Otto & Otto in
Magdeburg, niet zonder reden de lievelingsstad van keizer Otto de Grote, steekt vele grote steden naar de kroon. De stad aan de Elbe schopte het na de Wende in 1989 tot hoofdstad van deelstaat Sachsen-Anhalt. Met zijn vele parken is het de tweede groenste stad van Duitsland.
TEKST: Chris Vercruysse FOTO’S: Chris Vercruysse, tenzij anders vermeld
TOERISME
W
at niet iedereen weet, is dat Magdeburg in 1631, tijdens de dertigjarige oorlog, al een eerste keer met de grond gelijk werd gemaakt door de rooms-katholieken. Van de ongeveer 35.000 inwoners bleven er nog een 400-tal over. Een tweede keer was in 1945, toen geallieerde bommen de stad voor 90% verwoestten. Het is dan ook verrassend hoe deze stad als een feniks uit haar as herrezen is en zelfs haar Oost-Duitse verleden van zich heeft afgeschud.Machtige burcht
Laat je niet verleiden door de naam
‘Maagdenburg’. Inwoners horen liever de uitspraak ‘makteboerg’, want ‘magd’
zou teruggaan op een Oudsaksisch woord voor ‘macht’: een ‘machtige burcht’ zou dus aan de oorsprong van Magdeburg liggen. Slaven en Germanen zouden zich al rond 800 dicht bij de Elbe gevestigd hebben, waar nu de Domplatz is. Sindsdien is er natuurlijk heel wat veranderd. De stad waar we nu op ont- dekkingstocht gaan, laat zich gemakke- lijk in vier grote Viertel – dat betekent kwart, kwartier, wijk – indelen.
Marktviertel
Beginnen doen we in het kloppend hart van de Altstadt, genoemd naar de Alte Markt, sinds de middeleeuwen de han- delsplaats bij uitstek. De architectuur van het Rathaus domineert het statige plein. Het dateert uit de 12de à 13de eeuw, maar werd herbouwd in 1698. In de Ratskeller zijn nog originele gewel- ven te zien. Ga even de poort van nabij bekijken. Met wat speurwerk ontdek
je de legendarische dokter-snijmeester Eisenbart, de wetenschapper Otto von Guericke, de barokcomponist Georg Philip Telemann en Till Eulenspiegel, bij ons bekend als Tijl Uilenspiegel, de zotskap die de goegemeente een spiegel voorhield. Het zijn maar enkele van de vele markante figuren die Magdeburg groot hebben gemaakt.
Ottostadt
Vóór het Rathaus prijkt de Magdeburger Reiter (ruiter) uit 1240, of beter
gezegd, een kopie ervan. Het ori- gineel bevindt zich in het nabijge- legen Kulturhistorisches Museum.
Waarschijnlijk stelt het beeld Otto I de Grote voor. Hij was het die in 962 als eer- ste de titel ‘keizer van het Heilig Roomse Rijk’ aan zijn naam mocht toevoegen.
Daardoor promoot Magdeburg zich dan ook graag als Ottostadt. Wellicht heeft het ook te maken met een andere
Magdeburg
DUITSLAND
MAGDEBURG
MACHTIG MOOI MACHTIG MOOI HERREZEN STAD HERREZEN STAD
q
1
Otto (von Guericke) die hier furore maakte. Zijn standbeeld achter het Rathaus herinnert eraan dat hij van alle markten thuis was: diplomaat, burgemeester van Magdeburg en wetenschapper. Als grondlegger van de experimentele fysica ontwik- kelde hij in 1660 de vacuümpomp. De vacuüm getrokken halve Magdeburger bollen konden zelfs door zestien paarden niet van elkaar gescheiden worden. Zo staat het ook uitgebeeld op de sokkel van het monument. Nog in de buurt verwijst het stoere beeld van Roland naar het verkregen privilege van Magdeburg om recht te spreken.
Johanniskirche
Magdeburg werd in de middeleeuwen een rijke koopmansstad aan de Elbe en de Johanneskerk, genoemd naar Johannes de evangelist, werd de kerk van de kooplui. Het is de eerste kerk die we tegenkomen als we te voet van de camperplaats Am Yachthafen naar de Altstadt gaan. Deze oorspronkelijk katholieke parochiekerk verenigt in zich romaanse en gotische elementen.
Tussen haakjes: verschillende kerken in Magdeburg hebben ‘twin towers’, wat duidelijk wijst op een rijke, wel- varende handelsstad. De schitterende glas-in-loodramen stellen de vernie- tiging van Magdeburg voor. In 1999 werd de kerk weer opgebouwd, maar de katholieke gemeenschap wou ze niet terug, bij gebrek aan centen. Nu is ze ingericht als Kunsthalle voor congres- sen en concerten. Een bezoek aan de toren, 277 treden omhoog, biedt een uniek zicht over de stad.
Elbviertel
Ten noorden van het Marktviertel, langs de Elbe, strekt zich het Elbviertel uit. Daar prijkt de Wallonerkerk Sankt Augustini. Waalse geloofsvluchtelin- gen vonden er asiel in het toenmalige augustijnerklooster. Hier kwam Luther als augustijnermonnik op 24 juni 1524 zijn stellingen verdedigen. Samen met de ernaast gelegen Sankt Petrikerk en Magdalenakapel biedt de kerk een oase van rust en architecturale schoonheid langs de Elbeoever. Op weg daarnaar- toe kom je voorbij Petriförder met een staanplaats voor campers en de aanleg- steiger van de Weiße Flotte, waar je kan inschepen voor een cruise op de Elbe.
Domviertel
Kom je over de Neue Strombrücke in de Ernst-Reuter-Allee, dan loop je het ‘Allee Center’ tegemoet, het grootste shopping- center van Magdeburg en omstreken. In DDR-tijden was hier een grote parking voor auto’s die er nooit waren, kwestie van een welvarende indruk te maken.
Tegenover het Allee Center worden je ogen aangenaam geprikkeld door een
kunstig staaltje nieuwbouw waar geen enkele rechte lijn in te bespeuren valt.
Wij richten ons echter op de torens van het Kloster Unser Lieben Frauen omge- ven door een beeldenpark, een van de parels op de romaanse route of Straße der Romanik. De kerk van het 11de à 12de-eeuwse romaanse klooster kreeg in de 13de eeuw een gotisch kruisrib- bengewelf. In een vleugel huist nu de Konzerthalle Georg Philipp Telemann.
Het klooster herbergt de belangrijk- ste collectie hedendaagse kunst van Sachsen-Anhalt.
Die Grüne Zitadelle
Je kan er onmogelijk naast kijken: de Groene Citadel, van de Oostenrijkse kunstenaar – nee, geen architect – Friedensreich Hundertwasser (1928- 2000). Zijn filosofie: architectuur is natuur. Rechtlijnigheid is nergens te vinden, want die komt ook in de natuur niet voor. Wel zien we kleurige façades, 900 verschillende ramen en geurende groene dakterrassen. Uit enkele ramen groeien bomen, die wel degelijk in het huurcontract opgenomen zijn. Zelf kreeg Hundertwasser niet de kans om ervan genieten, hij overleed namelijk in 2000, maar alles lag reeds in schetsen vast. Het paradijselijke bouwwerk werd in 2005 in gebruik genomen. Alles te huur, niets te koop. Het contrast met
de barokke gevels en stalinistische
▷
2
3
4
5
flatgebouwen in de Breite Straße kan moeilijk groter zijn. Met Hundertwasser is de verbeelding aan de macht. Hij noemde zijn laatste project ‘Zitadelle’
omdat Magdeburg een vestingstad was.
Dom
Van een totaal andere orde is de vlakbij gelegen kathedraal op de Domplatz omkaderd door paleizen in Pruisische bouwstijl. Hier bevond zich ook de eer- ste nederzetting, dicht bij de Elbe.
Als eerste Duitse keizer liet Otto I de Grote een kathedraal bouwen.
Norbertus van Xanten werd er in 1126 tot aartsbisschop aangesteld. Na een brand in 1207 werd een nieuwe kathedraal gebouwd, in gotische stijl, naar het voorbeeld van de Parijse Notre-Dame. Die was pas in 1520 klaar.
Daarmee was de Dom van Magdeburg de eerste gotische kathedraal van Duitsland, ten oosten van de Rijn. In de Dom ligt een bijzonder liefdespaar begraven: waarschijnlijk Otto de Grote met zijn Angelsaksische gemalin Editha, aan wie hij trouwens Magdeburg schonk. De triomfantelijke graftombe
van Otto Magnus Imperator vinden we in het koor.
In het nabijgelegen Dommuseum Ottonianum – nieuw sinds novem- ber 2018 – kan je alle spectaculaire archeologische vondsten in en rond de Dom bewonderen.
Gründerzeitviertel
Toen we voor het eerst het woord
‘Gründerzeitviertel’ hoorden, dachten we dat het om de eerste nederzetting in Magdeburg ging. Fout dus. Met die term wordt verwezen naar de econo- mische bloeiperiode eind 19de, begin 20ste eeuw waardoor nood aan uitbrei- ding ontstond en de ommuring van de stad moest worden doorbroken. Zo ontstond een nieuwe wijk ten zuiden van de Domwijk. Tussen de Elbe en de Hegelstraße biedt het Fürstenwallpark een mooie verpozing. Je treft er nog oude stadsmuren aan met het Cleve- bastion. De Hegelstraße demonstreert een veelheid aan stijlen en fraaie gevelversieringen. Je vindt er ook het
Palais am Fürstenwall uit 1893, waar de vertegenwoordiger van de Duitse keizer zijn intrek nam. Nu is het de residentie van de minister-president van Sachsen- Anhalt. Aan de Hasselbachplatz zijn de mooiste gevels uit de Gründerzeit. Een avondje (of nachtje) uit kan in het nabij- gelegen Kneipen- of kroegenkwartier.
Parken
Wie uit is op parken en tuinen staat in Magdeburg voor een verscheu- rende keuze, want Magdeburg is, na Hannover, de tweede groenste stad van Duitsland, en een ideale fietsstad.
Er is de 16 ha grote Zoologischer Garten midden in het natuur- en parklandschap Vogelzang. Het stadspark Rothehorn ligt op een eiland in de Elbe, met een uitzichttoren, museumschip en boot- verhuur. Het Herrenkrugpark ontleent zijn naam aan het feit dat vroeger de
‘Ratsherren’ hier met hun paarden naar de ‘gemene’ weide kwamen, en daar hoorde uiteraard een ‘kroeg’ bij.
Het is een historisch landschapspark
TOERISME
Interessante websites
www.magdeburg-tourist.de www.tourismus-tangermuende.de www.salzwedel.de
www.dommuseum-ottonianum.de www.hundertwasser-magdeburg.de www.kunstmuseum-magdeburg.de www.elbauenpark.de
www.zoo-magdeburg.de www.museum.salzlandkreis.de
1 2
3
© Torsten Maue
MAGDEBURG
DUITSLAND
Ϥ Tanger Ϥ Elbe Ϥ Jeetze
Pömmelte Bad Salzelmen Schönebeck Althaldensleben
Tangermünde Mahlsdorf Salzwedel restaurant bestond al in 1890.
Het Elbauenpark spant de kroon. ‘Aue’
in de plaatsnaam betekent zoveel als overstromingsgebied. Het Elbedal is immers tot vijf kilometer breed. Door dijken en een muur rond Magdeburg wordt de Elbe binnen de perken gehou- den. Op het 20 ha grote Elbauenpark raak je in één dag niet uitgekeken. Er zijn prachtige tuinen, een vlinderhuis, zomerrodelbaan, waterspeelplaats, en een klim- en klauterpark. De Millenniumtoren of Jahrtausendturm is wereldwijd uniek in zijn soort: 60 m hoog, uitsluitend in hout en zeildoek.
Binnenin is er een interactieve tentoon- stelling over 6.000 jaar wetenschap en
prijs zijn de toren en het vlinderverblijf inbegrepen. Ben je nog niet overtuigd dat de aarde om haar as draait, dan vind je het bewijs in de Slinger van Foucault, die hier staat opgesteld.
Vanop de Sternbrücke krijgen voet- gangers en fietsers een uitzicht op de Klosterbergegarten met het stadhuis en de raderstoomboot. In het park prijkt het Gesellschaftshaus dat werd gebouwd door Karl Friedrich Schinkel en waar nu het Telemann Gesellschaft onderdak vindt.
Waterwegenkruis
Wat een verkeerswisselaar is op autowegen, is het waterwegenkruis in Magdeburg. Tot 2003 waren schepen
die tussen het Mittelland- en het Elbe-Havelkanaal voeren verplicht een omweg van 12 km te maken. De aanleg van een 900 m lange kanaal- brug van west naar oost boven de Elbe en een reeks sluizen maken deze omweg voor de vele vrachtschepen ongedaan. Het hele traject is boven- dien onafhankelijk van het waterpeil van de Elbe. Een boottocht van 4 uur laat je verwonderd kijken naar dit ingenieuze staaltje waterwegenbouw.
Inschepen aan Petriförder: van de Elbe gaat het naar het Elbe-Havel-kanaal, Mittellandkanal met de kanaalbrug, het Elbe-Abstieg-kanaal en terug naar de aanlegsteiger Petriförder.
Dit alles maakt van Magdeburg een stad om niet te vergeten. Ottostadt is dan ook goed op weg om in 2025 culturele hoofd- stad van Europa te worden.
Rondom Magdeburg
We verlaten de stad Magdeburg en zoe- ken in Pömmelte, een dertigtal kilome- ter naar het zuiden, het Ringheiligtum op. De meer dan 4.000 jaar oude cultus- plaats wordt ook wel eens het Duitse Stonehenge genoemd. Allerlei vondsten, zelfs menselijke resten, uit het vroege bronstijdperk, bewijzen dat hier rituelen plaatsvonden en offers werden gebracht.
▷
1 In Bad Salzelmen kan je dankzij het gradeerwerk zouthoudend water inhaleren. 2 Uitzicht vanuit het Schloßpark op de oude gevangenistoren en de Dom in Tangermünde.
3 Tangermünde, waar de Tanger in de Elbe stroomt. 4 Het ringvormige heiligdom in Pömmelte wordt al eens het Duitse Stonehenge genoemd. 5 Otto von Guericke bezorgde Magdeburg de vacuüm getrokken halve Magdeburger bollen.
6 Een van de architecturale hoogstandjes van Magdeburg: de golvende gevel verwijst naar de voorbijstromende Elbe.
rijden met tram en bus, en biedt prijs- vermindering bij tal van bezienswaar- digheden en horeca. Je betaalt € 8/24u,
€ 12/48u of € 15/72u.
4
5
6
Vanop een 9 meter hoog platform heb je een duidelijke kijk op een kringvormige begraafplaats met 115 m diameter, afge- zet met houten palen. Archeologische vondsten worden tentoongesteld in het nabijgelegen Salzlandmuseum in Schönebeck.
Bad Salzelmen
Ten westen van Pömmelte kan je in de thermen van Bad Salzelmen het zouthoudende water op je ledematen laten inwerken of in het park gezonde lucht inhaleren bij een gradeerwerk dat zoutwater verstuift. In de buurt wacht een Saline of zoutziederij op je bezoek.
Daar werd in de Pruisische tijd, tot 1936, zout gewonnen. Het zouthoudende water werd met windmolenkracht naar boven gepompt. Onder de zoutpan- nen werd vuur gestookt, waardoor het water deed verdampte en het ‘witte goud’ overbleef. Nog steeds is er een beperkte zoutwinning.
Evenzeer Pruisisch is de Pretziener Wehr tussen Plötzky en Pretzien (rechts van Schönebeck). We zijn vol bewon- dering voor het aanpasbare sluizensys- teem en de afdamming met dubbele functie: bij lage waterstand voldoende
water in de Elbe houden voor de bevaar- baarheid en bij te hoge waterstand het overtollige water gecontroleerd in een kanaal laten wegstromen.
Slot Hundisburg
Althaldensleben, een dertigtal km ten noorden van Magdeburg, is bekend om haar ‘Simultankirche’. De tweede- lige kerk werd in 1830 gebouwd met het linkse deel voor de katholieke en het rechtse deel voor de evangelische eredienst. Toen zich enkele industrieën in het dorp vestigden, kwamen zowel katholiek als evangelisch gezinden hier werk zoeken. Van hieruit vertrekt ook een pad van 3 km doorheen een 100 ha groot landschapspark naar het slot Hundisburg, waar een geleid bezoek mogelijk is. Het barokke kasteel prijkt op een heuvel en heeft een prachtige Franse tuin.
Keizer- en hanzestad
Iets verderaf boven Magdeburg – maar ook per schip te bereiken – ligt de kei- zer- en hanzestad Tangermünde aan de monding van de Tanger in de Elbe, een gezellige stad waar oude stijlvolle hui- zen de straat zomen en baksteenbouw
hoge toppen scheert. De burcht aan de monding was de zomerresidentie van keizer Karel IV, die resideerde in Praag.
Op de esplanade van de burcht, nu hotel, heb je een ruim zicht op Elbe en Tanger. Daar prijkt ook het standbeeld van keizer Karl IV, tevens koning van Bohemen. De gewezen zakenman houdt de rechterhand op zijn beurs en zijn linker op een kasboek. Hij wist drom- mels goed hoe en waar hij centen kon innen. Fiere stadspoorten omsluiten de stad. In het kunstig gebouwde Rathaus, dat oorspronkelijk romaans was, maar na de brand in 1617 in neogotiek werd heropgebouwd, is de geschiedenis van de stad rijkelijk geïllustreerd. Voor het Rathaus vind je de sculptuur van Grete Minde, die valselijk werd beschuldigd van het stichten van de stadsbrand van 1617.
Op het einde van de Kirchstraße lonkt de St. Stephanskirche die begon als katholieke kerk, maar uiteindelijk als evangelische werd ingewijd. De stenen kansel getuigt van bijzonder vakman- schap, terwijl het grootse barokke hoofdaltaar iets zeldzaams vertoont:
Christus wordt er voorgesteld als een leeuw die dood en duivel overwint.
TOERISME
1 Op weg naar Salzwedel treffen we een parel van een romaans kerkje aan.
Het blijkt een Wehrkirche (versterkt toevluchtsoord) te zijn. 2 Friedensreich Hundertwasser geeft met zijn Groene Citadel aan de natuur terug wat een bouwwerk eraan ontneemt. 3 Otto I de Grote en zijn Angelsaksische gemalin Editha in de Dom van Magdeburg. 4 De Pretziener Wehr houdt bij lage waterstand het nodige water in de Elbe en voert het bij te hoge waterstand af. 5 Fietsen langs de Elbe met zicht op de camperplaats Petriforder. 6 Het Rathaus van de keizer- en hanzestad Tangermünde, een typisch voorbeeld van baksteenbouw.
vanop de millenn iumtoren heb je een prach tig uitzicht
op het elbauenpa rk.
1
2
Salzwedeler Baumkuchen
Als laatste halte willen we nog een bezoek brengen aan Salzwedel maar op weg daarheen merken we in Mahlsdorf een parel van een romaans kerkje op.
Het blijkt een Wehrkirche te zijn, een versterkt toevluchtsoord, toegewijd aan Sint-Sebastiaan.
Je kan de sleutel bekomen op het aangegeven adres. Een bereidwillige dame was trots ons alles over het kerkje te vertellen.
De hanzestad Salzwedel kreeg haar naam doordat de stad op een zoutroute was gelegen en daar gretig inkomsten uit puurde. De burcht staat dan ook aan de rivier de Jeetze, precies om tol te kunnen heffen op de goederen die voor- bijvoeren. Van het Jeetze-water werd bier gebrouwen; vandaar de waarschu- wing op bordjes langs de rivier: “Allen wird bekannt gemacht, dass keiner in die Jeetze kackt, denn morgen wird gebraut”. Neem dus tijdig je voorzorgen.
Van het oude Rathaus rest enkel nog de toren die je na 170 treden een mooi uitzicht over de stad biedt. Bemerk de terracotta versiering van het sierlijke huis in de Breitestraße uit 1722. Het is uniek in de streek.
Meer dan 500 vakwerkhuizen wijzen nog op de vroegere welstand. Ga maar even kijken naar het 16de-eeuwse Bürgermeisterhof in de Burgstraße.
De toren van de Marienkirche staat 1,90 m uit het lood. Het basilicabouw- werk heeft een verwarmbare doopvont omdat dopelingen erin ondergedompeld werden. Tussen de Marienkirche en het park straalt het Johann-Friedrich- Danneil-Museum geschiedenis uit met zijn belangrijke archeologische verza- meling en werken van Lucas Cranach der Jüngere.
Waar je in Salzwedel niet aan kan ont- snappen is de specialiteit Baumkuchen:
een lekkernij, laag na laag gebakken op een draaiende beukenhouten rol boven een open vuur en op verschillende manieren afgewerkt. De vorm doet den- ken aan de jaarringen van een boom, vandaar de naam. De Salzwedeler Baumkuchen is het waarmerk van de stad en mag enkel in Salzwedel gemaakt en verkocht worden. Hoe het gemaakt wordt, volgens een recept van begin 19de eeuw, kan je zien en beleven tijdens een rondleiding in bakkerij Salzwedeler Baumkuchen Hennig. Laat het je smaken! △
Kamperen
BEZOCHTE CAMPING Campingplatz Arendsee Harper Weg 1
D-39619 Arendsee T +49 3 938 425 87 www.luftkurort-arendsee.de gps: N 52°53'31", O 11°30'14"
open: begin april tot eind oktober
150 toeristenplaatsen te midden van een pijn- bomen- berkenbos en dichtbij de Arendsee.
Kinderspeelplein, spel- en sportmogelijk- heden binnen en buiten en modern sanitair, ook aangepast aan personen met een handicap.
BEZOCHTE
MOTORHOMEPLAATSEN Wohnmobilstellplatz am Yachthafen Am Winterhafen 1
D-39114 Magdeburg T +49 1 738 778 727 gps: N 52°7'31", O 11°38'59"
open: het hele jaar door
Een 30-tal plaatsen aan de jachthaven en aan de rand van het bos. De tramlijn naar het centrum (3 min.), bakkerij (5 min.) en Altstadt (15 min.) zijn op wandelafstand. Elektriciteit, toilet, douche en water zijn apart te betalen.
Mooi zicht op de Oude Elbe en de stad. Dit is een drukbezette camperplaats, reserveren is daarom aanbevolen.
Stellplatz Petriförder Petriförder 1 D-39126 Magdeburg T +49 391 5328-890 gps: N 52°07'58", O 11°38'51"
open: het hele jaar door, gesloten op zondag 50 plaatsen langs de Elbe, vlakbij de aanleg- steiger voor de boottocht (duur 4 u) op het Wasserstraßenkreuz (waterwegenkruis).
Camperplaats Tangermünde Tangerplatz, Klosterberg D-39590 Tangermünde T +49 3 932 222 393 gps: N 52°32'17", O 11°58'04"
open: het hele jaar door
Goede plaats aan de Tanger met ruime, mooie plaatsen vlakbij de oude binnenstad (5 min. stappen). Restaurant vlakbij en fiets- en wandelpad komen er voorbij.
