Aanbevolen citeertitel: Pari. Gesch. Dw
© ] 999 D W F Verkade c n D J G Visser
Alle rechten voorbehouden Niels uit dc/e uilgave mag worden verveelvoudigd, opgcslagen in ecn geautomatisecrd gegevens-bestand, ol openbaar gemaakt, in cmgc vorm oi op emge wijze, hct/ij elektronisch, mechanisch, door lolokopiccn, opnamen, oi op emge andere manier, /onder vooraigaande schnilelijke ioestemming van de uitgevcr
Voor/over het maken van kopicen uit dc/c uitgavc is loegestaan op grond van artikcl 16b Auteurswcl 1912jo het Besluil van 20 juni (974, Stb 351, /oals gewij/igd bi| Bcsluil v<tn 23 augustus 1985, Slb 471, en artikel J7 Auteurswet 1912, dien! men de daarvoor weltelijk verschuldigde vergoedingen te voldocn aan de Stichling Rcprorechl (Postbus 882, 1180 AW Amstclveen) Voor het overnemen van gedeelte(n) uil de/c uitgave in bloemle/ingen, readers en andere compilat lcwerkcn (ai tikel 16 Auteurs-wet 1912) dient men /ich tot de uitgcver tc wenden
No part of thivbook may bc rep/odueed in any form, by pnnt, pholopnnt, mitrofilm or any olhei mcans witbout wntlci permis-sion Irom the publisher
Inhoud
Voorwoord en v e i a n t w o o r d i n g VH Chronologisch vindplaatsen-overzicht IX D E D A T A B A N K E N W E T , E E N I N L E I D I N G 1 D A T A B A N K E N W E T 33 PARLEMENTA.IRE GESCHIEDENIS Algcmcne gedeolten 37 Arükelgcwijs 53 Artikel 1 [DefiniticsJ 53 Ai tikcl i, hd J sub a [Databank] 54 Artikel 1, hd 1 sub b fProducent van een databankj 60 Artikel 1, hd 1 sub c en d [Opvragen en heigebiuikcnj 62 Artikel J, hd 2 [Unionen] 70 Artikel 1, hd 3 [Computerprogrammd's] 72 Artikel 2 | Inhoud van het rechtj 73 Artikel 2, hd 1 [Opvragen, hcrgcbruiken cn subslanüeel deel] 74 Artikel 2, hd 2 [Auteursrecht op onderhggende weiken] 78 Artikel 2, hd 3 [Uitputting] 79 Artikel 2, hd 4 IJErfopvolging en overdracht] 83 Artikelen 3 en 4 [Rechten en phehten rechtmatige gebrmkci] 84 Artikel 5 [Bcperkingen] 87 Artikel 6 LBeschermingsduur] 106 Artikel 7 [Toepassmgscntena] 109 Artikel S [Overheidsdatabanken, wettendatabanken] 111 AHikel9[QtcertitelJ 123 Artikel If [Wy/igingcn in de Auteurswet 1912] 124 Algemeen 124 Aitikel 10 Autcuiswet [Auleursrecht op gegevensveizamehngen] 126 Artikel 10 hd 3 Auteurswet |Omschrijving Databank] 127 Aitikel 10 hd 4 Auteuiswet [Verzamehngen die nict ondci de geschnftenbescherrmngINHOUD
Overgangsbepalingen
Artikel III onderdeel Α [Overgangsbepaling sui-genens-recht] 140 Artikel III onderdeel Β [Overgangsbepaling auteursrccht] 141 Artikel III onderdeel C [Overgangsbepaling geschnftenbeschermingl 142 DATABANKRICHTLIJN 143 ENIGE RECENTE LITERATUUR 155 TREFWOORDENREGISTER 157 TRANSPONERINGSTABELLEN 159
Voorwoord en verantwoording
Op 21 juli 1999 is in werking getreden de Databankenwet, die een specifieke bescherming biedt aan producenten van databanken waarin substantieel is geinvesteerd. Deze wet vormt de implementatie van de Europese Richtlijn 96/9/EG betreffende de rechtsbescherming van databanken (hierna: de Richtlijn).
Deze parlementaire geschiedenis van de Databankenwet is uitgcsplitst over de verschillende wets-artikclen en op sommige plaatscn over delen van wctsartikelen. Bij ieder arükel(deel) is de parle-rnentaire geschiedenis chronologisch opgcnomen. Daarnaast is er cen algemeen deel waarin de algemene gedeelten uit de wctsgeschiedenis zijn opgenomen.
Op sommige plaatsen waar in de tekst naar een artikel van de Richtlijn wordt verwezen, is het betreffende richtlijnartikel (ingesprongen) opgenomen. In de tekst zijn hier en daar witregels cn tus-sen Vierkante haken geplaalste tustus-senkopjcs toegevoegd tcn behoeve van de leesbaarheid. Aan de originele tekst zelf is (verder) niets veranderd. Wel zijn sommige tekstgedeelten bij twee verschil-lende artikelcn en dus tweemaal opgenomen.
Een belangrijk deel van de waardc van deze parlementaire geschiedenis wordt gevormd door de zecr leesbare en uitgebreide memorie van toelichting. Wij hebben reden om aan te nemen dat de steiler daarvan mevrouw rar M. Reinsma is en complimenteren haar op deze plaats gaarne. Naast de tekst van de parlementaire geschiedenis zijn in deze uitgave opgenomen een doorlopende tekst van de Databankenwet, een doorlopende tekst van de Richtlijn inclusief overwegingen, transponeringstabellen (Wet-Richtlijn en Richtlijn-Wet), een opgave van enige literatuur en een trefwoordenregi ster.
Chronologisch vindplaatsen-overzicht
Implementatiewetsvoorstel 26 108
Tweede Kamer 20juhl998 24augustus 1998 13 Oktober 1998 22decemberl998 17mdart 1999 nr nr ni nr nr nr nr nr nr nr nr nr nr 1 2 Α Β 4 5 6 7 8 9 10 11 Komnkhjke boodschap Voorstel van wet Memone van toelichtingOorspionkclyke en gewij/igde tekst ι ν m advies Raad van State Advies Raad van State d d 12 juni 1998 en Nader rapport Nota van verbetenng
Verslag
Nota naar aanleiding van hct verslag Nota van wy/iging
Amendement Scheltema de Nie en Wagenaar Motic Wagenaar c s
Moüe Scheltema-de Nie c s M o ü e O P G Voscs Handelingen Tweede Kamer
17maartl999 58 ρ 3662 3674 23 maart 1999 60 ρ 3746 Eerste Kamer 23 maart 1999 3mei 1999 7]um 1999
ni 227 Gewij/igd voorstcl van wct
nr 227a Veislag van de Vaste Commissie vooi Justitie nr 227b Nota naai aanleiding van het veislag
Handelängen Eerste Kamer
6juh 1999 37 ρ 1592 1594 Staatsblad
20juhl999 303
De Databankenwet; een inleiding
1. Achtergronden
Sinds 21 juli 1999 heeft Nederland er weer een nieuw intellectucel eigendomsrecht bij: het recht
van de producent van een databank, geregeld in de op die dag in werking getreden Databankenwet.
Werd de combinatie 'databank en wetgeving' voorheen vaak geassocieerd met kwesties van pri-vacy en inbraak in vertrouwelijke bestanden (computercriminaliteit), daarmee heeft de nieuwe Databankenwet (Dw) van 1999 niets van doen.
Ter uitvoenng van de Databankrichtlijn van 11 maart 1999 (96/9/EG) (hierna: de Richtlijn) geeft de nieuwe Nederlandse wet de databankproducenten, kort aangeduid, een minstens 15-jarige bescherming tcgen hct zonder toestemming 'opvragen en hergebruiken' van 'substantiele' delen. Daarnaast is het auteursrecht met betrekking tot databanken ietwat aangepast.1
Databanken
Databanken omschnjven we voorlopig2 als: uitvoerige gegevensverzamelingen. De term
'data-bank' (ook de term: data base) is rond 1970 in zwang gekomen. Dat ging hand in hand met de oprukkende 'computerisering', zoals men het toen noemde. Later werd gesproken over 'de ontwik-keling van de informatiemaatschappij'. Dankzij digitalisering groeiden de mogelijkheden exponen-tieel voor opslaan, reproduceren (zonder kwaliteitsverlies), zoeken, veredelen en overbrengen (transmissie); cn nog meer algeleide en/of verwante functies.
Wat een databank nu precies was en is: het zei iedereen die wilde meetellen wel iets. Dat je er potenticel heel veel mee kon, wist mcn ook. Dat een databank ook een spcciaal intellectueel-eigen-domsrechtelijk beschermingsstatuut zou moeten krijgen, los van de eventueel toepasselijke auteursrechtwetgeving, lag nog niet zo maar voor de hand.
Snelle doorvoering speciale bescherming
De hedendaagse (1999) auteursrechtbescherming kan je een ontwikkelingsgeschiedenis van min-Mcns een paar honderd jaar toekennen. De Nederlandse Wct op de naburige rechten (WNR) (voor onder meer uitvoerende kunstenaars en fonogrammenproducenten) trad op 1 juli 1993 in werking en kende een geschiedems van minstens 90 jaar, gerekend vanaf het ALAI-congres te Weimar in 1903. Daarbij vergcleken is de Databankrichtlijn 96/9/EG er in sncltreinvaart gekomen, met een
Zoals de titel op dc/e pagma aangccfl, gaat hei hier om cen inleiding op de Databankenwet, en met een inleiding op de
Databankrichtlijn, al komt de/e iaatste natuurhjk gedutig en vnj uitvoeng ter sprake. Het ons tot nu toe emge bekende
commentaai in boekvoim op de Databankrichtlijn is het (vecl te duic) bockje van J L Gaster, Der Rechtsschutz von
Datenbanken, Köln (Carl Heymanns Verlag) 1999 Gaster is de ambtenaar van de Europese Commissic achtel de
Richl-lijn Gastet meldt het uitdrukkchjk in /ijn 'Vorwoit' cn /cgi tc sehnjven 'aus dci Siüht des Gemeinschaftsgeset/gebers'. Met dit Iaatste moct mcn wcl oppassen Heel wat stellingnaiTien van Gastet gcluigen van cen peisoonhjkepreoceupatiemet de matene De Euiopcsc Comnnssic ambtenaren is (/ijn) echter met de Richtlijnwctgever. dat zijn de Raad en hei Euiopc-sc Pai Iemcnt, en dan gaat hei om heel wat meci mcnEuiopc-sc/i dan den Een Iraai, uitvoeng Nedeilandstalig coinmentaai op de Dalabanknchthjn is nog steeds het arlikcl van Η Μ Η Speyart, destijds namens het Nederlandse Ministcnc van EZ
INLEIDING
wordingsgeschiedems van slechts een jaar of tien De Nedeilandse invoenngswet trad /o'n 3,5 jaar na de publieatie van de Richthjn in weiking 1
De Europese Comrmssic kwam met haar eerste gedachten hicrovcr naar buiten in een Groen boek van 1988 Het eeiste ofliciele Commissievoorslel, nog allecn gencht op een spcciaal instru ment voor elektronische databanken, kwam in 1992 Na een tot niet-elektromschc databanken ver-ruimd gewy/igd voorstel van 1993, werd in Brüssel de 'common posiüon' bereikt injuli 1995 Na amendenng op basis van het codecisie-besluit van het Europese Parlemcnt van 14 detember 1995, werd op 26 februan 1996 de Databanknchtlijn 96/9/EG officieel aangenomen
Het Ncderlandse implementatiewetsvoorstcl werd wehswaar pas op 20 juli 1998 naar de Twee de Kamer ge/onden (toen de Richthjn al ruim 1,5 jaar geimplemenlecrd had moeten zijn), maar daarna ging het relatief snel een jaar en een dag later, op 21 juli 1999, trad de Databankenwet in werking
Duaal regime van de Richthjn, auteursrecht en sui-gcncns recht
Richthjn 96/9/EG houdt met betrekking toi de bescherming van databanken een tweetal regimes in Naast de harmonisauc van het klassicke autcursrecht voor 'veizamclwerken', waaronder databan-ken kunnen vallen, IS er een /ogenoemd sui genens (letterhjk 'eigensoortig') regime De structuui van de Richtlijn ziel er als volgt uit
Hoofdstukken 1 cn 4 gemeenschappehjkc bepahngen, Hoofdstuk 2 auteursrecht,
Hoofdsluk 3 sm-genens recht
In de Nederlandse Databankenwet vindt men die structuui met terug De autcursieehtehjke Richt-lynregels /ijn verwerkt in de bestaande Nederlandse Auteurswet 1912 (Aw) dat was een betrekke-hjk eenvoudige operatie Daarover aan het slot van dc/c Inleiding nog lets
Er is over gedacht het sui genens-rethl in een aanhangsel van de Auteuiswet of in een nieuw hoofdstuk van de Wet op de nabunge rechten neer te leggen 4 Maar een aparte wet (van slechts
negen artikelcn plus overgangsartikel) bleek loch de beste ofminsl siechte optic
Redenen voor een zogenoemd sui genens-n?#!me
Voor de invoering van een nieuw eigensoortig (sui generis )beschermingsinstrument /ijn een paar redenen tc geven een min of mecr dogmatische, en cnkele (meer) opportunistische redenen
De dogmatische reden is dat het soort bescherming dat men /ocht vooi de investeiende dalabank
producent met oi slechts op gewrongen wij/e in een van de bestaande intellectuele eigendomsicgi-mes tc passen /ou /ijn met in het auteursrecht,s met bij de nabunge rechten van de WNR, laat staan
in het octrooirecht en het 7ogenoemde rnodellenrccht
Bescherming via wetgeving tegen ongcoorloojde mededmging zou eerder in aanmerking kun-nen komen In Nedeiland bestaat, anders dan in vcrschillende andere Europese landen, ovengens
3 Niet gebroken iscvenwel hetsnelheidsrccoiddat eerderwerd gevcstigdbij de/gn chipswctgcving EG nchtlijn 87/54 cn de Nederlandse wet op de besehcrming ν tn oorspronkclijke topograiieen van halfgeleiderprodueten van 28 okiober 1987
fer/ijdc twaali j tar na dato lijkl die wetgeving althans in Nedtiland nog steeds een doodgeboren kind
4 (Jose nadirs kunnen in de mumme van toeliehting nog enkele per ongeluk met uilgewisle spoien vinden van de kenne lijkt aanvankehjke optie van regeling van het sui genens reeht in een ap irle aldeiing υ de Auteurswet
5 Onvcimmderd een beperkt ver/aineiaais autcursreeht voor de onginele dalab irik maker/ver/ame! tai diarovei later Vcrderop ook over de omstreden /gn gesehnflenbeseherming een Stiefkind s/dn de Nedei landse Auteurswtt 1912
INLEIDING
niet een wct als de Belgische Handelspraktijkenwet ot het Duitse Gesetz gegen den unlauteren
Wettbewerb (UWG) In ons land wordt die mateiie bijna helemaal 'opgehangen' aan het
onrechtma-tige daad-arükel 6 162 Burgerhjk Wetboek Onderbrenging in deze regionen IS overwogen, maar leidt (om tegehjk ook nog een dogmatisch bczwaai tc noemen) tot juridische pioblemen als het gaat om overdracht van rechten En oveidrachl moet mogelyk zyn ingevolge artikel 7 hd 3 Richtlijn
Reciprociteit in plaals van gehjkstelhng Dan nu aandacht voor de pnmair opportunistische rede nen 'Opportunistisch' wordt hier ovengens als een helder en neutraal woord gebnukt Voor alle
wetgeving op het gebied van de intellectucle eigendom (afgekoit IE) geldt in hoge mate dat die altijd de vrucht van lobbies (ook een neutraal woord) is geweest En vooi een snel resultaat als hier aan de orde, was een lotse mate van wendbaarheid of opportunismc gewenst
Een /waie leden om /o nadrukkelijk te kiczen voor een sui genens-stehcl, was gelegen in het internationale verdragenrecht op het gebied van de IE Twee oude, bclangrijke wereldomspannende verdragen zijn het Verdrag van Panjs ιη/ake de industnele eigendom (octrooien, melken, modellen,
ongeoorloofde mededinging) en de Berner Conventie (auteursrecht) Het punt is dat de belangnjk-stc regel van deze beide verdragen is de assimilatie- of gehjkbelangnjk-stclhngsregel Onderdanen van aan geslotcn staten knjgen in ledere andeie aangesloten Staat dezelfde bescheiming als de onderdanen van die andere Staat zelf Anders gezegd voor verdragsonderdanen geen discnminatie naai woon-plaats oi nationahteit
Welnu, toepassing van deze verheven gelijkstellmgsregel is wat de protagomsten van de spe-ciale databank beschei ming, inclusicf al gauw de Europese Commissie, hier nu juist niet wensten Waarom niet7
In de documenten komt inen de mderdaad opportunistische 'Fort Etuopa'- argumenten tegen
]n Brüssel is men sterk in ge/wollen taal, waarbij bescherming als hier aan de orde voor de investe-nngen van de Euiopcse Industrie 'absoluut noodzakelijk' wordt genoemd, om ons Eutopeanen niet internationaal de boot te laat te missen in de concurrentie tegen de VS en Japan Het officiele argu-ment is dan dat de investenngen van de Europese Industrie nu meteen heel goed beschermd moet Worden, andeis komt de databankenindusti IC in Europa niet van de giond Ondeitussen worden die W de rest van de wereld (lees VS, Japan cn nog een aantal high tec/j-landen) niet adequaat beschei md, zo wordt gezegd, want daar ontbreekt loegesneden wetgeving Toepassing van de assi-milatiercgel zoii dan meebrengen dat de produeten van de buitenlandse coneurrenten hier prachtig beschermd /ouden /ijn, tcrwijl de Europese databankproducenten daar in de kou zouden staan Dat !s ongewenst Pas als andere staten even sophisticated wetgeving hebben als ons meuwe Europese sui gcncrn-iecbi, kan er gehjkgesteld worden
De/e officiele argumentatie om in de Europese Richtlijn niet voor de gehjkstelhngsregel, maar daarentegen voor het reciprociteitspnncipe te kie/en, heeft in dit geval ook gewelkt Daarom was het nadrukkelijkc etiket sui generis nodig ' Intrinsiek geven wij geen dubbeltjc voor de argumen-tatie Voor Rang (/uuitjes) mag men doen geloven dat het alleen Rang zou zijn als er Rang op Staat,7
Juristen weten beter Industi lelc Eigendom kan ook Industnele Eigendom zijn als ei geen Industne-lc Eigendom, maar sui generis op Staat
Is de gemaakte keuze daaimce onjuist of vei werpchjk7 Daarby passen een paai lelativenngen
De eei sie is dat de VS de rest van de weield ditzellde 'kunstje hebben geflikt' in dejaren tachtig, met de wetgeving ιη/ake 'Semiconductor Chips' ofwel topografieen van halfgeleideiproducten 8 Wat de
Amenkanen konden, kunnen wij m Euiopa ook
6 Vgl ook müder Sptyati ΑΜΠ996 ρ 1761k ondeiaar du da 11 echtci pLr ongeluk tcciprocitcilsbcginsel schnjll ter wijl hi| assimüiliebcginscl bedoclt
' Nadr de bekende sldgzin uit d<* j ucn /estig cn /eventig
I N L E I D I N G
Wij denken evenwel dat de Godfathen van de Databankrichtlyn in het geheel met wakker lagen van bo/e Amenkanen Wij vermoeden integendeel dat zrj, samen met veel Amenkaanse en mogelijk met een paar Japansc beschernningsbelanghebbenden shmmer zijn geweest
Multinational? Gaat het in de werkelijkheid aan het einde van de 20e eeuw echt om een tegenstel
ling Europa/VS en Japan > Het valt te betwyfelen En, als dat toch zo /ou zijn een beetjc Amen-kaanse of Jdpanse databankbelanghebbende vindl wel een 'multinationar-constructie met een in de EU gevestigde dochter als rechthebbende voor een Europese vananl en/of als coproducent van
wortd Wide versies ' Ondanks de sm generis-regeK houdt men de belangnjke buiteneuropcse
con-glomeraten dus echt met als onbeschermd buiten de deur 'in afwachting van' de 'adequate' VS ol Japanse wetgeving
Toch hadden de doordenkende belanghebbenden, /owel in Europa als daarbuiten, er wel belang by om het /o voor te stellen, en om de Europese regelgevende organen dat ook te lalen denken en/of zeggen''' Ookdit nadere opportumsme laat zieh verklaren
Werkehjke tegenstelling De werkelijke tegenstelling lag en hgt rond het jaar 2000 natuurlijk tussen
de producent enerzijds, en de gebruikers, groot en klein, ander/ijds " En dat IS in de VS en diverse andere njke buiteneuropese landen net /o goed het geval als in Europa De reden om het gekunstel de sm genens verhaal en het gekunstclde Fort Europa-verhaü te omarmen, kon dan ook (terecht) met dienen om aan de dialoog met de gebruikers te ontkomen
Maar deze presentatie was wel lucratief om de speciale bescherming op relatief körte termijn in Europa van de grond te knjgen, zonder gedwongen te zijn daarover meteen in wereld-WIPO-ver
band11 te moeten onderhandelen Dan zou (afge/ien van de VS en Japan) met nog meei dan honderd andere landen en tal van NGO's11 moeten worden onderhandeld, en met te vergeten met het
WIPO-Bureau zelf Met alle vermoedehjk zeer grote vertraging van dien
Wij houden het er dus op dat de belangnjke, grote databankproduccnten ook buiten Europa, de gang van /aken rond Richthjn 96/9/EG met haar sm genen y-rechl 70 niel gestimuleerd hebbcn, dan toch apprecieren Via hun Europese ventures /ullen zij er in Europa al van kunnen profiteren Bovendien hebben zij in eigen land aan de hand van het Europese voorbeeld een krachüg argument om de regeringen te benaderen vooi sooitgelijke wetgeving, die als gezegd in wezen gencht is op een betere rechtspositie van ondernemers tegenover gebruikers
Databankrecht ah Phoenix van mtgeversrecht
Nog een geheel andersoortige opportunistische reden voor steun aan een snelle specifiekc data-bankbescherming, is gelegen in het schipbreuk lijden in veel landen van oudere pogingen om te komen tot een specifiek wettehjk mtgeversrecht
9 Vgl ook een opmerking in die nehling bij Gaster ο c nr 677
10 Niet moeilijk omdat die ^ich/elf graag voor een dapper ruropecs lniliaüel op de borst kloppen
11 De bekende argumentaüe van reehlhebbenden/ijde <m ι \r nict van gcbruikcrs/ijde) dat hier g6Cn tegenstelling /ou liggen
omdat een goede beseherming de gebruikersbelangcn dient 1 iteri wij hier ter/yde Lr /it icts in maar /6 eenvoudig IS het natuurlijk helemaal met
12 W1PO = de aan de VN geafhlieerde World Intellettual Property Orgam/ation (hrans OMP1) WIPO is dt, uitvoerende organis Hie voor /owel de Berner Conventie als het Verdrag van Paii|s die /oals eerdor vermeid hei assimilatiebeginsel [unteren
13 NGO s ~ Non governmtntal Orgam/ itions
I N L E I D I N G
Wel geschnftenbescherming Relatief gunstig voor drukkers en uitgevers, ook rechtsvergehjkend
be/ien, was in Nederland de uit de 19e eeuw (of eerder) daterende en in de Auteurswet van 1912 eveneens om opportunistische redenen gehandhaafde zogenoemde geschnftenbescherming Ter-wijl de Auteurswet voor bescherming van werken in het algemeen als drempel een 'eigen oorspron-kelijk karakter en persoonlijk Stempel van de maker' veieist, IS voor geschnften zonder zodanig karakter toch een para-auteursrechtehjke bescherming beschikbaar Door de Hoge Raad is deze bescherming in dejaren rond 1960 afgebakend en ingeperkt ten opzichte van het 'echte' auteurs-recht, maar wat overbleef was nog altyd bescherming van openbaar gemaakte of openbaar te maken geschnftenmatenaal tegen ontlening met eenvoudige herhahng '4
Voor de hand hggend was het om deze geschnftenbescherming met beperkt te achten tot druk-weik en papier, maar nadat moderner infoimatiedragers hun intrede hadden gedaan, evenzeei op digitale, met met het blote oog leesbare vastlegging, vermemgvuldigmg en verspreiding l5
Sommige EU-landen kenden vergehjkbare para-auteursrechtelyke beschermingsvormen, met name de Scandinavische landen, terwijl in Engeland de drempel voor de 'Copyright'-bescherming van oudsher laag lag Maar met alle EU-landen konden een vergehjkbare regehng laten zien ßovendien wilden de uitgevers(-orgamsaties) meer
Geen modern 'uitgeversrecht' De vroegste vormen van bescherming van mformatiedragers, tevens
de voorlopers van het auteursrecht, moeten ongetwijfeld worden gekenschetst als drukkers-
ofuit-gever\bescherming " De auteur was met als eerste aan bod of stond geheel in de schaduw Er waten
enige honderden jaren voor nodig geweest, tot ver in de 19e eeuw, om de auteur de onginair
recht-hebbende te laten worden, waarbij de uitgever met meer dan van de auteur afgeleide (over te
dra-gen) rechten kon verkrijgen
Rond 1990 werden echter in Nederland en eiders in Europa pogingen ondernomen om wedeiom te komen tot een zelfstandig wettelyk uitgeversrecht In de rechtsgeleerde literatuur kregen zij zacht gezegd een pover onthaal " naast dogmatische bezwaren werd een eigen wettehjk uitgeversrecht goeddeels overbodig geacht, nu de uitgever zieh via contractuele verwerving van auteursiechten en verzamelaarsauteursrechten van voldoende bescherming zou kunnen voorzien
Nadat het geweld van argumenten voor speciale bescherming voor producenten van elektronische databanken een gcwillig oor bleken te hebben gevonden, kreeg de uitgeversmissie meens weer een kans Was het met' volkomen willekeung' en 'kunstmatig' om bij databanken onderscheid te maken tussen elektronische en met-elektromsche produeten, zo werd nu verdedigd En dat werd alras beaamd, ook door de Europese Commissic, met haar gewijzigd voorstel van 1993 Omdat de posi-tie van de producenten van elektronische databanken pohposi-tiek goed lag en inmiddels geaeeepteerd Was, werd verdrongen dat lnüinsiek dit gelykstelhngsargument zieh omgekeerd even goed tegen de bescherming van de elektronische databanken zou kunnen keien , en de oude bezwaren tegen het uitgeversrecht zoals kort tevoren nog verdedigd jegens de foho-uitgever werden even gemakkehjk vergeten, of raakten ver op de achtergrond
Daarmee werd de steun vanuit het bcdnjfsleven vooi de totstandkoming van de sm-genens-bescherming eens te sterker, nu ook alom vanuit het tevoren gefrustreerde klassieke uitgeversgilde
1 4 Vgl uitvocng Spoor/Vcrkadc Autcunrtcht, 2e druk 1 9 9 \ nrs "50 55
15 Ibidem, m 53 (p 74) Vgl bijv reeds (mipliuet) Pics Rb s Gravenhage 5 november 1991, Computerrecht 1992 ρ 77
Blb 1993, ρ 391 (Subsidiedisk/Subsidiewtj/cr)
16 Ibidem, nrs 12 15 cn aldaar vermelde verderc lileratuui
17 Vgl Spooi/Vürkade ο c ,nr 251 cnaldaai vermeide verdeie literatuur, melnamcWJ Soetcnhorsi, De bescherming vande
I N L E I D I N G
Historische consistentie of waan van de dag9 De vraag dringt zieh op of creatie van een nieuw exploitantenrecht via de Europese Databdnknchthjn en in het verlengde daarvan de Nederlandse Databankenwet, sub specie aeternilalis moet gclden als politiek-Europese 'waan van de dag', of juist als historisch consistenl
Men moet maar durven om daai reeds anno 1999 lets over te /eggen, en we spreken dus in 'enerzijds/anderzijds'-taal Enerzijds IS het merkwaardig om te constateren hoe gemakkelijk na de af/wenng van eigen rechten van exploitanten/mvesteerders van informatieproducten in de tweede hellt van de 19e eeuw en de vervanging daarvan door auteursrecht van de scheppende mens, de uit-gever/exploitant dank/ij de digitale snelweg weer de /egekar kon laten njden Daarby wordt onver-wacht de jarenlang spraakmakend verketterde18 'geschnftenbescherming', het taaie rehet van voor
de 19e eeuw, in wezen meer dan gerchabiliteerd Waan van de dag9
Anderzijds is, ondanks de auteurs-'Wendc' van het cind van de 19e eeuw, de (exploitanten-) geschnftenbescherming, nooit helemaal weg geweest, in Nederland met, en in veel andere landen - daargelaten de precie/e wettelyke of rechterhjke constructies - evenmin Dat heelt dus lets van het bloed dat blyft kruipen waar het met gaan kan, oitewel lets van historische consistentie
Feit is dat wat later auteursrecht ging worden, zyn oorsprong vond in drukkers-, uitgevers- en boekverkopers-pnvileges, waarby met de intellectuele lnveslenng centraal stond, maar de mveste-nng met het oog op de divulgatie van de intellectuele boodschap En onverminderd de wensehjke beloning van het mlellect aannemelijk lijkt dat de gedreven intellecluele mens gemakkchjker in beweging te brengen is om los van die beloning /ljn prangende boodschap of kunsl te laten hören of zien, dan degene die voor de wijde verspreiding moet zorgen - en daarvoor arbcid en kapitaal moet beköstigen, en zcll ook nog een bolerham wil eten Als financienng daarvan met lukt via een afge-leid auteursrecht, en ledereen die inspanning toch wel nuttig vindt, dan ligt mwilhging van het ver-zoek om een eigen wetteh/k exploitatierecht - naar historisch voorbeeld - wel weer voor de hand Voor de overheid lijkt het op het eerste gezicht goedkoper dan financiele Sponsoring per projeet, waarbij bovendien het gevaar van censuur bestaat
Nederland in Europa Het is ons met bekend in hoeverre Nederland in Brüssel de totstandkoming
van de Richthjn heeft gesteund, dan wel heeft tegengewerkl of lets daartussen in Wat /ich wel laat constateren, is dat de Nederlandse wetgever, met name de regenngskant, /ich met gehaast heeft bij de implementatie Voorts is de Richthm vnj 'minimaar geimplementcerd, in die zin dat van de uit-zondermgsmogelijkheden, waar die werden gezien,l; gebruik is gemaakt Verder valt op dat de
Nederlandse wetgever geen ammo had du wetgevingsproduet te vooi/ien van toeteis en bellen ten aan/icn van de vermogcnsrechtehjke aspeclen (co-databank-rechthebbenden e d ) , en de civiel-rechtehjke en strafciviel-rechtehjke handhaving De zes jaar eerder totstandgekomen Wet op de nabunge rechten grossierdc nog in zo'n twmtig wetsartikelen daarover De Databankenwet laat alles over aan het commune burgerhjk recht, en van bij/ondere beslagregelmgen, laat staan strafrecht, is gecn sprake
Bhjft de vraag naar het nut van een beschouwing als de vorenstaande Beantwoording de/er/yds van die vraag vergt uiterste bescheidenheid Het gaat om een observalie van de totstandkoming van het databankenretht met diverse accenten, tien of zo, die eldcrs nog met openbaar werden aange-troflen Zij gaven een kijk op een intelligent lobby- en wetgevingsproces Maar daar heelt men mogelyk met zoveel aan
18 Door Η Cohen Jchoram, onder mecr in AA 1979,p 145,Wfi 1981,ρ 1107 Λ«.(1988,ρ 355,ρ 7&4,Handelmgtn NJV
198S II ρ 61,AMI 1990, ρ 52enp 56(nolcn),WÄ 1992 ρ 1542 Vgl ook Gerbrandy, ρ 76 en Handclmgin NJV1988-II, ρ 24, en Vandcnbcrghe, lbid 1988 NJV1988-II, ρ 58, dkmede Holt/er AMI 1993, ρ 63
19 Wcllicht werd er hier cn daar le wunig ruimtL aanwe/ig geaclu /ie nadLr in clt-hooldlekst
I N L E I D I N G
Voor7ovei men de hiervoor geschetstc achtergrond voor redehjk betrouwbaar wil houden, kan dat intussen helpcn om te begnjpen waarom de Richllijn en de Databankenwet zo vol zitten met op zyn rninst elastische termen en vage compromissen Bij de uitleg van die tcrmen en compromisiormules kan de rcchlspraküjk wellicht haar voordeel doen met een blik op de met altyd even fraaic achter-liggende bedoehngen Die /ljn in de Richtlynconsideians en in de officiele parlementaire geschie demssen soms met te vinden en soms in erg wollige of 'mooie' woorden verhuld
2. De Databankenwet in hoofdlijnen
Weinig voorbeeld wetgeving en veel vage normen
De Databankenwet geeft producenten een sui-genens-recht De wet IS ook een vui-generis-wel', waaibij de bestaande intellectuelc eigendomswetten maar heel weinig voorbeeld-matenaal hebben kunnen leveren
Sterker nog de elastische teimen, en dat nog wel bij kernbegnppen, maken de Databankenwet tot een wet waar moeilijk vat op te krijgen is Juristen zrjn nu cenmaal tot op zekere hoogte opge-voed tot schiiftgeleeiden Maar ook zonder die habitus vertel als advoeaat of bednjfsjunst, of beshs als rechter dan maar eens, met wemig aanknopingspunten in de wetsgeschiedems, wat een databank is die 'in kwalitatier of kwantitatief opzicht getmgt van een substantiele investenng' (art
I ondei a) Alleen /ό'η databank gemet een zekere bescherming onder het sui-genens-recht Een
'/ekere' bescheiming, jawel, want de volgende vaagheid is dat die bescherming geldt voor 'de opvraging en/of hei hergebruik van het geheel ofeen in kwahtatief of kwantitatief opzicht substan
tieel deel van de inhoud' (art 2 onder a) of 'het herhaald en/of systematisch opvragen van ( ) met-substantiele delen ' (art 2 hd 1)
Niet allcen de pnvaatrechtelijk gesthoolde junst kan hier moeih)k handen en voeten aan geven De gewone burger 'die geacht wordt de wet te kennen' heeft het ei natuurhjk minstens zo moeilijk mee Bij de parlementaire behandehng van de Dw is door de kamerleden dan ook stevig geklaagd over dc/e 'open normen' En alle flinkheid in de mimstenele memones ten spijt kon minister Kort-hdls bij de mondelmge behandehng hier best in meevoelen
Toegegeven moet worden dat kartelrecht-junsten wel dergelyke vage normen in de wetgeving kennen, en er - naar het hjkt - ook mec hebben leren werken Omgekeerd mag echter worden gccons'ateerd dat het vele jaren, 70 met een decenmum of meer gekost heelt, eer wettchjke begnp-pen als 'merkbare concurrentievcrvalsing', 'machtspositie', 'relevante markt' en dergelyke, in de nxhtspraktijk een invulhng hebben gevonden die precedentwaarde en daarmee voorspelbaarheid konden oplevercn 2" Net /oals het mededingingsrecht, mag het databankenrecht 7ijn kans op mvul
ling cn ontwikkehng via tnal and error krijgen De junst die daarby afziet van een te veel schnft-geleeideninstelling, maar nog wel geinspircerd bhjft door de ars bom et aequi, moet dan wel ervoor pleiten dat het voorlopig gebrek aan duidehjkheid met te 7eei ten koste mag gaan van hen die, ook niaar /oekend en lastend, als gedaagden by de rechter in leite als procfkomjnen moeten dienen
De Dw, de Nederlands-wettehjke neerslag van een Richllijn, behelst uiteiaard communautair EU recht, dat in hoogste msUntie door het Hoi van Jusütie der Euiopese Gemecnschappen (HvJ
EG) moet worden uitgelegd Onze nationale wetgever kan daai mets aan doen, en in de parlemen-taire geschiedems hiema treft men de verzuchting dat het antwoord van het HvJ EG moet komen, dan ook fiequent aan Dit betekent echter ook dat het verkrygen van meei duidehjkheid afhankehjk is van junsprudentie uit Luxembuig en dat is een lange weg boven op de proceduie bij de
nationa-20 /over was het nog l<mg im t toen WΙ Η lardl als NJ V vooi /ittei in 1963 de staf bi ak over de open normen in de k irlelbc
pilingcnvanhett-G Vcrdrag llarulclmf,cn NJV U63 II ρ 4 8 L lustmri st npüti cn de vr lag is oi wat de verduidüij
I N L E I D I N G
le mstantie(s) zo'n twee jaar Hei zocken en tasten kan dus wel meer dan een decenmum duren,21 net
als bij het kartelrecht
Databanken, informatiemonopohes en kartelrecht
Sprekend over kartelrecht het databankenrecht beschermt naar /yn aard informatiemonopolies, daar waar de databankproduccnt (realiter) de 'cnige bron' van de desbetreffende informatie IS denk aan een gids van telefoonabonnees met nummers Is het uitoefcnen van het recht daarop dan niet in strijd met het kartelrecht7 Niet /onder meer Aanvankehjk was het de bedoelmg dat de Richthjn zell
anti-kartel-bepalingen /ou bevatten Daar is van afgezien, mede omdat het HvJ EG in 1995, toen het werk aan de Richthjn nog gaande was, een in de/e context belangnjk arrest wees het Magill arrest22
Het ging in die /aak, beoordeeld op basis van arükel 86 (nu 82) EG-Verdrag om omroeppro gramma-gegevens voor tv-gidsen voor de lerse markt De omroepen weigerden die te verstrekken resp te hcentieren aan de onafhankelyke uitgcver Magill
Het HvJ EG oordeelde dat de omroepen de emge bron waren van de tv programmagegevens Zij beschiktcn daarmee over een feitelyk monopohe en zyn dus in Staat een daadwerkelijke mcde dinging op de markt van wekehjksc tv gidsen te beletten (r ο 47)
Gcoordeeld werd dat een naar nationaal recht als 'auteursrecht' aangcmerkt recht op de program-magegevens daarmee met ontsnapt aan elke toetsing aan artikel 86 (nu 82) EG-Verdrag (r ο 48) Onder uitzonderlijke omstandigheden kan de uitoefening van het alleenrccht, met weigenng om een hcentie te verlenen, inderdaad misbruik opleveren, aldus het hof in r ο 49 50 Bij ontbreken van een substituut voor een wekehjkse tv gids met programma's van de dne ter plaatsc ontvangbare omroe-pen, waardoor de kijkers gedwongen werden verschillende gidsen te kopen en deze naast clkaar te leg-gen, hebben de omroepen met hun beroep op auteursrecht de introducUe belet van een meuw produet, namelijk een alomvattende wekehjksc tv gids Dit levert misbruik op in de /in van artikel 86 (nu 82), tweede alinea, sub b EG Verdrag (r ο 52-54) De weigenng vond geen rechtvaardiging in de
acüvitei-ten van het televisiebcdnjf, noch in die van het uitgeven van tv-gidsen (r ο 55) Ook kon als misbruik
van machtspositie worden aangemerkt het zieh voorbehouden, door het weigeren toegang te verlenen tot de basisgegevens, van een afgeleide markt, te weten de markt voor wekelijkse tv-gidsen (ι ο 56) De Europese Commissie kon, aldus per saldo het HvJ EG, de omroepen - onder bepaalde voorwaar-den, waaronder het betalen van een royalty - verphehten de gegevens te verstrekken (r ο 90-92)
ßij de totstandkoming van de Databanknchtlijn zijn, als vermeld, aanvankehjk beoogde speci-fieke 'kartelrechtehjke' dwanghcentiebepalmgen uitgebleven, nu het Magill arrest voldoende nch-ting zou geven voor toepassing van het algemene kartelrecht De considerans van de Databankncht-lijn legt dat vast (alinea 47), evenals artikel 13 van de Richthjn ('De bepahngen van deze richthjn doen geen afbreuk aan de wettehjkc bepahngen betreffende met name het kartelrecht') Ook het
nationale kartclrecht kan dus worden ingeroepen tegen al dan met op de Databankenwet stoelende
informatiemonopohes Dat is eens temeer vermeldenswaard nu Nedcrland twee jaar na de totstand-koming van de Richthjn en anderhalf jaar voor de inwerkingtreding van de Databankenwet, per 1 januari 1998 een nieuwe Mededmgingswet kreeg De eerste zaken verband houdende met infor-matiemonopohes en daarmee de Databankenwet hebben met lang op /ich laten wachten 21
21 Bij het moderne mtcursreeht in Nederland naar de wet van 1912 is het in /ekert. /in met /o heel andere geweest Veel belangnjkevragenoverdebcgrippen werk openbaar maken cn verveclvoudigen werden door de HogeRiidpas in de jaren derlig t/m /estig be intwoord Niettemin onder de wel van 1912 moet loeh heel w it m66r van de aanvang af duidelijk /ijn gewecsl dan ondei de D itabanknehthjn resp de Dw
22 HvJ LG 6 apnl 1995 (gevoegde /aken C 241 /95P tu C 242/95P) Jm I995 Ι ρ 743 NJ 1995 492 m nt DWl·V
23 Vgl met name de /aak lelegraaf/NOS e s ovei omroepprogramma s /ie onder meer Mediuforum 1999/2 ρ 70 72 met vermelding aldaar van vindplaalsen van eerdeie instanties en de /a ik Denda e s /KPN over elektromsehe teleloongidsen /ie Iddtstclyk Mcdiajorum 1999/4 ρ 127 129 mcl vermelding aldaar van vindplaatsen van eeiderc instanties
INLEIDING
Artikel 1 hd 1 Defimties
Artikel 1 lid 1 Dw bevat defimties van 'databank', 'producent van cen databank', 'opvragen' (new
tyeak voor verveclvoudigen), en 'heigebruiken' (newspeak voor openbaar maken) '4
Databank
De databank woidt omschreven als 'een veizameling van werken, gegevens of andere zelfstandige elementen, die systematisch of methodisch geordend en afzonderlijk met elektronische middelen of anderszins toegankchjk 7ijn en waarvan de verknjgmg, de controle of de presentatie van de inhoud in kwahtatief of kwantitaüef op/icht getuigt van een substantiele mvestenng'
Bij deze definitie IS met name teiuggevallen op Richthjn-artikel 1 hd 2 en op de considerans sub 17 en 21 Bij enkele elementen staan wij nader stil
Voor een databank is niel vereist dat het gaat om werken in auteursrechtelyke zin, en zelfs met een verzamelmg van op alfanurnencke gegevens terug te voeren data
Voor een databank is evenmin vereist dat het gaat om een elektronische veizameling Voor de praktijk is het belangnjkst dat in elk geval bij omvangnjke naslagwerken op papier (bijvoorbeeld cncyclopedieen of tijdschnftenjaargangen) sprake kan zijn van databanken in de zin van deze wet BIJ elektronische databanken moet men /owel aan Όη lme' als 'off hne' (cd rom-dragers) denken,
cn dus evengoed aan 'dynamische' als aan 'statische' databanken
Vereist is dal er sprake is van ordening wat de oud-papier ophaler verzameld heelt, is reeds
daarom geen databank Oveugens roept het ordeningsvereiste in een digitale omgeving eigenaardi-ge vraeigenaardi-gen op, nu wat (nog) met of nauwelijks systematisch oi methodisch eigenaardi-geiangschikt was, dooi de digitale vastlegging daartoe al wel op een sooit presenteerblaadje kan woiden aangereikt25
Niet-temin is het duidehjk de bedoehng dat een drager met digilaal opgeslagen matcne met reeds daai-omecn 'databank'is
Vereist is voorts - met alleen voor de bescherming ingevolge aitikel 2 Dw, maar zelfs om te
mögen sprcken van een databank in de zin van arükel 1 van deze Databankenwet (sui-generis-regi-mc) - dat 'de verknjgmg, de controle of de presentatie van de inhoud in kwahtatief of kwanütatief opzicht getuigt van cen substantiele investeiing'
AI eerdcr in deze Inleiding kwam ter spiake dat de Richtlijn(-geschiedems) de justitiabelen en de Juristen op dit - loch essenticle - vertrekpunt vooi de toepasschjkheid van de wet lehjk in de *>teek laat Dat de 'substantiele mvestenng' met alleen kwantitatief maai ook kwahtatief mag zijn, indiccert dat tijd cn/of geld met de emge maatstaven hoeven te zijn Het wegen van 'kwahteit' is echter glad IJS, en over de vereiste hoeveelhcid tijd en/of geld weten we ook nog haast niets Het-Mfdc gcldt vooi de alteinaüeventnts verknjging en/of controle en/ot presentatie van de inhoud, die kan leiden tot de substantiele (kwantitatieve of kwahtatieve) mvestenng
Het meeste (kwantitatieve) houvast geven dan nog de mededehngen in enkcle Richthjn-consi deransen Enerzijds nr 22, die zogt dat 'elektronische databanken in de zin van deze nchthjn ook dragers als cd rom en cd-i kunnen omvatten' Een cd rom met een capaciteit als in 1996 bekend kan blijkbaar voldoende zijn Zowel een Single medium als een multimediaproduct op een cd-rom kan dus een databank in de /in van ditikcl 1 Dw /yn Anderzijds, letwat verscholen, lezen wij sub 19 Richtlijn-consideians 'dal de compilaüe van meerdere vastleggingen van muziekuitvoenngcn op een CD normahtei met binnen het toepassingsgebied van de nchthjn valt ( ) omdat zy met een vol-doende substantiele mvestenng vei tegenwoordig» om onder het recht sui genens te vallen' Voor
een film dient hetzclfde tc worden aangenomen (> gl Gastet, nr 79)
24 Mws/jea/inaarOiwdl mUchnkaanSpcyul AM/1996 ρ 174
INLEIDING
De Richtlijn en dus evcn/o de Datdbankenwet geven in het verlengde van hei eerder ge/egde -cens te minder helderheid met betrekking lot de vraag onder welke omstandigheden van een
data-bank, oi een combinahe van meerdere dalabanken kan oi moet worden gesproken De
Richthjn-tonsiderans sub 20 meldt 'dal de bij de/e nchtlijn toegekendc bescherming ook kan gelden voor de voor de werking oi de raadpleging van voor sommige databankcn nood/akelyke onderdelen, zoals de thesaurus en de indexcnngssystcmen', cn indiceert daarmce dal bij organisch samenwerkende delen met of niet gauw van al/ondcrhjkc databanken moet worden gesproken Geldt dat ook voor meer jaargangen van een tijdschnft (aangenomen dat met reeds ledere tijdschriftaflevenng als een 'afzondcrhjke' databank wordt ddngernerkt)> Zo zijn vcle vei wdnte vragen te stellen De kwestie IS vooral belangnjk in het licht van de vraag wat een substanheel gedeelte van een databank is (art 2 Dw), de beschermingsi/wwr (art 6) cn het overgangsrecht (art III onderdeel Α van de lmplcmcnta-tiewet, Stb 1999, 303, inde/e uitgavep 140)
Relaüvenng Bij dl het kldgen over de onduidehjkheden ten aan/ien van het objeet databank,
hoc terecht ovengens ook, past in elk geval in Nedcrland een /ekere piaktische lelativermg Wij hadden al de /ogenoemde geschnltenbeschermmg voor grote en kleine 'datavei/amehngen' naar de 19e-eeuwse voorbeelden /elfs tot piedikbeurlenhjsten en schouwburgprogiamma's aan toe Welnu de Ddtabankrichtlyn laat geen cumulatie van het oude geschnftenrecht met het nieuwe sui
genens-rechi toe,20 maar laat omgekeerd wel continuenng toe van de geschnftcnbescheiming voor
objeeten, die de (substanüele-investenngs)drempel van de Databank-dennitie met halen Bij de tot-standkoming van de Databankenwet is dit in de parlementaire gcschiedenis (/ie in deze uitgave ρ
130-133) bevestigd Bij een geschil zal de eisende partij dus voor beide ankers kunnen gaan hggen is het geen databank, dan toch een geschnit (de rechtsleer en rechtspraak breidden die dl uit tot digi-tale dragers) Nu is de bcschermingsomvan,? van beide regimes met /onder meei identick Het grensgebied tussen inbreuk of met 1 igt echter niet alleen binnen het sui-genens-regime van de Richthjn nog open voor padvindenj BIJ de klassieke gesthnitcnbescherming was en is ddt ook /o, respectievelyk is de desbetreffende 'archeologische' wetenschap niet steeds concludent of een stemmig 2;
Pmduccnt van een databank
Het producent-begnp in de Databankenwet'8 heeft mets tc maken met het begnp maker of autcur in
de Auteurswet
Producent van een databank is volgens artikel 1 hd 1 sub b degene die het nsico draagt van de voor de databank te maken lnvcstenng De/e bepahng correspondeei t met nr 41 van de Richtlyn-tonsiderans De dddr vooikoinende tweede voorwaardc dat er ook sprake /ou moeten /ljn van /ljn 'imtiatief' is in de weltekst vcrvallcn, en vermoedchjk terecht Het begnp 'lnitidtief (nemen)' is erg weinig onderschcidend Het /ou dl kunnen beginnen met het lanceren van een idee of het insteilen van cen werkgroep tot ondei /oek van het nut van een eventueel te ontwikkelen dalabank
Met de producent is duidehjk aan de investerende ondernemer ol lnstclhng gedacht, en met aan personeel Van werknemersaanspraken is onder het sui genens-rcthl geen sprake
26 Cumulatie van het oude geschriftcnrccht mel het nieuwe sui ^tnens rechl geklt Irouwcns wel (krachlens overgangsrecht) voorop 1januan 1998 (ol / d l s o p 2 l juli 1999)bcslaandcdatab inken /ie verdciop in dctekstbij arl 101id4(nw)Aw 27 Vgl Spoor/Verkade ο c nrs 50 55
28 De Nedeilandse tckst van de Dalab<mknchthjn spreekt van labnkuit Dil vond de Ncderlandsc wclgcvei tc wunig in ovcrccnslcmming rntt hcl Nederlands spraakgebi uik maar het aecLnt is duidehjk
I N L E I D I N G
Aanncmcrs en onderaannemers die de opdracht tot feitelyke verwezenlijking van de databank of een dcel daarvan aanvaarden op basis van een olfcrtc of mschrijving, /ljn daarmee geen producen ten in de /in van de Databankenwet en de Richthjn Daaraan doet ons inziens niet ai dat zij het nsi-co lopen van tegenvallcrs binnen de lesultaatsverbintems die zij op zieh genomen zouden hebben Anders is het uiteraard indien een opdiachtncmer het op zieh neemt om voor eigen lekening en nsi co de databank te ontwikkelen en te exploiteren ' In de literatuur is met name dooi Quaedvheg1
gestcld dat de dcfimtie in de Nedctlandse Dw tc veel nadiuk /ou loggen op degene die het finanue le investenngsnsico draagt, waardoor ook de loutere opdrachtgever als producent/reehthebbendc zou kunnen worden aangemerkt en de feitehjke produtent te veel uit becld /ou verdwijnen
Ongetwijleld /al de ptaktijk de nodige tussen en twijfelgevallen laten zien Goede conüaeten zouden die zoveel mogehjk dienen te voorkomen BIJ gebieke daarvan is met ondenkbaar dat in bepaalde gevallen geconcludeerd moet worden tot een coproducentschap met twee 'mede eigena ren' Noch de Richtlyn, noch de Databankenwet sluit deze mogelykheid uit, al zijn de gevolgen met gcregeld Naar intern Ncdcrlands recht zou men uitkomen bij boek ^ ütel 7 BW (Gcmeenschap)
Opvt eigen
Het belangnjke begnp 'opvragen' wordt omschreven als het permanent of tijdelijk overbiengen van de inhoud van een databank ol een deel daarvan op een andere dragei, ongeacht op welke wijze on in welke vorm
Artikel l hd c Dw volgt hiei at tikel 7 hd 2 sub a van de Richthjn op de voet Het gaat hierbij om üjdclijkc lesp permanente vormen van reproductie om wat tcgenwooidig in algemeen informati Cd spraakgebruik hect browsen (tijdelijk) resp downloaden (peimanent) Is de Status van browsen (clcklionisch bladercn) auteursrcchtelijk vuj dan wel omsüeden, ondei het sm genens recht hjkt het als'opvragen in pnncipeielevant vergehjk ook nr 44 van de considerans Daar Staat evenwel tc-genover dat de minister in de nota naar aanleiding van het vcislag (in deze uitgave ρ 66) heeft
aangegeven dat naar zijn mening zuiver technische verveelvoudigingen met onder het veiveelvou-digingsrecht en met onder hei opvragingsrecht vallen
Wat hiervan zij het moet bij het browsen ol downloaden in ledei geval wel om een 'substanticel deel' gaan vooidat van databankrechtehjk relevant opvragen spralcc is De bepahng ziet zowel op opviagen dooi concurrenlen als op opviagen door gebruikeis (potentiele) klanten, die ovengens ondei omstandigheden dezclfden kunnen zijn
Men zij erop bedacht dal met leder opvragen/overbiengen van de inhoud van een databank ol een deel daarvan op een andeie dragcr een inbreuk op het sm genens recht vormt volgens ai tikel 2 hd l verondersteltinbicuk dat het gaat om een substanticel deel Volgens de considei ans m 42dient 'afbreuk aan de lnvcstenng' daarbij in de overwegingen te woiden betrokken
Zie ovei het statuut vooi bibhothcken hierna bij artikel l lid 2
Hergebrmken
Heigebruikcn is gedchmeerd als elke vorm van het aan het pubhek ter bcschikking stellen van de inhoud van een databank of een substantieel deel daarvan dooi verspreiding van cxernplaren, vei huur, on line transmissic ol dooi tiansmissie in cen andeie voim Hiei volgt de wet artikel 7 hd 2 sub b eerste vol/in van de Richthjn
Ziel het 'opvragen' vooral op gedragingen van lnfoimatiegebruikeis/emdafnemers, het in arti-kel 2 nader uitgewcrktc uitsluitend recht met bctiekking tot 'hergcbruiken' wil coneurrerende 29 Oi /ich ind lt xbankcnl ind situ itics voordotn vu^chikb urmetdcpositicm fonogrammenl ind ν in de piodutu (mdezin ν in onaOi inkelijke geluidsrcgissem) na ist de pioduce "lt is mij nict bLkend AK /ich dit voordoet kunnen /ich bi) d Ui b mken sooitgchjkc problcmcn voouiocn Vgl over d^/c problematick in fonogrammencontext uilvoerig J Γ Wintjes Dt
rtiht\positic van d( proäuccr D e n H u g 1997
I N L E I D I N G
beschikbaarstelhng als het wäre bij de wortel aanpakken Mede met het oog op controleerbaarheid IS het pubheke aanbod al een - in pnncipe verboden - 'hergebruik' Een koppeling aan het 'making available nght' van de Genecfse WIPO-Conventies van eind 1996 ligt voor de hand v
Onduidelijkhcid bestaat ten aannen van hei aanbieden voor raadpleging ter plaatse Uit de for-mulenng van artikel 1 lid 1 sub d Dw hjkt le volgen dat openbaarmaking in een openbare ruimte, bijvoorbecld in een cafe of een bibhotheek, niet als hergebruik is aan te merken De tekst van artikel 1 lid 1 sub d Dw hjkt geen ruimte te laten voor een mterpretatie die het aanbieden voor raadpleging ter plaatse ook onder het hergebruiksrecht brengt De minister stell dat 'het opstellen van een beeld-scherm op een openbare piek waarop beursnoteungen /ijn te lezen'12 is aan te melken als een vorm
van hergebruiken Deze stelhngname hjkt niet in overeenstemmmg met de tckst van de wet Vcrhuur van rysieke dragers valt in leder geval wel onder hergebruiken Vergchjk voor een ook hier toepassehjke omschnjving van verhuur artikel 12 lid 2 Aw
Zie over het uitlenen door bibhotheken hierna by artikel ] lid 2
Artikel 1 lid 2 Uitlenen
'Het voor een beperkte tijd en /onder direct of indirect economisch of commerciecl voordeel voor gebruik ter beschikking stellen door voor het pubhek tocgankelyke instclhngen woidt met als opvragen of hergebruiken beschouwd ' Hiermee wordt, overcenkomstig arlikel 7 lid 2, slot, van de Richthjn, het uitlenen van databanken (fysiekc exemplaren) van hcl sui genern recht van de data-bankproducent uitge/onderd Zulks geldt onverminderd auteursrechtelyke (vergoedmgs)aanspra ken (vergeh)k art 12 lid 1 sub 3° en art 15c e ν Aw)
Artikel 1 lid3 Computerprogramma's
'Op computerprogramma's die worden gebruikt bij de productie of de werking van met elektroni-sche middelen toegankelykc dalabanken (ontslmtingsprogramma's) /ijn de dcsbctiellendc rcgcls van de Auteurs wet 1912 van toepassing', aldus artikel 1 lid 3 Dw Bedoeld is, overeenkomstig arti ke) 1 lid 3 van de Richthjn, dat uitsluttend die Aw-bepabngen van toepassing /ijn op computerpro-gramma's en dus met het Databanknchthjn auteursrecht-regime De pragmatische reden is dat men aan de bescherming(somvang) van computerprogramma's niet heeit willen sleutelen, gegeven de reeds geharmomseerde auteursrechtelijke bescheiming (Richthjn 91/250/EEG)11 en mogehjk ook
in het licht van de voorgenomen nadere octrooirechtelijke harmomsatie met betrekking tot die objeeten 14
Artikel 2 lid l Inhoud mtsluilende rechten
Na hetgeen hiervooi over de begnppen opvragen en hergebruiken in artikel 1 hd 1 sub c en d Dw is opgemerkt, kan worden volstaan met een veel kortere bcspieking van artikel 2 hd 1, waann de cor-responderende 'uitsluitendc rechten' /ijn neergclegd
31 I ven/o am het door D J G Visserin/ijn begin 1997 vcrdcdigdel udseprocfschult/\«/cHn«.(/?io/; ux {ang( s Gravcn h ige 1997)
32 Nota naar aanlciding van hcl v< rslag in de/c uHgavc ρ 65 (66)
33 Speyarl o c (1996) ρ 154 wijstterechtopalbakeningsproblcmen Wi| vermoeden echter d u die Problemen metof/clden relevant /ullcn bhjken in deiclatiedal ibankproducLnl/gcbiuikerol inbreukmaker
34 I ollow up van het Grocnboek over het Gcmcensehapsoetrooi en het octrooistelsel in I urop ι d d 5 lebiuan 1999 COM (1999)42
INLEIDING
Uitslmtende rechten Hei Nedorlandse Mimstene van Justitie heeft blijkens een in 1997 onder
bclanghebbende kringen verspreid onofficieel concept aanvankehjk overwogen de sui genem-rechten met in de vorm van 'uitslmtende rechten', raaar in de vorm van een bijzonder soort 'onrechtmatige daad' te gieten Die gedachte IS spoedig verlaten De onrechtmatige-daad-vorm zou met name de ook door de Richtlijn beoogde overdraagbaarheid c q verhandelbaarheid van het suigenerisrecht zacht gezegd -met ten goede komen Artikel 2 hd 2 aanhef spreekt thans nadrukkehjk van 'uitslmtende rechten'
Artikel 2 hd 1 sub α en sub b opvragen en hergebruiken, substantieel deel
Inbreuk veronderstelt opvragen of hergebruiken van het geheel of een m kwantitatief of kwahtatief opzicht substantieel deel van de inhoud van de databank daarop werd hiervoor onder artikel 1 rceds gewezen Niet helemaal omnteressant is dat m het kader van de richthjngeschiedems een aanvanke-lijke mtzondenng voor 'onbetckenende ondeidelen' is vervangen door juist de eis dat inbreuk sub
itantiele (Duits wesentliche) delen moet betreffen Dit had te maken met het taten vollen van
spe-cifieke Richtlijn-dwanglicenüe-bepalingen tegen gebruik van het sm-generis-rechl dat de vnje
inlormatie te zeer zou belemmeren
Wat nu een substantieel deel van de databank is, is vooralsnog nogal onduidehjk gebleven De term 'substantieel' en dat wat in de vorige alinea gezegd is, indiceren intussen dal inbreuk heel wat meer veronderslell dan overneming van een volstrekte bagatel Daarmee is, dunkt ons, voor inbreuk (veel) meer vereist dan wat vergehjkenderwijs onder het citaat- en bloemle/ingsrecht van artikel 15a en artikel 16 Aw zonder verbodsmogehjkheden reeds geoorloofd is De omstandigheid dat de Richthjn(-considerans) deze mtcrnationaal bekende begrenzingsmogehjkheden juist met als bui-tengien/en aanduidt, vormt daarvoor een mdicatie
De MvT bij het Nederlandse wetsvoorstel heeft op ρ 10 (in deze uitgave ρ 63) geopperd dat by
de bcoordeling van de vraag ol van een 'substantieel deel' sprake is, gelet zou kunnen worden op de totale omvang van de databank en het deel dat opgevraagd ol hergebruikt woidt
De Europese wetgever heeft goed doorgedacht Opvraging en heigebruik van niel substantiele delen mag, maar stel nu dat lemand herhaald zulke met-substantiele delen opvraagt en/of heige-bruikt Wdt naai Nedcrlands recht vermoedehjk geen aparte wetsbepahng zou behoeven, bleek op Europees niveau kennehjk wel nodig Artikel 2 hd 1 sub b Dw legt dus vast, in navolging van arti-kel 7 hd 5 Richtlijn, dat vele kleintjes een (verboden) giote kunnen maken De toevoegmg van deze bepahng leverde bepaalde lobbyisten een eufonsch gevoel op De gebruikerslobbies hadden echter ook aan het touw getrokken Het herhaald of systematisch opvragen en/of hergebruiken van
niet-substant!cle delen is alleen verboden 'voor zover dit in stryd is met de noimale exploitatie' van de
databank, ot 'ongerechtvaardigde schade toebrengt aan de lechtmatige belangen van de producent' AI met al ook hier vcel elastiek, na de schrapping van gedetailleerde(r) anti-misbruik-ontwerp-bepahngen inclusief zogenoemde dwanghcenties 1S Het restant daarvan komt terug in de artikelen 3 en 4, waar het nadei gaat over de vnjheid om met-substantiele delen op te viagen of te hergebruiken,
en om gebruikersverplichtingen Daarover straks, in deze artikelsgewys opgezette mleiding
Artikel 2 hd 2 Auteursrecht onverlet
Het verbaast met dat artikel 2 hd 2 Dw, in navolging van artikel 7 hd 4 en 13 Richtlijn, het auteuis-recht en andere lechten (/oals nabunge lochten) onvcilet verklaart Dit geldt dus legen de data-bankproducent, die bij het opbouwen en exploiteren van de databank de rechten van met name auteurs, naburig gerechtigden /oals uitvoerende kunstenaars, fonogrammenproducenten en omroe-pen, dient te respecteren Het geldt in het voordetl van de databankproducent, vooi zover hij tegehjk die kwahteit heefl en bijvoorbeeld de kwahteit van auteursrechthebbende ten aanzien van in de databank opgenomen werken, dit laatste bijvoorbeeld dankzij adequate conüaeten
INLEID1NG
De databankproducent zal naast zijn rechten krachtens artikel 2 lid 1 Dw vaak ook beschikkcn over het (ovengens beperkte) ver7amelaarsauleursreeht op de struetuur van de databank, krachtens het in 1999 op basis van de Datdbanknchtlijn vermeuwde artikel 10 Aw Het gaat om hei nieuwe derde lid van artikel 10 Aw Daarover nader aan het slot van de/e mleiding
Artikel 2 lid ? Uitputting
Artikel 2 lid 3 Dw betreft de verdere verhandelbaarheid van 'exemplaren van een databank' off
hne dragers dus Denk aan cncyclopedieen ol andere mulümediawerken op cd-rom De
rechtmati-ge vcrknjrechtmati-ger/eirechtmati-genaar van /o'n cd rom mag dat exemplaar doorverkopen Net als andere wetten op het gebied van de mtellcctuele/industnele eigendom laat de Databankcnwet dus niet toe dat de rechthebbendc krachtens 7ijn ΙΕ-recht de distributic van stoffehjke exemplaren kan controleren Dit
geldt intussen voor de verdere verhandehng van de stofichjke dragers die door de rechthebbende binnen Nederland en binnen de EU/EER (gemeenschappelyke markt) in het veikeer 7ijn gebracht Het geldt niet voor exemplaren die, mogehjk goedkoper op de maikt gebracht werden buiten de EU/EER of dat nu Argentime, Slowakye, Canada, Nieuw Zeeland of de VS IS Ook in de/e Rieht hjn heeft de pohtiek, in 1998 in een merken/aak be/egeld door het Hol van Justitic der EG te Luxemburg, geko/en voor de mogehjkheid van afscherming van de Europcse markt Daardoor is de rechthebbenden de mogehjkheid gegeven in Euiopa hogere prij/en te vragen dan bijvoorbceld in de VS (denk aan processen over uit de VS of Canddd geimporteerde goedkopere cd's) of Egypte
Artikel 2 lid 4 Overdracht cn hcentie
Overeenkomstig artikel 7 lid 3 van de Richthjn bepaalt artikel 2 lid 4 Dw dat het sui genern data-bankrecht vatbaar is voor erfopvolgmg, overdracht en hcentieverlemng Bi] overdracht treedt een nieuwe eigenaar in de plaats van de oude, bij hcentie verlern ng bhjlt de cigenaar dc/elfdc, maar laat hy binnen het overeengekomen kader gcbruik door anderen toe Een overdracht kan ovengens 'gedeeltehjk' /ijn bijvoorbeeld beperkt tot bepaalde versies of veispreidmgswijzen (wel offline, niet on hne)
Licentieverlening kan, nel als ledere andere overeenkomst, vormvnj en /elfs sül/wijgend
tot-standkomen, al kunnen daarover ook heel ingewikkelde contracten worden opgesteld Zie over hcentievoorwaarden nader bij artikel 3
Overdracht van databankiecht veronderstclt naar Nederlands recht voor de daadwerkchjke levermg' een akte, aldus artikel 2 lid 4 Dw (net als art 3 95 BW) Dat is een daarop gencht geschnft, dat in icder geval door de overdragei moet 7ijn ondei tckend, aanvaarding door de verknj-ger kan ook op andere wijze bhjken De Databankcnwet kcnl (net /o mm als de Richthjn) een bepa-hng als in artikel 2 Aw, volgens welke 'de overdrdcht allcen die bevoegdheden omvat waarvdn du in de akte is vermeld of uit aard of strckking van de titel nood/akclyk voortvloeit' De gewonc inter pretatieregels /ijn dus van toepassing,
Overdraagbaarheid brengt mee dat het databankrecht ook vatbaai is voor (lailhssements ) beslag
Artikel 3 Minimumrechten gcbruiker
Zoals hiervoor al is aangeduid, bevatten de artikclen 3 en 4 Dw uitwerkmgcn van artikel 2 lid 1 Dw De/e bepalingen, in de Richthjn artikel 8, /ijn net als artikel 7 lid 5 Richthjn de restanten van aan vankelyk beoogde anti kartelbepalmgen
36 HvJ TG 16 juli 1998 Nl 1999 392 (Silhouette.)
INLEIDING
Artikel 3 hd 1 Dw legt (overeenkomstig art 8 lid 1 Richtlijn) de vnjheid voor gebruikers vast om
niet substanhele delen van de databank op te vidgen of te hergebruiken Het gaat luerbij niet om een
oveibodig sptegelbeeld van artikel 2 lid 1 Dw De producent mag het gebruik van de minimum-i echten met verhminimum-inderen, zcggen Rminimum-ichthjn en wet, en er nminimum-iet ten nadele van de gebruminimum-ikeminimum-i van afminimum-ivminimum-ij-
afivij-ken Het gaat dus om dwingend ι echt
Daai toe moct wel aan diverse voorwaarden zijn voldaan, waarover thans Aan het slot van de behandehng daarvan volgt vanzell nog een nadere weging van het belang van de even genoemde mmimumrechten
Aan het pubhek ter beschikkmg gesteld
De eerste voorwaarde vooi een beroep op minimumrechten van gebruikers IS dat het moet gaan om
aan het pubhek ter beschikkmg gestelde databanken Dat is begrypelijk Minimumrechten ten
op/ichte van parücuhere c q anders/ins niet openbare databanken bestaan uiteraard niet, of dit
laatste slechts krachtens wetgeving met betrekking tot openbaarheid van bestuur, in Nederland de WOB (Dät de WOB onverlet blyft, bhjkt uit art 13 van de Richtlijn ) Posiüei omschreven gaat het dus om databanken die 'in de handel' zijn, respectievehjk waaiop al dan niet tegen betahng toegang kan worden verkregen
Rechtmatige gebruiker
In de tweede plaats moet het gaan om een rechtmatige gebruiker Dat is in doorsnee-gevallen 'eirund die een conti actuelc band heeft met de pioducent, maar dat hoeft niet altyd Naast de lecht-^treeksc contraetpartner kan het gaan om diens personeel of personen werkzaam op diens 'campus' ('cdmpuslitentie') /owel bij on-line- als by o/f-Zme-databanken De gebondenheid aan de voor-waarden /al hier als regel geen grote problemen opleveren
Daarnaast kan het gaan om een rechtmatige deide verknjgei van een o/f-ftne-databank in de vorm van een cd-rom (of een gedrukte encyclopcdic, of het nog steeds bestaande kartonnen kaait-systeem van de Nederlandse Junsprudentie), die men tweede- oi deidehands kan veiknjgen Hun rechtmatige verknjging volgt uit de ceider besproken uitputtingsbepahng van artikel 2 lid 3 Dw,17
dlthans voorzover het gaat om dragers die dooi de rechthebbendc binnen Nederland en binnen de EU/EER in het veikcei /ljn gebracht Ons inziens /ict Gaster dit over het hoofd, waai hij stelt dat rcchtmatig gebruik een hcentiecontract /ou verondei stellen 3S
Beperktt toestemming
Juridische moeihjkheden in dit verband signaleren wij aan de hand van de derde voorwaaide in de tweede volzin van artikel 3 lid 1, luidendc ' Vooizover de rechtmatige gebruiker toestemming heeft °m slechts een deel van de databank op te vragen of te hergebruiken, geldt de eerste zin slechts voor d a t d e e l ' "
(ι) Wie n gebenden aan toertemmingsbeperkingen?~Vlvt als abonnce op een ow-/(we-databank
hiermee akkoord gaat op de wyze die het burgeihjk recht voorschnjft voor het totstandkomen van overeenkomsten, zit hier begnjpehjkerwijs aan vast Kwesties van onereuze standaardvoorwaarden °f misbruik van lntormatiemonopolics laten wy nu daai De moeihjkhcid is echter in hoeverre deze clausule de (ovengens rechtmatige) cfen/<?M-gebruikers van databdnken verbindt Naar Nederlands
^7 Evcn/o de MvT ad art 3 tn 4
^ Gaslcr o e bijv nr 588 LG [= eonsider ins] 34 stellt klar dass die Rcehtmassigkeil und Normalüal der Nutzung aus
einem Benul/ervei trag erfolgt Ons inziens volgt oo\ du met (/o maai) uit de eonsiderans sub 34 en /ou dat anders, /ijn dan t\\- daann een euvel
I N L E I D I N G
pnvaatrecht IS dat als regel mct het geval tontractucle bedingen hebben, zoals van oudsher, als regel geen /akehjke' derdenwerking
Naar Nederlands recht wordt trouwens, wat de eerste vcrknjger betreft - de zogenoemde
shnnk wrap hcence doorgaans ook niet rechtens bindend geacht" Bij deze shnnk wrap hcence
gaat het om tekst waaraan de gebruiker gebunden zou moeten worden geacht omdat hij die volgens
imtruche van de fabrikant ?ou hebben moeten lc/en' voor hij het databankpakket openmaakl,
anders moet hij het dicht laten Het doorslaggevende be/waar hierbij is dat een fabrikant (die /o vecl kan drukken in zrjn gebruiksaanwij/ing), er niet op moet mögen vertrouwen dal een afnemer daarmee akkoord is als dat niet duidehjker bhjkt dan uit het openen van een pakket In de on line situalie kunnen on line akkoord cheks in de Software worden opgenomen, maar ook hier bestaat, ons ιη/iens terecht grote tcrughoudendheid om aan }a-chtks /onder meer juridische consequenties
te verbinden Het hele digitale verkeer bestaat bij voortdunng uit 'wiltU [meer] druk JA'.cnutt een ja dick kan daarom met /o maar het aangaan van een financicle of andere verphchting worden algeleid Naast een duidelijke vcrmeldmg naai financicle of andere verphehtende consequenties, kan voorbinding ook worden verlangd dat de gebruiker daarvoor tekent dooi tevens /ljn rekening-nummer voor betaling te geven, met gebruikmaking van zyn pincode4I
Naast de matcnele niet binding van /ulke fabnkantenwensen (ten/ij er exphuet mee akkoord gegaan wordt voor of bij ovcrhandiging)42 is er nog een bewijsproblecm lemand kan heel goed
rechtmatig een exemplaar be/itten, /eker in het licht van uitputtingsbepalmg artikcl 2 lid 3 zonder dat hij de kleine lettertjes vooraf überhaupt heeft gc/ien, respectievehjk 'ja' gedickt heeil Ook kan
het een ander /ijn geweest die het pakket opende respectievehjk 'ja' dickte
(u) Toestemmingibeperkingen omvang van de beperkingen Uitgaande nu van binding van
toe-stemmingsbeperkingen jegens althans diegenen die ingevolge het geldende burgclijkrcchtehjke overeenkomstenrecht daaraan gebonden moeten worden geacht, njst de vraag hoe vei de gcbruiks beperkingen kunnen gaan Artikel 3 hd 1, tweede vol/m heeft het over 'toestemming heeft om slechts een deel van de databank op te vragen of te heigebruiken' cn de minimumrechten voor de rechtmatige gebruiker van artikel 3, eerste /in gelden dan slechts voor dat deel Zo /egt de wet arü-kel 8 hd 1 van de Richthjn na
Mag de fabrikant de toestemming tot een mimmaal deel beperken9 Van het dwmgende
mini-mumrecht tot ongehinderd gebruik van grotere (maar nog steeds niel-substanliele) delen bhjft dan weinig over De fabrikanl /ou dan immers bijvoorbeeld de hcenties op zijn databank standaard kun nen beperken tot het equivalent van pakweg een pagina tekst, of alleen een direcfory/inhoudsopga ve Wehswaar (of liever uiteraard) biedt de on line verbindmg de mogelykheid om door te/oeken naar verdere met-substantiele delen van de databank, maar daärvooi zou de fabrikant dan telkens extra voorwaarden kunnen stellen met name extra betaling per 'gebrowsed' volume of per tyds eenheid
Het komt ons voor dal de toevoeging van de tweede volzin het minimumrecht van artikel 8 hd 1 Richthjn = artikel 3 hd 1 Dw tot een nogal wassen neus heeft gemaakt, ten/ij de rechter bereid zou zyn omzeilende constructies als in de vorige alinca bedoeld in stnjd met het dwingend locht tc vei-klaren De rechter moet dan wel oog hebben voor de geest en met slechts de letter van deze bepahn-gen
40 Vgl bijv Oroshcidc Shnnk wrap hoenoe WPN/t 15 m url 1997 nr 6260 on Rb Armlcrddm 24 mei 1995 Computer
reiht 1997/2 ρ 63
41 IX/ekwestics en veleandereconlractudckweslies /oalshutocpasselykcrecht —/ijn anno 1999opwctgcvcndmvi.au actueol brj dt discussies over een EU nchtlijn ovu-e commerce
42 Fn dän geldt nog de gebrulkersbc chtrmende regclmg van de standaardvoorwiarden bock 6 art 231 e ν BW
INLEIDING
Artikel 4 Beschermmg belangen van de producent
Artikel 4 Dw luidt 'De rechtmatige gebruiker van een databank die op emgerlei wijze aan het Publick tcr be^chikkmg IS gesteld, mag geen handehngen verrichten waardoor hy de normale
e"ploitatie van de databank in gevaar brengt of ongerechtvaardigde schade aan de producent
toe-brengt'
Wij eiteren de tekst om duidelyk te maken ddt het hier gaat om een kopie van hetgeen vermeld
l s in artikcl 2 hd 1 sub b, en in dat verband bespioken werd
Artikel 5 Beperkingen van het recht van de producent
Evenals het auteursrechtehjk systeem (art 15 24a Aw), kent het systeem van de Databankenwet
sPetifieke wettehjke beperkingen op het uitsluitend recht Het aantal wettelijke beperkingen
vol-gens drükel 5 Dw (= art 9 Richthjn) is echter aanzienlijk geringer dan die in de Auteuiswet Op /ichzell is het reeds opvallend dat het artikel hier niet de klassieke beperkingen van de lid-Maten eerbiedigt Over dit onderwerp heeft het parlement de minister dan ook danig aan de tand Sevoeld Daarvoor was temeer aanleiding in het licht van de considerans sub 52 van de Richthjn, 'uidende 'dat de Lid Staten waar een specifieke wet reeds voorziet in een recht dat verwant is met "e f bij deze richthjn vastgestelde recht sui generis, de traditioneel volgem die wetgeving vastge
Heide uitzonderingen met betrekking tot het nieuwe recht moeten kunnen handhaven' De
considc-rans biedt dus alle ruimte om bestaande beperkingen ondei de Dw te handhaven Nu de specifieke
databankbescherming de oude Nederlandse 'geschnftenbescheiming' voor databanken m de zin
Van de Dw vervangt,41 en nu in het kader van deze oude geschnftenbescherrmng, de beperkingen Van de artikelen 15-24 Aw ongetwijield van toepassing waien, was de vraag gerechtvaardigd waar-Orn hei wetsvoorstel ten aan/ien van overneming van bestaande beperkingen met verder was
§egaan byvoorbeeld ten aanzien van de pers-matenc van de artikelen 15 en 16a en het citaatrecht Van aiükel 15a Aw, alsmede kopieen ter conservenng in bibliotheken
Als onthutsend werden ei varen de mededehngen van de minister bij MvT, bij nota naar aanlei-van het verslag cn bij de mondelmge behandelmg dat slechts de Scandinavische landen een p /ouden kunnen doen op (de zojuist geciteerde) ovciweging 52, omdat die in de pohtieke Coreper'-fase van totstandkoming van de Richthjn daarom gevraagd zouden hebben, en Neder-Wnd niet omdat ons land zieh bij de tckst van aitikcl 9 had neergelegd 44 De redenermg komt ons
Uiterst merkwaardig vooi een richthjn inclusiel considerans dient voor alle hdstaten te gelden, ten
?1J de bepahng respectievehjk de considerans zelf het tegendeel aangeeft4< Gaster, de Commissie-dmbtenaar achter de Richtli|n, bevestigt de lezing van minister Korthals (dan ook) niet Gaster"
houdt het op een 'redactiefout' in overweging 52, nu de considerans immers niel aan de nchthjn-tekst /eil mag afdoen " Wij vragen ons af of de wens met de vader is van de gedachte van Gaster, en
7°uden daar tegemn willen brengen dat considerans sub 52 over de historische
beperkingsmoge-^jkheden duidehjke taal spreekt, tcrwijl aitikel 9 Richthjn juist niet, laat staan met zoveel woorden, "ßpaalt dat de beperkingen daar hmitatief zouden zijn opgesomd ls
BchoiidLiis overg ingsrtcht
4 4 Ztcvooi dcparlementaiiebchandchnghicrnap 87 105
4 5 Vgl D i G Visser Overwegmg 52 Databank nchtlijn AMI' J99/5 ρ 73
4 6 O c ni 615 c v
' G istcr vermtldt in nr 618cv tcngioolaintiibcpcrkingcr (IIL de Dccnsu databankwetgever overcenkomstig hcl vrocge ftrechtheeft tingcbracht Gastcrgccft mzovencconse.jucnt auidatcui aanlaldaaivan wegeni»stnjdmet»irl 7Richt lijn /ijns ιη/iuns niH tOLgLp ist kunnen worden
4* Art 13 Rithtlijn somt ovcngLns nog een imta! sooil„n wettelijke vooischnltLn op die onvcrlct blijven tn waaruit even
I N L E I D I N G
Inlussen moet worden bedacht dat hct lecht van de producenl van de databank zieh volgens artikel 2 Dw alleen uitstrekt over opvragen en/of hergebruik van substantiele delen van zyn databank niet-substantiele delen zijn altijd vry, behoudens de algemene mitsen en maren in de artikelen 2 cn 4 Om die reden kan, praktisch bezien, bijvoorbeeld een persrecht (vergelijk art 15 Aw), een citaat-recht (vergelijk art 15a Aw) en een regeling voor actuele reportages (vergelijk art 16a Aw) in de Databankenwet worden gemist
De hierna te bespreken beperkingen van het recht zijn dus alleen van belang voor substantiele
delen van de databank Voor met-substantiele delen waren ze, als gezegd, niet nodig Omgekeerd
hebben de beperkingen van artikel 5 Dw ook weer niet betrekking op gehele databanken
De beperkingen van artikel 5 gelden met betrekking tot de substanticle (meer dan met-substan-üele) delen alleen ten behoeve van 'rechtmatige gebruikers' Dit onderwerp behandelden wy by de bespreking van artikel 3 Dw
Hoewel de aard van de beperkingen van artikel 5 (artikel 9 Richtlyn) daartoe ons inziens aanlei-ding zou geven, zyn zij in de Richthjn en in de Dw niet uitdrukkehjk van dwmgcnd recht verklaard
Artikel 5 sub α kopieren van deel van papieren databank
Volgens hd a IS toegestaan het opvragen (lees> kopieren) voor particuliere doeleinden van de inhoud van met elektronische databanken De meest voor de hand hggende voorbeelden zyn boeken, tijd-schnftenjaargangen, microfiches, fotover/amelingen en kartonnen kaartsystemen
Artikel 5 sub b onderwiji en welenichap
Lid b Staat toe opvragen ter lllustratie bij het onderwijs of voor wetenschappehjk onderzoek Het moct gaan om niet commercieel onderwijs en onderzoek, zo geldt dat ook bij de auteursrechtelijke pendant van artikel 16 Aw Bronvermelding is vereist Voor auteursrechtelijk werk spreekt dit laat ste reeds op grond van de Auteurswet vanzelf Onduidelijk is of de in deze Dw-bepalmg bedoelde bronvermelding nu slaat op vermeldmg van de databank als extra bron, of niet
De opvragingsbevoegdheid is vergoedmgsvnj ten opzichte van de databankproducent voor de auteurs van het uit de databank over te nemen auteursrechtelijk beschermd werk geldt artikel 16 Aw, met de daar gestelde grenzen en voorwaarden, waaronder de betaling van een billyke vergoeding
Artikel 5 sub c openbare veihgheid en
procedures-Opvragen en/of hergebruik is volgens artikel 5 sub c tocgestaan ten behoeve van de openbaie vei hgheid ol in het kader van een admimstratieve of gerechtehjke procedure In de Auteurswet vindt men de pendanten in artikel 22 Aw respecüevelijk artikel )6b hd 5 Aw Het komt ons voor dat in
deze gevallen de vnjheid niet alleen dient te bestaan met betrekking tot substantiele delen van de databank, maar zo nodig tot een gehele databank
Artikel 6 Besthermingsduur
De duur van de beschermmg van het subjectieve dalabankrecht van de producenl bedraagt 15 jaar, gerekend vanaf de lejanuan van hetjaar volgend op de datum van de voltooung Aldus bhjkt uit artikel 6 lid 1 Dw, conform artikel 10 hd 1 Richthjn"'
Blijkens het minstens zo belangryke hd 2, bhjkt hd 1 alleen maar te slaan op een databank die niet op enigerlei wyze aan het pubhek ter beschikking is gesteld Is dat wel het geval, dan wordt de beschermingsduur van 15 jaar gerekend vanaf de lejanuan van hetjaar volgend op de datum waar-op de dalabank voor het eersl aan het pubhek ter beschikking werd gesteld Dit geldt ook als de
databank (volgens de producent) nog niet was voltooid'
49 Htt oorspronkclijko nchtlijnvoorstel nam genocgen met 10 jaar
