De Kansenkaart
Randen van de Waddenzee
Het P rog
ram ma n
aar e en R
ijk e Wad
den zee (
PRW )
De Kansenkaart toont twaalf natuurherstelprojecten langs de randen van de Waddenzee die PRW kansrijk acht. Kansrijk omdat deze projecten het streefbeeld van een Rijke Waddenzee in 2030 dichterbij brengen en kansrijk omdat de projecten niet alleen natuur herstellen, maar ook kansen bieden op andere terreinen zoals economie en veiligheid
PRW heeft vijf strategieën ontwikkeld om de randen van de Waddenzee te ‘verzachten’ en zo een meerwaarde opleveren voor natuur. Dat zijn:
1. Verbetering van bestaande overgangszones tussen land en water (met name kwelders).
2. Eventuele aanleg van extra overgangszones tussen land en water.
3. Aanleg of verbetering van hoogwatervluchtplaatsen en/of broedplaatsen voor wadvogels (binnen/buitendijks).
4. Verbetering van de vispasseerbaarheid van de kustzone en achterliggende watersystemen, gericht op de diadrome en estuariene vissen die kenmerkend zijn voor een gezond ecosysteem van de Waddenzee.
5. Bevordering van meer geleidelijke zoet-zout overgangen (brakwaterzones) in en rondom de Waddenzee.
Voor de ‘Kansenkaart Randen van de Waddenzee’ is gezocht naar projecten waarin zoveel mogelijk van deze strategieën samenkomen, en er bovendien synergiekansen zijn met veiligheid, economie en/of beleving.
De Kansenkaart maakt onderdeel uit van het ‘Ontwikkelplan voor de versterking van natuurwaarden langs de randen van de Waddenzee’.
De term ‘ontwikkelplan’ duidt aan dat het denken over nuttige projecten voortdurend doorgaat. Sommige projecten kunnen dus afvallen, terwijl er ook nieuwe bij kunnen komen. Het begrip ‘Kansenkaart’ duidt aan dat de geïdentificeerde projecten nog verder ontwikkeld, en vaak ook nader
onderbouwd moeten worden. Er is dus nog geen haalbaarheidstoets op de kansrijk geachte projecten uitgevoerd. Ook bevat de Kansenkaart niet alle projecten langs de randen van de Waddenzee: de blik is gericht op grote projecten, die bovendien nog in de voorfase van realisatie zijn. Projecten die zijn of worden gerealiseerd staan er daarom niet op, evenmin als kleinere projecten.
De randzone van de Waddenzee wordt bij de ontwikkeling van het
‘Randen-plan’ ruim genomen, tot minimaal enige kilometers rondom de kustverdedigingswerken. Dat is nodig omdat de ecologische relaties tussen land en zee zich meestal niet laten tegenhouden door dijken of waterwerken. Zoals bij brakwaterzones of hoogwatervluchtplaatsen voor vogels. Bij vispassages is het bijvoorbeeld nodig om op stroomgebiedsniveau te denken. Denk aan de rivierprik die vanuit de Waddenzee helemaal naar de Drentsche Aa zwemt om daar te paaien. Het heeft
daarom weinig zin om een vispassage langs de rand van de Waddenzee aan te leggen als de vissen verderop op hun trekroute een onneembare barrière of een ongeschikt leefgebied tegenkomen. Ook voor vogels valt deze parallel te trekken.
De Noordzeekustzone behoort niet tot het bereik van dit Ontwikkelplan en de Kansenkaart, ondanks dat het wel een randzone is. Dat is omdat dit gebied een heel eigen dynamiek kent, met zijn eigen beheersvorm: dynamisch kustbeheer. Zowel inhoudelijk als sociaal-maatschappelijk vormt dit een apart terrein.
Wer ken aan een Rijk e W adden
zee
PR zee ( den e Wad ijk en R aar e ma n ram rog Het PW) i s in 2 010 g est art i n op dra ch t
van h et M ini ste rie v an E co no mis ch e Zak en e n het R eg ie C olle ge W ad den geb ied
(R CW ). H et b ela ng rijk ste d oel i s bes taa nd e natu urh ers tel pla nn en v oo r de
Wad den zee t e ver sn elle n en t en u itv oer t e bre ng en . PR W is u itg eg roei d to t
een k rac hti ge c om bin ati e van p art ije n waa rin R ijk s- e n reg io nal e ove rh ed en ,
geb ru ike rs e n natu uro rg ani sat ies , sam en o ptr ekk en o m het s tre efb eel d van
een R ijk e Wad den zee ( zie k ad er) i n 203 0 te r eal ise ren .
Dat d oen w e niet a
lle en v oo r de n atu ur, m aar o ok v oo r een g ezo nd e
to eris tis che sec tor , e en gez ond e v isse rijs ect or e n a nd ere econ om ische
sec to ren . PR W str eef t zo do en de n aar e en R ijk e Wad den zee v oo r natu ur
én m en s. H et s tre efb eel d is g een v ast sta an d ein dd oel , maa r de r ich tin g
waa rla ng s natu urh ers tel w ord t vo rm geg eve n. E n afh an kel ijk v an d e
lee rer var in gen , ku nn en w e de w eg e r naa r to e, w aar n od ig a an pas sen : ler en
do or d oen . Dit s tre efb eel d hee ft i n 201 3 zijn b asi s gev on den i n de ni eu we
in ter pro vin cia le v isi e ‘W ad den v an A llu re’
.
Het s tre efb eel d van e en R ijk e Wad den zee i s oo k om arm d via a fsp rak en tu sse n
(co nve nan t)p art ije n, z oal s bij d e mo sse lza ad vis ser ij, d e han dko kke lvi sse rij e n de
In ten tie ver kla rin g Eco no mie e n Eco lo gie i n Bal an s. M aar o ok v ia r eg elg evi ng ,
on der zoe k, m oni to rin g en d e uit vo eri ng v an c on cre te ( her ste l)p roje cte n.
In d e pra kti jk j aag t het P rog ram ma p roje cte n aan . So ms g eb eu rt d at
aan jag en d oo r nieu we k en nis i n te b ren gen , maa r bijv oo rb eel d oo k do or
uit vo erin gsp ro jec ten ver der te o ntw ikk elen en p art ijen te o nder ste un en in
hu n sam enw erk in g. P RW b ren gt o ok k en nis b ij e lka ar d oo r wet en sch ap per s,
bel eid smak ers en beh eer der s s am en te l aten nad enken over de b est e
op lo ssi ng . De e in dve ran tw oo rd elij kh eid v an i niti ati eve n en p lan nen b lijf t
wel b ij d e be sta an de o rg ani sat ies . PR W gee ft h et z etj e om h et r ad erw erk
op g an g te b ren gen o f sn elle r te l ate n dra aien . Daar mee z it h et p rog ram ma
tuss en b ele id , uit vo eri ng e n beh eer i n, b in nen d e bel eid ste rre in en v an
eco no mie , ku stv eili gh eid e n eco lo gie . De ‘ Kan sen kaa rt R an den v an d e
Wad den zee
’ is hi er o ok i n te p laa tse n.
Streefbeeld Rijke Waddenzee in 2030
1. Er is schoon en helder (genoeg) water
. 2. Het voedselweb is in evenwicht.
3. Er is een grootschalige aanwezigheid van biobouwers, zoals mosselbanken
en zeegrasvelden. 4. De W
addenzee is een veilige plek voor
bewoners en gebruikers. 5. De W
addenzee is optimaal ingebed in
de internationale keten van wetlands.
Download
Volledige versie van ‘Ontwikkelplan voor de versterking van natuurwaarden langs de randen van de Waddenzee’ is beschikbaar via: www.rijkewaddenzee.nl/kansenkaar t
KANSENKAART
RANDEN VAN DE WADDENzEE
MEI 2014
Bij het opstellen van dit rappor t zijn de v
olgende
partijen betrokk en:
• N atuurbeheerders
Landschap N oord-Holland, It F
e Gea, Stic rysk hting
Het Groninger Landsc hap, Natuur
monumenten,
Staatsbosbeheer , Oevereig
enaars.
aterschappen Watersc • W
hap Noorderzi jlvest, W
aterschap Hunze en A a’s,
Hoogheemraadsc hap Hollands Noorderkwar
tier,
Wetterskip F ryslân.
• Rijk swaterstaat
• N atuurbeschermingsor
ganisaties, verenigd in de
Coalitie Wadden N atuurlijk
naast de eerdergenoemde or ganisaties zi
jn dat
Waddenv ereniging, Vogel
besc herming en S tichting W
ad.
• Ministeries Economische Zak
en en Infrastructuur & Milieu.
• De noordeli jke provincies
Noord-Holland, F ryslân en Groning
en.
• De waddengemeenten zow
el van de eilanden als van het vasteland. • Economische
belangenor ganisaties
de recreatiesector , LTO’s, (ha ven)bedri
jven en
visserij-or ganisaties.
addenfonds • Deltaprog • W
ramma W addengebied
Download
Volledige versie van ‘Ontwikkelplan voor de versterking van natuurwaarden langs de randen van de Waddenzee’ is beschikbaar via: www.rijkewaddenzee.nl/kansenkaart
KANSENKAART
RANDEN VAN DE WADDENzEE
1. KoP VAN NooRD-HollAND
Er zijn grote kansen voor natuurontwikkeling in de Kop, vooral in Amstelmeer en omgeving en het Balgzandkanaal. Deze kunnen gekoppeld worden aan kansen voor recreatie of ontwikkelingen op ander gebied. Plas-drasgebieden, vogeleilandjes en vishabitat behoren tot de mogelijkheden. PRW verkent de mogelijkheden.
2. DE VISMIgRATIERIVIER DooR DE AfSluITDIjK:
Een grote, breed opgezette vispassage door de Afsluitdijk met zoet- zout overgang onder getij, zal in combinatie met andere maatregelen de natuur op en rond de dijk te versterken. Hier is breed draagvlak voor, in de regio zowel als daarbuiten. Het initiatiefnemerschap ligt daardoor bij een brede coalitie, verenigd in De Nieuwe Afsluitdijk (DNA).
PRW ondersteunt DNA, zowel financieel als door mee te denken.
3. VERSTERKINg VAN gRIEND:
Dit eiland, dat een cruciale rol als broedplaats en hoogwater- vluchtplaats speelt, kalft af. Versterking ervan is daarom belangrijk voor veel wadvogels. Beheerder Natuurmonumenten overlegt met betrokken partijen over de wijze van uitvoering en de benodigde financiering. PRW denkt waar nodig mee.
4. AANlEg VAN EEN oEVERzoNE bIj STRIEP:
Ooit lag er een kwelder bij polder Striep, aan de zuidkant van Terschelling. Diverse partijen streven naar het herstel ervan. De uit- daging is om de kwelder zo vorm te geven dat meerwaarde ontstaat op het gebied van cultuurhistorie èn natuur. Op verzoek van de gemeente Terschelling coördineert PRW de ontwikkeling van dit project.
5. HERINRIcHTINg HARlINgEN-zuID:
In het kader van het project DNA heeft PRW een ‘schetsschuit’
georganiseerd over kansen rond de dijk in de zone van Harlingen tot Zurich. Als uitvloeisel daarvan hebben regionale partijen het initiatief genomen om de zuidelijke uitleg van Harlingen te verbeteren. Natuur-, recreatie- en veiligheidsdoelen gaan hierin samen. De Dienst Landelijk Gebied (DLG) werkt dit nu verder uit, in opdracht van een brede regionale coalitie.
6. NATuuRVERbETERINg RANDzoNE fRANEKERADEEl:
Buitendijks bij de gemeente Franekeradeel ontwikkelt zich op dit moment een kwelder. De gedachte is om dit proces te versnellen door baggerslib uit de haven van Harlingen bij deze plek in het water te verspreiden. Zo wordt de sliblast van de haven van Harlingen vermindert en krijgen wadvogels er een hoogwatervluchtplaats bij. Tevens zijn er binnendijkse natuurontwikkelingsmogelijkheden. PRW ondersteunt
initiatiefnemers It Fryske Gea en Ecoshape bij de ontwikkeling van dit project.
7. HolWERD AAN zEE:
De gemeente heeft een plan gemaakt om Holwerd weer aansluiting te geven bij de Waddenzee. Het geeft Holwerd meer allure als toegangspoort tot Werelderfgoed Waddenzee. Dat is goed voor de recreatie, maar er kan ook synergie met de natuur ontstaan door een zoet-zout overgang en bijvoorbeeld extra broedgebieden voor wadvogels. PRW verkent de mogelijkheden, in samenspraak met andere betrokken partijen.
8. NATuuRPlANNEN lAuWERSMEER EN oMgEVINg:
Door meer te gaan denken ‘vanuit het water’ van het gebied ontstaan waarschijnlijk extra kansen voor natuurontwikkeling (trekvissen, vogels) en ook voor recreatie. PRW denkt daarom mee bij de uitwerking van het ‘Zeeforel’ project en werkt aan de verbinding van dit plan met andere initiatieven in het gebied.
9. zuIDooSTHoEK VAN DE EEMSHAVEN:
Benutting van een bestaande brakwaterzone in combinatie met de vispassage bij het gemaal van deze polder (Spijksterpompen) en de beoogde aanleg van natuurvriendelijke oevers. Een brede coalitie staat hierachter, PRW coördineert activiteiten en overleg.
10. DubbElE DIjK TuSSEN EEMSHAVEN EN DElfzIjl:
Dit dijktraject is van groot belang voor de waterveiligheid in de provincie Groningen en moet worden versterkt. Zou het daarom een idee zijn om dit dubbel uit te voeren? Tussen de twee dijklichamen kan dan opslibbing en natuurontwikkeling plaatsvinden. PRW denkt mee over de mogelijkheden.
11. PlAN MARcoNI:
In dit plan worden leefbaarheid, natuur en veiligheid van Delfzijl gezamenlijk versterkt. De natuurontwikkeling wordt in twee stadia ter hand genomen: eerst aanleg van een voorland buiten de haven (ook als broedplaats/HVP voor vogels) en verwijdering van een afvalberg in het water (de ‘Griesberg’), daarna verlegging van waterlopen, met kansen voor een brakwaterzone en betere vispasseerbaarheid. Het project is een initiatief van een brede regionale coalitie. PRW denkt mee.
12. DE gRoENE DollARDDIjK:
Het gaat hier om een dijkversterking aan de zuidkant van de Dollard met slib dat ter plaatse is gewonnen. De natuurwaarde hiervan is afhankelijk van de locatie en de wijze van slibwinning; mogelijk is een combinatie met het
‘wisselpolder’-concept te maken. Initiatiefnemer is Waterschap Hunze & Aa’s. Het project wordt ingebracht in het Nieuw Hoogwaterbeschermingsprogramma. Er is brede steun voor.
PRW werkt mee aan de verdere ontwikkeling van het concept, ook om het in andere gebieden dan de Dollard toe te passen.
AMSTElMEER E.o.
VISMIgRATIERIVIER gRIEND
HARlINgEN-zuID
fRANEKERADEEl
HolWERD AAN zEE lAuWERSMEER
EEMSHAVEN DubbElE DIjK
MARcoNI
gRoENE DollARDDIjK STRIEP
12 11
10 9
7 8
6 4
3
5
2
1
lEgENDA
Realiseren (door initiatiefnemers) uitwerken (opdracht aan PRW)
Verkennen en meedenken (initiatief PRW) zeer grote meerwaarde natuur
grote meerwaarde natuur Redelijke meerwaarde natuur Meerwaarde nog onbekend
Kaart: Common Waddden Sea Secretariat (CWSS)
