols ratified by USSR & China, but USA, UK and France refuse to sign)
21 NUCLEAR-FREE ZONE COUNI'RIES
Countries that either explicitly or irnpliciUy prohibit nudear weapons by law, policy of as part of !heir constitution. (?) means NFZ may not be enforced.
3,954 NUCLEAR-FREE ZONE COMMUNITIES IN 24 COUNTRIES
NFZ declared by cities, counties and provinces as of May, 1988. List compiled by Nuclear-Free America, 325 E. 25th St, Baltirnare MD 21218.
Please inform NF A of any correc- tions or additions.
I Argentina (El Bolson) 111 Australia (over 56% of the
population)
281 Belgium (over 45% of the population)
176 Canada (over 60% of the population, including all of Ontario, Manitoba, the Narth- west Territories and over 60% of British Columbia) 20 Denmark
3 Fmland
I France (Lutterbach) 184 Great Britain (over 60% of
the population, including all counties in Wales) 34 Greece
117 lreland (over 50% of the population)
599 ltaly
1,215 Japan (first NFZ declared in -~> Austria 1958; indudes 9 provinces,
* Belau (Palau) 1/3 of all municipalities &
* Denmark (?) 58 f
* Faeroe lslands over % o the population)
* Finland 99 Netherlands
* Greenland (?) I OS New Zealand (over 72% of
* leeland (?) the population)
* Japan (?) 140 Norway (incl. 23 NFZ ports)
* Malta 21 Philippines (over 25% of the
* Federale Stales of Micronesia population)
(Ponape, Kosrae, Truk and Yap) !OS Portugal (over 50% of the
* New Zealand population)
* Narthem Marianas (?) 32 Scatland
* Papua New Guinea (?) 350 Spain (over 45% of the
* The Philippines (?) population)
* The Seychelles 7 Sweden
* The Solomons
* Spain I Tahiti (Faa'a)
* Sri Lanka !SI Uniled Stales of America (76
* Sweden (?) are legafly-binding)
-~> Vanuatu I Vanuatu (Port-Vila)
* Wales (by counties) 200 West Germany
Een verhelderend overzicht. We hopen dat het ondanks het engeis duidelijk is. Het vraagteken duidt erop, dat niet zeker is of deze kernwapenvrije zone (NFZ) wel wordt gerespecteerd dan wel volgehouden.
De actie moet doorgaan
"In vlammend rood was de leuze afgedrukt waarmee de Oecumenische Vredesbeweging zich in korte tijd een grotere bekendheid had verworven dan menig commercieel geadverteerd consumptieartikel. 'DE KERN- WAPENS DE WERELD UIT - TE BEGINNEN UIT NEDERLAND'. Het was een slogan waar reclamebureaus van watertandden. De vermenging van staat en godsdienst had de kerke- lijke beweging geen windeieren gelegd en vele progressieven, die zich nog maar enkele jaren tevoren schamper hadden uitgelaten over een zoge- naamde evangelische politiek, citeer- den nu in discussies bijbelteksten, waar een Jehovagetuige stil van zou worden." 1)
Dit smalende citaat uit een thriller van Thomas Ross bewijst eens te meer hoe zeer de kerkelijke vredesbeweging er in slaagde de gemoederen in beweging te brengen met betrekking tot de kernbe- wapening.
Het was een startpunt geworden voor een nieuw elan. Van 1967 tot 1977 had het Interkerkelijk Vredesberaad,
ingesteld door 9 samenwerkende kerken, de aandacht van het kerkvolk gevestigd op de problematiek van oorlog en vrede, met een toespitsing op de jaarlijkse vredesweek, de derde week in septem- ber. Maar pas na wat in IKV-termen 'de campagne' heet, kwam de drielettercom- binatie in de publicitaire schijnwerpers te staan. Door middel van huisbezoek werd een enquête uitgevoerd, die beves- tigde wat iedereen vermoedde: de leus
Ien van den Heuvel
sloeg aan. Ruim 58% van de
ondervraagden stemden in met de leus en spoedig kwamen ook de 'IKV- kerken' met duidelijke uitspraken. Niet alleen de zgn. traditionele vredeskerken lieten van zich horen; de Doopsgezinde Broederschap bijvoorbeeld deed in december 1979, toen de NAVO-beslis- sing over de kruisraketten naderde, een dringende oproep aan het adres van de regering om 'niets te doen dat de bewapeningswedloop kan bevorderen en integendeel tot het uiterste te gaan in het streven naar ontspanning in de wereld'.
303
Politiek en Cultuur
304
Ook de Synode van de Nederlandse Hervormde Kerk sprak zich in 1979 uit tegen een 'opgedrongen beslissing' tot produktie en plaatsing van een nieuwe generatie kernwapens.
Toch bleek ook toen al, toen de grote vredesdemonstraties nog niet hadden plaatsgevonden, dat de discussie binnen de kerken niet zonder spanning zou verlopen.
De gereformeerde kerken Hoewel de Synode van de
Gereformeerde Kerken in 1978 had verklaard dat 'massavernietigings- wapens en -methoden en de bewape- ningswedloop in strijd (zijn) met Gods heil voor deze wereld en dus uit den boze', ontstond er in maart 1980 nogal wat deining in de kerk. Vanuit kringen rond de EO verscheen 'Shalom '79', een publikatie die bedoeld was als alternatief voor de Vredeskrant van het IKV 2).
Verscheidene kerkeraden besloten die krant te verspreiden naast het IKV-mate- riaal, om aan het verwijt van eenzijdig- heid te ontkomen. Een aantal synode- leden spraken misprijzend over het IKV dat te 'politiek' zou optreden.
De rooms-katholieke kerk De Rooms-katholieke kerkprovincie opereerde met grote terughoudendheid, ook al waren vele pastores vanaf het begin actief bij het IKV betrokken. Zelfs Pax Christi leek aanvankelijk aarzeling te hebben ten aanzien van de IKV-leus en meer te voelen voor de regeringslijn:
terugdringen van de bewapening door middel van onderhandelingen. Maar de voorstanders van de zgn. 'zelfver-
plichting' (te beginnen in Nederland), wisten ten slotte medestanders te vinden en Pax Christi schaarde zich in februari
1980 achter de IKV-leus. Het Diocesaan Pastoraal Centrum en ook een groot aan- tal plaatselijke pastores gaven duidelijke boodschappen uit: de maat is vol, er mag geen verdere stap gezet worden in de krankzinnige bewapeningswedloop.
Van succes-story naar mislukking?
Het leek er even op dat het een ongeken- de succes-story zou worden. Nog nooit hadden zoveel mensen zich met vredes- politiek beziggehouden en nog nooit was er buiten de geijkte politieke kringen zoveel duidelijkheid geweest over het afwijzen van de massavernietigings- wapens. Toch bleek de werkelijkheid nog wel even anders te zijn.
Ten aanzien vandeN-bom waren er weinig problemen. De afwijzing was unaniem. MaarN-bommen waren er dan ook niet in Nederland en er was geen directe aanleiding te veronderstellen dat ze snel zouden komen. Het verzet tegen de kruisraketten, die al op de politieke agenda stonden, kwam onder veel sterkere druk te staan. In de euforie die ontstond tijdens en na de grote
vredesdemonstraties, hebben we ons verkeken op de invloed die al deze actie zou hebben op de uiteindelijke
(partij)politieke keuze van mensen.
Vooral tijdens de Tweede-Kamer- verkiezingen van 1982, kort na het Nederlandse plaatsingsbesluit, bleek dat er een grote afstand ligt tussen meedoen aan demonstraties en het daaruit trekken van partijpolitieke consequenties. De gevoelens van solidariteit die mensen binden aan politieke vertegenwoordigers
•
HELP DE KERNWAPENS DE WERELD UIT OM TE BEGINNEN UIT NEDERLANDDe bekende IKV-leuze
