Het Taboe Doorbroken
Burn-out is voor TOPPERS!
Typ hier om tekst in te voe- ren
Inzicht in overwerkt zijn en burn-out.
1
“But the Lord came down to see the city and the tower the people were building.
The Lord said, “If as one people spea- king the same language they have begun to do this, then nothing they plan to do will be impossible for them. Come, let us go down and confuse their language so they will not understand each other.”
Inzicht in overwerkt zijn
In 2016 heeft het CBS (Centraal Bureau voor de Statisiek) uitgerekend dat ruim 14% van alle werkenden last heeft van burn-out verschijnselen. Dat is één op de acht mensen om je heen, mocht je dit artikel toevallig lezen terwijl je op je
werk bent.
In het onderwijs en bij de overheid zijn de cijfers nog schrikbarender. Daar
heeft gemiddeld 1 op 5 mensen last van burn-out verschijnselen.
Burn-out is dus overal. Maar wat is een burn-out nu precies? Hoe herken je een burn-out bij jezelf of bij anderen?
En hoe kom ik weer uit een burn-out?
Of nog beter, hoe voorkom ik er één?
Even Wat Cijfers
1. 1 op de 8 werkenden heeft burn- out verschijnselen
2. In het onderwijs is dit 1 op de 5;
20%
3. Deze cijfers zijn afkomstig van het CBS.
Incongruentie
2
Als ervaringsdeskundige coach spreek ik wekelijks mensen die een hulpvraag bij me neerleggen. Deze mensen zijn inmid- dels tot inzicht gekomen, dat de proble-
men waar ze mee lopen niet vanzelf weg gaan. En dat de oplossingen buiten hun bereik lijken te liggen. Ze schakelen een coach in, wat voor velen al een hele stap
Incongruentie is de term die we ge- bruiken voor gedrag, waarbij opper- vlakte en diepte niet meer met elkaar overeenstemmen.
is. We kunnen er gemakkelijk vanuit gaan, dat coaches in Nederland slechts het topje van de ijsberg te spreken krij- gen en dat veel mensen, onnodig of niet, met hun ‘problemen’ blijven rondlopen.
‘Problemen’ tussen aanhalingste- kens. Een probleem is immers pas een probleem als je er een probleem van
maakt. Je kunt een probleem ook als een bepaalde gemoedstoestand zien. De ma- nier waarop je omgaat met een situatie of verandering in je omgeving. Vanuit de- ze invalshoek is een probleem ook te de- finiëren als: ‘Iets wat je kunt leren’. De vraag die ik als coach dan ook conse-
quent tijdens een kennismakingsgesprek stel luidt: “Wat wil jij leren?” Zo breng ik de cliënt onbewust in een staat van denken in oplossingen. Iedereen die zich meldt met een probleem (ik stop met de aanhalingstekens) ervaart een bepaalde mate van incongruentie in zijn of haar leven. Er is sprake van gedrag in een situ- atie, waarvan de cliënt zelf, of zijn omge- ving, vindt dat dit ongewenst is. Men doet of laat iets, dat niet het resultaat op- levert, dat men graag zou willen of be- oogt. Incongruentie is gedrag vertonen
dat niet bij je past. Formeel betekent het, dat verbaal en non-verbaal gedrag niet op elkaar afgestemd zijn, maar in- congruentie gaat voor mij een stuk ver- der. Mensen kunnen zeer competent zijn in incongruent gedrag. Hun gedrag past echter dan nog steeds niet bij ‘wie ze werkelijk zijn’. En deze Toren van Babel stort op een dag gewoon in.
Even Wat Wijsheden
• Een probleem is een strategie. Een oplossing ook!
• Je geest is als de snaar van een gitaar. Teveel spanning is niet goed. Te weinig ook niet.
• “A coach a day keeps the doctor away.”
• Coaching helpt en is leuk. Zo niet? Dan heb je de verkeerde coach.
Herkennen van de verschijnselen
3
Overwerken en overwerkt zijn. Twee to- taal verschillende dingen. Overwerken doen we allemaal wel eens. Overwerkt raken we, wanneer onze werk niet meer
in balans is met onze ontspanning. Hoe logisch het is om onze mobiele telefoon
’s-nachts aan de oplader te leggen, zo ge-
“By letting go, all gets done. The world is won by those who let it go.
But when you try and try. The world is beyond the winning.”
makkelijk vergeten we om onszelf regel- matig op te laden.
Maar dat is niet alles. Onze mobiele telefoon krijgt regelmatig een update, om te kunnen blijven functioneren in veranderende omstandigheden. Wanneer was de laatste keer, dat jij jezelf in de spiegel keek en je afvroeg of jouw gedrag nog past bij je overtuigingen en waar- den? Vragen we onszelf vaak genoeg af, of we doen waar we werkelijk voor ge- maakt zijn?
Van burn-out is pas sprake, wanneer het lichaam daadwerkelijk weigert om nog langer te functioneren. Soms gaat dit gepaard met een plotselinge emotio- nele gedragsverandering of uitbarsting.
Een andere keer kom je op een willekeu- rige ochtend simpelweg je bed niet meer uit.
Een burn-out kun je daarom mis- schien wel het beste vergelijken met een blessure door overbelasting. Een blessu- re van het brein.
Even Wat Verschijnselen
1. Vergeetachtigheid (vooral van din- gen die je ooit heel gemakkelijk ont- hield; namen bijvoorbeeld, of je agenda)
2. Gebrek aan creativiteit 3. Korte concentratieboog
4. Slecht slapen of niet uitgerust wak- ker worden
5. Snurken
6. Na een vakantie snel weer ver- moeid zijn
7. Geen zin in vrijetijdsbesteding. Al- leen maar willen rusten wanneer er niet gewerkt hoeft te worden
8. Prikkelbaar reageren
9. Als een berg tegen activiteiten op- kijken
10. Angst voor ‘maandagen’ of het be- gin van je werkweek
11. Het gevoel hebben, nooit echt ont- spannen te zijn
12. Verhoogd alcoholgebruik
Werkgerelateerd?
4
Veel Arbo-artsen schrijven burn-out ver- schijnselen toe aan werk gerelateerde si- tuaties. In de praktijk ervaar ik, dat het vooral de combinatie is tussen situaties
op het werk en thuis, die aan de burn- out ten grondslag ligt.
Bovenstaande afbeeldingen geven aan, dat we onder normale omstandighe-
In dit overzicht zie je, dat mensen best veel aan hun hoofd kunnen heb- ben, maar dat sommige zaken je let- terlijk ‘boven de pet’ gaan.
den van alles ‘aan ons hoofd’ kunnen hebben. We kunnen meerdere uitdagin- gen tegelijk aan en we blijven volkomen normaal functioneren. In het tweede plaatje komt er een aantal situaties bij die nieuw zijn en meer aandacht vragen dan we te bieden hebben. Denk hierbij aan een ingrijpende verandering op het werk, de zorg voor een ouder of kind, een verhuizing, relatieproblemen, een li- chamelijk probleem of een ziekte. De uit- dagingen groeien ons op dat moment
‘boven het hoofd’. We kunnen onze nor- male belasting op zo’n moment uiteinde- lijk ook niet meer aan. In veel gevallen bikkelen we dan nog een tijdje door, maar dat is als rijden op een fiets met een band die langzaam leegloopt. Uitein- delijk wordt het steeds zwaarder trappen en kun je niet meer verder.
De aanleiding om daadwerkelijk in een burn-out te belanden, kan werk gere- lateerd zijn. Een conflict met een mana- ger, een opdracht die niet doorgaat, of een project dat strandt. De oorzaak van een burn-out ligt in de meeste gevallen een heel stuk dieper.
Vaak is er een verband met overtui- gingen die iemand heeft over doorzet- ten, hard werken, kwaliteit leveren en perfectionisme. Deze overtuigingen ko- men niet van de werkvloer, maar uit de opvoeding en de persoonlijkheid van ie- mand.
Het taboe rondom hard werken mag onderhand eens van tafel. Werk mag in- middels vooral leuk zijn en voldoening geven. Doet het dat bij jou nog voldoen- de?
Even Wat Wijsheden
1. Een burn-out kent altijd een oor- zaak en een aanleiding
2. Burn-out is voor toppers, die verant- woordelijkheid nemen voor hun taak
3. Werk je als een topsporter? Verzorg jezelf dan als een topsporter!
Herstel na een burn- out
5
Bij een burn-out is, door een hoge con- centratie van stress gedurende een lange- re periode, een schade ontstaan aan re- ceptoren in ons lichaam. Deze recepto-
ren zorgen ervoor dat cortisol, het hor- moon dat vrijkomt bij stress, steeds min- der effect heeft. Zo reguleert het zich- zelf. Wanneer stress langdurig ervaren
Het duurt een paar maanden voor je hippocampus weer gezonde zenuw- cellen aan gaat maken.
wordt, worden nieuwe receptoren min- der gevoelig, waardoor het systeem zich- zelf ontregelt. De gedachte hierachter is, dat je lichaam luistert naar je drive om maar door te gaan en zich aanpast aan de omstandigheden. Deze aanpassing kan echter niet door het hele lichaam ge- dragen worden, waardoor er overbelas- ting ontstaat. Het herstellen van deze re- ceptoren is een langdurig proces, waar- bij er een kans is, dat de receptoren
nooit meer de gevoeligheid terugkrijgen die ze ooit hadden.
Metaforisch gezien: een menselijk lichaam herstelt binnen 6 weken van een botbreuk, waarbij het tot 6 maanden of langer kan duren om van een ‘gebroken zenuwstelsel’ te herstellen.
Sneller herstellen is mogelijk. Uiter- aard herstelt ieder individu op zijn of haar eigen tempo. Met behulp van goede voeding of de juiste voedingssupplemen- ten kun je het herstel na een burn-out aanzienlijk verkorten.
Gooi Facebook de deur uit. Verander van werk. Of gooi het roer eens drastisch om en besluit de Camino te gaan lopen.
Even Wat Wijsheden
1. Door permanente ‘Code Rood’ is je systeem niet gevoeliger maar juist doof geworden
2. Het duurt een paar maanden voor je hippocampus weer gezonde ze- nuwcellen aan gaat maken
3. Meestal wil je nooit meer ‘de oude worden’. Word dan de Nieuwe!
4. Slapen bevordert het herstel niet of nauwelijks. Genieten wél! Ga dus leuke dingen doen, tijdens je burn- out. Zodra je ‘eraan toe bent’, uiter- aard.
Voorkomen van een burn-out
6
Hoewel veel mensen na afloop van een burn-out zeggen, dat ze er veel van ge- leerd hebben en dat het misschien wel het beste is, dat hen ooit overkwam, kan
op basis van het bovenstaande ook ge- steld worden, dat het voorkomen van een burn-out beter is dan ervan gene- zen.
“De onbuigzame mens is een leerling van de dood. De zachte, soepele en kwetsbare mens houdt van het le- ven.” Lao Tse
Om erachter te komen hoe je een burn-out voorkomt, leg ik nog iets meer uit over onze hormonen. Bij stress komt cortisol en (nor-)adrenaline vrij. Deze stoffen geven ons het gevoel snel sterk en onoverwinnelijk te zijn. Bij ontspan- nen en genieten komen serotonine en do- pamine vrij en om in slaap te komen, me- latonine. Daarnaast is er nog een stof die oxytocine heet, ook wel het ‘knuffel- hormoon’ genoemd. Deze laatste stof is de grote tegenhanger van cortisol, maar heeft als bijwerking wel, dat we gevoeli- ger worden voor emoties en spanningen.
Om een burn-out te voorkomen is zeker een gedragsverandering nodig. Ie- mand die de verschijnselen van burn-out herkent zou het volgende kunnen gaan doen:
• Meer tijd doorbrengen met gelief- den en gezinsleden
• Sporten en bewegen, bij voorkeur sporten zonder wedstrijdelement (hard- lopen, fietsen, wandelen, yoga, golf)
• Daglicht opzoeken (kunstlicht draagt bij aan de aanmaak van cortisol)
• Gezond eten en leven
• Bij ontspanning lachen en genie- ten
Echter, om dergelijke gedragsveran- deringen door te voeren is meestal eerst een verandering op overtuigingsniveau noodzakelijk. In onze opvoeding en onze cultuur hebben de meesten van ons over- tuigingen aangenomen, als:
• Van hard werken ga je niet dood
• Doe maar je best, dan doe je het allicht beter
• Zorg dat je de beste bent
• Zaken gaan vóór het meisje
• Je kunt altijd beter
• Je kunt altijd groeien
• Goed is niet goed genoeg
• Dat overkomt mij niet
•Sttt, stil maar. Niet klagen
Ook helpt onze omgeving ons door- gaans niet, om ons zelfbeeld te verster- ken en leert ons dingen als:
• Doe maar gewoon, dan doe je al gek genoeg
• Dat kun je toch niet
• Da’s niks voor jou
• Zo doen we dat niet in onze familie
• Zou je dat nou wel doen?
Hoewel mensen van nature nijvere wezens zijn, kunnen ervaringen uit het verleden (lees: feedback) ervoor gezorgd hebben dat iemand gemakkelijk meer dan 100% inzet geeft op taken en verant- woordelijkheden die aangeboden en aan- genomen worden. Belangrijke drijfveren daarbij zijn veiligheid, zekerheid, verant- woordelijkheid, controle en erkenning.
Deze drijfveren, die we ook wel waarden noemen, horen thuis in onze ‘systemen’
en kunnen we niet negeren. In combina- tie met de verkeerde overtuigingen kun- nen ze leiden tot een burn-out.
Een voorbeeld: Controle in combina- tie met ‘Goed is niet goed genoeg’ levert perfectionistisch gedrag op, waardoor veel taken niet binnen gestelde tijd kun- nen worden opgeleverd en details een hoofdrol gaan spelen in het dagelijks werk. Stress!
Nog een voorbeeld: Zekerheid in combinatie met ‘Doe maar gewoon, dan doe je al gek genoeg’ kan leiden tot vol- harding in een functie of bij een organi- satie, waar je hart niet ligt. Terwijl je stie- kem droomt van een carrière als kunste- naar, liedjesschrijver of een surfschool op Tahiti.
Wanneer deze denkpatronen ‘vast- klikken’, dan neemt de kans op een burn-out aanzienlijk toe, omdat de rem niet langer sterk genoeg is het patroon te doorbreken.
En de grootste oorzaak voor burn- out ligt gewoon in jezelf: “Hoeveel re- gels heb jij over vanalles en nog wat?”
Even Wat Tips Ter Voorkoming Van...
1. Daglicht opzoeken (kunstlicht
draagt bij aan de aanmaak van corti- sol)
2. Gezond eten en leven
3. Bij ontspanning lachen en genieten 4. Meer tijd doorbrengen met gelief-
den en gezinsleden
5. Sporten en bewegen, bij voorkeur sporten zonder wedstrijdelement (hardlopen, fietsen, wandelen, yo- ga, golf)
6. Stoppen met OMA (oordelen, me- ningen en aannames)
7. Leven vanuit je hart in plaats van je hoofd. Het ego woont in ons hoofd, jouw echte ik woont in je hart; im- mers, waar wijs je naar, wanneer jij jezelf aanwijst?
Een coach inschakelen
7
Wanneer mensen ontdekken dat ze de- structieve patronen hebben, hoeft het nog niet te laat te zijn om in te grijpen.
Maar ook als het ‘te laat’ is en en het li-
chaam aangeeft opgebrand te zijn, is het nog steeds de hoogste tijd om het roer drastisch om te gooien.
“Het vereist uiterlijke moed om te sterven, het vereist innerlijke moed om te leven.” Lao Tse
Hoewel sommigen een helder in- zicht krijgen, is het toch vaak een coach, die de juiste begeleiding geeft bij het los- laten van oude, ziekmakende patronen en het opbouwen van nieuwe patronen.
Waarom een coach en geen psycho- loog? Omdat psychologen vooral gespe- cialiseerd zijn in de pathologie van het brein. Ze hebben een studie gevolgd die ze alles leert over het zieke brein en veel psychologen hechten aan het gebruik van medicijnen om de hormoonbalans weer te herstellen. Let wel, een psychia- ter schrijft medicijnen voor, een psycho- loog niet.
Een coach heeft veelal de basisover- tuiging, dat het brein een instrument is dat onvoorstelbaar veel kan leren en dat een mens hiermee zelf heel goed in staat is zijn of haar denken in nieuwe patro- nen te gieten. Immers, dit doen we dage- lijks wanneer het aankomt op triviale veranderingen, als een verhuizing, een nieuw telefoonnummer of het aangaan van nieuwe vriendschappen.
Een coach gebruikt de natuurlijke drijfveren van een mens en koppelt deze
aan nieuwe overtuigingen, die veel beter zijn voor de balans tussen werk en privé.
Een coach leert je hoe je kunt loslaten, hoe je bepaalde situaties kunt accepte- ren en hoe je nieuwe doelen kunt stellen of zelfs, hoe je kunt leren dromen.
Mocht je dat helemaal verleerd denken te zijn.
Even Wat Rekenwerk
1. De bedrijfsschade bij burn-out ge- durende 6 maanden of langer be- draagt tussen €50.000 en €80.000 per medewerker, vervanging niet meegerekend
2. Een coach werkt sneller; er is meest- al geen wachtlijst
3. NLP en Mindfulness werken herstel in de hand en creëeren nieuwe leef- patronen
4. Burn-out is geen ziekte die door me- dicijnen genezen kan worden
Conclusie
8
Een ‘volwaardige’ burn-out is in veel ge- vallen te voorkomen. En het voorkomen of genezen van een burn-out vergt in- spanning en discipline en soms ook gro-
te veranderingen in denkpatronen. De wereld om ons heen lijkt vaak grote of- fers van ons te vragen, maar onthoudt goed dat we altijd nog zelf de keuzevrij-
“Wie anderen overwint is sterk; wie zichzelf overwint is machtig.” Lao Tse
heid hebben deze offers daadwerkelijk te brengen of voor onszelf te houden.
Een goede coach zal je leren, hoe jij de balans weer terugkrijgt tussen je
werk en je privéleven en houdt rekening met het gegeven, dat deze balans voor iedereen op een ander niveau ligt.
Ook kan je coach leren hoe je om- gaat met reacties van de buitenwereld.
Veel mensen begrijpen weinig van burn- out, “want ik zie je toch allemaal leuke dingen doen op Facebook? Hoe kun je dan ziek zijn?”
Wil je meer weten over burn-out?
Neem dan eens een kijkje op onze site of meld je aan voor een vrijblijvende in-
take. Igor van Kaam heeft jarenlange er- varing met coaching en verzorgt ook in- tegrale trajecten binnen organisaties om burn-out te voorkomen en medewerkers weer snel in hun juiste vel te krijgen.
Want tevreden en gelukkige medewer- kers zijn op langere termijn altijd de meest waardevolle voor een organisatie.
Wie doet wat bij hem past, zal be- loond worden met overvloed. Zoals één kers een volle kersenboom wordt, zo
wordt één goede gedachte een bron van geluk.
Igor van Kaam
NLP™ Trainer | burn-out coach | er- varingsdeskundige
Nog Meer Wijsheden
1. Een burn-out is te voorkomen, mits de omgeving ingrijpt en meewerkt 2. Soms heeft iemand burn-out nodig
om het juiste inzicht te krijgen
3. Een burn-out is zwaar, maar vooral tijdelijk.
4. Er komt een nieuwe kans, altijd!
5. En tja... ook de burn-out coach is niet immuun voor burn-out; het overkomt de beste...
copyright
© 2016 | igorigor | Auteur: Igor van Kaam
© 2018 | Tweede herziene uitgave
Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, door middel van druk, fotokopieën, ge- automatiseerde gegevensbestanden of op welke andere wijze ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.
Kijk voor meer informatie op www.igorigor.nl
