Klaes Kapoen
Hippoliet van Peene
bron
Hippoliet van Peene, Klaes Kapoen. H. Hoste, Gent 1843
Zie voor verantwoording: http://www.dbnl.org/tekst/peen001klae01_01/colofon.php
© 2017 dbnl
AEN
DE VERDIENSTELYKE MAETSCHAPPY
BROEDERMIN EN TAELYVER,
UIT
ERKENTENIS EN HOOGACHTING OPGEDRAGEN DOOR
H. Van Peene.
6
Persoonen:
De heer G. Verhaeghen.
VAN DORP, pachter.
Jufvr. Sophia Miry.
VROUW VAN DORP.
Mevr. Van Peene.
KLAES, bygenaemd kapoen, oud 15 jaren, } hunne kinderen.
De heer F. Lafontaine.
DIRK, } hunne kinderen.
Jufvr. Pauline Miry.
TRUITJE, dienstmeid by Van Dorp.
De heer J. Sielbo.
GORL, knecht.
De heer Ondereet.
DAPPERMAN, sergeant by een voetvolksregiment.
De heer E. Lauwers.
VROUWENSCHRIK, soldaet by het zelfde regiment.
BOEREN.
De handeling valtvoor te Drongen, een dorp digt by Gent, in
1831.
De persoon, aen het hoofd der tooneelen geplaetst, is altyd aen de linke zyde van den aenschouwer.
Klaes Kapoen, of de roeping van eenen straetjongen, blyspel met zang in twee tydvakken.
Eerste tydvak.
Het tooneel verbeeldt de pachthoeve van Van Dorp. Links van den aenschouwer het huisje.
(NAMIDDAG.)
Eerste tooneel.
TRUITJE, VROUWENSCHRIK.
VROUWENSCHRIK,
Truitje willende beletten van binnen te gaen.
Selderment! Truitje! ik zal u omhelzen of myn naem is geen Vrouwenschrik.
TRUITJE,
dreigende den eemer water welken zy draegt hem over het lyf te gooijen.
Vrouwenschrik of duivelsschrik, laet my voorby, of ik gooi u op myn eeuwige conscientie den vollen eemer water over het lyf.
8
VROUWENSCHRIK.
Dat zullen we zien. - Komaen, een kus!.. Truitje! duivelsch Truitje!
TRUITJE.
Geen enkele, al vocht ge u dood.
VROUWENSCHRIK.
Dan neem ik u stormenderhand in.
TRUITJE,
hem een handvol water in het gezicht oosschende.
Welnu! daer... dat is voor uwe moeite.
VROUWENSCHRIK,
zich het aengezicht met zyne politiemuts afdroogende.
Ha! dat is niet wel; dat is verradery dat...
TRUITJE, schaterend van lachen.
Ha! ha! dat zal u leeren meisjes kussen, grappenmaker! - Dag Jan, als ge goest hebt, ik kan u nog van het zelfde bedienen... ha! ha!
(Af in huis.)
VROUWENSCHRIK.
Ik dank u... ik ben geen liefhebber van nat, als het water is.
Tweede tooneel.
VROUWENSCHRIK, DAPPERMAN.
DAPPERMAN.
Kyk! heeft het dan geregend langs hier? Ik zie nogthans geene vlaeg in de lucht.
VROUWENSCHRIK, zich altyd afdroogende.
Ja, maer de vlaeg is in huis.
DAPPERMAN.
Verbeeld u, Sergeant! dat die duivelsche meid my daer besproeid heeft, even als eenen stoffelier die op 't verdroogen stond.
9
DAPPERMAN.
Zy heeft wel gedaen... zy moest u besproeid hebben dat het water uit uwe getten liep, zoo gy haer weêr geplaegd hebt.
VROUWENSCHRIK.
Bah! om dat ik haer volstrekt wilde kussen.
DAPPERMAN.
Waerom moet gy haer kussen, he?
VROUWENSCHRIK.
Wel zaterdaegs! wat zonderlinge vraeg!... Om dat my dat vermaek doet... daerom.
DAPPERMAN.
Dat is geene reden om een meisje altyd achterna te loopen, en nergens gerust te laten.
VROUWENSCHRIK, ter zyde.
Kyk! zou de sergeant jaloersch zyn!
(Luid.)
Gy hebt ze wel gisteren gekust... en eergisteren ook... waerom moest gy haer kussen?
DAPPERMAN.
Ha! dat is verschillig... voor eerst ben ik geen melkbaerd gelyk gy; dat is gekend en geweten... vervolgens kus ik haer, om dat...
VROUWENSCHRIK.
Ha! ik ben nieuwsgierig, sergeant... gy kust haer om dat...
DAPPERMAN.
Om dat... om dat my zulks behaegt en dat ik u daervan geen rekenschap moet geven.
VROUWENSCHRIK.
Zeer juist geredeneerd, sergeant. Gy kust haer om dat u zulks behaegt, ik kus haer om dat my zulks vermaek doet... wy zyn het eens, en ik loop nog eene onderneming beproeven.
DAPPERMAN.
Een oogenblik, Vrouwenschrik! gy blyft hier.
VROUWENSCHRIK.
En waerom?
DAPPERMAN.
Om dat uw sergeant het gebiedt.
VROUWENSCHRIK.
Ik blyf.... of liever... ik blyf niet.
DAPPERMAN.
Wat beteekenen deze vrypostigheden met uwe overheid, piot!
VROUWENSCHRIK.
Niets... niets... sergeant! ik wilde alleenelyk zeggen dat ik eene wandeling in 't veld ging doen.
DAPPERMAN.
Dat is wat anders.
VROUWENSCHRIK, ter zyde.
Eene valsche beweging... half links omkeer... en ik rand Truitje langs achter den koestal wederom aen.
(Luid.)
Tot wederziens, sergeant!
(Hy vertrekt al zingende):
'k Ben laest in d'helle geweest, Al de duivels waren dronke...
Derde tooneel.
DAPPERMAN, alleen.
Selderment! zoo ik hier in alles geen order stelde, zou die verwenschte vlasbaerd in staet zyn my den kaes van het broodje te stelen... maer geduld! ik zal wakker het oog in 't zeil houden, dat beloof ik hem... Honderd kardoesen! 't is dat ze niet onaerdig is, de kleine feeks met hare lodderige oogjes en hare malsche wangen, die blozen als kriekappels. Sedert de drie weken dat wy hier te Drongen inkwartieren, heb ik hel al mooi ver met haer weg gekregen, en de duivel hale my, zoo ik niet in staet ben, ondanks myne vyf en veertig jaren, en hier en daer wat gespikkeld hair, haer den eenen of den anderen dag eene ernstige liefdeverklaring te maken. - Maer ik hoor mynen
11
jongen leerling Klaes Kapoen... Duizend veldbataillons! ik bedrieg my niet... de kleine snaek heeft zich een paer knevels gemaekt.
Vierde tooneel.
DAPPERMAN, KLAES, met klakkers, en de politiemuts van Dapperman op het hoofd.
KLAES.
No1. Nieuwe zangwyze van den heer Miry.
Rataplan, plan, plan, plan, plan, plan, Rataplan, plan, plan, plan, plan, plan,
Plan,
'k Ben de tamboer Klaes kapoen, 'k Kan den trommel handig roeren, En al wat men moge doen, 'k Laet het maeijen aen de boeren;
Koeijen wachten is geen eer...
Daerom roep ik menig keer:
Leev' de militairen staet!
Ik ben tamboer en soldaet.
Rataplan, plan, plan, plan, plan.
Tweede kouplet.
Tamboer, dat 's myn element;
Men gaet voorwaerts zonder vreezen;
M'is aen 't hoofd van 't regiment;
Men schynt generael te wezen.
Borst vooruit met fieren tred, Voeten schuins vooruit gezet, Op het link been trommel dwars, D'handen slap en voorwaerts, marsch!
Rataplan, plan, plan, plan, plan, plan, Rataplan, plan, plan, plan, plan, plan,
Plan.
(Op het refryn marcheert hy over 't tooneel; Dapperman volgt hem verrukt na.)
DAPPERMAN.
Honderd duizend elementen!.. Wat vuer! wat houding!.. dat is een snaek dien ik verre wil doen gaen, of de duivel zal my halen.
KLAES.
Kyk! ik hoop het wel, sergeant! Welnu! zyt gy te vreden? heb ik een krygsmans gezicht?
DAPPERMAN.
Of gy een hebt! wat hagels!
KLAES.
Niet waer? Hoe veel jaer dienst geeft ge my wel?
DAPPERMAN.
Ten minste zes.
KLAES.
Gy schertst.
DAPPERMAN.
Nooit!
KLAES.
Woord van eer?
DAPPERMAN.
Woord van Dapperman.
KLAES.
In dat geval ga ik u op eenen kostelyken paradysappel onthalen.
(Hy haelt een appel en een mes uit den zak.)
DAPPERMAN.
Dankbaer... ik houd van het appelzap niet; ik heb liever iets van den stoker.
KLAES.
Welnu, ik wil u eenen goeden borel laten drinken, na dat ge my nog eens dien stoot hebt getoond.
DAPPERMAN.
Wat stoot?
KLAES.
Ge weet wel: een twee... een twee...
DAPPERMAN.
Welaen! dat gaet er op los. Haest u... daer zyn onze floretten.
(Hy neemt twee dunne stokken.)
KLAES.
Kyk! de lust bekruipt my om den paradys appel in de kave te gooijen... dat zou een wonderlyken plitplets maken in moeder Van Dorp's papketel, die juist over den haerd hangt.
DAPPERMAN.
Komaen... geen gekheden... Stel u en garde. Een, twee... een, twee... Met al dat zyn wy het die den pap zouden moeten slikken... Ik wed dat hy vol grym ligt.
KLAES.
Het ware eene schoone gelegenheid om hem eens dik te hebben... gy klaegt altyd dat hy dun is gelyk spoeling... Paf!.. daer is hy er in... Heilige Sakramentsdag! de katte zal op de koorde gaen dansen... Welaen, schielyk, een... twee...
(Hy schermt tegen Dapperman.)
DAPPERMAN.
Een oogenblik... niet te driftig. Het regt been vooruit... zoo... het link twee voet daer achter... zoo... het link hand waterpas met het achterhoofd; zie in dezer voege...
hooger... nog hooger... goed... eene zachte beweging aen het ligchaem... een ligte zwier... voortreffelyk... en nu, meet het floret... weer u... een, twee... een, twee; keer den stoot af... dat gaet... een, twee.. dat gaet... voor den bliksem! wat snaek! goed...
goed...
KLAES.
Geraekt, sergeant!
DAPPERMAN.
Neen, neen.
KLAES.
Ik zeg u van ja...
DAPPERMAN.
Ik zeg u van neen.
KLAES.
Gy liegt, ik heb u geraekt.
DAPPERMAN.
Gy zyt gemist.
14
KLAES.
Welaen... herdoens... weer u.
DAPPERMAN.
Zachtjes... zoo haestig niet.
KLAES,
hem een grooten slag op den schako gevende.
Pan! ik heb u geraekt, hoop ik.
DAPPERMAN.
Satansche spotvogel!
KLAES.
Gy ziet dat ik reeds in staet zou zyn van myn kantje te kuisschen, indien er nood moest zyn. Luister sergeant! een anderen keer moet ge my leeren rooken en vloeken gelyk gy... ik wil een volmaekt soldaet zyn... ik wil kunnen rooken als een Turk en vloeken als een sapeur.
DAPPERMAN.
Laet my geworden. Ik belast my met eene opvoeding die van geen stroo zal zyn...
Ik zal u spreken van veldslagen, van bomben, van kanonnen, wat weet ik, van honderd duizend elementen.
KLAES.
Ja, ja, van honderd duizend elementen. God! wat klinkt dat wel! honderd duizend elementen! honderd duizend elementen... he!..
DAPPERMAN.
Goed, gy hebt aenleg.
KLAES.
Sa, sergeant; ernstig... wanneer engageert ge my?
DAPPERMAN.
De drommel! ik weet het niet, ik vrees altyd...
KLAES.
Wat vreest gy?
DAPPERMAN.
Den rimram van daer binnen.
KLAES.
Lieve deugd! zoo ik my daer aen moest stooren!.. Weet ge wat, sergeant! men stopt zich de ooren voor den
rimram, en men gaet zynen weg vooruit... 't is net als of er geen rimram was.
DAPPERMAN.
Inderdaed! wel voor den henker! men moet de goede neigingen niet dwarsboomen...
't Is besloten, ik zal u engageeren.
KLAES.
Dat is een woord! Top!.. daer is myne hand.
(Gerucht binnen.)
Hemeltje! 't zyn myne eerbiedwaerdige ouderlingen... weg is de vogel... ik ga myn knevels scheren.
(Af.)
Vyfde tooneel.
DAPPERMAN, ANNA, VAN DORP.
ANNA.
Zwyg, Van Dorp! het is onmogelyk... de appelaer staet er ten minste vyf roeden af.
VAN DORP.
Maer...
ANNA.
Ik zeg u dat het onmogelyk is... Gy zult my toch niet zeggen dat een appel van zoo ver van zelf in de kave zal vallen.
DAPPERMAN, ter zyde.
Hemel! de appel heeft zyne gevolgen gehad... Ik had het wel gedacht... maer sus...
VAN DORP.
Maer ware het niet mogelyk dat de wind...
ANNA.
Ja, maekt dat de ganzen wys... er waeit geen loover op de boomen... maer ik kan raden van waer de pert komt, welke men my gebakken heeft... Sergeant! waer is Klaes?
DAPPERMAN.
Klaes!
(Ter zyde.)
Laet ons neutrael blyven.
(Luid.)
Ik heb hem heden avond nog niet gezien, mamaetje...
ANNA.
O 't is gelyk! het kan van geen anderen komen.
DAPPERMAN.
Er is dan iets buitengewoons voorgevallen, mama Van Dorp?
ANNA.
Eene schelmery... de schoonste ketel pap vol grym...
DAPPERMAN.
Vol grym... mama Van dorp!
ANNA.
Ja, vol grym.
VAN DORP.
Het schynt dat er een appel rechtstreeks door de schoorsteenpyp gekomen is en die letterlyk gevaegd heeft, op 't oogenblik dat de pap over den haerd hing.
DAPPERMAN.
Ach! wat ongeluk! papa Van Dorp!
ANNA.
't Is om van gramschap te sterven... myn kostelyke pap!..
DAPPERMAN, ter zyde.
Met al dat, dat hy ook alle dagen niet kostelyk is.
ANNA.
Maer dat men niet denke dat ik anderen zal koken... waerachtig neen... Men zal hem eten gelyk hy is.
DAPPERMAN, ter zyde.
Blikslagers! dat wordt erg.
(Luid.)
Ware er geen middel, mama Van Dorp, om 't geval een beetje te verbeteren? by voorbeeld, zoo men den pap eens door de zyg goot.
ANNA, gestoord.
Sergeant! moei u met uwe zaken.
DAPPERMAN.
Voor den drommel! ik geef u eenen raed.
ANNA.
Hy is goed om met pruimen te stoven, uw raed.
VAN DORP.
Vrouw Anna!...
ANNA.
En gy ook... waer is 'Klaes?... dat ik den schelm eene goede timmering geve.
VAN DORP.
Wel vrouw lief! zyt gy wel zeker dat het Klaes geweest is?
ANNA.
Ten ware dat gy het geweest waert.
VAN DORP.
Ik! de hemel beware my!
ANNA.
Welnu, houd dan uwe dwaze opmerkingen voor u alleen.
DAPPERMAN,
tegen Van Dorp, hem ter zyde nemende.
Papa Van Dorp! bedaer u... men moet de vrouwen niet tergen als zy eene kwade luim hebben.
VAN DORP.
Ach! ik ben bedaerd, vriend... Ik ben... men kan niet meer bedaerd...
DAPPERMAN.
Dat is een waer geluk in een huishouden,
(Ter zyde.)
inzonderlyk als men een kwaed wyf heeft.
ANNA.
Ha! wy zullen gaen hooren, daer komt de snaek aengedrenteld.
Zesde tooneel.
DE VORIGEN, KLAES, zonder knevels.
KLAES, opkomende.
No2. Wyze: dat meisje zat aen hare deur.
Eerste kouplet.
Gertruideken zat aen haer deur 's Avonds in de mane.
Daer kwam een jonge knaep by heur, 's Avonds in de mane.
Hy zeî! zoet kind, gy staet my aen;
Laet ons eens samen wandlen gaen, 's Avonds in de mane.
ANNA.
Een oogenblik! ik zal u gaen leeren zingen, 's avonds in de mane... Wat hebt gy weêral verricht, zeg, ongelukskind?
KLAES.
Tweede kouplet: gy zult gaen hooren wat Gertruideken daer op antwoordde.
ANNA.
Ik vraeg u wat gy weêral verricht hebt?
KLAES.
Luister, moeder Van Dorp:
Tweede kouplet.
Gertruideken zat aen haer deur 's Avonds in de mane.
De jonge knaep stond nog by heur, 's Avonds in de mane.
Zy zeî: ik wandel maer in 't klaer;
De wandeling is vol gevaer 's Avonds in de mane.
(Gedurende dit laetste heeft hy een dryftop uit den zak gehaeld, opgewonden en doet hem draeijen.)
Errrrsh!!! scheenvleesch!!! levende goed! ju, Mietje! ju, Mietje!
DAPPERMAN, ter zyde.
Hemelsche deugd! wat kapoen!..
ANNA,
den top opnemende en in den zak stekende.
Komaen! genoeg... dat spel begint my hier te vervelen.
KLAES, in zyn hair krabbende.
Ei moeder! myn Mietje! myn Mietje!
19
ANNA.
Ik zal dien verwenschten dryftop in 't vuer werpen, zal ik...
KLAES, even.
Myn Mietje! myn Mietje!
VAN DORP.
Wel vrouw! geef hem zyn Mietje weder, en dat hy zwyge.
ANNA.
Ja... zoo is 't... bederf hem maer wel ter dege... Gy zult er een lief manneken van kweeken... Daer is uw top schobbejak!... maer ga voort, jonge lief... ga voort... Aen 't einde van uwen weg wacht u de galg.
KLAES.
Bah! Ik zal tamboer zyn, niet waer sergeant?
ANNA.
Ja... gy hebt daer nog een schoonen leermeester by de hand.
(Dapperman maekt eene beweging.)
VAN DORP.
Vrouw Anna!
ANNA.
Zwyg... gy...
DAPPERMAN.
Mama Van Dorp, ik mag u zeggen, zonder daer op te roemen, dat ik my nooit verstouten zou, andere dan goede grondbeginselen uwen zoon in te boezemen.
KLAES.
De sergeant heeft gelyk... hy is gekend voor de goede grondbeginselen... en honderd duizend elementen!
DAPPERMAN, ter zyde, hem stootende.
Wilt gy wel zwygen, he?
ANNA.
Dat is zeker een staeltje van uwe goede grondbeginselen.
DAPPERMAN.
Ik ben confus, mama Van Dorp... maer ik durf hopen...
(Tegen Klaes.)
Wat zyn dat voor uitdrukkingen? Gy hebt gevloekt, dunkt my.
KLAES.
Kyk! sergeant!.. gy moet den heiligen man niet spelen... gy hebt het my zelf geleerd.
DAPPERMAN.
Ik?
KLAES.
Ja... gy...
DAPPERMAN.
Ik heb u geleerd?...
KLAES.
Daer zoo even, toen gy my leerde trekken.
ANNA.
Sergeant Dapperman! ik ben zeer misnoegd over u... en ik wensch u maer één ding, dat is dat gy al spoedig uwen vlieger moget opsteken.
DAPPERMAN, een weinig geraekt.
Mama Van Dorp!
KLAES.
Toe, toe, sergeant! mama Van Dorp is vies gezind opgestaen... haer mutse staet op een oor.
ANNA,
naer eenen stok grypende.
Verwenschte kapoen! indien ik my niet inhield...
KLAES.
Houd u in... houd u in, moeder... Kyk! ik ga u omhelzen.
No3. Wyze: te Kieldrecht.
Myn moeder is brave, De braefste vrouw van Dronge';
Ze ronkt, ze knort, ze kyft, ze slaet, Maer slaet maer met heur tonge.
Ei my! is dat niet fraci!
Ze slaet maer met heur tonge.
ANNA.
Maek u dan eens ernstig kwaed met zulk een duivelsch kind.
VAN DORP.
Het was ook wel de moeite waerd, voor een ongelukkigen pap...
KLAES, schielyk.
Pap! pap! wat is er van pap, he?
ANNA.
Hy durft het nog vragen?...
KLAES.
Ik weet van niets... ik kom van Caneghem.
ANNA.
En de appel, welken gy door de kave gegooid hebt, kwam zeker ook van Caneghem?
KLAES.
Ik een appel door de kave gegooid?
ANNA.
Ja, gy, satansch kind!..
KLAES.
Gy zyt gemist... Het satansch kind kan u verzekeren dat gy gemist zyt.
VAN DORP.
Wie is het dan geweest?
KLAES.
Wie?
(Ter zyde, Vrouvenschrik ziende, die juist aen de deur komt staen.)
Goed, daer is Jan...
(Luid.)
Wel die daer... Vrouwenschrik...
ALLEN.
Vrouwenschrik!
Zevende tooneel.
DE VORIGEN, VROUWENSCHRIK.
VROUWENSCHRIK, schielyk bykomende.
Wat! wat is er van Vrouwenschrik?
KLAES.
Te droes! die komt ook van Caneghem.
VROUWENSCHRIK.
Ik kom van Caneghem niet... ik kom uit den koestal.
DAPPERMAN, zacht tegen Vrouwenschrik.
Wat verricht gy in den koestal, piot?
VROUWENSCHRIK, even.
Familie zaken, sergeant!
ANNA.
Dus zyt gy het heerken, die u verlustigd hebt met mynen ketel pap vol vuilnissen te doen vallen.
VROUWENSCHRIK.
Ik! wie zegt dat?
ALLEN.
Daer, Klaes...
VROUWENSCHRIK.
Hy liegt, of de duivel mag zyn grootvader zyn.
KLAES.
Hy liegt zelf. Daer, kyk, hy wordt rood gelyk een kalkoen...
VROUWENSCHRIK.
Waerom niet? als ge my warm maekt. Myn bloed is toch geen regenwater.
DAPPERMAN.
Komaen Jan! men moet hier biechten of onder de galg... Beken alles; men zal u tot verzachting van straf de brokken alleen laten eten.
VROUWENSCHRIK.
Ik bedank u... ik houd van geen brokken die aen sponsturven gelyken... maer zoo is 't; Jan heeft altoos een breeden rug. Is er een pot gebroken, 't is Jan geweest... heeft de kat de melk binnen gespeeld, 't is Jan geweest... heeft men de schouw in den kernmelkpap gevaegd, 't is Jan geweest... Jan en altyd Jan. - Moeder Van Dorp, ik zou wel raden dat het een van hen is geweest; want het zyn twee dieven in een kerke.
De monnik predikte immers ook dat men niet mag stelen, en had zelf de gans in zynen scapulier.
23
VAN DORP.
Vrouw, het kalf is verdronken, het is te late den put gevuld: laet ons dus daer aen niet meer denken.
ANNA.
Ja, maer dat het niet meer gebeure.
VROUWENSCHRIK.
Myn grootvader, by den Heere moge hy rusten, was een groot fizoloof in die dingen;
hy troostte ons altyd met dit gezegde: het is beter dat dan een been gebroken.
KLAES, toppende.
Brovo! Jantje.... Scheenvleesch!!! Vrouwenschrik...
(Hy geeft hem verscheide zweepslagen op de beenen.)
VROUWENSCHRIK, opspringende.
Ei! ei! scheid uit.
KLAES.
Ha! ha! ha! hy springt gelyk een ezel die verkeerd peper gesnoven heeft.
(Gerucht.)
VAN DORP.
Van waer dat gerucht?
ANNA.
Het is Dirk... waerom loopt hy zoo?.. Wat mag er voorgevallen zyn?
Achtste tooneel.
DE VORIGEN, DIRK.
DIRK, buiten adem.
Ha! zyt gy daer allen? Welnu! daer is nieuws.
DIRK.
Ja, ja, groot nieuws...
KLAES.
Een groote zak met leugens, ja; gelyk gisteren, gelyk eergisteren, gelyk alle dagen.
24
ANNA.
Welnu, laet hooren, Dirk! wat nieuws is er?
DIRK.
Er is... er is... Dat de vyand te Maldeghem is.
ALLEN.
Is het mogelyk!
KLAES, ter zyde.
Te beter.
DIRK.
De tyding is daer zoo even door een estafet aengebragt; als mede het bevel aen al de troepen, op de omliggende dorpen ingekwartierd, van spoedig naer de grenzen te trekken.
KLAES, ter zyde.
Dit mael zal ik er by zyn.
DIRK.
Men is bevreesd voor dezen nacht... en hoort... daer slaet men reeds den trommel.
DAPPERMAN.
Ja, het rappel... Sakkerloot! er is geen minuet te verliezen... Komaen, Vrouwenschrik!
gezwind wapens en bagagie in gereedheid.
VROUWENSCHRIK.
Ik ga, sergeant...
(Af.)
ANNA.
En ik ga u aenstonds een stuk op de hand bereiden.
DAPPERMAN.
Bravo, mamaetje!... terwyl wy ons aenkleeden.
ANNA.
Toe dan, Van Dorp! gy staet daer te kyken gelyk een uil op een kluit... Toe, rap...
help eens een handeken toesteken.
VAN DORP.
Ja, vrouw Anna!.. ja... 't is dat ik stond te denken...
ANNA.
Denken!.. denken... denk als ge meer tyd hebt.
(Zy stoot haer man binnen; Dirk volgt; Dapperman meent het zelfde te doen, doch wordt door Klaes wederhouden.)
Negende tooneel.
DAPPERMAN, KLAES.
KLAES.
Een oogenblik... sergeant.
DAPPERMAN.
Wat is er, Klaes?
KLAES.
Wat er is... wat er is... dat gy vertrekt en dat ik mede ga.
DAPPERMAN.
Gy!
KLAES.
Ik.
DAPPERMAN.
Klaes, dat is onmogelyk.
KLAES.
Ik zeg u dat ik mede ga... zoo gy my weigert, ga ik alleen.
DAPPERMAN.
Maer overleg dan eens.
KLAES.
Dat ik heb reeds lang gedaen, en myn besluit is genomen.
DAPPERMAN.
Maer uwe moeder...
KLAES.
Myne moeder? myne moeder zou my niet willen ongelukkig zien, ik weet het, en ik gevoel hier
(Op zyn hart wyzende,)
dat myn geluk ginds gelegen is.
26
No4. Wyze: van La sentinelle.
Myn hart zegt my: ‘gy zyt voor roem geschikt;
Een and're hand zal ploeg en paerden voeren, Maer gy, by wien het vuer der roeping blikt, Zult onder 't schroot den oorlogstrommel roeren.’
Welaen vooruit! geleid my op uw schreên.
Laet my doen zien waervoor ik ben geboren...
En eens, by 't buldren van 't kanon, Daer niets myn vuer bedwingen kon, Zult gy verrukt myn trommel hooren.
DAPPERMAN.
Honderd kardoesen! dat ik zoo een zoon had...
KLAES.
Kom, gy zult van my te vreden zyn... Gy zyt een dappere soldaet... gy zyt nooit bang geweest.
DAPPERMAN.
Hel en duivel! bang!
KLAES.
Welnu! gy zyt myn meester, en ik wil u gelyken... ik wil ook dapper zyn; ja, voor den drommel! dat wil ik... en zoo gy my één mael in 't gezicht van den vyand ziet beven, dan neemt ge uw geweer en ge schiet my maer effentjes een kogel door het lyf, om my te leeren leven.
DAPPERMAN.
Bomben en grenaden!.. ik moet u omhelzen... gy zyt een kleine held, die in staet zyt wonderheden te doen.
KLAES.
Zyt gerust; by de eerste gelegenheid win ik het kruis van eer of blyf ter plaetse liggen.
DAPPERMAN.
De kleine kapoen is er toe bekwaem, of de duivel hale my. - Sa, en de ouderlingen daer binnen?.. hoo zal dat scheiden?
KLAES.
Ga, maek u vaerdig, en zeg aen moeder dat ik haer een paer woordjes tusschen vier oogen wensch te spreken.
DAPPERMAN.
Zoo... ik heb liever dat gy dat eitje met haer te samen pelt.
(Af.)
Tiende tooneel.
KLAES, alleen, van vreugde opspringende.
Onze lieve Heerken! sta my by! het is dan waer, ik ga soldaet worden!.. God! wat geluk! soldaet en tamboer... rataplan, plan, plan... rataplan, plan, plan... Ja, maer een soldaet is geen straetjongen meer; daerom, dryftop, zweep, klakkers en mes, sints veertien jaer myne getrouwigste vrienden, goeden avond, en vaertwel.
(Hy werpt alles ter aerde.)
Nu ben ik een man, en myne moeder zal geen regt meer hebben om my als een kind te behandelen... Daer is zy.
Elfde tooneel.
ANNA, KLAES.
ANNA.
De sergeant heeft my gezegd, Klaes, dat gy my wenschte te spreken.
KLAES, zeer ernstig.
Ja, moeder.
ANNA.
Welnu, wat hebt gy my te zeggen?
KLAES, met opgezetten zin.
Moeder! er komt een dag in het leven, waer in men gevoelt dat men ophoudt van kind te zyn, en dat men begint man te worden. Welnu, deze dag is heden voor my gekomen, want, gelyk gy ziet, heb ik my ontdaen van alles wat de kindschheid nog eigen was.
28
ANNA.
Hemel! wat beteekenen deze ernstige woorden?.. Gy verontrust my, Klaes.
KLAES.
Ik weet dat gy daer weinig aen gewoon zyt; maer stel u gerust, moeder, ik spreek u met gezond verstand, en ik heb u immers gezegd dat ik heden geen kind meer was.
Wanneer men vyftien jaren oud is moet men beginnen te overleggen... Dat verwondert u, niet waer? ik, zoo onbezonnen, zoo los, zoo snakerig... Ja, moeder, men moet beginnen te overleggen en de toekomst te gemoet zien; ik wil zeggen dat men aen een staet moet denken, want vader en moeder kunnen niet eeuwig blyven leven; en 't is 't geen ik heb gedaen.
ANNA.
Gy hebt aen een staet gedacht, Klaes! ach! ik wensch er u geluk over.
KLAES.
Ja, moeder, een schoone en roemvolle staet, waer in hy, die hem omhelst, verheerlykt wordt, waer in den voortgang snel is voor hem, by wien het aen moed niet mangelt.
ANNA.
En welke is die?
KLAES.
De staet van soldaet.
ANNA.
Wat zegt gy?
KLAES.
Kyk, moeder... gy zult u misschien kwaed maken, maer het is beter dat ik dit in eens regt uit zegge... Welnu, ik vertrek, ik ga mede naer den oorlog.
ANNA, droevig.
Ach! ongelukkig kind! gy wilt my dan van verdriet doen sterven...
KLAES.
O neen, neen, moeder! ik heb u misschien reeds al te
veel verdriet in myn leven veroorzaekt... ik beken dat ik ongelyk had... dat ik een nietdeug, en onwaerdig van al uwe teederheid was, en 't is daerom dat ik my wil beteren. Ja, moeder, ik wil een braef en deugdzaem zoon worden; maer gy moet my myne roeping laten volgen... ik ben niet geboren om koorn te dorschen of aerdappels te planten... en ik gevoel dat ik hier altoos het ongeluk myner ouders zou zyn, terwyl ik ginds misschien een dag de luister onzer familie kan worden.
No5 Wyze: Lekain, mon cher.
Geloof my, ja, 'k ben niet meer wuft van zin, De boerenstiel kon nimmer my bekoren.
Myn vader vond zyn grootst geluk daer in, Hy was misschien daer voor geboren.
Welaen, doen wy al wat wy kunnen doen;
Besteden wy ons beider ermen, Hy om nog lang het Vaderland te voên,
En ik om 't zelve te beschermen.
ANNA.
En gy denkt dat ik u maer zoo zal laten vertrekken?
KLAES.
O moeder! gy zult my uwe toestemming geven... gy zult niet maken dat ik u ongehoorzaem moet worden... gy zult uw zoon zonder uwen zegen niet doen vertrekken.
ANNA.
O verhoop nimmer, ongelukkig kind, dat ik in uw hatelyk besluit toestemmen zal.
KLAES, met standvastigheid.
Dan zal ik genoodzaekt zyn, moeder! uwe toestemming te ontberen.
ANNA.
Wat durft ge my zeggen,.. welaen... 't is 't geen wy zullen gaen zien.
(Roepende.)
Van Dorp!!! Van Dorp!!!
30
Twaelfde tooneel.
DE VORIGEN, VAN DORP, een weinig daerna GERTRUIDA en DAPPERMAN met wapens en bagagie.
VAN DORP.
Hier ben ik, vrouw Anna!
ANNA.
Heb eens de goedheid, gezwind dit heerken tot morgen met water en brood in zyne slaepkamer op te sluiten.
DAPPERMAN, ter zyde.
Ik weet wat het is... de kleine heeft gesproken...
VAN DORP.
Wat heeft hy weêr al verricht?
KLAES.
Bah! niets vader...
ANNA.
Ei lieve! niets, niet waer?.. maer ik zal u vinden, jongen! ik zal u leeren.
KLAES.
Is het dan zulk een kwaed van soldaet te willen worden?
ANNA.
Kwaed of niet, 't is genoeg dat ik het u verbiede.
DAPPERMAN, ter zyde.
Heb dan eene goede roeping met zulke pioten van ouders.
VAN DORP.
Ha! hy wil soldaet worden? Kom, jongen lief! wy gaen te samen naer den zolder uwe
exercicie
leeren.
KLAES, weenende van spyt.
ANNA,
hem binnen stootende.
Vooruit... nagel van myne doodkist... vooruit...
(Anna en Van Dorp af.)
31
Dertiende tooneel.
DAPPERMAN, GERTRUIDA.
DAPPERMAN.
De drommel! mama Van Dorp windt er niet veel doekjes om... 't is jammer! de kleine zou zynen weg gemaekt hebben, ik ben er zeker van. Maer, dewyl de moeder langs dat oor niet schynt te hooren, zullen wy moeten eindigen met stilletjes zonder hem af te marcheren, ten ware dat myn suikerhartje in zyne plaetse wilde mede gaen, dan zou ik my, selderment! toch over de ruiling niet beklagen.
GERTRUIDA.
Kyk! de slimme vos...
DAPPERMAN.
Honderd baijonnetten! gy zoudt de schoonste vivandière zyn welke ik ooit gezien heb.
GERTRUIDA.
Denkt gy dat?
DAPPERMAN.
Op myn woord van eer!.. gy zoudt neering hebben, troeteltje, alleenelyk voor uw dievenoogjes.
GERTRUIDA.
Ik houd er niet van... ik heb liever geene... en boerin te blyven.
DAPPERMAN.
Neen!
GERTRUIDA.
Neen.
DAPPERMAN.
In dat geval: elk zyn goeste, zei de man, en hy at zyn kind's pap uit. - Er blyft my dus niets anders over dan u myn vaerwel te zeggen, (want ik wil u niet vragen of gy my standvastig wilt blyven; dit woord staet tegenwoordig raer op 't rapport,) en u eens voor de laetste mael braef te omhelzen.
GERTRUIDA.
Welaen! dit laet zich hooren... dezen keer zal ik zelfs de eerste de wang bieden.
(Hy omhelst haer op het oogenblik dat Vrouwenschrik met eene schotel pap aen de deur verschynt.)
Veertiende tooneel.
DE VORIGEN, VROUWENSCHRIK, weinig daerna ANNA en VAN DORP.
VROUWENSCHRIK, de schotel latende vallen.
God van hier boven! wat heb ik gezien!
DAPPERMAN.
Welnu! wat doet gy, Vrouwenschrik?..
VROUWENSCHRIK.
Sa, sergeant! het schynt my dat ik het ben die het u zou moeten vragen.
DAPPERMAN.
Ik heb Gertruida omhelsd... vindt gy dat zoo wonderlyk?
VROUWENSCHRIK.
Neen, want ik zou het veel wonderlyker vinden, zoo ik het ware geweest. Maer 't is gelyk, het is slecht... het is zeer slecht, Gertruida... sints drie weken staet zy my een kus schuldig; onmogelyk van iets van die meid te krygen.
GERTRUIDA.
Wie zegt dat?
VROUWENSCHRIK.
Ja, eene oorveeg of een eemer water over het lyf, gelyk dezen namiddag... maer zie, 't is gelyk, ik borg niet meer want ik vertrek, en ik wil betaeld zyn in munt, in goede klinkende mant... Komaen, daer is myne wang.
GERTRUIDA, hem eene oorveeg gevende.
Welaen, dewyl gy nu toch vertrekt... daer...
VROUWENSCHRIK.
Ei!
33
GERTRUIDA.
Het is munt... het is goede klinkende munt.
(Men hoort den trommel slaen; Anna en Van Dorp verschynen.)
DAPPERMAN,
Kom... het is tyd... vertrekken wy.
ANNA.
Welaen, jongens... goede reis! en als ge langs hier nog komt, vergeet deze hoeve niet.
DAPPERMAN.
Gy moogt er op rekenen... En onze kleine, mamaetje Van Dorp... hebt gy hem tot bedaring gekregen?
ANNA.
Zonder moeite.
DAPPERMAN.
Het verheugt my... Die kleine duivel meende het toch ernstig.
ANNA.
Ja, maer als ik spreek...
VAN DORP.
O! als myne vrouw spreekt, sergeant!..
DAPPERMAN.
Ik kan het gelooven; zy gebruikt beslissende redenen, mama Van Dorp. - Om het even, 't is jammer... Hy zou misschien generael geworden zyn.
VROUWENSCHRIK.
Of korporael.
DAPPERMAN.
't Is ook mogelyk... Welaen, myne vrienden! men wacht ons... Vaerwel, vader Van Dorp... vaerwel, mama van Dorp...
(Hy omhelst haer.)
VROUWENSCHRIK.
Kyk! de sergeant! welnu, 't is gelyk, ik wil toch ook iemand omhelzen... mama Van Dorp, met uwe permissie?
ANNA.
Wel, waerom niet...
(Hy omhelst haer.)
VAN DORP.
Vaertwel, brave jongens... vaertwel!
DAPPERMAN.
Vaerwel! Truitje! Ik zal u weêr komen vinden... zonder missen... Vaerwel... en nu voorwaerts marsch, Vrouwenschrik.
(Muzyk tot het einde.)
(De soldaten verwyderen zich, een laetsten vaerwel aen Anna en Van Dorp zeggende. Allen bereiden zich om in huis te gaen, wanneer men Klaes zachtjes het zoldervenster ziet openen.
Zoodra zy binnen zyn, steekt hy zyn kop buiten, werpt een klein pakje, in een zakdoek geknoopt, uit het venster.)
KLAES.
Niemand meer... Welaen, op Gods genade.
(Hy laet zich langs den muer uit het venster zinken.)
Daer ben ik... zy kunnen nog niet ver zyn... Vaertwel, moeder en vader... God!
bescherm my!
(Hy verdwynt langs den kant langswaer de soldaten vertrokken zyn.)
DE GORDYN VALT.
35
Tweede tydvak.
Het tooneel verbeeldt eene boerenkeuken.
Eerste tooneel.
ANNA, VAN DORP.
ANNA.
Welnu! wat dunkt u, Van Dorp!.. zouden wy nog niets kunnen weten? - Hoe laet is het?
VAN DORP, zyn uerwerk uithalende.
Kwart vóór tien uren... dus nog een kwartje te vroeg.
ANNA.
Zoo gy eens tot aen 't gemeentehuis gingt?
VAN DORP.
Waer toe goed? Hebt gy er Gorl niet naer toe gezonden?
ANNA.
't Is waer... ik had het reeds vergeten. Ach! ik weet waerachtig niet waer van daeg myn kop staet... sints drie weken is dat spel nog geene seconde uit myne gedachte geweest.
VAN DORP.
Zwyg vrouw... ik heb er in veertien nachten nog geen oog van geloken.
ANNA.
En niet zonder reden... Kyk! Van Dorp! ik heb een slecht voorgevoel. Dezen nacht heb ik niet dan van zwarte katten en van kinders gedroomd, 't geen altoos eenig ongeluk voorspelt.
VAN DORP.
En dezen morgend toen ik opstond, heb ik eene groote spinnekop aen het behangsel van onze koetse zien hangen, en ik heb by my-zelven gezegd: 's morgends druk, 's noenends geluk, 's avonds minnen.
ANNA, in gepeins.
En die arme jongen! die er zoo bang van is.
VAN DORP.
Van de spinnekoppen?
ANNA.
Welneen... van de soldatery.
VAN DORP.
Ha! ja, ik heb altoos die groote spinnekop in de gedachte. - Maer zeg eens, vrouw Anna, onze jongen viel er nu eens in, 't geen in de mogelykheid is, ware er geen middel... want, zoo genomen... kortom, is het wel zeker dat zyn broeder Klaes geen soldaet is. Gy hebt hem immers van niets anders hooren spreken.
ANNA.
Het is onmogelyk... wy zouden toch iets van hem vernomen hebben, sedert de twee jaren dat hy verdwenen is, men weet niet hoe en waer, den avond dat die twee soldaten vertrokken zyn.
VAN DORP.
Maer als men niet schryven kan...
ANNA.
Men vindt altyd kameraden die kunnen schryven.
VAN DORP.
Dat is ook waer.
ANNA.
Hoor, men zal my uit het hoofd niet steken dat onze Klaes niet verongelukt is.
VAN DORP.
In dat geval heeft mynheer de burgemeester gezegd dat Dirk vry konde zyn, zoo men maer den doodbrief van zyn broeder kon aentoonen.
ANNA.
De doodbrief! daer ligt het hem juist... maer waer is die te vinden?
VAN DORP.
Ja, waer is die te vinden?
37
ANNA.
En ondertusschen zal ons kind soldaet worden, en aen wien zal het te wyten zyn?
aen u...
VAN DORP.
Aen my, vrouw?
ANNA.
Ja, aen u... die u geene de minste moeite zoudt geven om iets te weten. Want eindelyk, hadt gy al lang den eenen of den anderen gelast, om by het leger inlichtingen aengaende Klaes te bekomen; wy zouden ten minste weten waer by ons te houden...
maer zoo zyt gy allen, mannen!.. Gy gaet dit doen... gy gaet dat doen... gy gaet hemel en aerde verzetten; en op het einde van de rekening hebt ge nog geen stroo verlegd.
VAN DORP.
't Is ook dat gy het zeggen wilt, vrouw. Ben ik niet reeds drie malen, ten dien einde, naer Gent geweest? Heb ik niet reeds vier fransche kroonen betaeld voor twee petitien?
ANNA.
Die zeker nog te maken zyn.
VAN DORP.
't Is mogelyk... maer ik heb toch vier fransche kroonen betaeld, en 't zyn schelmen, praktisyns en advokaten, als ze my bedrogen hebben.
Tweede tooneel.
DE VORIGEN, GORL.
GORL.
Baes Van Dorp... baes Van Dorp! goed nieuws!.. goed nieuws... Dirk heeft daer zoo even gelot, en het schynt dat hy een goeden nummer moet getrokken hebben; want ik heb de kameraden een geweld van alle duivels hooren maken.
ANNA.
Gy hebt hem dan niet gesproken?
GORL.
O bazin! dat was niet mogelyk... Verbeeld u dat ik in geen twintig stap de lotkamer ben kunnen naderen... het was er zoo vol als een ei. Maer ik was wel zoo slim geweest van my van buiten tegen het venster te plakken; zoo dat ik gemakkelyk zien kon al wat er van binnen omging. Ik zag hoeden, klakken en schoenen ondereen omhoog vliegen; ik hoorde roepen: vivat ons! en dan dacht ik dat ik genoeg wist. Kortom, ik heb niet langer willen wachten, en ik ben in der yl u komen zeggen wat er gebeurd is.
VAN DORP.
Het is wel, jongen... gy zult dezen avond eene teug te meer mogen drinken.
GORL.
Ge zyt bedankt, baes Van Dorp.
ANNA.
Die arme jongen! wat moet hy te vreden zyn.
VAN DORP.
En wy dan, vrouw... Waerachtig, ik kan het nauwelyks gelooven.
ANNA.
Ik wel; men gelooft zoo gauw aen 't geluk.
VAN DORP.
Dat is eene goede les, om nooit meer aen spinnekoppen te gelooven.
ANNA.
Noch aen droomen... Die zwarte katten hadden my van schrik de haren te berge doen ryzen.
VAN DORP.
En die groote kop my kiekenvleesch doen krygen.
ANNA.
No6. Wyze de l'écu de six francs.
't Is uit; aen al die oude vodden Hecht ik den minsten prys niet meer.
39
VAN DORP.
Gy hebt gelyk, want 't zyn al klodden, Ik ondervond het menig keer. (bis.)
(Ter zyde.) In droom omhelsde ik laest, heel blyde, De schoonste meid... 'k ontwaekte, edoch, Hoe riep ik: droomen is bedrog!
Want, 'k vond myn vrouw aen myne zyde.
ANNA.
Welaen, Van Dorp! zorg eens dat er een glas drank gereed zy. Het is een dag van geluk, zoo als er weinig zulke in 't jaer komen
VAN DORP.
Ik geloof het wel, onze jongen uit het lot; thans dat wy hem maer alleen meer hebben.
Sakkerloot! daer mag een goede pot op staen. Kom Gorl, wy gaen te samen.
GORL.
Ja, baes.
Derde tooneel.
DE VORIGEN, GERTRUIDA.
GERTRUIDA.
Ach baes! ach bazin! zoo gy wist?... ach ik durf het u waerachtig niet zeggen.
ANNA.
Welnu, durf maer.
VAN DORP.
Ho! wy weten reeds alles, onze jongen is uit het lot, is 't niet waer?
GERTRUIDA.
Ja, baes... gave dit de hemel! Die arme Dirk!
ANNA.
Wat wilt gy zeggen, Gertruida?
GERTRUIDA.
Wel dat hy tot over den kop in 't lot zit; de dompelaer heeft maer nummer twaelf weten te krygen.
ANNA EN VAN DORP.
O hemel! is het mogelyk!
GERTRUIDA.
Wel zekerlyk!
ANNA.
En gy, Gorl, wat kwaemt gy ons dan wysmaken?
GORL.
Wel...
GERTRUIDA.
Ho! maer dat is al 't minste... er zullen andere banden gaen losspringen. Gy weet, Klaes, dien wy over twee jaer verloren hebben?
ANNA EN VAN DORP.
Welnu, Klaes?
GERTRUIDA.
Welnu, Klaes is weer gevonden; want ik heb hem daer zoo even gezien.
ANNA.
Gertruida! Gertruida! is het waer?
VAN DORP.
Misleidt gy ons niet?
GERTRUIDA.
Zult ge my nu voor eene leugenaerster aenzien...
VAN DORP.
En gy hebt hem gezien?
GERTRUIDA.
Gezien, zeg ik u, met eigene oogen, zoo als ik u hier zie.
ANNA.
En zyt ge niet gemist?
VAN DORP.
Ja, zyt ge niet gemist?
GERTRUIDA.
Verdord! Ik zeg u dat ik Klaes gezien heb, Klaes, met zyn peperkorreltje op zyne linke kaek, aen den arm van den ouden sergeant, die hier over twee jaer logeerde.
41
ANNA.
Dapperman!
GERTRUIDA.
Juist. - Zy zyn daer in een hoop kennissen blyven steken, die hem van alle kanten verwelkomen; en zoo wel dat hy my toeriep: Truitje! hier ben ik! hier is de zoon van moeder Van Dorp!
VAN DORP.
Verdord! kan het zyn...
ANNA.
Ho! dan is er niet meer aen te twyfelen... Hemel! wie zou zich van daeg aen al die ontroerdheden verwacht hebben...
VAN DORP.
En onze arme Dirk! waer is die?
GERTRUIDA.
Dirk heb ik niet gezien; maer men heeft my gezegd dat hy wanhopig was, om dat hy zulken slechten nummer getrokken had... Misschien zal hy reeds zyn broeder gevonden hebben; want zy waren allen op de plaets verzameld.
(Men hoort tusschen de schermen roepen: Vivat Klaes! vivat Klaes!)
Luistert; daer zyn ze.
ANNA.
Ach hemel! ja...
Vierde tooneel.
DE VORIGEN, KLAES, in uniform van tamboer, met den sabel en een pak op den rug, aen den arm van DAPPERMAN, DIRK, gevolgd door eenigeBOEREN.
ANNA EN VAN DORP, Klaes aen den hals vliegende.
Klaes! zyt gy het.
KLAES.
Vader! moeder!
No7. Wyze van mynheer Aymon.
Ja, ben 't ik! (bis.) Na twee jaren
Gevaren.
Ja, ben 't ik! (bis.)
Ach! voor my wat zoet oogenblik!
'k Omhels u weer; hoe klopt my 't harte Van vreugd, na een zoo lang gemis!
ANNA.
Eens spotte gy met onze smarte, En voelt thans wat het afzyn is.
VAN DORP.
Uw slecht gedrag deed ons het harte bloeden, Wy stierven schier van droefheid en verdriet.
KLAES, zyn kruis van eer toonende.
Bekykt myn borst, en zegt my of dit niet Al 't gedane kwaed moet vergoeden.
TE SAMEN.
Ja, ben 't ik, enz.
ANNA EN VAN DORP. Hoe juich ik, (bis.) Na twee jaren
Gevaren.
Hoe juich ik. (bis.)
Ach! voor ons wat zoet oogenblik.
DAPPERMAN.
Myn groet aen mama en papa Van Dorp. Gy ziet het; ik breng u uw zoon weder zonder armen of beenen kwyt; meer, selderment! niet zonder eer.
ANNA.
Ach hemel! gy hebt ons daer zoo plotselings verrast, dat ik er nog gansch ontroerd van ben, en dan zoo onverwachts... Wy dachten u dood.
KLAES.
Dood! ja wel... zoo dom niet... Maer dat is een geheel historietje... Ik zal u dat altemael wel verhalen.
(Tegen de boeren.)
Vrienden! gaet... wacht my in de gulden zon... wy zullen zoo aenstonds myne wederkomst eens begieten.
(De boeren vertrekken.)
43
VAN DORP.
Zoo... en waer van daen komt gy nu, ondeugd?
KLAES.
Ik kom van Brugge met myn regiment, dat zich naer de hoofdstad begeeft, om er in garnizoen te blyven.
ANNA.
Maer hoe is 't Gods mogelyk!.. Gy zyt dan inderdaed soldaet geworden?
KLAES.
Sakkerbleu! ik geloof het wel.
GORL.
Hoor eens hoe hy vloekt, bazin!
KLAES.
Soldaet en tamboer... God! wat staet... en dan ginds... o Jeetje! wat leven!
No8. Wyze: Ah! quel plaisir d'être soldat.
Ach! wat vermaek heeft een tamboer!
Heel 't regiment moet zwygen Als ik myn trommel roer;
En niemand maekt er op dees wereld Meer laweit, meer rumoer.
Ach wat vermaek heeft een tamboer!
Zoodra wy d'aenval mogen slagen, Zoodra 't kanon, by d'eerste schoot, Het hart des krygsmans doet ontvlammen, Met vreugde vliegt men onder 't schroot.
Rataplan, rataplan, plan. (bis.) Rukt moedig voort, geen ydel vreezen;
Geen bal die u verschrikken kan;
Op 't veld van eer moet men verwinnaer wezen, Of wel, men sneeft als dapper oorlogsman,
Als dapper oorlogsman.
Rataplan, plan, plan, plan, Plan.
Ach! wat vermaek. enz.
GERTRUIDA.
Maer lieve God! kyk toch eens, bazin! wat knap
mannetje... Ik wed dat gy nog niet éénmael zyn uniform bezien hebt... en het kruis van eer op de borst! lieve hemel! is het mogelyk!
ANNA.
Gy hebt u dan doen onderscheiden om zoo een ding te winnen?
KLAES.
Een beetje, mama Van Dorp... een beetje... niet waer, sergeant?
DAPPERMAN.
Selderment! dat wil ik u zweren.
GERTRUIDA.
Gy zyt dan in den oorlog geweest, Klaes?
KLAES.
Kyk ze daer staen... in den oorlog geweest... wel zeker ben ik in den oorlog geweest.
Meent ge dat men het kruis van eer wint met koeijen te melken, gelyk gy?
ANNA.
God, wat kind!
GERTRUIDA.
In den oorlog... welke dwaesheid... om u te doen doodschieten.
KLAES.
Bah! ik heb ze rondom my zien nederbrokkelen gelyk okkernoten klippelen, en ben daerom niet min ongeschonden terug gekomen... Verbeeldt u eene smalle brug, wy langs hier, de vyand langs daer, van wien wy eene hagelbui van kogels op het lyf krygen... Men valt, men valt, dat het ons begint te verontrusten. Geen ander middel om een einde daeraen te stellen, dan de oogen toe te doen, en de brug over te loopen.
De generael wist dit ook, en roept uit al zyne kracht: ‘Kameraden! baijonnet vooruit!
en over de brug!.. over de brug!..’ Niemand verroert, en men blyft als vastgenageld op zyne plaets staen. Verduiveld! het was ook niet om mede te lachen... De generael, die misschien zag dat ik min bang was dan hy en al de
45
anderen, roept my toe: ‘Tamboer! vooruit!.. het kruis van eer ligt over de brug.’ Ik laet het my geen twee mael zeggen; vlieg naer de brug, laet myn trommel ronken...
pif... paf... klits... klets... vier, vyf kogels door myn instrument... het is niets... ik sla maer voort... zie met een scheel oog om... men volgt my als tygers... myn schako krygt eene streeling van een vierponder, en gaet in de rivier duiken; zes duimen leeger, was er myn kop by, en doken zy te samen... maer Ons Heere bleef gezond...
Wy zyn over de brug... eenigen blyven er op, anderen dryven er onder... maer dat doet er niets toe; wy vallen te gelyk op den vyand, en frissche morgend! wy zyn meester van den overkant. De generael doet my roepen, speld my het kruis van eer op de borst, noemt my by mynen naem; en daermê trok Klaes op, fierder van zynen dag als de generael zelf... en ziedaer, moeder, hoe ik dat ding gewonnen heb.
ANNA.
God! wat dingen zyn dat!
VAN DORP.
En gy hebt dan aenstonds, na dat gy ons verlaten hebt, dienst genomen?
KLAES.
Ja.
DAPPERMAN.
Aenstonds, papa Van Dorp... zyne plaets was voorop aen de ratatoeschotel besproken.
VAN DORP.
En nu?
KLAES.
Nu zyn myne twee jaren dienst uit, en ik ben vry zoo ik wil... maer dat niet!.. Ik blyf eenige dagen by u, neem nieuwen dienst aen, en dan wederom, rataplan, rataplan, zoo lang het God of de eene of de andere kanonbal zal gelieven.
No9. Wyze: Ce luth galant.
Voor roem en heil van 't dierbaer Vaderland Stel ik met vreugd myn leven nog te pand;
En 'k zou myn lot voor niets op d'aerde geven.
Myn trommel, my zoo waerd, verlaet my maer met 't leven;
Ik ben een waer soldaet, 'k wil als zulkdanig sneven, De wapens in de hand. (bis.)
Maer ik houd my hier bezig... zonder éénmael aen myn broeder te denken... Welaen, broeder, gy zyt te vreden, hoop ik? dat moet u veel vermaek doen... want, daer zyt gy nu ook soldaet, gelyk ik... Top! broêr! wy zullen te samen over den Moerdyk trekken. Welhoe! gy zucht! gy weent! honderd duizend trommelstokken! gy zyt dan niet verrukt, niet opgetogen?..
ANNA.
Gy ziet wel dat hy ongelukkig is.
KLAES.
Ongelukkig! sakkerbleu!.. en waerom dan, als 't u belieft?
VAN DORP.
Wel, om dat wy de middels niet bezitten om een plaetsvervanger voor hem te koopen en dat hy derhalve soldaet moet worden.
GERTRUIDA.
Men zou het om minder zyn.
KLAES.
Dat is onmogelyk... God! was ik over twee jaer in zyne plaets geweest... Welaen...
broeder, is het waer dat gy ongelukkig zyt?
DIRK.
Helaes! Klaes, ik ben niet gelyk gy; ik ben niet verzot op den militairenstaet.
KLAES.
Hoe! gy zyt niet verzot op... Honderd kanonnen! dat doet my zeer... dat kan ik niet hooren... een staet, zoo roemryk... zoo... kyk, broêr! zeg my veeleer dat ge my
