VOEDING BIJ COPD
Diëtetiek
PATIËNTENVOORLICHTING Ziekenhuis Rivierenland 2
U heeft COPD (Chronic Obstructive Pulmonary Disease). Dit is een verzamel- naam voor chronische bronchitis en longemfyseem. Voeding is een belangrijk onderdeel van de therapie bij COPD. Een goede voeding zorgt voor bescher- ming van de longen. Daarnaast is bewegen en een gezond gewicht belangrijk bij COPD. In deze folder vindt u tips voor gezonde voeding en het behouden van een gezond gewicht.
WAT ZIJN DE KLACHTEN BIJ COPD?
Chronische bronchitis en longemfyseem zijn longaandoeningen die niet over- gaan; ze zijn chronisch. Hoeveel last u ervan heeft, hangt af van het stadium van COPD. Waarschijnlijk heeft u vooral ’s nachts en in de vroege ochtend last.
Dit heeft ook invloed op het slapen. Daarom kan bij COPD ook chronische vermoeidheid ontstaan.
U kunt last hebben van:
• kortademigheid
• vermoeidheid
• chronisch hoesten met opgeven van slijm.
DE ROL VAN VOEDING BIJ COPD
De klachten van COPD en het slechter slapen kunnen invloed hebben op de eetlust. Hierdoor kan het zijn dat u meer of minder eet dan u nodig heeft.
Voldoende en juiste voeding is belangrijk voor uw spieren, conditie en uw weerstand tegen ziekten. Met de juiste voeding kunt u ook voorkomen dat u onbedoeld afvalt of aankomt.
GEZOND GEWICHT
• Voor uw COPD is het belangrijk dat u een gezond gewicht heeft. U heeft een gezond gewicht als uw BMI tussen de 21 en 30 ligt. BMI staat voor Body Mass Index. Het zegt iets over de verhouding tussen uw gewicht en lengte.
Op de site van het Voedingscentrum, www.voedingscentrum.nl, kunt u uw BMI berekenen.
• Door u wekelijks te wegen, kunt u in de gaten houden of uw gewicht hetzelf- de blijft.
• Als u onbedoeld afvalt of aankomt, is het goed om contact op te nemen met een diëtist. Een diëtist kan u ook helpen als uw BMI te hoog of te laag is.
AFVALLEN
• Bij COPD is het belangrijk om op gewicht te blijven. Toch komt het vaak voor dat iemand met COPD minder eet dan eigenlijk nodig is. Dit kan komen door kortademigheid, door vermoeidheid, door minder te bewegen, door angst of depressie.
• Soms is het nodig om wat extra te eten. Dit is het geval bij een versnelde stofwisseling door bijvoorbeeld een ontsteking of medicijnen. Ook bij licha- melijke inspanning is het nodig om wat extra te eten.
• Als u minder eet dan u nodig heeft, is de kans groot dat u afvalt. Als u afvalt, kan dat leiden tot ondergewicht en verlies van spiermassa. U verliest dan spiermassa bij de ademhalingsspieren, in de armen en de benen.
AANKOMEN
• Het kan zijn dat u door COPD minder energie heeft. Door vermoeidheid of kortademigheid beweegt u daarom minder dan voorheen. Als u dan net zo veel blijft eten als u gewend was, zult u aankomen in gewicht. Daarom is het belangrijk dat u niet meer eet dan u nodig heeft.
• Het is belangrijk dat u in beweging blijft, ook al heeft u last van kortademig- heid en vermoeidheid. Bewegen zorgt ervoor dat uw conditie en spiermassa op peil blijven en dat u op gewicht blijft.
• U kunt ook aankomen door het gebruik van bepaalde medicijnen. Ook zijn er medicijnen waardoor u meer eetlust krijgt of vocht gaat vasthouden.
Door het medicijn prednison kunt u bijvoorbeeld dikker worden in uw ge- zicht en op de romp.
PATIËNTENVOORLICHTING Ziekenhuis Rivierenland 4
VOEDINGSRICHTLIJNEN
Het Voedingscentrum heeft uitgerekend hoeveel voedingsstoffen u per dag nodig heeft. In de tabel zijn de kleinste hoeveelheden voor de vrouwen en de grootste voor de mannen.
*Gebruik niet meer dan 500 gram (rood) vlees per week. Varieer met vis, eieren, noten en peulvruchten.
19-50 jaar 51-69 jaar 70 jaar en ouder
Groente 250 gram 250 gram 250 gram
Fruit 2 porties 2 porties 2 porties
Bruin- of volkorenbrood 4-8 sneetjes 3-7 sneetjes 3-6 sneetjes Opscheplepels
zilvervliesrijst of volkorenpasta of kleine aardappelen
4-5 3-4 3-4
Vlees(waren)*, vis,
peulvruchten, eieren 100 gram 100 gram 100 gram
Ongezouten noten 25 gram 15-25 gram 15 gram
Zuivel 2-3 porties 3-4 porties 4 porties
Kaas 40 gram 40 gram 40 gram
Smeer- en bereid-
ingsvetten 40-65 gram 40-65 gram 35-55 gram
Vocht 1,5-2 Liter 1,5-2 Liter 1,5-2 Liter
EIWITTEN
• Eiwitten zijn belangrijk bij COPD. Eiwitten zijn de bouwstoffen voor het lichaam. Het eten van voldoende eiwitten, in combinatie met voldoende beweging, zorgt voor sterke spieren.
• Eiwitrijke voedingsmiddelen zijn onder andere melkproducten, kaas, vlees en vleeswaren, vis, ei en noten. Zie de voedingsrichtlijnen voor het gebruik van de juiste hoeveelheden.
Praktische adviezen voor meer eiwit in uw voeding:
• Verdeel de maaltijden over de dag. Eet naast drie hoofdmaaltijden ook tus- sendoortjes en gebruik bij elke maaltijd producten met eiwit.
• Gebruik eiwitrijke tussendoortjes:
o Voorbeelden van zoete tussendoortjes met eiwit zijn:
vla, milkshake, pudding, yoghurt of kwark.
o Voorbeelden van hartige tussendoortjes met eiwit zijn:
blokjes kaas, stukjes worst, noten, saucijzenbroodje, toastje met paté, vlees- of vissalade en haring.
• Gebruik ruim melkproducten, zoals melk, yoghurt, kwark, roomkaas, (slag- room)vla, chocolademelk en yoghurtdrank.
• Gebruik royaal hartig beleg op brood. Bijvoorbeeld kaas, vis of ei.
• Houdt u niet van vlees? Misschien smaken koude vleeswaren wel.
• Als het u niet lukt om voldoende eiwit te nemen, dan kunt u dit aanvullen met drinkvoeding of een ander dieetpreparaat. Vraag uw diëtist welk pro- duct voor u het meest geschikt is. Vaak is het mogelijk om een dieetkosten- vergoeding bij de zorgverzekeraar aan te vragen via uw diëtist.
BOTONTKALKING, CALCIUM EN VITAMINE D Botontkalking
Mensen met COPD hebben een verhoogd risico op botontkalking. Met botontkalking heeft u meer kans op botbreuken. Dit komt onder andere door het gebruik van het medicijn prednison. Als u weinig beweegt, heeft u ook meer kans op botontkalking.
PATIËNTENVOORLICHTING Ziekenhuis Rivierenland 6
Calcium en vitamine D
• Om botontkalking tegen te gaan, is het heel belangrijk dat uw voeding vol- doende calcium (kalk) en vitamine D bevat.
• Om genoeg calcium binnen te krijgen, is het belangrijk voldoende melkpro- ducten te gebruiken (voor de hoeveelheden, zie de voedingsrichtlijnen).
• Om genoeg vitamine D binnen te krijgen, is het belangrijk om, naast gevari- eerde voeding, voldoende halvarine, margarine en bak- en braadproducten te gebruiken.
Toch kan het zijn dat u niet voldoende vitamine D binnenkrijgt. De volgende groepen krijgen het advies elke dag 10 microgram vitamine D te slikken:
• Vrouwen tussen de 50 en 70 jaar.
• Mensen tussen de 4 en 50 jaar met een donkere huidskleur.
• Vrouwen tot 50 jaar die een sluier dragen.
Onderstaande groepen krijgen het advies elke dag 20 microgram vitamine D te slikken:
• Mensen die botontkalking hebben.
• Mensen die in een verzorgings- of verpleeghuis wonen.
• Mensen boven de 70 jaar.
• Vrouwen ouder dan 50 jaar die een sluier dragen.
PRAKTISCHE TIPS Slijm in de mond
• Heeft u last van slijmerig speeksel als u melkproducten gebruikt? Neem dan na het melkproduct een slokje water, vruchtensap of frisdrank.
• Zure melkproducten zoals karnemelk, yoghurt en zure room zorgen voor minder slijmerig speeksel dan melk.
Een droge mond
• Goed kauwen stimuleert de speekselproductie.
• Drink bij elke hap een slokje.
• Houd altijd iets te drinken bij de hand.
• Gebruik veel jus, saus of appelmoes om uw warme maaltijd smeuïger te maken.
• Beleg uw boterhammen met een smeerbaar, zacht beleg.
• Zuig op een zuurtje of een pepermuntje.
• Kauwgom kan de speekselproductie stimuleren.
Kortademig of vermoeid
• Rust voor het eten.
• Gebruik vaker een kleinere maaltijd, bijvoorbeeld zes tot acht keer per dag.
• Zorg voor een goede houding tijdens het eten.
• Eet langzaam en kauw goed. Slik een hap in één keer door.
• Haal diep adem voordat u een volgende hap neemt.
• Eet voedsel dat makkelijk te kauwen is, zoals zacht voedsel.
• Maak maaltijden die u makkelijk kunt bereiden (groenten uit blik, diepvries, glazen pot of kant-en-klaar maaltijden).
• Maak gebruik van een maaltijdbezorgservice.
• Krijgt u zuurstof toegediend? Ga hier dan tijdens de maaltijd mee door.
• Gebruik de hoofdmaaltijd op een tijdstip waarop u zich het beste voelt.
Een vol gevoel
• Eet langzaam en kauw goed. Neem de tijd voor de maaltijd.
• Neem liever geen gasvormende voeding zoals uien, spruitjes, koolsoorten, koolzuurhoudende dranken of bier.
BEWEGING BIJ COPD
• Zorg dat u in beweging blijft, ook al bent u moe of kortademig. Bewegen houdt uw conditie en spiermassa op peil.
• Door te bewegen, blijft uw gewicht op peil.
• Uw fysiotherapeut kan u adviseren wat u kunt doen om te bewegen.
• Drink water na het bewegen. Het is belangrijk om het verlies van vocht snel aan te vullen.
• Het is goed om binnen twee uur na de inspanning te eten.
VRAGEN
Heeft u na het lezen van deze folder nog vragen, stel deze dan gerust. De dië- tisten van de afdeling Diëtetiek geven u graag meer informatie.
AFDELING DIËTETIEK 0344-674285 of mail naar dietist@zrt.nl
Heeft u nog vragen dan kunt u altijd contact opnemen met ons:
0344-674911 info@zrt.nl
www.ziekenhuisrivierenland.nl
152319 0220 © Ziek
enhuis Rivierenland
