JAARVERSLAG
Intergemeentelijke Onroerenderfgoeddienst
Werkingsjaar 2019
Elien Vernackt : Erfgoedconsulent
Willem Hantson: Erfgoedconsulent
Inleiding
Vanuit onze nieuwe stek in de beschermde voormalige ‘Posterie’ hebben we het voorbije jaar enkele grote werven aangepakt, zoals het uitwerken van het ABC-systeem voor de inventarispanden in Roeselare en de aanvraag tot erkenning als onroerenderfgoedgemeente. Daarnaast hebben we talloze kleine overwinningen geboekt op velerlei vlakken, stonden we met raad en daad ten dienste van de regio en maakten we archeologisch, bouwkundig en landschappelijk erfgoed zichtbaar voor het ruime publiek. Zo kon het voorbije werkingsjaar weer heel wat gerealiseerd worden voor een duurzaam behoud en beheer en een bredere bewustwording van het onroerend erfgoed in de gemeenten Hooglede, Ingelmunster, Izegem, Lichtervelde, Moorslede, Roeselare en Staden.
Schematische weergave van RADAR binnen de structuur van Projectvereniging BIE
Het voorliggende jaarverslag wil de neerslag vormen van de prestaties van het voorbije jaar. Het actieplan van RADAR voor het jaar 2019 - goedgekeurd door de raad van bestuur van projectvereniging BIE - diende als leidraad om de doelstellingen uit het beleidsplan te concretiseren en te vertalen naar onze dagdagelijkse werking. Dit jaarverslag werd ter goedkeuring voorgelegd aan de stuurgroep van RADAR en aan de raad van bestuur van projectvereniging BIE.
Contactgegevens
Projectvereniging BIE Elien Vernackt Willem Hantson
Ooststraat 35 Erfgoedconsulent Erfgoedconsulent
8800 Roeselare elien@bienet.be willem@bieradar.be
Tel. 051/26.87.49 GSM 0497/40.82.81 GSM 0497/48.18.40
Inhoudstafel
Inleiding ... - 2 - Inhoudstafel ... - 3 - SD 1 : Het IGS versterkt en faciliteert het gemeentelijke beleid met de expertise van RADAR. ... - 4 -
OD 1: Het IGS en het lokaal beleid concretiseren hun visie over het onroerend erfgoedbeleid in
beheers- en uitvoeringsplannen. ... - 4 - OD 2: Het IGS ondersteunt gemeentes in de erkenning als onroerenderfgoedgemeente om zo
gezamenlijk een daadkrachtig onroerend erfgoedbeleid uit te voeren. ... - 9 - OD 3: Het IGS biedt expertise en ondersteuning aan om te waken over de kwaliteit van adviezen
en de beoordeling van nota’s (cf. archeologienota). ... - 10 - SD 2 : Het IGS versterkt het draagvlak voor en de dialoog over het behoud, beheer en ontsluiting van het lokaal onroerend erfgoed bij de inwoners van de BIE-regio. ... - 11 -
OD 1: Het IGS erkent en ondersteunt zowel tijdelijke als structurele erfgoedgemeenschappen als
actieve ambassadeurs van het lokale erfgoed. ... - 11 - OD 2: Het IGS breidt de huidige vrijwilligerswerking verder uit wat betreft de onroerend
erfgoedmaterie. ... - 12 - OD 3: Het IGS stimuleert burgerparticipatie. ... - 13 - OD 4: Het IGS sensibiliseert het brede publiek waar en wanneer mogelijk en vergroot hiermee het maatschappelijk draagvlak. ... - 13 - SD 3 : Het IGS profileert RADAR als expertisecentrum en lokaal aanspreekpunt bij zijn stakeholders. .... - 16 - OD 1: Het IGS vergroot de naamsbekendheid van RADAR. ... - 17 - OD 2: Het IGS promoot RADAR als erfgoedloket en aanspreekpunt voor de regio wat betreft het
onroerend erfgoed. ... - 17 - OD 3: Het IGS informeert belanghebbenden over de diverse ondersteuningsmogelijkheden met
betrekking tot hun onroerend erfgoed. ... - 19 - SD 4 : Het IGS diversifieert samen met en voor de stakeholders de publiekswerking en verhoogt de
zichtbaarheid van en de kennisdeling over het onroerend erfgoed. ... - 19 - OD 1: Het IGS maakt (nieuwe) doelgroepen warm voor onroerend erfgoed. ... - 19 - OD 2: Het IGS deelt haar opgebouwde kennis omtrent het onroerend erfgoed. ... - 20 - OD 3: Het IGS vergroot samen met de stakeholders de aantrekkingskracht van het onroerend
erfgoed in de regio. ... - 21 - SD 5 : Het IGS realiseert samen met haar netwerk een integrale en geïntegreerde erfgoedwerking. ... - 25 -
OD 1: Het IGS bekijkt met haar multidisciplinair team elk OE dossier vanuit een integrale
erfgoedbril. ... - 25 - OD 2: Het IGS vergroot haar netwerk, wisselt expertise uit en verankert het binnen haar netwerk. - 27 - OD 3: Het IGS integreert onroerend erfgoed binnen andere beleidsdomeinen en vice versa. ... - 28 - Bijlage 1: Een korte impressie van het OMD-programma in de BIE-regio ... - 29 - Bijlage 2: Concordantietabel met de erkenningsvoorwaarden ... - 30 -
SD1 : Het IGS versterkt en faciliteert het gemeentelijke beleid met de expertise van RADAR.
SD1OD1: Het IGS en het lokaal beleid concretiseren hun visie over het onroerend erfgoedbeleid in beheers- en uitvoeringsplannen.
ACTIE1: RADAR ondersteunt de gemeenten bij visievorming rond OE
De gemeente Moorslede is vragende partij om de reeds eerder uitgevoerde herwaardering van de vastgestelde inventaris onroerend erfgoed – bij RADAR beter gekend als ABC-systeem – te bestendigen in een stabielere constructie met meer juridische afdwingbaarheid. Bedoeling is om de lijst te laten goedkeuren door schepencollege en gemeenteraad en dit ook te koppelen aan een publieke raadpleging. In 2019 werden de krijtlijnen van dit proces uitgetekend om het in de loop van 2020 in uitvoering te kunnen brengen.
• Het beleidsvisietraject voor het bouwkundig erfgoed van de gemeente Roeselare begeleiden.
In 2015 werd gestart met de uitwerking van een sterrensysteem om gerichter om te gaan met de vastgestelde inventaris. Er werden 3 categorieën voorgesteld (A: maximaal behoud, B: verbouwingen mogelijk met respect voor de erfgoedwaarden en C: minimale erfgoedwaarden, sloop mogelijk). Aan de hand van 7 criteria kan elk inventarisitem beoordeeld worden. Alle RADAR-gemeenten hebben op de stuurgroep deze manier van werken goedgekeurd als middel om de burger meer duidelijkheid en rechtszekerheid te bieden. In 2019 werd verder gewerkt met dit beleidsinstrument.
In de gemeente Roeselare werd de ABC-commissie verdergezet. In de commissie zetelen omgevings- ambtenaren van de stad Roeselare, 4 architecten, 4 mensen met een culturele achtergrond en de erfgoedconsulent bouwkundig erfgoed van RADAR. Elk inventarispand op grondgebied Roeselare werd achtereenvolgens beoordeeld door RADAR en door de omgevingsambtenaren. Panden die niet dezelfde quotering kregen van beide instanties kwamen automatisch op tafel van de commissie.
Panden die wel dezelfde quotering kregen, werden ter beschikking gesteld van de commissie, maar kwamen enkel op tafel indien een lid van de commissie dit specifiek verzocht. Het schepencollege kan in 2020 beslissen om het oordeel van de ABC-commissie al dan niet te volgen. In 2019 werden de resterende 65% van de 966 Roeselaarse inventarispanden geherwaardeerd door de ABC-commissie.
• Meewerken aan het beeldkwaliteitsplan en RUP voor de dorpskern van deelgemeente Gits (Hooglede) i.s.m. de WVI.
De input van RADAR werd gevraagd betreffende de voorschriften voor erfgoed in het RUP Centrum Gits. Het voorstel werd op afroep nagezien en opmerkingen werden doorgegeven. De WVI gaat ook in 2020 nog verder met de opmaak van het definitieve document.
• Selectielijsten van waardevolle graven van de begraafplaatsen in de gemeente Roeselare helpen opstellen.
Hier is in 2019 nog niets rond ondernomen.
• Mee nadenken over de herbestemming van kerken en het behoud en beheer van
kapellen.
Stad Roeselare houdt uit eigen beweging en met ondersteuning van RADAR een lijst bij van klein militair, religieus en historisch erfgoed. Dit gaat zowel over items op de inventaris onroerend erfgoed als elementen die de stad zelf belangrijk genoeg acht om te behouden. De bouwfysische toestand werd beoordeeld en indien nodig werden ingrepen voor instandhouding ingepland. Dit ging in veel gevallen over veldkapellen. Bij gerestaureerd klein erfgoed plaatste men een bordje dat de al dan niet toevallige voorbijganger informeert.
Eveneens in Roeselare krijgt de voormalige Sint-Jozefskerk een nieuwe invulling. RADAR beoordeelde mee de wijzigingen in de plannen.
De beschermde Sint-Michielstoren in Roeselare krijgt regelmatig bezoekers over de vloer voor geleide rondleidingen. Om deze gidsbeurten vlotter en veiliger te laten verlopen, denken Stad Roeselare, de kerkfabriek en de orgelkring aan enkele aanpassingen in het interieur. RADAR ging mee op plaatsbezoek en stuurde de stad door naar het Agentschap Onroerend Erfgoed als bevoegde instantie voor beschermde monumenten.
Voor het behoud en beheer van het Van Peteghem-orgel in de Sint-Martinuskerk te Oekene, bekeek RADAR mee wat de mogelijkheden zijn wat betreft financiering via erfgoedpremie. RADAR was aanwezig bij een plaatsbezoek waar een expert inzake historische orgels aangaf dat een kleine verbouwing van het doksaal de beste oplossing zou zijn voor het orgel. Stad Roeselare zoekt nog verder uit wat de mogelijkheden zijn.
• Archeologische Zones afbakenen en bespreken met de diensten stedenbouw en ruimtelijke ordening.
De in 2013 door RADAR voorgestelde Archeologische Zones van de historische centra van de zeven hoofdgemeenten uit de regio zijn nog steeds niet vastgesteld. Daarom werd nogmaals beslist te wachten met de afbakening van andere Archeologische Zones. Er werd reeds eerder bezorgdheid geuit over het uitblijven van nieuwe vaststellingen, omdat gekend archeologisch potentieel momenteel risico loopt door ontwikkelingen kleiner dan 3.000 m². Hierdoor moet gewerkt worden met ‘geplande toevalsvondsten’, wat niet meteen als de beste manier van werken ervaren wordt.
Indien de overheid de draad weer oppikt met het vaststellen van Archeologische Zones (momenteel worden de historische dorpskernen genoemd), zullen we hier onze medewerking opnieuw aan verlenen.
• Mee nadenken over de visie op Trage Wegen.
In 2019 zijn hieromtrent geen vragen binnengekomen. Wel werd akte genomen van de werkwijze die gemeente Ingelmunster hanteert. Bij grote ontwikkelingsprojecten in deze gemeente wordt van de opportuniteit gebruik gemaakt om de aanleg van een Trage Weg in te bouwen als compromis met de bouwheer. Deze methode zal bij overleg in 2020 door RADAR gecommuniceerd worden aan de overige aangesloten gemeenten als inspirerend voorbeeld.
• Oplossingen zoeken voor de deponering van archeologische ensembles.
Gezien het ontbreken van een regionaal erfgoeddepot zocht RADAR naar oplossingen voor de lopende dossiers per gemeente. In Roeselare zijn er heel wat ontwikkelingen met bijhorende archeologietrajecten en dus een overeenkomstige vraag naar deponering van archeologische ensembles. In 2019 bereidde RADAR de overdracht van de archeologische ensembles van de sites Roeselare-Krommebeek (BAAC) en Roeselare-Onledebeek (VEC) door de West-Vlaamse Inter- communale (WVI) administratief voor. Beide schenkingen werden op de gemeenteraad van 25 juni
2019 aanvaard. Het archeologisch ensemble van Roeselare-Onledebeek is intussen al ondergebracht in het Stadsarchief van Roeselare (SAR) en zal daar – met ondersteuning van IOED RADAR – beheerd worden. Het archeologisch ensemble van Roeselare-Krommebeek zal normaal gezien in de loop van 2020 in het Stadsarchief ondergebracht worden.
Het archeologisch ensemble van de site ‘Zandberg’ aan de Groenstraat in Ingelmunster werd door de West-Vlaamse Intercommunale (WVI) en Monument Vandekerckhove overgedragen aan de gemeente Ingelmunster (schenking aanvaard op de gemeenteraad van 23 april 2019), dat het op haar beurt in bewaring gaf aan IOED RADAR. Hiervoor werd een beheersovereenkomst opgesteld.
RADAR was verantwoordelijk voor de administratieve voorbereiding van de overdracht, evenals de praktische afhandeling en staat in voor het verdere beheer van het ensemble.
Het archeologisch ensemble van de site ‘Vlaschaard’ aan de Spanjestraat in Oostnieuwkerke (Staden) werd door de West-Vlaamse Intercommunale (WVI) en Monument Vandekerckhove overgedragen aan de gemeente Staden (schenking aanvaard op de gemeenteraad van 11 april 2019), dat het op haar beurt in bewaring gaf aan IOED RADAR. RADAR was verantwoordelijk voor de administratieve voorbereiding van de overdracht, evenals de praktische afhandeling en staat in voor het verdere beheer van het ensemble.
Het archeologisch ensemble van Lichtervelde-Stegelstraat werd door Matexi en BAAC Vlaanderen overgedragen aan de gemeente Lichtervelde (verklaring van schenking getekend op 1 oktober 2019), dat het op haar beurt in bewaring gaf aan de Heemkundige Kring van Lichtervelde. De Heemkring zal – met ondersteuning van IOED RADAR – instaan voor beheer, behoud en toegankelijkheid. RADAR was verantwoordelijk voor de administratieve voorbereiding van de overdracht, evenals de praktische afhandeling. Zo werd het materiaal door ons herverpakt en een aantal stukken aaneen gepuzzeld en verlijmd met Paraloid B72. RADAR heeft de officiële overdracht – samen met de Heemkring en de gemeente Lichtervelde – ook ingekleed met een lezingenavond, een persmoment en een toonkast met enkele representatieve vondsten.
Officiële overdracht van het archeologisch ensemble Lichtervelde-Stegelstraat
Het archeologisch ensemble van de site ‘Patria’ aan het Kerkplein in Moorslede zou door WZC Maria Middelares en Monument Vandekerckhove overgedragen worden aan de gemeente Moorslede, maar uiteindelijk besliste het WZC om de vondsten toch in eigendom te houden en louter ter beschikking te stellen van de gemeente Moorslede (goedgekeurd op de gemeenteraad van 21 november 2019), dat het op haar beurt zal onderbrengen bij de Heemkundige Kring van Moorslede.
Met ondersteuning van IOED RADAR zullen ze het behoud, het beheer en de toegankelijkheid van het ensemble verzekeren. RADAR was verantwoordelijk voor de administratieve voorbereiding van de overdracht en bereidt intussen ook de praktische afhandeling voor – ondermeer door het metaal te herverpakken – dat in 2020 zal plaatsvinden.
RADAR probeert waar mogelijk reeds vroeger in het archeologisch traject aan te geven waar het archeologisch ensemble na afronding van het onderzoek terecht kan.
ACTIE2: RADAR begeleidt trajecten voor het opstellen van beheers- en inrichtingsplannen voor monumenten, kerken, stads- en dorpsgezichten en begraafplaatsen.
De hoeve D’heerlijkhede van Deefakker in Ingelmunster is een beschermd monument dat al enkele jaren leeg staat. De volledige hoeve is nu het onderwerp van een grootschalig renovatieproject. Er komt een combinatie van wonen voor mensen met een beperking, alleenstaanden en jonge gezinnen. Tegelijk wordt er een jeugdverblijf georganiseerd waar bijvoorbeeld klassen kunnen overnachten. RADAR biedt in dit traject advies om de grote erfgoedwaarde van de hoeve te ontsluiten voor een breed publiek. Dit gaat zowel om de gebouwen (o.a. tabaks- en cichorei-ast) als om het landschappelijke aspect (voormalig vliegveld tijdens WOI). Dit traject werd in 2018 opgestart en zal de komende jaren nog verder uitgewerkt worden. In 2019 werd onderzoek gedaan naar de geschiedenis van de hoeve en werden de mogelijkheden van een VR-toepassing bekeken in overleg met HOWEST.
In het kader van een geplande sanering op de begraafplaats van Staden werd het advies van RADAR gevraagd i.v.m. al dan niet te verwijderen of te verplaatsen graven. Hiervoor wordt beroep gedaan op de inventaris van graven met erfgoedwaarde in de databank Versteende Getuigenissen. Maar los daarvan werd nagekeken of het verwijderen van bepaalde andere graven geen afbreuk zou doen aan het zicht en het karakter van de begraafplaats.
ACTIE3: RADAR is als betrokkene aanwezig bij trajecten ruimtelijke ordening op relevante overlegmomenten, voorziet de nodige input en denkt na over de integratie van onroerend erfgoed.
In 2019 waren er geen trajecten ruimtelijke ordening waarbij RADAR betrokken was of waarop RADAR advies gegeven heeft.
ACTIE4: RADAR zoekt als bemiddelaar bij individuele onroerend erfgoed gerelateerde dossiers samen met de stakeholders naar een gepaste oplossing.
In het kader van de archeologienota’s (AN) werd er regelmatig advies gegeven over de nood- zakelijkheid ervan binnen vergunningsaanvragen. Daarnaast werden ook meerdere vragen van particulieren, bouwheren en architecten beantwoord betreffende archeologienota’s, waar men erkende archeologen kan vinden en wat RADAR kan betekenen binnen het traject.
Voor een specifieke site in Roeselare (hoek Sint-Amandsstraat, Wortelstraat en Kokelaarstraat: ID 23587, 23588 en 23589) werd opnieuw overlegd met de dienst Stedenbouw, de schepen Ruimtelijke Ordening van Roeselare, de bouwheer en de architect. Er werd gepoogd om tot een compromis te komen waarbij de erfgoedwaarden van enkele panden gevrijwaard zouden worden en de ontwikkelaar toch de mogelijkheid krijgt om een project op deze site te realiseren. Dit dossier zal ook in 2020 zeker nog aan bod komen.
Basisschool De Verrekijker te Rumbeke (ID 23298) is een vrij gesloten site in het centrum van de Roeselaarse deelgemeente. Om de site wat meer openheid te geven, maar ook om ze tegelijk van een nieuwe sportzaal en fietsenstalling te voorzien, werden in 2019 verschillende plannen op tafel gelegd. RADAR ging in gesprek met gemeente, bouwheer en architect om een goede oplossing die alle partijen ten goede kwam.
ACTIE5: RADAR actualiseert de verschillende erfgoedinventarissen in de BIE-regio. Om de gemeenten te helpen een krachtdadig erfgoedbeleid te voeren, moet er kunnen gewerkt worden met de meest actuele basisinformatie.
RADAR heeft de inventaris van het bouwkundig erfgoed ad hoc geactualiseerd. Sloop of vaststelling van zware verbouwingen met verlies van erfgoedwaarden werden telkens gemeld aan de beheerder van de website. Zo kon men de status van 'bewaard' aanpassen naar 'gesloopt' of 'verbouwd'. Fouten in de inventaris of wijzigingen werden regelmatig vastgesteld in de context van de ABC-commissie – in 2019 voortgezet in Roeselare – waarbij de hele lijst systematisch werd overlopen.
ACTIE6: RADAR helpt waar nodig op vraag van de stakeholder bij de opmaak van erfgoedinventarissen (vb. kerkinventaris, stadscollectie, graven, …).
• In het kader van Versteende Getuigenissen staat de verdere inventarisatie van de oude stedelijke begraafplaats van Roeselare gepland, evenals een hernummering van de begraafplaats van Moorslede.
De verdere inventarisatie van de oude stedelijke begraafplaats van Roeselare kwam nog niet aan bod. Ook de geplande hernummering van de begraafplaats van Moorslede werd nog niet uitgevoerd.
• RADAR wordt betrokken bij de inventarisatie van de historische tuinen, bomen en houtige beplantingen in Roeselare.
Deze inventarisatie zal uiteindelijk pas van start gaan in september 2020.
• De inventarisatie en herverpakking van de archeologische collectie van het Stadsarchief Roeselare (SAR) wordt afgewerkt.
In het kader van de verhuis van de stukken uit het Stadsarchief van Roeselare (SAR) voert RADAR een volledige registratie en inventarisatie uit van de aanwezige archeologische collectie. Het voorbije jaar werd deze registratie afgewerkt en de herverpakking verder gezet. Hiervoor werden standaard Euro- bakken aangekocht. In 2020 zal ook de herverpakking afgewerkt worden.
ACTIE7: RADAR speelt in op opportuniteiten met betrekking tot de zorg voor en de ontsluiting van onroerend erfgoed.
Op vraag van Stad Roeselare woonde erfgoedconsulent Elien Vernackt telkens het werfoverleg bij in het kader van de renovatie van de dakconstructie van de Oude Tramstatie te Roeselare. Dit gebouw is niet opgenomen op de inventaris onroerend erfgoed, maar Roeselare besloot toch om voor bewaring te gaan en het in de toekomst een nieuwe bestemming te geven. De Tramstatie bleek onder andere nog meerdere uitzonderlijk bewaarde tanks te bevatten. Bij de huidige werken werd onder meer voor de kleurkeuze van de vernieuwde windborden het advies van RADAR ingewonnen.
Opvolging renovatie dakconstructie Oude Tramstatie in Roeselare
RADAR volgde de restauratie op van een authentiek bakhuisje bij een hoeve in Moorslede. Deze werd uitgevoerd door de mannen van het Reizend Bakhuis (www.reizendbakhuis.be), waarna afgelopen zomer de eerste proefbaksels konden uitgevoerd worden. Het is de bedoeling dit bakhuisje te ontsluiten via workshops en als stopplaats binnen het fietsknooppuntennetwerk.
Opvolging restauratie van een authentiek bakhuisje in Moorslede
ACTIE8: RADAR neemt de rol op van gemeentelijke verbalisant onroerend erfgoed voor de deelnemende gemeenten. Dit gebeurt steeds op vraag van en in nauw overleg met deze gemeenten.
Willem stelde zich in 2019 opnieuw ter beschikking aan de deelnemende gemeenten als gemeentelijke verbalisant onroerend erfgoed. Er werden echter geen vragen dienaangaande aan IOED RADAR gericht. Wel zullen we bemiddelen bij de instandhouding van een beschermd pand, dat reeds jaren onder verwaarlozing te leiden heeft en waarvan het Agentschap Onroerend Erfgoed in het verleden reeds verschillende vaststellingen heeft gedaan.
Zodra er een nieuwe opleiding daartoe georganiseerd wordt, zou onze nieuwe collega Elien Vernackt zich eveneens scholen tot gemeentelijke verbalisant onroerend erfgoed.
SD1OD2: Het IGS ondersteunt gemeentes in de erkenning als onroerenderfgoedgemeente om zo gezamenlijk een daadkrachtig onroerend erfgoedbeleid uit te voeren.
ACTIE1: RADAR werkt samen met stad Roeselare om een beleidsvisie omtrent onroerend erfgoed te ontwikkelen en de aanvraag tot erkende onroerenderfgoedgemeente in 2020 voor te bereiden.
Er werd in de loop van het jaar een ambtelijke werkgroep opgericht om de aanvraag tot erkenning als onroerenderfgoedgemeente voor te bereiden. Naast de erfgoedconsulenten van IOED RADAR maakten ook ambtenaren van de diensten stedenbouw en cultuur van Stad Roeselare hier deel van uit en werd er regelmatig teruggekoppeld met de politieke vertegenwoordigers van de stad. We
hebben in eerste instantie gekeken welke acties uit het BBC gekoppeld konden worden aan welke Vlaamse beleidsdoelstellingen en welke acties er nog gecreëerd dienden te worden. Vervolgens maakten we als werkgroep een nota op om deze acties per beleidsdoelstelling nader te duiden en meteen ook aan te geven waar Stad Roeselare nu al staat, waarheen ze wil en hoe ze dit concreet gaat realiseren met de steun van IOED RADAR. Deze documenten werden uiteindelijk net voor het jaareinde goedgekeurd door het college van burgemeester en schepenen en zullen begin 2020 ingediend worden bij het Agentschap Onroerend Erfgoed om de erkenning aan te vragen.
RADAR gaf mee vorm aan het proces, was een actieve partner binnen de werkgroep, stond mee in voor de inhoudelijke invulling van de documenten, nam de eindredactie voor zijn rekening en trok op tijd en stond eens goed aan de kar. Veel van de taken die Roeselare – eens erkend als onroerend- erfgoedgemeente – zal overnemen van het Agentschap Onroerend Erfgoed, zullen (groten)deels door IOED RADAR opgenomen worden.
SD1OD3: Het IGS biedt expertise en ondersteuning aan om te waken over de kwaliteit van adviezen en de beoordeling van nota’s (cf. archeologienota).
ACTIE1: RADAR levert de nodige gegevens aan voor een prijsvraag en voorziet indien gewenst de nodige inhoudelijke informatie in het geval lokale besturen bouwheer zijn.
De gemeentebesturen konden bij RADAR terecht met al hun vragen betreffende archeologienota’s voor projecten in eigen beheer of van derden. Dit betrof vooral vragen naar de noodzakelijkheid van archeologienota’s in diverse interne en externe vergunningsaanvragen, zoals bij de sloop van het huidige en de bouw van een nieuw stadhuis in Roeselare. Hierbij hebben we ook gekeken hoe het archeologietraject er zal uitzien en hoe die best ingepland wordt binnen het hele bouwtraject.
Daarnaast volgden we ook het archeologietraject – met aanvang in 2018 – verder op voor de aanleg van een nieuw voetbalterrein langs de Sint-Eloois-Winkelsestraat te Oekene (Roeselare).
Tabel 1. Vragen van lokale besturen of archeologienota’s al dan niet nodig zijn
ACTIE2: RADAR levert op vraag informatie aan voor archeologienota’s die betrekking hebben op bouwprojecten die zich binnen de BIE-regio bevinden.
Verschillende archeologische bureaus namen contact op met RADAR om de meest recente archeo- logische gegevens op te vragen. Aangezien in de CAI de meest actuele gegevens nog niet zijn opgenomen en de resultaten van de onderzoeken van de laatste jaren bijgevolg niet toegankelijk zijn, komt men algauw uit bij de intergemeentelijke onroerenderfgoeddiensten (IOED) die regionale kenniscentra vormen. Hoewel het hier meestal geen dossiers van lokale besturen betrof, vond RADAR het toch noodzakelijk haar kennis te delen, omdat iedereen er baat bij heeft dat archeologienota’s gestoeld zijn op de meest complete en actuele informatie. Ook de regionale onderzoeksagenda wordt op deze manier telkens opnieuw onder de aandacht gebracht.
In enkele gevallen werd info gevraagd voor een project dat buiten ons werkingsgebied gelegen was.
Dit toont het belang aan van een overkoepelende landingspagina van IOED’s met een duidelijke afbakening op kaart, zodat men snel te weten kan komen welke IOED men best contacteert.
Ons kenmerk Datum Ontvangst Datum advies Aanvrager/opmaker Ligging Betreft AN nodig?
R/2019/1/3/AN 30/01/2019 1/02/2019 Delphine Willaert (Roeselare) Meensesteenweg, 8800 Roeselare Vraag of AN nodig is neen R/2019/2/4/AN 12/02/2019 13/02/2019 Bart Taveirne (WVI) Iepersestraat, 8800 Roeselare Eerste indruk op vlak van archeologie ja R/2019/6/14/AN 4/11/2019 22/11/2019 Giovanni Nowé (Roeselare) Botermarkt, 8800 Roeselare Vraag of AN nodig is + traject uittekenen ja R/2019/10/18/AN 5/12/2019 11/12/2019 Delphine Willaert (Roeselare) Gentstraat, 8800 Rumbeke (Roeselare) Vraag of AN nodig is ja M/2019/2/19/AN 9/12/2019 10/12/2019 Leen Lauwers (Moorslede) Millesteenstraat, 8890 Dadizele (Moorslede) Vraag of AN nodig is neen Aanleveren info aan lokale besturen in het kader van de archeologienota's
RADAR kreeg ook rechtstreeks vragen van bouwheren of voor hun project een archeologienota vereist is. We gaven dan meteen ook mee waar men een erkend archeoloog kon vinden, wat de verschillende stappen zijn en wanneer men hier best mee van start gaat.
Ten slotte namen ook de provinciale erfgoedconsulenten van Onroerend Erfgoed een paar keer contact op met RADAR om onze regionale bril te laten schijnen over archeologienota’s die ter bekrachtiging waren voorgelegd.
Tabel 2. Vragen van erkende archeologen om info te delen voor archeologienota’s
SD2 : Het IGS versterkt het draagvlak voor en de dialoog over het behoud, beheer en ontsluiting van het lokaal onroerend erfgoed bij de inwoners van de BIE-regio.
SD2OD1: Het IGS erkent en ondersteunt zowel tijdelijke als structurele erfgoed- gemeenschappen als actieve ambassadeurs van het lokale erfgoed.
ACTIE1: RADAR biedt erfgoedgemeenschappen waar nodig en mogelijk een luisterend oor en een helpende hand aan.
RADAR zetelde regelmatig als extern raadgever in de raad van bestuur van de Vereniging voor Oudheidkundig Bodemonderzoek West-Vlaanderen (V.O.B.o.W. vzw) telkens er agendapunten geprogrammeerd stonden die de BIE-regio aanbelangden. Verder kreeg V.O.B.o.W. vzw ondersteuning bij de volgende projecten:
- RADAR heeft – samen met conservatrice Natalie Cleeren – de conservatie van het nat bewaarde hout van een Romeinse waterput, dat al sinds begin jaren ’90 van de vorige eeuw in de kelder van het CVO te Roeselare op conservatie lag te wachten, verdergezet. De concentratie polyethyleenglycol (PEG) werd geleidelijk verhoogd tot 12% van het volume en regelmatig omgeroerd voor een goede spreiding en absorptie van het PEG-mengsel.
- RADAR onderhandelde en schreef mee aan een ‘Afsprakennota tussen de Stad Roeselare en de Vereniging voor Oudheidkundig Bodemonderzoek in West-Vlaanderen – kortweg V.O.B.o.W. vzw – betreffende het beheer en de ontsluiting van het Roeselaarse archeologische erfgoed in haar bezit in uitvoering van de toekenning van nominale subsidies’.
In ruil voor de door haar uitgevoerde beheers- en publieksactiviteiten zal V.O.B.o.W. vzw zo een jaarlijkse Roeselaarse subsidie van € 1500 ontvangen.
- RADAR heeft samen met V.O.B.o.W. vzw volgende activiteiten georganiseerd:
o De tentoonstelling ‘Dakpannen op z’n Gallo-Romeins’ op Erfgoeddag 2019.
o De tentoonstelling ‘Fossiele vondsten uit de regio’ op Open Monumentendag 2019.
- In 2019 heeft RADAR meegeschreven aan het subsidiedossier voor lokale erfgoedwerking van Erfgoedcel TERF (toegekend bedrag: € 750) voor het werkingsjaar 2020 van V.O.B.o.W. vzw.
Ons kenmerk Datum Ontvangst Datum advies Aanvrager/opmaker Ligging Betreft
M/2019/1/1/AN 17/01/2019 17/01/2019 Bart De Smaele (Hembyse) Molenstraat, 8890 Moorslede Vraag naar recente gegevens H/2019/1/2/AN 29/01/2019 1/02/2019 Annelore Vromans (DLV) Grote Stadenstraat 9, 8830 Hooglede Vraag naar recente gegevens Iz/2019/1/5/AN 21/02/2019 25/02/2019 Matthias Galloo (Monument VDK) Kokelarestraat 115, 8870 Izegem Vraag naar recente gegevens S/2019/1/6/AN 5/03/2019 13/03/2019 Lise Demeulemeester (Monument VDK) Schierveldestraat, 8840 Oostnieuwkerke (Staden) Vraag naar recente gegevens R/2019/3/7/AN 6/03/2019 19/03/2019 Jeroen Vermeersch (Monument VDK) Dammestraat-West, 8800 Roeselare Vraag naar recente gegevens R/2019/4/8/AN 18/04/2019 29/04/2019 Annika Devroe Liebeekstraat, 8800 Beveren (Roeselare) Vraag naar recente gegevens In/2019/1/9/AN 3/05/2019 8/05/2019 Jeroen Vermeersch (Monument VDK) Meulebekestraat 122, 8770 Ingelmunster Vraag naar recente gegevens In/2019/2/10/AN 3/05/2019 8/05/2019 Jeroen Vermeersch (Monument VDK) Meulebekestraat, 8770 Ingelmunster Vraag naar recente gegevens H/2019/2/11/AN 5/05/2019 7/05/2019 Jeroen Vermeersch (Monument VDK) Diksmuidesteenweg 17, 8830 Hooglede Vraag naar recente gegevens S/2019/2/12/AN 5/09/2019 5/09/2019 Cynthia Holstein (ABO) Slijperstraat, 8840 Oostnieuwkerke (Staden) Vraag naar recente gegevens R/2019/5/13/AN 16/10/2019 16/10/2019 Bart De Smaele (Hembyse) Oostnieuwkerksesteenweg, 8800 Roeselare Vraag naar recente gegevens R/2019/7/15/AN 27/11/2019 28/11/2019 Els Dumalin (Monument VDK) Kloosterstraat, 8800 Rumbeke (Roeselare) Vraag naar recente gegevens R/2019/8/16/AN 28/11/2019 29/11/2019 Lise Demeulemeester (Monument VDK) Kwadestraat, 8800 Rumbeke (Roeselare) Vraag naar recente gegevens R/2019/9/17/AN 2/12/2019 10/12/2019 Els Dumalin (Monument VDK) Industrieweg 47-49, 8800 Roeselare Vraag naar recente gegevens
Informatie-vragen van erkende archeologen in het kader van de archeologienota's
RADAR zetelde in naam van projectvereniging BIE in de Deelraad Erfgoed van Roeselare. Volgende agendapunten kwamen aan bod in de bijeenkomst van 8 april 2019:
- Straatnaamcommissie voor nieuwe verkaveling op de Kapelhoek in Beveren.
- De toekomst van de Deelraad Erfgoed in de nieuwe legislatuur van de Stedelijke Raad voor Cultuurbeleid van Roeselare.
De naam van de Deelraad Erfgoed werd gewijzigd in de Werkgroep Erfgoed en binnen het kader van de aanvraag tot erkenning van Stad Roeselare als onroerenderfgoedgemeente wordt gekeken hoe deze kan omgevormd worden tot een officiële adviesraad.
ACTIE2: RADAR biedt de eigen communicatiekanalen aan om een ruimer publiek te bereiken.
RADAR heeft de BIE-website, de BIE-nieuwsbrief en Facebook-pagina van Projectvereniging BIE gebruikt om berichten over onroerend erfgoed te verspreiden bij een ruim publiek. De activiteiten van de lokale organisatoren van Open Monumentendag werden niet enkel via deze digitale wegen, maar ook via een door BIE opgestelde en op 8.000 exemplaren gedrukte folder verspreid in de regio.
De activiteiten rond de Archeologiedagen, OMD, de overdracht van het archeologisch ensemble Lichtervelde-Stegelstraat, de Week van het Bos, enz. werden bekend gemaakt via een persbericht, de RADAR-website, de maandelijkse BIE-nieuwsbrief en/of verschillende berichten op de Facebook- pagina van Projectvereniging BIE.
SD2OD2: Het IGS breidt de huidige vrijwilligerswerking verder uit wat betreft de onroerend erfgoedmaterie.
ACTIE1: RADAR betrekt vrijwilligers bij diverse projecten.
Samen met vrijwilligster Leen Demarez werden nog enkele waardevolle graven op de begraafplaats van Westrozebeke toegevoegd aan de databank Versteende Getuigenissen. Dit naar aanleiding van een geplande sanering op deze begraafplaats.
RADAR nam, als onderdeel van projectvereniging BIE, deel aan de cultuursoiree op 6 februari 2019 en presenteerde er een aantal van haar projecten voor het lopende werkingsjaar. Op deze jaarlijkse ontmoetingsavond zijn alle partners in het erfgoedveld (zowel roerend als onroerend) uitgenodigd.
Deze informele contacten met vrijwilligers en professionelen zijn uitermate waardevol.
ACTIE2: RADAR begeleidt vrijwilligers bij het uitvoeren van hun taken.
Vrijwilligster Leen Demarez kon op raad en daad rekenen van RADAR bij de inventarisatie van de waardevolle graven op de begraafplaats in Westrozebeke. Zowel via mail als telefonisch werd assistentie geboden.
ACTIE 3: RADAR structureert en verankert mee het vrijwilligersbeleid dat door en voor projectvereniging BIE werd uitgetekend.
Op de interne overleggen van BIE denkt RADAR mee na over taken voor vrijwilligers en welke positie zij kunnen innemen binnen BIE en RADAR. Daarnaast werd het vrijwilligersbeleidsplan van BIE voorgesteld en mee onderschreven door RADAR.
SD2OD3: Het IGS stimuleert burgerparticipatie.
ACTIE1: RADAR ondersteunt en begeleidt trajecten met participatie van burgers.
• Burgers worden betrokken bij de opmaak van een RUP voor de ruimtelijke kwaliteit en het behoud van waardevol erfgoed in de dorpskern van Gits.
De gemeente Hooglede besliste om samen met RADAR en de WVI een RUP op te stellen voor het dorpscentrum van Gits. In dit RUP legt men het accent op het behoud van het waardevol bouwkundig erfgoed en heeft men aandacht voor de problematiek van nieuwe appartementen en de afbakening van gabarieten.
In de huidige fase van het traject RUP Centrum Gits – de opmaak van het definitieve document door de WVI – kwam geen burgerparticipatie aan bod.
• Voor de uitwerking van een visie-instrument op waardevol bouwkundig erfgoed in Roeselare zal de burger betrokken worden.
De ABC-commissie in Roeselare (cf. supra) zal in eerste instantie de hele inventaris onroerend erfgoed systematisch overlopen en herwaarderen. In 2019 werd dit traject zo goed als afgerond. Het samenbrengen van de laatste losse eindjes en het valoriseren door het schepencollege zal gebeuren in het voorjaar van 2020. Pas daarna zal hierover gecommuniceerd worden naar de burger. Eigenaars van betrokken panden zullen actief uitgenodigd worden voor contactmomenten met RADAR en de stedenbouwkundige dienst van Roeselare.
SD2OD4: Het IGS sensibiliseert het brede publiek waar en wanneer mogelijk en vergroot hiermee het maatschappelijk draagvlak.
ACTIE1: RADAR stimuleert en ondersteunt deelname aan nationale publieksevenementen (OMD, OKD, WvdB, …).
RADAR deed verschillende oproepen via haar communicatiekanalen om deel te nemen aan landelijke publieksevenementen zoals de Archeologiedagen en Open Monumentendag. Naast de oproep bood RADAR ook de mogelijkheid tot inhoudelijke en logistieke ondersteuning.
In het kader van Open Monumentendag (OMD) vervulde RADAR haar rol van regionaal aanspreek- punt voor het programma en de communicatie van de activiteiten in de regio.
- RADAR gaf informeel ondersteuning aan de uitwerking van de lokale OMD programma’s in de verschillende gemeenten. Activiteiten die ingaan op zowel het bouwkundige als landschappelijke aspect werden gestimuleerd.
- RADAR trok aan de kar om in elk van de 7 aangesloten gemeenten een activiteit op de kaart te kunnen zetten.
- RADAR stelde samen met de collega’s van UiT in Midwest een folder op die alle OMD- activiteiten in de RADAR-regio bundelde. Deze werd gedrukt met een oplage van 8.000 exemplaren en verspreid over de regio.
- RADAR stelde vlaggen, pijlen en voor het eerst ook beachvlaggen ter beschikking van organisatoren die dit wensten te gebruiken ter promotie van hun activiteit.
- RADAR communiceerde met Herita over het aantal activiteiten en het aantal bezoekers.
Op deze editie van Openmonumentendag mochten we samen een 7.000 bezoekers verwelkomen.
OMD-folder voor de RADAR-regio
In het kader van de Week van het Bos werd op zondag 13 oktober 2019 in samenwerking met o.a.
het Agentschap voor Natuur en Bos, Natuurpunt, Stad-Land-Schap ’t West-Vlaamse Hart en de stad Roeselare de nieuwe wandel- en fietslus door het jonge Bergmolenbos officieel geopend en ingelopen. Langsheen het parcours viel er voor de honderden fietsers en wandelaars vanalles te beleven en te ontdekken. RADAR was eveneens aanwezig met een stand om de archeologische vondsten en de geologie van het Bergmolenbos toe te lichten. Zo konden gezinnen met een grondboor aan de slag om de gelaagdheden te bestuderen en de opgeboorde grond vervolgens uit te zeven op zoek naar steentjes en fossielen.
Toelichting over archeologie en geologie tijdens de Week van het Bos in Roeselare
ACTIE2: RADAR organiseert in het kader van Open Monumentendag een regionaal
inspiratiemoment, werkt een overkoepelend thema uit en begeleidt lokale organisatoren bij de uitwerking van hun activiteiten.
De wederopbouw na de eerste wereldoorlog werd als overkoepelend thema naar voren geschoven en kwam bij verschillende activiteiten terug. Hooglede en Staden werkten samen een tentoonstelling uit rond ‘De Bevrijding 1944’ en er werd ook een infobord over deze gebeurtenissen onthuld vlakbij de Christus Koningkerk te Sleihage. In Gits liep een tentoonstelling over de schitterende kunstwerken
die her en der in het straatbeeld te zien zijn. In Roeselare konden een lezing over Henry van de Velde in ARhus, een tentoonstelling over fossielen en restanten van prehistorische dieren in ROESARCHEO, het eerste verjaardagsfeest van KOERS en de rondleidingen in de tuinwijk Batavia en de Mandelwijk al heel wat volk op de been brengen. Verder werden allerlei activiteiten georganiseerd rond de 75ste verjaardag van de bevrijding van Roeselare, met als hoogtepunt een orgelconcert in de pas gerestaureerde, beschermde Augustijnerkerk van het Klein Seminarie. Moorslede toonde zijn troeven met allerhande activiteiten in de prachtige landschapstuin rond het Koekuit-kasteel. Het Izegemse Eperon d’Or – opgenomen in het campagnebeeld van Herita voor Open Monumentendag – combineerde verschillende activiteiten tot een geslaagde dag rond de wederopbouwperiode in Izegem. Iets verderop konden fotografen zich ook uitleven op de verlaten site van drukkerij Strobbe of konden bezoekers een optreden van Koninklijke Harmonie Leo 13 meepikken in de gerenoveerde Gilde. De Heemkundige Kring van Lichtervelde verzorgde een tentoonstelling over de heropbouw mét muzikale noot door jeugdorkesten Ferventis en JEL. Dé grote publiekstrekker dit jaar was Hoeve Deefakker in Ingelmunster. Deze indrukwekkende beschermde hoeve staat aan de vooravond van een grootschalige renovatie en herbestemming en was voor de gelegenheid het schouwtoneel van een geweldig programma voor jong en oud. Alles samen werd maar liefst 7000 man geteld op de verschillende activiteiten in de 7 gemeenten.
OMD 2019 in de RADAR-regio
ACTIE3: RADAR wendt de eigen communicatiekanalen aan om onroerend erfgoed onder de aandacht te brengen.
Op de website van Projectvereniging BIE kwamen diverse activiteiten, thema’s en onderwerpen aan bod die gelinkt zijn met het onroerend erfgoed in de regio:
- De rondleidingen op de archeologische site aan de Leysafortstraat in Lichtervelde (05/02) - Het infomoment voor Open Monumentendag (28/02)
- De inschrijvingen voor Open Monumentendag (03/04) - De Roeselaarse activiteit op de Archeologiedagen (03/05)
- Het verslag van de Roeselaarse activiteit op de Archeologiedagen (21/06) - Het programma van Open Monumentendag (27/08)
- Het verslag van Open Monumentendag (13/09)
- De overdracht van het archeologisch ensemble Lichtervelde-Stegelstraat (02/10) - De opening van Week van het Bos (08/10)
- Het programma van Reveil in de regio (22/10)
Verder kon het archeologisch onderzoek aan de Leysafortstraat in Lichtervelde gevolgd worden via een projectpagina en kon men het regionaal programma van Open Monumentendag terugvinden op onze website. Ook de Facebookpagina en de Instagrampagina van BIE kwamen regelmatig posts rond onroerend erfgoed uit de regio aan bod, die vaak tot de meest gelezen en gelikete posts behoorden.
SD3 : Het IGS profileert RADAR als expertisecentrum en lokaal aanspreekpunt bij zijn stakeholders.
RADAR organiseert driemaal per jaar een stuurgroep met de schepenen en ambtenaren stedenbouw en ruimtelijke ordening van de deelnemende gemeenten. In 2019 gingen ze door op 20 februari, 24 april en 23 oktober. De stuurgroep dient om samenwerking te bevorderen, visies op tafel te leggen, acties te bespreken en informatie uit te wisselen o.a. inzake wetgeving en beleid. Hiermee maakt RADAR zijn intermediaire rol waar. Volgende punten kwamen ondermeer aan bod:
✓ Bespreken en goedkeuren Jaarverslag 2018
✓ Kennismaking met de nieuwe stuurgroepleden
✓ Bespreken voordracht voorzitter stuurgroep RADAR
✓ Update wijzigingen onroerenderfgoedregelgeving
✓ Versteende Getuigenissen naar een ‘hoger niveau’ tillen
✓ Gezamenlijk beschermingsaanvraag voor orgels in de regio
✓ Wat te doen met onbeschermd bedreigd erfgoed?
✓ De projectrekening van Herita
✓ Gelijkstemmen ABC-systeem verschillende gemeenten
✓ De overdracht en deponering van archeologische ensembles
✓ Inplannen RADAR-ronde van de gemeenten
✓ Wat te doen met kapellen in privébezit
✓ StaVaZa ABC-systeem
✓ StaVaZa Beleidsplan 2021-2026
✓ StaVaZa erkenning Roeselare als OE-gemeente
✓ Intervisie over erfgoed-gerelateerde stedenbouwkundige dossiers
✓ Bespreken en goedkeuren Actieplan 2020
RADAR ging in op volgende vragen van externe organisaties om haar expertise ter beschikking te stellen:
- Begin 2019 nam Westtoer contact op met projectverenging BIE in verband met FENIKS 2020, een project rond de wederopbouw van de Westhoek na WOI. Bij het project waren reeds verschillende museale partners en gemeenten betrokken, maar ook het samenwerkings- verband voor cultuur en erfgoed CO7, Regionaal Landschap Westhoek en de provincie West- Vlaanderen. Bedoeling was/is om in 2020 heel wat activiteiten te organiseren om de heropbouw van de Westhoek na WOI – in 2020 precies 100 jaar geleden – te vieren en te herdenken. RADAR werd betrokken omdat 2 sites in Roeselare (de heropbouw tuinwijk Batavia en het monument op de markt gewijd aan de wederopbouw) opgenomen werden in een lijst met een 40-tal sites die uniek en exemplarisch zijn voor het wederopbouwverhaal.
Elien Vernackt volgde dit project op in 2019 en zal dit ook in 2020 blijven doen.
- In de loop van 2019 vonden er verschillende overleggen plaats met het buurtcomité van de Bataviawijk te Roeselare en de collega’s van Erfgoedcel Terf. In het kader van het 100-jarig bestaan van de heropbouw tuinwijk wordt er namelijk een groots volksfeest ingepland, uitgerekend op Open Monumentendag. Erfgoedconsulent bouwkundig erfgoed Elien Vernackt volgt mee op en ziet erop toe dat deze activiteit mee wordt opgenomen in het programma van Open Monumentendag voor de Westhoek, gezien de link met het hier bovenstaande project FENIKS 2020.
- Op vraag van Stad Izegem zetelde erfgoedconsulent Elien Vernackt in de jury voor de Izegemse thesisprijs. De inzending betrof een studie rond de verlaten voormalige drukkerijsite Strobbe. Met deze masterproef, getiteld ‘Structuur als Architectuur-Generator’, behaalde auteur Sam Geldof zijn diploma als architect en dong hij ook – met succes – naar de
Izegemse thesisprijs. Het is evident dat de studie een duidelijke link had met de stad Izegem, maar ook de wetenschappelijke kwaliteit was van belang. En ten slotte speelde de masterthesis in op een actueel thema in het kader van de geplande ontwikkeling van de site van het Baertshof.
- Op vraag van de West-Vlaamse Intercommunale (WVI) was RADAR op 12 december 2019 aanwezig op het regionaal Atrium Midwest om er haar dienstverleningsaanbod aan gemeenten toe te lichten en daarbij de link te leggen naar de waarderingstrajecten voor inventarispanden (ABC-systeem), waarvoor in Gits (Hooglede) reeds werd samengewerkt met de WVI in het kader van een RUP.
SD3OD1: Het IGS vergroot de naamsbekendheid van RADAR.
ACTIE1: RADAR communiceert over de eigen werking en projecten via diverse communicatiekanalen.
Via de eigen website, de Facebook-pagina van projectvereniging BIE en de maandelijkse nieuwsbrief werd gecommuniceerd over de werking van RADAR. Via deze kanalen werden ook onderwerpen rond onroerend erfgoed in de spotlights geplaatst. De activiteiten rond Open Monumentendag kregen een extra duwtje in de rug door betalende berichten te plaatsen, wat een veel ruimer bereik genereerde.
Naar aanleiding van Open Monumentendag werd een infobrochure met alle activiteiten in de BIE- regio opgesteld. Deze werd gedrukt op 8.000 exemplaren en verspreid over de regio.
ACTIE2: RADAR verspreidt haar contactgegevens bij de loketten stedenbouw en ruimtelijke ordening van de deelnemende gemeenten.
De contactgegevens van RADAR waren reeds verspreid over de diensten stedenbouw van de gemeenten, om burgers gericht te kunnen doorverwijzen van aan het loket. We merken immers dat het aantal mensen dat met RADAR contact opneemt – na doorverwijzing vanuit die diensten – in stijgende lijn is. Dit betekent dat deze manier van werken zijn vruchten afwerpt. Nieuwe visitekaartjes met de geactualiseerde gegevens – na de verhuis – werden bij alle gemeenten bezorgd.
ACTIE3: RADAR levert informatie aan voor de gemeentelijke infomagazines.
In de verschillende gemeentemagazines werd een aankondiging geplaatst voor de activiteiten van Open Monumentendag die in de desbetreffende gemeentes werden georganiseerd.
SD3OD2: Het IGS promoot RADAR als erfgoedloket en aanspreekpunt voor de regio wat betreft het onroerend erfgoed.
ACTIE1: RADAR is bereikbaar op kantoor, via GSM, per mail of via plaatsbezoek en zoekt klantgericht naar oplossingen, levert good practices aan, informeert over ondersteunings- mogelijkheden, enz.
RADAR was steeds bereikbaar voor vragen via de loketfunctie, zowel op kantoor, telefonisch, per mail of door een vrijblijvend plaatsbezoek.
ACTIE2: RADAR doet - waar gewenst - de wetenschappelijk begeleiding van archeologische projecten door ze op regelmatige basis op te volgen, de nodige informatie aan te leveren, aanbevelingen te formuleren inzake methodiek en strategie en de rapportage na te lezen en te becommentariëren.
Het voorbije jaar werden – voor zover we weten – 8 proefsleuvenonderzoeken, 2 booronderzoeken, 1 profielsleuf en 2 vlakdekkende opgravingen uitgevoerd binnen de RADAR-regio. RADAR volgde deze – waar mogelijk – van nabij op en voorzag op één opgraving publiekswerking d.m.v. rondleidingen voor scholen en het ruime publiek. Quasi de helft van de archeologische veldprojecten ontglipten aan onze aandacht, omdat we er niet of niet tijdig van op de hoogte gebracht werden of omdat ze zo kort waren dat we een bezoek niet meer ingepland kregen.
Tabel 3. Register van de terreinwerkzaamheden in 2019
RADAR voorzag de archeologen – van de projecten die ze wel kon opvolgen – van de nodige regionale referenties en hielp hen vooruit met het interpreteren van de aangetroffen sporen en het uitwerken van de rapporten. Dit werd door de archeologen op het veld als een meerwaarde ervaren.
RADAR las ook enkele conceptrapporten van archeologische onderzoeken na, om waar nodig nuttige aanvullingen en opbouwende opmerkingen te geven die de rapportage ten goede kwamen. Het is jammer dat we niet van alle projecten tijdig op de hoogte waren, om onze ondersteunende rol te kunnen waarmaken, maar vooral ook om onze rol als regionaal expertisecentrum en aanspreekpunt ten volle verder te kunnen ontwikkelen.
Op één opgraving is RADAR herhaaldelijk en tevergeefs moeten tussenkomen om het niveau op te krikken en hen – na afloop van het project – zelfs terug op het terrein te halen, omdat ze het laatste vlak niet conform de Code van Goede Praktijk hadden afgewerkt. Op vraag van de provinciale erfgoedconsulent van het agentschap Onroerend Erfgoed heeft RADAR uiteindelijk een tekst- en fotoverslag aangeleverd om de lopende klachtenprocedure te stofferen.
Op vraag van het gemeente Lichtervelde heeft RADAR in 2019 onderzoek gedaan naar een cirkelvormige heuvel in de vallei van de Drielindenbeek. Die werd opgemerkt door een oplettende algemeen directeur op het DHM van een provinciaal dossier voor de heraanleg van de beek op de aangrenzende percelen. Bovendien komt daar in de toekomst mogelijk een windmolen en dus wilde men zekerheid over de oorsprong en de aard van die heuvel. RADAR voerde een bureauonderzoek uit en ging – met toestemming van de eigenaar – op 14 november 2019 samen met een bodemkundige van RAAP België het terrein op voor een landschappelijk booronderzoek, waaruit bleek dat de heuvel natuurlijk was, maar wel ooit langs alle zijden door water omgeven is geweest.
Veldprospectie en metaaldetectie zal later nog moeten uitwijzen of men in het verleden ooit van deze natuurlijke hoogte gebruik heeft gemaakt.
Project Adres Periode Type Uitvoerder Archeologen Vervolg? Mijn taak
Regenbeek (3) Regenbeekstraat, 8800 Rumbeke (Roeselare) jan/19 Profielsleuf ADEDE bvba Team o.l.v. Natascha Derweduwen neen Opvolging (amper gezien) Boerenkrijg Boerenkrijglaan, 8800 Oekene (Roeselare) 26/01/2019 Proefsleuven Bart Bot Archeologie Team o.l.v. Bart Bot neen Opvolging
Leysafortstraat (2) Leysafortstraat, 8810 Lichtervelde 28/01-11/03/2019 Opgraving Ruben Willaert bvba Team o.l.v. Dieter Demey neen Opvolging + publiekswerking Roeselaarsestraat Roeselaarsestraat, 8890 Moorslede 04/02-11/02/2019 Proefsleuven BAAC Vlaanderen bvba Team o.l.v. Camille Krug neen Opvolging
Grimmertinge Molenstraat, 8890 Moorslede 14/03/2019 Proefsleuven Hembyse Team o.l.v. Bart De Smaele neen Opvolging (niet gezien) De Ark (1) Sint-Eloois-Winkelsestraat, 8800 Oekene (Roeselare) 22/03/2019 Booronderzoek Gate bvba Team o.l.v. Frédéric Cruz ja (PS) Opvolging (niet gezien) Deceuninck Beverenstraat, 8830 Hooglede 17/06-02/08/2019 Opgraving ADEDE bvba Team o.l.v. Alexander Catrysse neen Opvolging Deceuninck Beverenstraat, 8830 Hooglede 15/17-16/09/2019 Proefsleuven ADEDE bvba Team o.l.v. Maggie Logan ja (VO) Opvolging Hillemolen Hillemolenstraat 4, 8830 Hooglede 2/07/2019 Proefsleuven Ruben Willaert bvba Team o.l.v. Bruno Polfiet neen Opvolging (niet gezien) Elf Julistraat Elf Julistraat 30, 8870 Kachtem (Roeselare) 25/09/2019 Proefsleuven Ruben Willaert bvba Team o.l.v. Jeroen Vanhercke neen Opvolging (niet gezien) Kaaimuur Regenbeekstraat, 8800 Rumbeke (Roeselare) 14/10/2019 Proefsleuven BAAC Vlaanderen bvba Team o.l.v. Yves Perdaen neen Opvolging (niet gezien) Armoedestraat Armoedestraat, 8800 Rumbeke (Roeselare) 19/11-20/11/2019 Proefsleuven Acke en Bracke bvba Team o.l.v. Gwendy Wyns neen Opvolging De Ark (2) Sint-Eloois-Winkelsestraat, 8800 Oekene (Roeselare) 2/12/2019 Booronderzoek Gate bvba Team o.l.v. Pieter Laloo ja (PS) Opvolging (niet gezien)
ACTIE3: BIE gaat langs bij de 7 gemeenten van het IGS om aan de nieuwe besturen onze werking toe te lichten.
In de loop van de zomer gingen de erfgoedconsulenten van RADAR in gesprek met de betrokken ambtenaren en schepenen van de verschillende gemeenten: Moorslede (24/05), Hooglede (03/06), Lichtervelde (17/06), Izegem (18/06), Staden (09/07) en Ingelmunster (11/10). Hierbij werd kennis gemaakt met de (nieuwe) beleidsmakers, werd gepolst naar de noden en verwachtingen inzake onroerend erfgoed voor de komende beleidsperiode en konden lopende en komende dossiers op tafel gelegd en besproken worden. Het overleg met Roeselare vond plaats in het kader van de voorbereidingen voor de aanvraag tot erkenning als onroerenderfgoedgemeente. Ook met de gemeente Wingene (09/07) zaten we samen, eerder om kennis te maken en onze werking voor te stellen. Wingene zal immers pas vanaf 2021 deel uitmaken van het werkingsgebied van RADAR, maar hun input was wel reeds waardevol voor het opstellen van een geactualiseerd beleidsplan in het kader van de aanvraag tot wijziging van de erkenning als IOED.
SD3OD3: Het IGS informeert belanghebbenden over de diverse ondersteunings- mogelijkheden met betrekking tot hun onroerend erfgoed.
ACTIE1: RADAR geeft een overzicht van de diverse ondersteuningsmogelijkheden in de gemeentelijke magazines.
Erfgoedverenigingen kunnen op de website van projectvereniging BIE terecht voor informatie met betrekking tot subsidiemogelijkheden voor publieksprojecten en éénmalige publicaties, evenals jaarlijkse werkingssubsidies, ook voor onroerend erfgoedprojecten. Op de website van BIE werden de ondersteuningsmogelijkheden voor het beheer en behoud van erfgoed nog niet ontsloten, maar de stuurgroep RADAR wordt hiervan wel stelselmatig op de hoogte gehouden.
SD4 : Het IGS diversifieert samen met en voor de stakeholders de publiekswerking en verhoogt de zichtbaarheid van en de kennisdeling over het onroerend erfgoed.
SD4OD1: Het IGS maakt (nieuwe) doelgroepen warm voor onroerend erfgoed.
ACTIE1: RADAR stimuleert diverse doelgroepen om nationale publieksevenementen (OMD, OKD, WvdB, Reveil, …) te bezoeken.
Bij de organisatie van de verschillende activiteiten voor Open Monumentendag werd rekening gehouden met een brede doelgroep. De schoentjesworp van Eperon d’Or en verschillende van de activiteiten op hoeve Deefakker waren specifiek gericht op gezinnen met kinderen. Het toelichten van de wederopbouw na WOI en de bevrijding na WOII liet de regio terugkijken naar de eigen geschiedenis en trok zo een breed publiek aan. Ook samenwerkingen met bijvoorbeeld muziek- verenigingen droegen hieraan bij. RADAR had nauw overleg met alle organisatoren van activiteiten en stimuleerde telkens tot laagdrempeligheid en het inspelen op een brede doelgroep.
De Archeologiedagen waren in de RADAR-regio dit jaar specifiek gericht op kinderen en jongeren. Zo konden ze zelf aan de slag met archeologische vondsten door ze te wassen en ineen te puzzelen.
ACTIE2: RADAR organiseert rondleidingen op archeologische sites voor klassen, omwonenden en het brede publiek.
Op donderdag 14 en vrijdag 15 februari 2019 kregen scholen en publiek de kans om de archeologische opgraving van een middeleeuwse landelijke nederzetting aan de Leysafortstraat in Lichtervelde te bezoeken. Hiervoor werden uitnodigingen verstuurd naar de scholen, flyers verspreid bij omwonenden, gecommuniceerd via de websites en Facebookpagina’s van de gemeente Staden en van projectvereniging BIE en een persbericht verstuurd. De erfgoedconsulent van RADAR leidde overdag in verschillende sessies zo’n 70-tal leerlingen van het 5de en 6de leerjaar van de Sint- Rembertschool van Lichtervelde rond op de site, waar ze te weten kwamen wat archeologie is, wat archeologen doen en wat er daar gevonden is. Daarnaast kwamen nog zo’n 60 geïnteresseerde omwonenden opdagen voor de vier rondleidingen die op donderdagavond en vrijdagnamiddag doorgingen. Hiervoor kregen we de toestemming van ontwikkelaar Durabrik en de bereidwillige medewerking van de archeologen van Ruben Willaert bvba en Oudland bvba.
Rondleidingen door RADAR aan de Leysafortstraat te Lichtervelde
Verschillende klassen gingen ook aan de slag met het door ons ontwikkelde educatief pakket
‘Archeo-logisch toch!’. De koffer werd twee keer uitgeleend voor minstens twee weken en ging onder meer rond bij alle vijfde- en zesdejaars van de lagere scholen van Ingelmunster in het kader van hun tweejaarlijkse bezoek aan de archeologische afdeling van Monument Vandekerckhove, waarvoor RADAR als tussenpersoon is opgetreden.
SD4OD2: Het IGS deelt haar opgebouwde kennis omtrent het onroerend erfgoed.
RADAR leverde een integraal overzicht aan van de regionale archeologische gegevens met betrekking tot de metaaltijden in het kader van de masterproef van archeologiestudent Kylian Verhaevert (UGent) met als onderwerp ‘bewoning en landschap in de ijzertijd in het zuiden van West- Vlaanderen’ (promotor: Prof. Guy De Mulder). RADAR zal deze masterproef verder opvolgen, nalezen en becommentariëren.
ACTIE1: RADAR ontsluit archeologische rapporten, bouwhistorische nota’s, publicaties, enz. via haar website.
De ontsluiting van archeologische rapporten en nota’s werd verdaagd naar 2020.
ACTIE2: RADAR ontsluit onderzoek en synthesewerk via artikels in lokale, regionale en nationale publicaties of voert hiervoor redactiewerk uit.
RADAR verzorgde de redactie en de lay-out van de bundel ‘Conflict in Contact’ voor de gelijknamige studiedag rond conflictarcheologie op 6 december 2019.
RADAR maakte een verslag op van de activiteit ‘Duik eens in een schuilkelder’ (Archeologiedagen 2018) voor een speciale uitgave van Ex Situ in het kader van de Archeologiedagen van 2019.
ACTIE3: RADAR werkt mee aan de organisatie van een studie- en trefdag voor gidsen, georganiseerd vanuit het Stad-Land-Schap ’t West-Vlaamse Hart. RADAR zal mee nadenken over de inhoudelijke invulling.
De trefdag werd door Stad-Land-Schap ’t West-Vlaamse Hart georganiseerd op zaterdag 19 oktober 2019 in Epéron d’Or in Izegem. RADAR dacht mee na over de invulling van het programma met een insteek van onroerend erfgoed, specifiek voor de uitstappen in de namiddag. Uiteindelijk werd er ingezoomd op een aantal heropbouwpanden van na WOI in het centrum van Izegem.
ACTIE4: RADAR werkt als kennispartner mee aan de opstart van een streekgidsenplatform, georganiseerd vanuit het Stad-Land-Schap ’t West-Vlaamse Hart.
Deze werd door Stad-Land-Schap ’t West-Vlaamse Hart nog niet opgestart in 2019.
ACTIE5: RADAR plaatst de waardevolle graven van de resterende begraafplaatsen van Roeselare in 2019 online op Versteende Getuigenissen.
Verant- woordelijke
Instrumenten Voorzien budget
Timing Doelgroep Resultaatsindicat oren
Elien V. Website Versteende Getuigenissen
€1261,27 (hosting) / uitgegeven:
€1359,05
Doorlopend Brede publiek Ingevulde online fiches
Bijna alle lokaal waardevolle graven van de stad Roeselare zijn consulteerbaar op de website www.versteendegetuigenissen.be. Elk graf kreeg een foto en een beschrijving mee. De begraafplaats van Westrozebeke werd in 2019 nog aangevuld in het kader van een geplande sanering. Ook de oude stedelijke begraafplaats van Roeselare wordt nog verder geïnventariseerd.
RADAR pleegde in 2019 overleg (o.a. met Herita) in een poging om de databank (ook gebruikt door bijvoorbeeld Antwerpen en Leuven) naar een Vlaams niveau te tillen. Ondanks heel wat hoopvolle gesprekken bleek dit scenario niet uitvoerbaar te zijn. Aan het eind van 2019 werd uiteindelijk een geschikte partner gevonden in DVV Midwest. De actualisatie van de website, interface en functionaliteiten zal worden ontrold in samenwerking met deze dienstverlenende vereniging, waarin projectvereniging BIE – incl. RADAR – vanaf 2021 zal inkantelen. De firma Geo-IT, die het platform destijds ontwikkeld heeft, zal in 2020 de wijzigingen aan de databank uitvoeren.
SD4OD3: Het IGS vergroot samen met de stakeholders de aantrekkingskracht van het onroerend erfgoed in de regio.
ACTIE1: RADAR rondt het ‘balken revisited’-project af in 2019: de projectwebsite wordt verder aangevuld en een volledige benutting van het potentieel wordt nagestreefd.
In 2019 waren er geen nieuwe realisatie die toegevoegd konden worden aan de projectpagina van Balken Revisited. Er zitten nog een aantal projecten in de pijplijn, maar die zullen de komende jaren opgenomen worden van zodra ze gerealiseerd zijn.
ACTIE2: RADAR start het ‘(Romeinse) planken revisited’-project op in 2019: de eerste resultaten van de herbestemming van het hout van een Romeinse waterput worden zichtbaar gemaakt voor het brede publiek.
Verant- woordelijke
Instrumenten Voorzien budget
Timing Doelgroep Resultaatsindicatoren
Willem H. Website €250 / uitgegeven:
€0
Najaar 2019
Kunstenaars, houtbewerkers, brede publiek
Platform waarop
resultaten zichtbaar zijn
Eind 2018 werden de gedeselecteerde houten elementen van de Romeinse waterput verdeeld aan een 75-tal geïnteresseerden om er een nuttige dan wel creatieve bestemming aan te geven, dit onder de noemer ‘Plank zkt. bestemming’. Een projectpagina op onze website werd reeds opgebouwd en verschillende realisaties kwamen ons reeds onder ogen, o.a. een bouwer van surfplanken die er stukjes Romeins hout in verwerkte, maar de pagina is nog niet online gegaan. Dit staat gepland in het voorjaar van 2020.
ACTIE3: RADAR zoekt samen met gemeente Ingelmunster, Woningbouw Taelman en diverse partners naar een invulling van de groenzone in de nieuwe verkaveling Molenhoek te Ingelmunster. Het ijzertijd-heiligdom dat er werd opgegraven vormt de kapstok.
Verant- woordelijke
Instrumenten Voorzien budget
Timing Doelgroep Resultaatsindicatoren
Willem H. Overleg en communicatie
€250 / uitgegeven:
€0
Midden 2019
Inwoners van Ingelmunster
Realisatie op het terrein + informatieoverdracht
Zowel door de gemeente als door de bouwheer werd hier nog geen initiatief rond genomen in 2019.
ACTIE4: RADAR neemt deel aan de Archeologiedagen en kijkt voor een passende invulling
Verant- woordelijke
Instrumenten Voorzien budget
Timing Doelgroep Resultaatsindicatoren
Willem H. Communicatie €500 / uitgegeven:
€15
14-16 juni 2019
Brede publiek
Activiteit(en), divers publiek aangetrokken
Voor de Archeologiedagen hebben we 2019 opnieuw gekeken om minstens één activiteit binnen de regio op poten te zetten. Waar we vorig jaar onze pijlen richtten op de archeologische collecties in een schuilkelder uit WOII, zijn we voor de editie van 2019 gaan neuzen in het Roeselaarse belfort aan de Grote Markt. Daar werden onder een dikke laag stof immers dozen vol archeologische vondsten aangetroffen, waarvan de herkomst niet gekend was. We hebben dan de hulp van het publiek gevraagd om dit raadsel op te lossen.
Op zaterdag 15 juni 2019 kon men komen helpen met het wassen van de vondsten, ze te sorteren en ineen te puzzelen. Daarnaast kon men – op basis van referentiemateriaal uit de stadsarcheologische collectie – nagaan waarvoor het materiaal gebruikt werd en hoe oud de vondsten zouden zijn. We telden zo’n 30 enthousiaste bezoekers – vooral van jeugdige leeftijd – die het raadsel hielpen oplossen. Op donderdag 13 juni 2019 hadden we reeds 23 vijfdejaars van SBS De Octopus uit
Roeselare mogen ontvangen. Allen staken met veel geestdrift de handen uit de mouwen en mochten na afloop met een volwaardig junior-diploma terug naar huis keren. De archeologische vondsten konden uiteindelijk toegewezen worden aan het archeologisch onderzoek van de middeleeuwse stadshalle en belfort bij de heraanleg van de Grote Markt in 1979.
Archeologiedagen 2019 in Roeselare
RADAR maakte ook een verslag op van de activiteit ‘Duik eens in een schuilkelder’ (Archeologiedagen 2018) voor een speciale uitgave van Ex Situ in het kader van de Archeologiedagen van 2019.
ACTIE5: RADAR zet samen met de IOED’s CO7 en Raakvlak een reizende tentoonstelling op poten om de resultaten van het archeologisch onderzoek langs het Fluxys-tracé
Alveringem-Maldegem tot bij de bevolking te brengen.
Verant- woordelijke
Instrumenten Voorzien budget
Timing Doelgroep Resultaatsindicatoren
Willem H. Overleg en communicatie
€4000 /
uitgegeven: €0
Najaar 2019
Inwoners gemeenten
Reizende tentoonstelling, 1000 bezoekers
RADAR werkte mee aan het dossier dat de betrokken archeologische bedrijven hebben ingediend bij het Agentschap Onroerend Erfgoed voor het verkrijgen van subsidies voor synthese-onderzoek:
‘Kennis in de pijplijn. Het archeologisch onderzoek op het Fluxys-traject Alveringem-Maldegem als kapstok voor regionaal syntheseonderzoek’. Het dossier kreeg 14/20 en er werd aangegeven dat ze haar plaats heeft binnen de projectsubsidie archeologisch synthese-onderzoek, maar ze werd jammer genoeg niet weerhouden voor subsidies.
Omdat de ontsluiting van de enorme kenniswinst die met dit project gerealiseerd was, hiermee in gevaar kwam, legden we dit dossier nog eens op tafel bij het overleg met de West-Vlaamse IOED’s.
Ook de dienst erfgoed van de provincie West-Vlaanderen zat hierbij aan tafel en er werd gekeken op welke manier we het dossier konden versterken, zodat in 2020 een nieuwe aanvraag ingediend kon worden. Dit werd in verder overleg met de betrokken archeologische bedrijven verder verfijnd en moet in 2020 leiden tot een nieuwe subsidieaanvraag en een daaruit voortvloeiend synthese- en ontsluitingstraject.
