VliJBEID IN
DEMOCRATIE
VRIJDAG 1 5 Sept. 1950 Ho. 1 26
WIJ HEBBEN NOG TWEE JAAR TIJD
Pag. 6
WEEKBLAD VAN DE VOLKSPARTIJ VOOR VRIJHEID EN DEMOCRATIE
DE GEVOLGEN ZIJN NOODLOTTIG
Wij mogen van de lezers van ons weekblad - progressief als zij zijn- niet veronderstellen, dat zij zich in een verloren uur nog wel eens bezig houden met de ouderwets-gemoedelijke verhalen van de brave Fritz Reuter.
Deden zij dit wel, ze zouden zich de fi~
guur herinneren van die merkwaardige candidaat voor de Pommerse of Meelden ..
burgse landdag, die op een verkiezings ..
vergadering zijn medeburgers zou inlei ..
den in de geheimen van de economie en dan ter verklaring van het verschijnsel der armoede uiteenzet, dat armoede voortspruit uit de pauvreté.
Iets van . dezelfde diepzinnige staats- manswijsheid spreidde de heer Schermer- hom ten toon, toen hij als de taak van de door hem geleide regering noemde de rechtvaardige verdeling van de nationale armoede.
* ••
Min der filosofisch aangelegde regen- ten zouden het als hun roeping beschouwd hebben; de nationale . armoe- de· -· gevolg allereerst van vijf jaren be·
zetting en plundering! - te boven te
·komen. Prof. Schermerbarn vroeg zich alleen maar af, hoe delen wij een minus door tien millioen? Hij vroeg zich dit af, ook toen; naar zijn eigen verklaring, in het door hem zo voortreffelijk geleide
",vernieuwde" regeringsbestel met het geld gesmeten werd en het voor hem met zijn zienersblik al lang vaststond, dat onze nationale economie het voortaan zou moeten stellen bijv. buiten de revenuën die Nederlandse ondernemingsdurf en werklust tevoren uit beleggingen overzee
· haar deden toevloeien.
•••
D e economische toestand van 't ogen ..
blik, die tot de nieuwe loonsverho·
ging noopte, is daar om te bewijzen, dat wij geen oude koeien uit de sloot halen door aan het Schermerhorniaanse ada- gium te herinneren. Immers deze staats•
man inaugureerde het principe van de minste weerstand, dat sindsdien op elk terrein onze vaderlandse politiek beheer- ste. Opeenvolgende Kabinetten bleven in gebreke, in het staatsapparaat de zo drin- gend nodige besnoeiing, in het overheids·
beleid de zo dringend nodige versobering, in ons volksleven de zo dringend nodige prikkel tot productievergroting aan te brengen. Zij namen veeleer telkens weer . maatregelen, die tot een tegengesteld
effect moesten leiden.
Hier voorbeelden te noemen ware uilen naar Athene dragen. Ieder die zijn ogen de kost geeft weet, dat ons bestuursap- paraat - alle statistieken ten spijt, die 't tegendeel zouden moeten bewijzen - uit- gedijd is en blijft tot ver boven hetgeen tot 1940 als normaal werd beschouwd. In eigen omgeving - om slechts hier bij te blijven - kennen wij een gemeente, waar voor de oorlog vier veldwachters rust en veiligheid uitnemend handhaafden en waar
thans een politiecorps gestationeerd is van plus minus 30 man In dit weekblad is er onlangs op gewezen, dat wij thans geen noemenswaardige troepenmacht pa- raat hebben, doch dat het aantal gene- raals en kolonels een veelvoud bedraagt van het vooroorlog-se. Zo kan men door- gaan!
* • •
Onze minister van Financiën moge, evenals zijn ambtgenoten, de ver- zekering geven, dat de uiterste zuinigheid moet en zal worden betracht, de verslagen van de Rekenkamer leren ons wat daar- van in de practijk terecht komt. Zelfs op het gebied van officiële ontvangsten gaat men van hoger hand voort met represen- tatie-uitgaven, die bij de eenvoudige be- lastingbetaler wel de indruk moeten ves- tigen, dat het, gezien in het licht van het geheel, voor hem een dwaasheid schijnt zich in zijn privé-leven meer versobering op . te leggen dan waartoe de hoge levens- standaard en de exorbita,nte belastingen hem verplichten
Op productievermeerdering aan te drin- gen wordt in de· oren van ondernemer en arbeider tot een zinloze slogan, nademaal het belastingstelsel en heel de economisch- sociale politiek, beide voortdurend hinkend op meer dan één gedachte, die vermeerde- ring tegenwerken. Geldverspillende spaar- acties vat de burger als een farce op.
* * 11:
Zelfs rapporten van buitenlandse in- stanties, die hoog opgeven van Neder·
lands snel economisch herstel vermogen ons volk niet in slaap te sussen. Men kan ons duizendmaal het "Tout va très bien"
toezingen, we weten te goed, dat onze zo- genaamde welvaart een schijnwelvaart is, evenals het als een praatje voor de vaak werd beschouwd, toen ons verzekerd werd dat onze door Engeland afgedwongen ( ?) devaluatie geen stijging van prijzen van betekenis teweeg zou brengen.
De thans voorgeschreven loonsverho- ging is een symptoom van de pernicieuze toestand, waarin een slap regeringsbeleid ons volk na de bevrijding heeft gebracht.
Tekenend is daarin misschien alleen, dat de regering hierbij opgetreden is met die habiliteit van knopen doorhakken, waarin een zwak gouvernement altoos zijn kracht meent te moeten demonstreren.
En als dan de loonsverhoging afge- kondigd is, die geen enkele loontrekkende wezenlijke bevrediging kan schenken, om- dat ieder weet, dat de euvelen waaronder ons volk lijdt met loonsverhoging niet uit de weg te ruimen zijn, dan komt de Staats- secretaris van Sociale Zaken, neen, niet met een program dat althans enig uit- zicht opent op hogere productie, maar met de zoetsappige mededeling, dat we er allen een stevig schepje op moeten leggen.
Is het wonder dat ondernemers en arbei- ders elkander dan aanzien met die blik van berustepde ontmoediging. die ge vindt op het gelaat van ieder mens, die bij het
- voor de zoveelste maal - aanhoren van een serafijnse boodschap verzuchten moet: "Die Botschaft hör' ich wo hl, allein mir fehlt der Glaube":
* * *
Zoals het hier gaat, gaat het overal in ' West-Europa, waar het socialisme zijn stempel op het politiek beleid drukt.
Ook in Engeland zou Labour de natio- nale armoede rechtvaardig verdelen. Meer consekwent althans dan Schermerhom het te onzent deed, heeft men dáár het pu- blieke leven tot "austerity" gedwongen.
Desniettemin doen zich ook in Engeland dezelfde verschijnselen voor, die hier tot loonsverhoging noopten. Maar ook daar blijkt de politiek van de minste weerstand de arbeiders niet te brengen wat zij van een socialistische politiek verwachtten:
het congres van vakverenigingen verwerpt er thans de loonpolitiek van de Labour- regering.
* * *
Wanneer zal het Nederlandse volk tot het inzicht komen, dat gezonde economie onverbiddelijke voorwaarde is voor algemene welvaart en dat geen ge- zonde economie bereikbaar is, zo lang we geen regering hebben, die radicaal breekt met de tactiek van de minste weerstand?
deR.
Rood-rose
H oezeer ook het socialisme in zijn felle leer•
stelling slechts theorie verkondigt, die op de massa een grote indruk moet maken, doch in de praktijk niet te verwezenlijken is, blijkt wel zeer duidelijk uit de jongste beginselverklaring van de Britse Labourpartij. Uit deze beginselver- klaring blijkt o.m. dat het socialistische principe in vele gevallen is losgelaten. Zo wordt over de nationalisatie, van de suiker- en cementindustrie, de koelhuizen en de industriële verzekering, jn vorige verklaringen zo warm aangeprezen, thans niet meer gerept. Nog sterker blijkt de verwatering uit de verklaring van Morgan Philips, de secretaris van de partij, die o.a. sterk de nadruk legde op het onveranderd blijven van de ethische en mo- rele principes van de partij. "Maar", zo voegde hij er aan toe, "de methode waarmee deze principes in praktijk moeten worden gebracht, hebben wij in het licht van de hedendaagse problemen te her- zien. Socialisme is dynamisch en constructief, niet stilstaand en doctrinair. Wij hebben ons voordeel gedaan niet de ervaringen van de laatste vijf en twintig jaar en zijn bereid geweest te leren van de laatste vijf jaar, waarin wij onze principes aan de praktijk hebben kunnen toetsen". Ziedaar een nieuw bewijs, dat het socialisme als stelsel zich- zelf heeft overleefd. Voor het socialisme is geen plaats meer, omdat de moderne maatschappij de belangrijkste punten waarop het socialis~e - mede op grond van propagandistische overwegin- gen - dreef, heeft verwezenlijkt, zonder nochtans de principiële basis van het "kapitalisme" aan te tasten. :boor het blijven berijden van oude stok- paardjes drijft het socialisme zijn aanhangers vroeg of laat in de armen der communisten. Het is welhaast tragisch, dat dit in het tijdsbestek waarin wij thans leven, nog veel te weinig wordt ingezien.
VRLJBEID EN DEIIOOBADB 16 SEPTEMBER 1930- PAG. Z
*41hfiU@jlljjJE11iêf flitsen )*
De derde Dinsdag doet zijn glorie stralen
Een praatje over de Prinsjesdag
I.
,
De naam September heeft een bijzondere klank in ons staatkundig leven. Het is de maand van de Prinsjesdag. De maand, waarin, op de derde Dinsdag, de Koningin (vergezeld·. V4n de Prins-gemaal) in volle staatsie en in de gouden koets naar de Ridderzaal rijdt om daar, temidden van de "getrouwe Staten-'Generaa1", het nieuwe parlementaire zittings-
De . Staten-Generaal komen
~n minste eenmaal 's jaars ie· . · zamen.
Artike~ 103 Grondwet.
De zitting der staten-Generaal wordt in verenigde vergadering der beide Kamers door de Ko- ning of door een commissie van zijnentwege geopend. Zij wordt
op dezelfde wijze gesloten, wan- neer hij oOI'deelt, dat het belang
·van de Staat niet vordert Jtaar te doen voortduren.
De gewone jaarlijkse" zittbïg · duurt ·ten minste twintig dagen, · tenzij de Koning gebruik make
van het recht in artikel 75 om- schreven (ontbindingsrecht).
jaa1· met een troonrede te opênen. ·
Het oude "die Haghe" moge zijn glans van residentie dan voorlopig vrijwel hebben verloren, het is toch altijd nog de zetel van Regering en Pa1·lement en het is telken jare de derde Dinsdag in September, die de glorie daarvan over de oude residentie doet uitstralen.
Artikel 106 Grondwet.
Ruim zestig jaren reeds, name- lijk sedert de Grondwetsher- ziening van 1887, is die derde Dins- dag de uitverkoren dag. Er zullen dus wel niet zo heel veel lezers of lezeressen meer zijn, die het zich nog ànders kunnen herinneren.
In de jaren 1814 tot '87 was het tijd- stip van de openingsplechtigheid ech- ter heel wat minder constant. Gijs- hert Karel van Hogendorp, de man, die tijdens de Franse overheersing zijn gedachten reeds liet gaan over de staatkundige inrichting van het eenmaal stellig weer bevrijde vader- land en deze gedachten in zijn be- kende "Schets" voor een Grondwet neerlegde, had in deze schets niet een bepaalde d a g, maar een vaste datum aangenomen: de lste No- vember.
Gij'sbert Karel, · die ongetwijfeld een groot man is geweest, maakte daarmede echter een kleine en ver- geeflijke denkfout. Hij heeft blijk- baar over het hoofd gezien, dat op een vaste datum - dus óók op de lste November - onvermijdelijk nu en dan een Zondag zou moeten val- len en zo koos de. commissie, die, aan de Hand van Van Hogendorps Schets, een Grondwet kreeg tè ont•
werpen, dan ook een ander systeem.
* * *
} n de eerste Grondwet van ons Kpninkrijk, die van 1814, kan men de' eerste Maandag van Novem- ber als de openingsdag vinden aan- gewezen.
Lang bleef dat zo niet, want toen de samenvoeging van Nederland en België het volgende jaar reeds een nieuwe Grondwet noodzakelijk maakte, werd de opening iets ver- vroegd en gesteld op de derde Maan- dag van de maand October.
Die derde October-Maandag wist zich ruim dertig jaar lang te hand, haven, maar in 1848 viel ook hij Thorbeckes grote hervorming ten of•
fer. De in dat jaar ingevoerde één- jarige begroting en het besluit, de begrotingen in het vervolg niet, als voordien, in de voorafgaande zomer maar eerst in de nieuwe zitting vast te stellen, maakten een nieuwe ver- vroeging wenselijk . en zo werd toen de derde Maandag van September uitverkoren. Totdat dan 1887 ons de derde Di n s d a g bracht, welke al zijn voorgangers nu dus in levens- duur reeds heeft overtroffen.
Het was het anti-revolutionaire lid van de Tweede Kamer J. E. N. ba- ron Schimmelpenninck van der Oye, die hiertoe, met succes, een amende- ment tijdens de behandeling van de Grondswetherziening indiende, ten-
einde de veraf wonende leden het reizen op Zondag te besparen.
.
...
p rinsjesdag" is de naam, welke in de volksmond nog steeds voor de openingsdag van de gewone jaarlijkse zitting der Staten-Generaal wordt gebruikt.
Vanwaar die naam? Voor zijn ont- . staan moeten wij meer dan ander- halve eeuw teruggaan. Ten tijde van de Prins-stadhouder Willem V was . dit aanvankelijk de naam, welke men.
gaf aan diens verjaardag. Al spoedig echter werd hij gebruikt voor iedere nationale feestdag.
Na de bevrijding van de Franse
naar komt bij, dat Koning Wil- lem lil de prinsen reeds op zeer jeugdige leeftijd naar de ope- ningsplechtigheid medenam en zo kreeg de naam "Prinsjesdag". weer . nieuwe inhoud.
Onze tegenwoordige Koningi~,
toen nog Prinses Juliana, vergezelde echter eerst op haar l8de jaar haar koninklijke moeder voor de eerste maal naar deze plechtigheid. Het zou ons niet verwonderen; wanneer Ko-.
ningin Juliaria aan deze in háar jeugd •..
jaren nieuw gevormde traditie ook voor haar kinderen :aou willen vast- houden.
* * *
overheersing nu werd de openings- H oewel onze. Grondwet de hoog-
elke afzonderlijke samenkomst en onder "zitting" het gehele complex van samenkomsten; de tijdsduur dus tussen opening: en sluiting. Nu pet,
als gevolg ván Çle toegènoffie~ werk- zaamhèden, gewoonte is .geworden, de sluiting pas te doen plaats heb- ben op de Zaterdag aan de ope- ningsplechtigheid voor het nieuwe parlementaire jaar vt~orafgaande, itt het dus zo, dat de Kamers· het ge- hele jaar .. :.tittep." (op ;gi( ~l}.kelé d~
gen na), maar dat ~ij vele tientallen
"vergaderingen" houden, waarvoor telkenmale aan alle leden een agelto da door de resp. griffies wordt vet- zonden.
• • *
dag van de Staten-Generaal wat hij ste staatswet is, is het toch
nOg is: voor Pen lJaiuLe~.h van .dlil ·ll}~~ma~~ii .Y9Qi;geJ{*'-en, ·dtt; .._. , . ft .~t · ~P.4~,r~c~id; •. j;U~ove.~ll'~i
meesi populaire .. feestQage~, omdat , in de loop <ier jiu:én. tot dl!"cbnè1\t~: '. ' . · ' dermg "CD -Bitttng ; ' WWd,t immers op geen daarvan zoveel mili- sie moest komen, dat bepaalde he- nochtans, ook in de pers, nogal eeJia tair vertoon, zoveel pracht en praal grippen nièt voldoende scherp waren genegeerd en een vermelding, ~ te zien valt. · geformule~rd of onderscheiden. Dat wij zelf eens lazen, dat de "vergade·
En wie zou het schone en zinvolle geldt ook voor de begrippen: zitting ring" der Staten-Generaal in eea willen ontkennen vau deze zegetocht en vergadering, die tot 1887 weinig "verenigde zitting" was gèopend, van het Paleis naar het Huis dèr consequent naast elkander werden was .dan ook beslist wel wat ver- Volksvertegenwoordiging van haar, gebruikt. warrend, De schrijyer moet, juist die, 1n haar koninklijke waardigheid In dat jaar is de Grondwetgever andersom, .bedoeld hebiJen te zeggen,.
en in de hoge tradities van haar Huis, er· dan ook toe overgegaan. hierin . da~ de. niJ'lUWe. z .l t tl:o,g van de het symbool is van onze nationale orde te brengen. Sindsdien verstaat Staten-Generaal in een verenigde verbondenheid? onze Grondwet onder "vergadering'' verg ader ing. van beide Kamen
·~
. ·· J?eze burger .heeft dat verh€laZtje en dat plaatje . met die oude blijde gezichtjes van scha- mele mensen !}€zien: die déepées die in Nederland mogen komen. Die "ver- plaatste personen" die nu eindelijk, na a~ hun trieste hun leven nog even vrij.e
' ~
0 ~
~ t
0
zwerven voor het laatst van lucht mogen ademen.
En mogen zitten in hun eigen stoel, in hun eigen kamer.
En mogen eten van hun eigen bord.
En. mogen. slapen op hun eigen bed.
Deze burger vindt dat dit het minste minimum is dat wij, Nederland, voor de mensheid kunnen doen: een 'paar honderd van die oude mensen de hand reiken en groeten en zeggen: "komt binnen, gij die geen woonstee en geen rust hebt gekend, al deze jaren; komt binnen en zet U
neder aan onze haa'T/d en warmt U, ge hebt dat wel ve-r- diend."
Deze burger vindt die paar honderd oude mannen en v~ouwen een héé_l, klein deel van die paar millioen dée- pees, een gruwehJk woord voor een nog gruweliJker be- grip, een pover stukje mensenmin. .
Deze burger las ook dat korte hoofdartikel in De Tele- Y!aaf, waarin;. de gea~hte, de geëerde, de wijze, de scherp- zmmge schrtJVer zetde dat voor zulke barmhartigheid Nederland te arm is.
Toen hij dat hoofdartikel las, dacht hij aan al die juf- frouwen en meneren die altijd dat woord bij de hand en op ~e tong hebben: "daar k_imnen wij niet aan beginnen".
Dle hoogvereerde heer m De Telegraaf schaart zich onder die daarkunnenwenietaanbeginners.
Een fijn gezelschap, dat wel.
Deze burger is misselijk geworden van dat stukje in D~
Telegraaf.
Ik zeg dat maar zó.
Dat hoofdartikel van De Telegraaf draaide de maag om van
DEZE BURGER
werd geopend!
• * •
} n · het licht van onze tegenwoor•
· dige zittingen vàn 'n geheel jáal' doet de bepaling, dat deze "ten min•
ste twintig· dagen" moet ·duren, wel wat anachronistisch aan. Zij"dateert dan ook van 1815. En reeds Buys merkt in zijn bekende coriünentaar op de Grondwet (van 1883) op, dat die minimum-termijn van twintig dagen, in de Grondwet genoemd, een merkwaardig bewijs is· hoezeer ons parlementaire leven "in de te-- genwoordige tijd" verschllt van de voorstelling, welke men zich daal""
van in 1815 had gemaakt. Alleen de begrotingsbehandeling vergt reeds meer dan twintig dagen!
Ook in de dagen van Buys was
het reeds zo, dat de zittingen prac- tisch een heel jaar duurden, want hij schrijft: Het is nu een uitzonde·
ring, dat de zitting onzer Staten- Generaal vroeger worde gesloten dan op een van de dagen, welke aan de opening van een nieuw~
zitting onmiddellijk voot.ólf gaat.. En droogweg voegt dezelfd~ auteur daar aan toe: De Koning gaat dan tot sluiting over, niet omdat het belang van het Rijk niet zou vor·
deren de vergadering langer bijeen te houden, maar omdat het... on•
mogelijk langer kan worden uitge- steld!
Sigaretten (I)
N aar men in de dagbladen heeft kunnen lezen, zal het niet lang meer duren, of de prijzen
•an de sigaretten - en dat geldt voor alle soor·
ten - zullen drastisch worden verhoogd. Over waarschijnlijk drie maanden zal de goedkoopste sigaret 75 tot 80 cent per 20 stuks kosten en de temiddelde prijs zal vermoedelijk stijgen tot een niveau van minstens 90 cent. In verband hiermede hebben de Nederlandse sigarettenfabrikanten zich met een adres tot de leden van de Eerste en Tweede Kamer gewend met het verzoek verlost te mogen worden van de verhoogde omzetbelas•
ting, die· in Juli j.l. werd opgelegd. De fabrikan•
ten beschikken inderdaad over een sterk argu•
ment als zij er op wijzen, dat in het wetsontwerp, zoals het bij Memorie van Antwoord gewijzigd is, alleen sigaretten duurder dan 70 cent per pakje onder de verhoogde omzetbelasting vallen. Te·
recht wordt er thans op gewezen, dat deze greM binnenkort niet meer de minste zin kan hebben, omdat er over drie maanden geen sigaretten mee!
verkrijgbaar zijn goedkoper dan 70 eent. De siga•
rettenindustrie verzoekt daarom van de verhoging van de omzetbelasting af te zien. Zij vreest n.l een gelijksoortige rampzalige ontwikkeling als in de sigarenindustrie op het ogenblik waarneem·
baar is. Het is onder meer op laatstgenoemd&
grond, dat wij hopen, dat genoemd adres aan·
dachtig zal worden bestudeerd·.
Sigaretten (II)
A an de verhoging van de sigarettenprijs zil e.chter nog •n andere belangrijke kant: nl. •t l)elang van de consument. En hoewel wij de moei·
lijkheden die de sigarettenindustrie vreest, geens·
stns willen onderschatten, zouden wij het zwaarte·
punt vooral naar het belang van de consument willen verleggen. Het zal voor de massa van ons volk ·uiterst moeilijk, zo niet onmogelijk zijn, het weer duurdere rokertje te bemachtigen. Men :tal er goed aan doen niet blind te zijn voor het fett, met welk een belangrijke psychologische factor men in dit verband te maken krijgt. De offers die ons volk in toenemende mate moet brengen, ma•
ken het meer dan ooit noodzakelijk, dat men deze offers ook op haar psychologische waarde gaa' onderzoeken. Het aantasten van de prijs van de sigaret in ongunstige :~:in, zou zeker onverstandig 2ijn en er bij de grote meerderheid van ons volle t<te leiden, de andere offers met meer tegenzin, of wellicht verzet, te brengen. Het is vooral uit dten hoofde, dat wij hopen, dat ,een oploasing ge,.
~den· zal' kunnen: worden· in de geest gelijk thans door de Nederlandse sigarettenindustrie in over·
weging is gegeven.
Sm uts
M et het overlijden van de bekende Zuid-Aki·
kaanse staatsman Smutt Js ·de wereld een figuur armer'gl!worden, die zij sleehts node in deze benarde dagèn missen kan. Sinuts was waarlijk een van de grote figuren van deze tijd, die een ruime blik had voor alles, wat er in de wereld gebeurde en die een ver-vooruitziende geest had.
Of men zijn denkbeelden in de politiek, gezien binnen net beperkte Nederlandse terrein precies zou kunnen onderschrijven, willen wij op het ogen- blik niet nagaan, omdat wij dan in details zoudeu Jnoeten afdalen, maar één ding is zeker, dat hij gedragen werd door de beginselen van vrijheid ·en democratie, welke ook onze beginselen zijn.
Geen groter lof kan naar onze mening aan zijn nagedachtenis worden gebracllt dan het aanhalen van enkele zinnen, welke hij in 1934 heeft uitge- sproken als rector van de St. Andrews Universiteit in Schotland:
.,In deze dagen van verval in ruime kring, van lauwheid of volslagen ontrouw aan onze meest fundamentele menselijke idealen, rust op de lan~
den, die de bodem zijn geweest, waarop de histori- sche strijd voor menselijke vrijheid is gevoerd, een zeer zware verantwoordelijkheid. Zij kunnen de tartende uitdaging van deze tijd niet aan zich laten voorbijgaan. Zij mogen het ideaal niet in de steek laten, dat onze voorouders terecht op één lijn stel-
~en met het geloof en dat op de hoogste trouw en de grootste opofferingen. aanspraak kan maken.
Want het gaat inderdaad om meer dan alleen om politieke beginselen en regelen. Ik twijfel er niet aan, dat de huidige periode van onrust voorbij zal gaan en dat er Wji!der een opleving van de Europese geest zal komen. Wat een roemrijke gele- eenheid voor onze hedendaagse jeugd om te leven tn een tijd, waarin alles verandert en de wereld opnieuw wordt gemaakt! Moeten wij het veld rui- men voor hen, die onze hoogste menselijke idealen en het schoonste erfstuk van het verleden bedrei·
pn? Of zullen wij ons opmaken voor de strijd - de lange strijd, die sinds het ontstaan der mense- ltJke beschaVing is gevoerd - om de banden, die ons knellen, te breken en te vechten voor het recht
v.n een vrije keu$ en van vrije daden? Laten wij ons heil zoeken in de vrijheid en laten wij dapper doen wat onze hand vindt om te doen, ter bevor- . dering van de komst van de grote dag van de vrij-
heid". .
Ook daar!
H et Convent der Christelijke Sociale Organi- saties (Chr. Werkgeversbond, Chr. Boeren- en Tuinder bond, Chr. Middenstandsbond ·en Chr.
Nationaal Vakverbond) heeft zich in ee'n adres aan de Tweede Kamer tegen het wetsontwerp kinder-
bijslag voor kleine zelfstandigen uitgesproken.
Ook het Centraal Sociaal Werkgeversverbond blijkt daartegen overwegend bezwaar te hebben, terwijl men in het socialistische kamp gematigd onverschillig schijnt te zijn.
Wij vragen ons af, waar buiten de katholieke kringen nog overtuigde voorstanders te vinden zijn?
Leipzig
De vroeger voor handel en industrie zo zeer belangrijke Leipziger Messe, is voor de han- del van de vrije Westerse wereld volkomen een slag in de lucht geworden. De Jaarbeurs in Leip·
zig is slechts ondergeschikt aan de propaganda·
doeleinden van de Oost-Duitse communisten en daarom kan men met verbazing de vraag stellen, waarom Nederland het enige land ter beurze was, dat met een collectieve stand uitkwam. Wat velen hadden gevreesd is niet uitgebleven. De commu- nistische minister-president, Grotewohl, heeft van onze inzending handig gebruik gemaakt door haar als een bewijs naar voren te brengen van de ,,grote buitenlandse deelneming". Voorts ontzag Grotewohl zich niet, een scherpe aanval op de geallieerden te ontketenen en om tot boycot aan te zetten van Amerikaanse producten. Het moet ons van het hart, dat onze collectieve inzending in een dergelijk milieu wel een zeer vreemd figuur maakt. Daarbij 1<-omt nog, dat de Nederlanders niet tot zaken hebben kunnen komen, zodat alle moeite tevergeefs is geweest. Het is bepaald niet prettig, dat Nederlandse zakenlieden vertegen•
woordigd zijn geweest op een beurs die zuiver t'Ot een hetze tegen de Westerse democratische we- reld is ontaard. Weliswaar was deze vertegen·
woordiging niet officieel, zodat onze nationale vlag onze economisChe belangen dekte, doch ge- zien de jongste ontwikkeling in de wereld had men inogen . vetwacmten, dat de Nederlandse za.
kenlieden ·ook individueei'pógingen -· llêhtèrwege·
zouden laten om te Leipzig met een stand te ver~
schijnen. Dit alles moet op de geallieerde wereld wel een vreemde indruk hebben gemaakt. Het ware te wensen, dat in het vervolg dergelijke ontacti·
sche fouten kotlden worden voorkomen.
Het eerste (I)
De Atlantische Defensie werd door de plaats•
vervangers der Atlantische ministers nog altijd onvoldoende geacht: ,,verdere maatregelen en o p o ff e r i n g e n zijn noodzakelijk".
Dat was 'te voorzien. Alle W.-Europese landen hebben hun defensie schromelijk verwa:!rloosd;
meerdere van die landen gaven desondanks, even- als Nederl<md, onbetamelijk veel ~ld uit voor pa- pieren plannen en plannenmakers.
De regeerders van die landen begrijpen thans eindelijk, dat het niet alleen om de Vrijheid en de :Menselijke Rechten maar zelfs om het naakte leven en bestaan gaat. Zij moeten zich bewape- nen, zij moeten hun defensie zo sterk mogelijk maken, zij moeten het kanon boven de boter stel~
len en zij moeten desnoods nijpende armoede aan•
vaarden om vrij te blijven.
Zelfs de Britse eerste minister Attlee sprak dit onmiskenbaar duidelijk uit: "matig uw looneisen en. houd rekening met een verdere vermindering van de levensstandaard, omdat wij ons moeten
~rdedigen". VrijWel op diezelfde dag verklaarden
· onl!:e regeerders een 5 % loonsverhoging bindend
voor de werkgevers, terwijl wa:ar nodig een prijs- stop zou worden toegepast.
Wij nemen dadelijk aan dat die loonsverhoging zeer gewenst, zelfs nodig is. Maar boven alles is in de eerste plaats nodig de krachtigst mogelijke defensie. Daarvoor moet al het andere tijdelijk wijken. Ons bedrijfsleven werd reeds overbelast.
En al blijft arbeidsvrede noodzakelijk, al is de beste afweer tegen Moskou een behoorlijke levens- standaard voor alle handarbeiders, overbelasting van het bedrijfsleven is fataal.
Het eerste (liJ
V andaar dat wij ditmaal aan de duidelijke taal van minister Attlee de voorkeur geven. Want het gaat inderdaad zowel in Groot Brittannië als hier om die o p o f f e r i n g e n. En wij vragen ons af of onze handarbeiders inderdaad overtuigd zijn, dat zij, evenals de hoofdarbeiders en middenstan- ders en de meer gegoeden, die .,noodzakelijke op- offeringen" moeten brengen?
Weten deze arbeiders, die nog met een ruime
11 Sl!lPTEMBl!lR 1950 - PAG. S
f 50 per week thuis. komen, van welk bedragje kleine gepensionneerden en rentetrekkers, oude·
ren van dagen en kleine neringdoenden moeten rondkomen? En hoe van deze kleine mensjes de
"noodzakelijke opofferingen" en méér reeds gerui- me tijd werden gevraagd?
Daarom hadden wij, tegelijk met die eis om 5 % loonsverhoging, juist van de arbeiders z e I f zo gaarne vernomen: "maar wij zullen dan ook har·
der en langer werken".
Hebben zij en hun leiders ook geluisterd naat president Truman's praatje bij de haard met als tekst: "harde offers moeten worden gebracht, ooll door de arbeiders"?
En heeft hun krant of hun omroepvereniging hun niet voorgehouden het waarscltuwend woord van oud-ambassadeur Beitt:
"want tenzij wij door onze president dui- delijk tot uitdrukking laten brengen dat het voor ons niet meer gaat om wat wij van ons land kunnen KRIJGEN, maar wat> wij aan ons land kunnen GEVEN, zullen wij het lot van Frankrijk in 1940 ondergaan"?
Deze vragen kwamen hij ons op toeo.n de nieuwe loonsverhoging bekend werd. Zij vervullen ons met zorg, omdat deze 5 % méér en deze mogelijkheid tot prijsstop immers geen afdoende oplossing kunnen brengen( doch alleen maar uitstel van die .,noodzakelijke opofferingen". Een uitstel kan juist in deze kritieke dagen op elk gebied fataal blijken. Ook en vooral voor de niet·communistische arbeider.
Spaak en de logica (I)
Jn het Vrije Volk van 7 September wordt de uitslag van de Deense ~arlementsverkiezin•
gen besproken. In dit artikel doet de redacteur een stap zijwaarts bij de bespreking van het Deen·
se bewapeningsplan en zegt:
Het is &e~elfde politiek, zo pas in "L~
Peup~e" van Woensdag verdedigd door Spaak. Wij socialisten, zegt hij in dat hoofd- artikel, hebben vanouds de oorlog gehaat als
begeleidend verschijnsel van het kapitalisme.
Maar die th.eorie kunnen wij vandaag nifi meer volhouden. De beto«pening wordt qng
opgédrongen d~or een stelsel, d4t niet alleen
·· ti}rï eigen st>eiat~f ópvatti7Îgen heeft, maar ook zij'lt filosofische, een ltwensbescHouwing, die met de onze, de vrijheid en het respect voor de waardigheid en de rechten vnn de metts, volkomen in strijd is. Daartegen zijn wij socia-listen, bereid ons te verdedigen. Wij aanvaarden de politiek van meer manschllf)- pen en meer geld voor het leger.
Maar voorwaardelijk!, zegt Spaak. Herbe- wapening mag niet gepaard goon met sociaal conservatisme. Als er gepraat wordt over n«- tionale solidariteit, dan niet aUeen op h.et
slagveld, maar ook in vredestijd. In oortog gelijke plichten? AecoMd! Maar dan in vre.U gelijke rechten, sociale 1·echtvaardigheid!
Geen regering kome bij ons socialisten aan met de verontschul.diging, dat door de bewa- pening de sociale hervormi.ngen tot Sint Juttemis moeten wachten, Zulk een regering onthouden wij niet alleen ons vertrouwen, maaT zij ondermUnt dat t'e1't1·ouwen automa- tisch i1t het 'L•ollr.
In het voor_bijgaan wiilen we even acte nemeR van zijl\ mededöling dat de vroeger geldende op•
vatting van de socialisten, dat de oorlog een be- geleidend verschijnsel van het kapitalisme was, heden ten dage niet meer volgehouden kan worden .
Spaak en de logica (Il) Nu zou Spaak geschreven hebben (wij nemen
aan dat H.V.V. juist citeert) dat de natio- nale solidariteit niet alleen op het slagveld moet gelden maar ook in vredestijd en dat daarom de sociale hervormingen niet uitgesteld mogen wor- den tot ,,Sint Juttemis". Die tijdsbepaling zal Spaak wel nodig gehad hebben om kracht bij te zetten.
Wij weten niet wat de plannen van de Belgische regering zijn maar de herbewapening zal evenals elders ook in België schatten geld kosten en der- halve van het volk zware offers eisen. We zouden zo zeggen dus ook van de arbeidende klasse. Dit zou o. i. nationale solidariteit zijn.
Neen zegt Spaak, de sociale hervormingen mogen geen schade ondervinden. Een vreemd soort logica.
Maar Spaak en zijn partijgenoten zijn niet in de huidige Belgische regering. Dus dan in de opposi- tie en motieven zijn spoedig te vinden.
Spaak is meer in de oppostie geweest, eertijdS was hij ,.Marxist" en als zodanig heeft hij ziCh in de B.W.P. duchtig geroerd.
...
VRIJHEID EN DEMOCRATIE
RIJDliD 11 DIMOCRATlE
Weekblad ••an de Volkspartij voor Vrijheid en Demoeratie
Voorzitter Redactie-comm.:
Drs. H. A. Korthals.
Redoctie~secretaris: Mr. E. Elias.
Adres: Victoria Hotel Amsterdam, Kanier 435.
Administratie: Postbus 43, A'foort, tel. 5267.
Abonnementsprijs f 1.~p. kwar- taal, f 7.50 per jaar.
Voor het zenden von abonne- ments- en advertentiegelden:
Postgiro no. 245103, ten name van de Penningmeester van de Stichting "Vrijheid en Democra- tie" te Amersfoort.
Losse nummers 15 cent.
Voor advertenties wende men zich tot de administratie.
15 SEPTEMBER J950 - PAG. -l
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
~ ' ~
~ ~
~ ALLERHANDE ~
~ ·~
~ UIT ·VROEGERE HOEVEEL? ~~.
8(5 TIJDEN
~
H oeveel is nodig? Laat ons Enge1and, dat evenals Neder•H et lS de laatste 25 land een zeer groot deel van zijn b!'!grQting uitgeeft aan
i jaar raar gelopen defensie en dat ongeveer net zo geregeerd wordt als Nederland, ~ ..
o!l. met Mariétje en haar als voorbeeld nemen. .
Oü huishouden. Toen zij op De Engelse regering schijnt tot de conclusie te zijn gekomen,
~
haar 20e jaar trouwde, dat Engeland ·in de drie volgende jaren tezamen 34 milHard ~ . nadat ze twee jaar gulden voor de defensie zal moeten uitgeven. Dat is een ontzag-rechten had gestudéerd lijk bedrag: 34 met 9 nullen! ·
~
in Leiden, meer gefeest Engeland telt ongeveer 50 milHoen inwoners; Nederland meer ~ . dan gewerkt en zonder (\an 10 millioen. Zou Nederland naar verhouding voor zijn · ,examen te doen, was defensie . evenveel moeten uitgeven als Engeland, dan zou dus
~ ~~sar :e~!sh~~~~:~e ~=~; ;;~1:;:~~- 36f:m~~:;dd:~o~ :~~i;ra;rg~l~~~ ;~:·j~~~ J:o~~~~~e~ ~
8(5 niet minder dan die van moet men in aanmerking nemen, dat Engeland op dit ogenblik ~
~ ~~::als v~te~~i~n:~~ r::!~ ~~~~~- ;~:~~~i1~e~!o~; ~~f o~~~~~:c~~n e~ite~~le~~~i-~ ~f~~ ?)g
8(5 caronischoteltje konden niets. Wij geven deze cijfers niet als beslissend, maar als een ~
~ kokeJI op een gasje in punt van vergelijking. De uitgaven voor dit doel alleen zouden ?)g
~~;Q@S~Q~~~~~~§i~ ~::r ~~~:nte~~:C~~i:: ~=~ j:~~ten stijgen van bijna 1.2 milliard tot ruim 2 milHard ~
~
hadden voor verdergaan- (Haagsche Courant) ~. de huishoudelijkheden. Van zich thuis met het huishouden
bemoeien was geen sprake geweest, moeder kwam zelf ook WIE HET GELAG?
~
weinig in de keuken, ze hadden Greta al jaren en die was · " " ~. daar niet op gesteld. In de eerste plaats hebpen dus de arbeiders geprofiteerd ·
(Denken en Doen, maandblad van de van de loonpolitiek. Wie het gelag betalen zijn de
~
Ned. Vereniging van Huisvrouwen) employé's en ambtenaren, die slechts veel geringere loons- ~ verhogingen krijgen dan de arbeiders. Zij zijn het, die hunlevensstandaard belangrijk hebben moeten verlagen en de
~
WIEDES EN GLAD lasten van het herstel van ons land in de eerste plaats ~op hun schouders nemen. De beperking van 5 pct. tot ·.
R omme leest De Volkskrant. Gortzak leest De Waarheid. f 3600.- betekent voor hen een nieuwe relatieve achter-
~
Dat is nou wat men noemt "nogal glad". Maar weet je stelling en een verdere tendens tot nivellering. ~·.wel, dat d1e uitdrukking "nogal glad" nog zo glad 11iet zit? Vol-
gens sommigen moet het zijn "nogal wiedes". Er is een felle (Dè Maasbode) strijd gevoerd over wat het nu wezen moet, "nogal glad" of
~ "nogal wiedes". Toen op een congres van taalgeleerden deze ZONDER LOCOMOTIEF. ~
Bi) kwestie ter sprake kwam, ontstond er een heftig debat dat van ~
~
deftig snel heftig werd. Man voor man wonden de experts van Als men de vraag van de loonsverhoging uitsluitend van ~n ..het woordenboek zich dermate op, dat de discussies haast in sociaal standpunt wenst te bezien, - hetgeen hetzelfde 1.
een handgemeen ontaardden. Woest gesticulerend :begáven ~de, is als een poging om een trein ·zonder locomotief te laten
~
voorvechters van "nogal wiedes" zich tenslotte naar de Minister rijden - dan stuit men toch weer op de onrechtvaardig- ~ van Onderwijs om deze tot maatregelen· tegen ;,nogal glad" heid, dat mensen met vaste inkomens uit andere bronnen dan . op te vorderen. Zij troffen het niet: Zijne Excellentie kon, de loon of l!a.laris, 9.·'1!'· klein vermogen, huren, pachten, alsmede~
verhitte heren n1et ontvangen. Hij WàS hààr lle'Oo§ttoe. Geluk'-' ,gepensionn:eerllen,.van enige vèr~ging buitengesloten blijven; ' ~kig maar, want anders was de zaak nog in de Kamer gekomen (Al H d z bl d) .
en hadden de kiezers er straks nog uitspraak over moeten doen. gemeen an e s a ...
~. Er was dan misschien weer een nieuwe partij ontstaan .;_ de OOK EEN KEUS. . ~
partij ·van de gladden en de partij van de wiedessen.
Het is een vaststaand feit, dat het ve1·mijden van de
~
(Salvo, uitgave van het Bureau k óók k · · h b t H t 1 t ~Katholt.eke Geestelt''J'ke Verzorgt'ng) eus een eus m ZlC erg . e even vraag . niet of het aangenaam is te kiezen op een bepaald ogen-
blik en evenmin of de ·consequenties van een keus aange-
~.. UITGEVERS naam zijn of niet. Het eist, tegen ons innerlijk verzet in, ~·
De rechtspositie van de Nederlandse schrijver tegenover een decisie. Het legt de verschillende factoren aan ons .vo~
zijn uitgever is verbazend, ja schandalig slecht. zo en daarmee hebben we het te doen. We kunnen er om heen
~
iemand is met handen en voeten gebonden aan zijn uitgever draaien, maar we komen er niet af. Én dan is de enige ·~overgeleverd, op basis van een contract natuurlijk. Uitgevers uitweg, dat we ons een reële voorstelling vormen van wat zijn vaak beste en nog vaker raadselachtige mensen. Zij ple- we niet en van wat we wel willen.
~ gen, volgens hun gesprekken met schrijvers, op bijna elk (Leeuwarder Courant) ?Jg.
~ boek te verliezen, maar ondanks al die stroppen is hun staat ~
van leven gewoonlijk niet die van de kleine zelfstandige. POLITIE EN DEMOCRATIE ?)g
?}g (Rotterdamsch Nieuwsblad) velen maken zich bezorgd over de invoering van steeds ~ .
~ meer politiemaatregelen. Het politieèdrps is op het
~
MISSCHIEN platteland de laatste jaren enorm uitgebreid. Desondanks ~neemt de onveiligheid er onrustbarend toe, voornamelijk · ~
Misschien komt er nog een tijd, dat de Regering Hare Ma- doordat de politie een precies afgebakende werktijd heeft. ~
~ jesteit voorstelt ook de gestrafte verzetstrijders(sters) Dieven en inbrekers pogen elk uur van een etmaal hun slag · .
~ te decoreren. Maar als het dan maar zonder uitzondering ge- te slaan en kunnen zodoende maar al te vaak ongehinderd
schiedt en dus niet de maatschappelijke welstand bij de uit· opereren en worden ménigmaal nimmer opgespoord. Daar- ~
~)g gifte een rol gaat spelen. In het verzet en in de concentratie- tegenover loop de vreedzame, nuttig werk verrichtende boer
~ kampen en tuchthuizen waren wij één, d.w.z. dat onderling bij de geringste overtreding van een overheidsvoorschrift rang en standverschil werd vergeten. En als men tot het inzicht de kans, dat hij wordt overvallen door een !P.gertje ambte·
~ komt, dat de gestrafte verzetsstrijders niet langer gepasseerd naren. Wij zouden dit met verschillende voorbeelden kunnen ~.
~ mogen worden, dan zal in onze kringen stellig meer waardering illustreren (t.b.c.-bestrijding onder het rundvee, koop en ~ bestaan voor een apart ingesteld verzetskruis dan voor het mo- verkoop van een koe op de markt zonder handelsvergunning, ~
~ bilisatiekruis, dat met het verzet niets te maken heeft. enz.). Veel mensen 'hebben na de tweede oorlog op een ver•
~
~ (Aantreden, orgaan van ·de Ned. Vereniging ~::,r~iet:~;~fs:fe~~1~g~:;~~~ dir ufth:~n~:l~~;:o~~~ ~·van Ex· Politieke Gevangenen uit de Be- perk. De ·democratie wordt daarmee geèn dienst bewezen.
zettingstijd). ·
(Haagsche Post)
~ WAAR ZITTEN DIE? ~.
~ D e voorstanders van een ongereglementeerd filmwezen VERVOER EN MIDDENSTAND . ~
~
zoeke men niet onder hen, wier interesse uitgaat naar In het vervoerswezen heeft het middenstandsbedrijf steeds ~ de culturele of experimentele film, maar bij degenen, die niets een zeer grote rol gespeeld. Er is een tijd geweest, datliever willen dan zelf; zoals de Wet het uitdrukt, "het geven het vervoerswezen practisch gesproken uitsluitend bestond
~
in het openbaar van bioscoopvoorstellingen te ondernemen" met uit kleine en middelgrote middenstandsbedrijven. Zoals zich ?)ggewone amusementsfilms als b.v. de Tarzans, de Abbott en Cos- echter ook in vele andere sectoren van het economische leven ~ tello's, de George Formby's enz., zulks echter om het motto van in dit opzicht een zekere evolutie naar grotere en zeer
~
te streven naar "de goede film" en liefst zoveel mogelijk met grote bedrijfseenheden heeft voltrokken, zo heeft zich ook ~·vermijding van het woord "openbaar", zodat zij niet behoeven in de vervoerssector een groep van grotere bedrijven ge-
te voldoen aan de hoge eisen, welke aan een perfecte verzor- vormd. En zoals deze ontwikkeling ook in andere bedrijfs• ~
I
ging van filmvoorstellingen worden gesteld, en daardoor in takken een probleem heeft geschapen, dat men het midden•plaats van te stimuleren afbreuk doen aan het peil der huidige standsvraagstuk noemt, zo wordt- .op het ogenblik ook het
cinematografie. vervoerswezen met dit vraagstuk geconfronteerd. ~
· (Officieel orgaan van den
Nederlandsehen Bioscoop Bond) (Nederlands Transport) , ,,
~ . . . ' i " ~···
~~~~~~~~~~~~~·~~~~-~~~~~~~~-
