Een 52-jarige leraar uit Brugge is vrijgesproken van pedofiele praktijken.
Daarmee legt de rechter gelijkaardige klachten van negen meisjes naast zich neer. Want een kliekje vrienden kan perfect liegen zonder te willen bedriegen, beamen experts. 'Alleen strookt hun beleving niet met de waarheid.'
De zaak van de West-Vlaamse leraar doet denken aan de Deense film Jagten. In dat veelbekroonde drama leiden geruchten over pedofilie tot een ware heksenjacht op een anders zo geliefde kleuterleider. Het kleine meisje Klara biecht op dat ze haar leraar stom vindt, "omdat hij een piemel heeft die recht overeind staat". Het duurt niet lang voor andere kleuters meestappen in haar verhaal. Tot blijkt dat Klara die uitspraak van haar puberende broer haalt, nadat hij een paar blootfoto's zag.
Geen kleuters in de school in Brugge, wel prille tieners uit de zesde klas. Alle negen legden ze tweeënhalf jaar geleden gelijklopende verklaringen af over hun
"handtastelijke" leraar. Toch blijkt daar vandaag volgens de strafrechter niks van aan. Een primeur is dat niet, eerder doken al verhalen op van jongeren die hun leerkracht onterecht zouden beschuldigen van misbruik. Wel opvallend: volgens de rechter in deze zaak is het meisje dat als eerste klacht indiende "heel manipulatief"
en "erg overtuigend". Hij sluit niet uit dat haar verklaringen "die van de anderen sterk hebben beïnvloed".
Straffe woorden, zeker als je weet dat de overgrote meerderheid van de klachten over misbruik wel gegrond is. Stellen dat een kleine minderheid van de kinderen bewust manipuleert en complotten smeedt, is dan ook een brug te ver, vinden experts. "Kinderen zijn geen baarlijke duiveltjes die anderen opzettelijk gaan aanzetten tot dezelfde leugens", meent Eric Schoentjes, diensthoofd
kinderpsychiatrie in het UZ Gent. "Dat jongeren meegaan in het verhaal van
leeftijdsgenoten is eerder regel dan uitzondering. Maar dat ze meegaan in dit soort verhaal, van misbruik, is toch eerder uitzondering dan regel."
Massahysterie
Wie denkt dat kinderen uit slechte wil een valse klacht indienen, slaat de bal mis, vertelt ook jeugdpsychiater Peter Adriaenssens (KU Leuven). "Dat heeft niks te maken met kwade intenties of een leraar eens goed te grazen willen nemen. Het gaat hier over kinderen die oprecht overtuigd zijn dat hun vriend of vriendin de feiten niet verzint, en die er ook dingen in herkennen die ze zelf hebben meegemaakt.
Voor die jongeren is het geen kwestie van manipuleren of fantaseren, maar van beleven. Ook al strookt dat niet met de waarheid."
Do. 05 Mar. 2015, Pagina 15 De Morgen,
LIEGEN zonder te willen BEDRIEGEN
Een leraar die je eens over het hoofd wrijft om je te plagen wordt zo, na het
misbruikverhaal van een vriendin, al snel de leraar "die ook niet van mij kon blijven".
Adriaenssens: "Je duikt in je eigen herinneringen, bekijkt ze door die bril van misbruik en denkt: hé, ik heb ook zoiets meegemaakt. Leggen kinderen tijdens het verhoor identieke verklaringen af, dan moet er een belletje gaan rinkelen. Want ook al gaat de dader steevast op dezelfde manier te werk, geen enkel slachtoffer ervaart hetzelfde. Niet ieder kind heeft dezelfde gevoeligheid. Vaak heb je één jongere met een duidelijk verhaal, en klinkt het relaas van de anderen veel armer, zonder persoonlijke details. Maar het brengt de bal wel aan het rollen."
Massapsychologie, zo heet het mechanisme. Je ziet het ook bij volwassenen.
Denk maar aan het Dutroux-tijdperk: plotsklaps kreeg de politie een toevloed aan meldingen over potentiële pedofielen. Maar vooral pubers zijn erg vatbaar voor het fenomeen, stelt Adriaenssens. "De puberteit is de periode van de grote gevoelens.
Er worden banden gesmeed, kliekjes gevormd. Dan kunnen jongeren zich al eens laten meeslepen, precies omdat ze emotioneel zo sterk met mekaar verbonden zijn."
Kijk naar concertoptredens, waar ze het collectief op een gillen zetten. Of nog spectaculairder: de Coca-Cola-crisis in ons land, zestien jaar terug. Nadat één meisje op een school in Bornem geklaagd had dat ze misselijk werd van Cola, vielen ook haar vriendinnen bij bosjes flauw na het drinken van de frisdrank. 'Mass sociogenic illness', besloot de Hoge Gezondheidsraad toen. Een minder negatief woord voor massahysterie waarbij mensen massaal ziek worden zonder medische verklaring.
Merendeel klachten is authentiek
Of, vertaald naar misbruik, waarbij kinderen liegen zonder te willen bedriegen.
"Liegen maakt nu eenmaal deel uit van het leven", vertelt psychiater Schoentjes.
"Zelfs al kan een kind nog het verschil zien tussen een klein leugentje om bestwil of een grof verzinsel, het zal nooit de gevolgen ervan kunnen inschatten. Weet het kind veel dat het hiermee een leven kan verwoesten."
Maar, zo benadrukken experts, voor elke leraar die valselijk wordt beschuldigd zijn er wel honderd kinderen die effectief worden misbruikt, zonder daar erkenning voor te krijgen. Getuige de blunder van de Britse politiediensten, die jarenlang een oogje dichtknepen bij het seksueel misbruik van honderden meisjes. Tieners, jarenlang afgewimpeld als "moeilijke meisjes die slechte beslissingen namen", blijken nu volgens de onderzoekscommissie slachtoffers van "schokkende en
weerzinwekkende seksuele uitbuiting". Laten we dat vooral onthouden, meent psychiater Schoentjes: "Dat het merendeel van de klachten van kinderen wel authentiek is."
ELINE DELRUE ■
