Norminformatie
Stekerbaar installeren
Inhoudsopgave
Normverantwoording 3
Certificatie conform de NEN-EN-IEC61535 3
Vaste installaties met buigzame leidingen in holle ruimtes zijn toegestaan 3 Toegestane installatiemethoden volgens NEN1010:2015 tabel 52.A.3 4
Normen en verklaringen 5
Mag men stekerbaar installeren in vaste installaties ? 5
Mag men stekerbaar installeren met randaardecontactdozen 5
Waar begint en waar eindigt de vaste installatie? 6
Moet men rekening houden met de contactweerstand van stekerbare verbindingen in vaste
installaties? 8
Vergrendelen 14
Stekerbare verbindingen op niet-toegankelijke plaatsen 15
Beschermde merknamen 16
Compatibiliteit verschillende merken 16
Conclusie 19
Normverantwoording
Isolectra verklaart dat je met stekerbare installatie materialen van Isolectra en Wieland een installatie
conform NEN1010 kunt opbouwen. Het door ons geleverde installatiemateriaal is -evenals de buigzame leidingen - geschikt voor het aanleggen van vaste installaties. Deze verklaring baseren we op de volgende drie feiten.
Certificatie conform de NEN-EN-IEC61535
Elektrisch materieel moet voldoen aan de van toepassing zijnde Europese norm . Voor stekerbare 1 verbindingen in vaste installaties is dit de NEN-EN-IEC61535 . Wieland stekerbare installatie 2 producten zijn gecertificeerd conform deze norm en mag je daarom toepassen in vaste installaties.
Vaste installaties met buigzame leidingen in holle ruimtes zijn toegestaan
Een buigzame leiding is een kabel . Een buigzame leiding mag worden toegepast voor een vaste 3 installatie. Kabels mag je onder andere toepassen in buis, kabelgoot en kabelkoker . Een kabelkanaal 4 5
1NEN1010:2015 133.1
2 NEN-EN-IEC 61535 Installation couplers intended for permanent connection in fixed installations, vrij vertaald “ connectorverbindingen voor permanente aansluitingen in vaste installaties”, Nederlandse naam “Toestelverbindingsstopcontacten bestemd voor vaste aansluiting in vaste installaties”
kan deel uitmaken van de bouwconstructie . Holle ruimten in een gebouw – zoals holle ruimten 6 boven verlaagde plafonds, onder verhoogde vloeren, in scheidingswanden en in kozijnen voor ramen en deuren – zijn kabelkokers . Voldoet de installatie hiernaast aan alle andere eisen die de NEN 1010 7 stelt, dan zijn vaste installaties met buigzame leidingen in holle ruimtes toegestaan.
Toegestane installatiemethoden volgens NEN1010:2015 tabel 52.A.3
De door Wieland en Isolectra geleverde buigzame leidingen zoals de H05VV-F, H05V2V2-F en H05Z1Z1-F zijn - mits voldoende beschermd tegen mechanische beschadiging - geschikt voor toepassing in vaste installaties. Pas je deze buigzame leidingen toe boven een verlaagd plafond, in een holle wand of in een kabelkanaal, dan biedt dit normaal gesproken voldoende bescherming.
Voor zwaardere toepassingen leveren we andere buigzame leidingen zoals de RZ1-K, waarvan de mantel gelijkwaardig is aan een YmvK-kabel. We adviseren deze buigzame leiding bijvoorbeeld bij plaatsing onder een verhoogde vloer in verband met het risico op beschadiging bij aanleg.
Voldoet je installatie aan alle bepalingen uit de NEN1010 en gebruik je geschikte kabel en connectorverbindingen, dan mag je deze installatiemethoden uit NEN1010:2015 tabel 52.A.3 toepassen:
2, 3, 5, 8, 9, 11, 15, 16, 20, 21, 22, 30, 31, 32, 33, 40, 42, 44, 46, 47, 51, 53, 56, 57, 58, 60, 70, 72, 73
6 NEN1010:2015 | 2.15.06
7 NEN1010:2015 | 2.15.02
Normen en verklaringen
Bij het productieontwerp en de installatie van stekerbare installaties zijn onder andere de volgende normen van toepassing:
● NEN1010:2015 | Veiligheidsbepalingen voor laagspanningsinstallaties
● NEN-EN-IEC 61535 | Toestelverbindingsstopcontacten bestemd voor vaste aansluiting in vaste installaties
● NEN8012 | Beperking van schade als gevolg van brand van en via de elektrische leidingen in de elektrische installatie
● NEN3140 | Bedrijfsvoering van elektrische installaties – Laagspanning
● NPR5310:2016 | Nederlandse praktijkrichtlijn bij NEN1010
Naast het werken conform de geldende normen is het belangrijk om de aanwijzingen van de fabrikant en/of leverancier te volgen. Deze aanwijzingen kun je vinden in gebruiksaanwijzingen, instructies, manuals, catalogi, bijsluiters, verpakkingen, internetpagina’s of digitale documenten.
Mag men stekerbaar installeren in vaste installaties ?
Ja, met de juiste materialen, toegepast op de juiste wijze mag dit.
NEN1010:2015 geeft aan dat al het elektrisch materiaal dient te voldoen aan de van toepassing zijnde Europese norm. Voor stekerbare verbindingen in vaste installaties is dit norm NEN-EN-IEC 61535. Connectorverbindingen uit de Wieland series GST15, GST18, RST16, RST20 en RST25 voldoen hieraan. Deze mag men dus als verbinding in een vaste installatie toepassen.
Mag men stekerbaar installeren met randaardecontactdozen
Nee, het is niet toegestaan om randaarde stekkers volgens NEN1020 toe te passen als verbinding in een vaste installatie. Dit zijn toestelcontactstoppen om apparaten op de vaste installatie aan te sluiten welke niet aan NEN-EN-IEC 61535 voldoen. Hetzelfde geldt voor de meeste andere connectorverbindingen zoals CEE stekers, Perilex stekkers, walstroomstekkers, apparatenstekers, luidsprekerconnectoren etc. etc.
Waar begint en waar eindigt de vaste installatie?
De vaste installatie begint daar waar de installatie op het net wordt aangesloten. Een groot deel van de stekerbare installatie is onderdeel van de vaste installatie. Een stekerbare installatie begint vaak bij de stekerbare uitgang op een verdeler, of bij een stekerbare verbinding op een op de verdeler aangesloten installatiekabel.
De vaste installatie eindigt in veel gevallen in een overgangspunt zoals een WCD. Ook de vaste stekerbare installatie eindigt bij de WCD. In andere gevallen eindigt de vaste stekerbare installatie daar waar de stekerbare verbinding niet meer doorgekoppeld kan worden.
Moet men rekening houden met de contactweerstand van stekerbare verbindingen in vaste installaties?
De doorgangsweerstand van de GST18 connectorverbinding is vrijwel verwaarloosbaar op de lengte van een totale installatie. Men kan de weerstand van een normale Wieland stekerbare installatie op dezelfde wijze berekenen als een conventionele installatie (zie NEN1010:2015 tabellen 53.F.1 t/m 53.F.4)
Uiteraard moet de impedantie van elke installatie, ook een stekerbare, voor ingebruikname gemeten worden en moet de kortsluitvastheid gewaarborgd zijn.
EN61535/Ed2 stelt :
15.2 Resistance of connections
The resistance of connections including the earthing connection shall be sufficiently low. The contact resistance across the installation coupler is measured and it shall not exceed 1 mΩ per clamping unit. NOTE The contact between the installation female connector contact assembly and the installation male connector contact pin is also considered to be a clamping unit for the purpose of this requirement.
In de connectorverbinding bevinden zich 3 klem-, of overgangspunten welke elk een weerstand van max 1,0 mΩ mogen hebben, in totaal dus 3,0 mΩ: ader>female contact; female contact>male contact
; male contact>ader
In de praktijk heeft een Wieland stekerbare verbinding een doorgangsweerstand van minder dan 0,8mΩ. Dat is minder dan de doorgangsweerstand van een lasdop, en niet veel afwijkend van de weerstand van een doorgaande koperleiding (1½mm² koper heeft een doorgangsweerstand van 11,49mΩ/meter; 2½mm² : 6,89mΩ/meter).
Mag men een vaste installatie aanleggen met buigzame leidingen?
Ja, dit mag volgens onderstaande redenatie die ook door de opname van installaties met buigzame leidingen in NPR5310:2016 522 wordt bevestigd:
NEN1010:2015 2.15.13 & 14 geven aan dat een buigzame leiding beschouwd wordt als een
uitvoeringsvorm van een kabel. “De definitie van de term 'buigzame leiding' is veranderd ten opzichte van die uit eerdere edities van NEN 1010. Hierdoor wordt een buigzame leiding nu als
uitvoeringsvorm beschouwd van een kabel, zie ook 2.15.13.”
NEN1010:2015: 521.9.1 “Een buigzame leiding mag worden gebruikt voor vaste aanleg indien wordt voldaan aan het bepaalde in deze norm.”
NEN1010:2015 521.11.1 geeft aan dat leidingen uit tabel 52.J.1 mogen worden toegepast in vaste installaties. Dat zijn onder andere de volgende door Isolectra en Wieland toegepaste buigzame leidingen: Voor normaal gebruik bijvoorbeeld: H05VV-F, H05V2V2-F, H05Z1Z1-F en voor zwaar gebruik: H07-RNF, H07ZZ-F
Mag men een vaste installatie aanleggen in een holle wand, vloer of verlaagd plafond?
Ja, dat mag.
NEN1010:2015 2.15.06 geeft aan dat een kabelkanaal al dan niet deel uit kan maken van de bouwconstructie
NEN1010:2015 2.15.02 geeft aan dat een een holle ruimte in een bouwelement, zoals de holle
ruimten in scheidingswanden, onder verhoogde vloeren, boven verlaagde plafonds en in kozijnen voor ramen en deuren kokers zijn.
NEN1010:2015 Tabel 52.A.1 geeft aan dat kabels en dus ook buigzame kabels in kokers, dus ook in holle wanden, verlaagde plafonds, kozijnen en onder verhoogde vloeren mogen worden geïnstalleerd.
Maximale lengte van verticaal vrijhangende kabels
EN50565-1:2014 de norm voor het gebruik van elektrische kabels geeft in artikel 5.6.2 aan dat de lengte van verticaal vrijhangende buigzame kabels maximaal 5 meter mag zijn. Conform
NPR5310:2016 4.4.5 geldt deze lengte voor leidingen welke onbereikbaar zijn en waarbij het onwaarschijnlijk is dat deze bewegen. Houdt rekening met de maximale buigradius op het
ophangpunt. Er wordt hier ook aangegeven hoe de maximale statische belasting voor een buigzame kabel te berekenen (15N/mm²)
Afstand tussen beugels bij buigzame kabels
Indien een buigzame leiding met behulp van beugels of andere bevestigingsmiddelen bevestigd wordt dient men de beugelafstanden uit NEN-EN50565-1 (gebruiksaanwijzing kabels 450/750V) hoofdstuk 4.3 tabel 1 aan te houden.
Deze tabel met licht afwijkende waarden is ook opgenomen NPR5310:2017 deel 522 hoofdstuk 4.4.4.
maximale afstand tussen beugels
Diameter (D) Horizontaal Verticaal
≦9mm 250mm 400mm
9mm≦ D ≦ 15mm 300mm 400mm
15mm≦ D ≦ 20mm 350mm 450mm
20mm≦ D ≦ 40mm 400mm 550mm
voor vlakkabels mag als diameter D de waarde van de grootste as worden toegepast.
(breedte van de leiding)
Minimale buigradius van van kabels
•Kabels en stekerverbindingen mogen alleen aan zeer lage mechanische belastingen worden blootgesteld.
•Kabels mogen niet worden afgekneld.
•Kabels mogen niet over scherpe randen worden gevoerd.
•De minimale buigradius van de toegepaste kabels dient in acht te worden genomen:
EN50565-1:2014 tabel 3 stelt deze voor buigzame kabels in vaste installaties op:
● mechanisch onbelaste kabel van 8-12mm op 3x de diameter D, mechanisch onbelaste kabel van 12-20mm op 4x de diameter D,
● mechanisch belaste kabel tot 20 mm op 6x de diameter D,
Maximale stroombelastbaarheid van buigzame kabels
De maximale stroombelastbaarheid van buigzame kabels wordt bepaald door het ader materiaal (normaal altijd koper) de aderdoorsnede, warmtebestendigheid van de aderisolatie (vaak 70 graden, soms 90 graden), en de mogelijkheid om warmte af te geven als gevolg van de gekozen
installatiemethode.
Stap 1
Zoek eerst in NEN1010:2015 bijlage 52, tabel 52.A.3 naar de van toepassing zijnde installatiemethode. In de tabel wordt verwezen naar een basis installatiemethode.
Voorbeeld: installatiemethode 3, meeraderige kabel direct aangelegd in een thermisch geïsoleerde holle wand, verwijst naar basis installatiemethode A1
Stap 2
Zoek in NEN1010:2015 bijlage 52, tabel 52.B.1 naar de basismethode en kies het type isolatie: PVC of XLPE
Let op: hiermee bedoelt men eigenlijk kies de temperatuurbestendigheid van de ader en mantel isolatie van de kabel: PVC (vaak 70°C) of XLPE/XPR (vaak 90°C)
Kies het aantal belaste aders (L en N dus 2 bij 3-aderige 1-fase ; L1,L2 en L3 dus 3 bij 5-aderige 3-fase)
Zoek de tabel “toelaatbare stroom” waarnaar verwezen wordt
Voorbeeld: 2 belaste aders PVC 70°C verwijst bij installatiemethode A1 naar tabel 52.B.2 kolom 2
Stap 3
Ga naar NEN1010:2015 bijlage 52 tabel 52.B2 kolom 2 en zoek de maximale stroom bij de gekozen aderdoorsnede.
Voorbeeld: Koper 2½mm² maximale stroom bij methode A1: 19,5A
Stap 4: correctie voor omgevingstemperatuur
Ga naar NEN1010:2015 bijlage 52 tabel 52.B1 kolom 8 en kies de tabel voor correctiefactoren voor omgevingstemperatuur bij de gekozen installatiemethode
Voorbeeld: basis installatiemethode A1: tabel 52.B.14. Bij een omgevingstemperatuur van 30 graden is de correctiefactor hier 1,00
Stap 5 correctie voor bundels leidingen
Ga naar NEN1010:2015 bijlage 52 tabel 52.B1 kolom 9 en kies de tabel voor correctiefactoren voor verzamelingen van leidingen bij de gekozen installatiemethode
Voorbeeld: 2 leidingen bij elkaar in een holle wand. Basis installatiemethode A1: verwijst in tabel 52B1 kolom 9 naar tabel 52.B.17. In deze tabel wordt voor resultaten uit tabel 52.B.2 methode A1 in rij 1 een correctiefactor van 0,8 aangegeven.
Voorbeeld B: 5 leidingen, 2½mm², PVC, naast elkaar in een ongeperforeerde kabelgoot:
methode 30, verwijst naar basismethode C met tabel 52.B.17 nr 2 . Tabel 52.B.1 Basismethode C verwijst naar :
maximale stroom tabel 52.B.2 kolom 6 : 27 A
Omgevingstemp tabel 52.B.14 : bij 30°C : correctiefactor 1,0 Verzameling van leidingen tabel 52.B.17: rij 2 correctiefactor 0,73
27A x1,0 x 0,73 = 19,71A
bij een 16A beveiliging is deze methode toegestaan.
Vergrendelen
Stekerbare verbindingen in een vaste installatie moeten altijd worden vergrendeld
De vergrendeling heeft als doel onbedoeld ontkoppelen van de verbinding te voorkomen. Omdat de vergrendeling bij een bepaalde kracht ook moet loslaten om schade aan de kabel te voorkomen zijn provisorische vergrendelingsmiddelen zoals bundelbanden niet toegestaan !
Bepalingen betrekking hebbend op vergrendelen van connectoren in een stekerbare installatie:
NEN EN IEC61535: 12.10 “...Installatie connectoren zullen worden voorzien van een vergrendeling die automatisch vastklikt wanneer de connectoren worden verbonden. … . De vergrendeling moet ontgrendeld kunnen worden om de connectoren los te koppelen. Het ontgrendelen van de vergrendeling zal alleen mogelijk zijn door een bewuste actie…”
NEN1010:2015 134.1.1: “...Elektrisch materieel moet worden geïnstalleerd volgens de instructies van de fabrikant van het materieel.”
NEN1010: 2015 134.1.4 “Verbindingen tussen leidingen onderling en tussen leidingen en ander elektrisch materieel moeten zo gemaakt zijn dat veilig en betrouwbaar contact is verzekerd.”
Stekerbare verbindingen op niet-toegankelijke plaatsen
Wieland GST18, GST15, RST20 en RST25 verbindingen mogen ook op niet-toegankelijke plaatsen worden toegepast.
Installatie connector verbindingen volgens EN61535 zijn bedoeld voor permanente verbindingen in vaste installaties. Men noemt dit ook stekerbare installaties. Deze stekerbare installaties worden aangelegd boven verlaagde plafonds, onder verhoogde vloeren, in holle wanden en in andere ruimten in de constructies van gebouwen. Vaak worden daarbij stekerbare verbindingen gemaakt op een toegankelijke plaats, maar in sommige toepassingen moet er ook een stekerbare verbinding worden gemaakt waarbij die stekerbare verbinding hierna niet meer toegankelijk zal zijn.
Nu stelt NEN1010:2015 526.3: “Alle verbindingen moeten toegankelijk zijn voor inspectie, beproeving en onderhoud met uitzondering van …….. -een constructie die deel uitmaakt van materieel dat voldoet aan de van toepassing zijnde productnorm.
Onder deze regel is de toepassing van installatie-connectoren volgens productnorm EN61535 ook in niet-toegankelijke ruimtes mogelijk mits de fabrikant verklaart dat de stekerbare verbinding
onderhoudsvrij is.
Wieland verklaart dat de connectorverbindingen uit haar GST15, GST18, RST20, RST25 en RST32 series welke voldoen aan productnorm EN61535 onderhoudsvrij zijn, en dat deze
connectorverbindingen derhalve ook kunnen worden toegepast op niet-toegankelijke plaatsen. Dit geldt zowel voor connectoren met krimp-, soldeer-, IDC-, veerklem-, als schroefaansluitingen.
Bijlage: Wieland verklaring onderhoudsvrije werking van installatie-connectorverbindingen en toepassing op niet toegankelijke plaatsen: “Accessibility of installation couplers”
Beschermde merknamen
Wieland is de uitvinder van het GST18 stekerbare installatie systeem. Ruim 40 jaar na de introductie zijn er verschillende kopie producten op de markt verschenen.
Deze worden onterecht soms ook Wieland, GST18 of GST connectoren genoemd. Dit is niet toegestaan aangezien dit beschermde merknamen zijn welke als internationaal woordmerk en of gemeenschapswoordmerk geregistreerd en beschermd zijn.
Compatibiliteit verschillende merken
Het gebruik van verschillende merken stekerbare installatie-connectoren door elkaar is zeer onverstandig.
Soms wordt beweerd dat stekerbare installatie systemen van verschillende merken compatibel met elkaar zijn of tot dezelfde “familie” behoren. Dit is NIET waar. Het gebruik van verschillende merken stekerbare installatie connectoren door elkaar kan tot gevaarlijke situaties leiden. Vandaar dat de verschillende normen hier ook tegen waarschuwen.
¨ NEN-EN-IEC 61535: Norm voor stekerbare verbindingen in vaste installaties
¨ NEN1010: Veiligheidsbepalingen voor laagspanningsinstallaties
NEN-EN-IEC 61535: Norm voor stekerbare verbindingen in vaste installaties
● EN61535: Installation couplers intended for permanent connection in fixed installations
● Installatie Connectie Verbindingen in vaste installaties dienen te voldoen aan standaard EN61535. Deze norm behandelt dus niet de losse connectoren maar "installation couplers"
ofwel connectorverbindingen: het samenstelsel van een male en een female connector. Er wordt dus een combinatie van male en female connectoren als onverbrekelijk geheel gecertificeerd.
● Deze norm definieert een stekerbare verbinding als Installation coupler: een “installatie male connector en installatie female connector voor permanente verbinding, niet bedoeld voor verbinden en losmaken onder belasting… ”. Deze norm behandeld geen losse male of female connectoren maar stekerbare verbindingen bestaande uit een amel en een female connector
● Artikel 3.6: “Definitie van installatie-verbindings-systeem: Familie van
installatie-verbindingen bestaande uit één of meer female connectoren die door hun mechanische codering compatibel zijn met een of meer male connectoren met dezelfde nominale waarden, geproduceerd volgens de specificaties van één fabrikant.”
○ 3.6 installation coupler system
○ family of installation couplers consisting of one or more installation female connectors compatible by mechanical coding features with one or more installation male connectors, with the same ratings produced according to the specification of one manufacturer
● In NEN-EN-IEC61535:2020 wordt duidelijk aangegeven dat men hiermee één en dezelfde fabrikant bedoeld.
○ Note 1 to entry: The meaning of one manufacturer is in this case of one and the
● In NEN-EN-IEC61535:2020 artikel 5.1 wordt aangegeven dat men voor test-, en
certificeringsdoeleinden alleen male en female connectoren van één en dezelfde producent mag toepassen: Een test met verschillende merken connectoren voldoet dus niet aan de norm.
○ 5.1 Only connectors (male and female) of one installation coupler system according the specification of one and the same manufacturer shall be mated together for carrying out the test.
● Artikel 8.6.g : “De catalogus van de producent moet de volgende instructies bevatten: Een waarschuwing die de installateur adviseert dat gevaarlijke compatibiliteit tussen
verschillende fabricaten van installatie connectoren niet automatisch voorkomen wordt door het voldoen aan IEC61535”. Ofwel een waarschuwing dat het gebruik van verschillende fabricaten door elkaar tot gevaarlijke situaties kan leiden.
NEN1010:2015 Veiligheidsbepalingen voor laagspanningsinstallaties
● Artikel 133.1 “Al het elektrisch materieel moet voldoen aan de desbetreffende Europese norm……” In het geval van stekerbare installaties is dit de EN61535 welke ook in de normatieve verwijzingen in NEN1010 is opgenomen. Deze Europese norm en de daarin opgenomen definities en bepalingen zijn dus bindend. Wordt niet aan de Europese norm voldaan dan voldoet de installatie ook niet aan NEN1010!
● Artikel 134.1 .1 Bij het uitvoeren van elektrische installatiewerkzaamheden moet zijn gezorgd voor goed vakmanschap, geleverd door vakkundig personeel, en het gebruik van de juiste materialen.
● Artikel 134.1 .4: Verbindingen tussen leidingen onderling en tussen leidingen en ander elektrisch materiaal moeten zo zijn gemaakt dat een veilig en betrouwbaar contact is verzekerd.
● Artikel 526.1: Verbindingen tussen geleiders onderling en tussen geleiders en ander materiaal moet elektrisch en mechanisch blijvend betrouwbaar zijn
Conclusie
● Installaties in Nederland dienen te voldoen aan NEN1010. NEN1010 eist dat voldaan wordt aan de Europese normen zoals de NEN-EN IEC61535. NEN-EN-IEC61535 behandelt een verbinding van male en female installatie-connectoren in een stekerbare installatie en stelt dat deze geproduceerd moeten zijn volgens de specificaties van één fabrikant. In de praktijk betekent dit dat verschillende merken niet door elkaar gebruikt mogen worden. ·
● Gebruikt men verschillende merken installatie-connectoren door elkaar dan voldoet de installatie derhalve NIET aan NEN1010
● De verschillende leveranciers hanteren geen gezamenlijke set productspecificaties en productie eisen. Een leverancier kan alleen een garantie geven op connectie tussen
connectoren van eigen fabricage. Wieland garandeert (net als een aantal andere fabrikanten) dan ook alleen verbindingen gemaakt tussen Wieland componenten.
● De installateur kan verantwoordelijk worden gesteld voor eventuele schade die ontstaat als gevolg van het door elkaar gebruiken van verschillende merken connectoren.
Wilhelminakade 957●3072 AP ●Rotterdam T 010 285 54 44●E info@isolectra.nl●www.isolectra.nl
