Naaldwijk, Woerdblok fase 3 (gem. Westland) rapport 1170

(1)

Naaldwijk, Woerdblok fase 3 (gem. Westland)

rapport 1170

(2)

Plangebied Woerdblok fase 3 te Naaldwijk (gemeente Westland)

Een Inventariserend Veldonderzoek in de vorm van een verkennend en karterend booronderzoek

R.M. van der Zee

(3)

Colofon

ADC Rapport 1170

Plangebied Woerdblok fase 3 te Naaldwijk (gemeente Westland)

Een Inventariserend Veldonderzoek in de vorm van een verkennend en karterend booronderzoek Auteur: R.M. van der Zee

In opdracht van: ArcheoWest BV

Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt worden door middel van druk, fotokopie of op welke wijze dan ook

zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgevers.

ADC ArcheoProjecten aanvaardt geen aansprakelijkheid voor eventuele schade voortvloeiend uit de toepassing van de adviezen of het gebruik van de resultaten van dit onderzoek.

Autorisatie:

Drs. D.A. Gerrets ISBN 978-90-6836-160-5

ADC ArcheoProjecten Tel 033-299 81 81 Postbus 1513 3800 BM Amersfoort Fax 033-299 81 80 Email info@archeologie.nl

(4)

Inhoudsopgave

Samenvatting 5

1 Inleiding 6

2 Verwachtingsmodel 7

3 Inventariserend Veldonderzoek 7

3.1 Methoden 7

Booronderzoek (VS03) 7

3.2 Resultaten 8

Booronderzoek (VS03) 8

3.3 Interpretatie 9

4 Conclusies 10

5 Aanbeveling 10

Literatuur 11

Lijst van afbeeldingen 11

Lijst van tabellen 11

Lijst van bijlagen 11

Bijlage 1 Boorgegevens

(5)

Tabel 1 Archeologische perioden

Tabel 2 Administratieve gegevens van het onderzoeksgebied

Provincie: Zuid-Holland

Gemeente: Westland

Plaats: Naaldwijk

Toponiem: Woerdblok fase 3

Kadastrale gegevens: Niet bekend

Kaartblad: 37B

Coördinaten: 73420 / 446600, 73705 / 446797, 73517/ 446462, 73607 / 446651

Bevoegd gezag: Gemeente Westland

Deskundige namens het bevoegd gezag: Drs. P. Deunhouwer ARCHIS-onderzoeksmeldingsnummer (CIS-code): 24599

ADC-projectcode: 4107792

Periode van uitvoering: Oktober/november 2007 Beheer en plaats documentatie: ADC ArcheoProjecten

Periode Tijd in jaren

Nieuwe tijd 1500 na Chr. - heden

Late-Middeleeuwen 1050 na Chr. - 1500 na Chr.

Vroege-Middeleeuwen 450 na Chr. - 1050 na Chr.

Romeinse tijd 12 voor Chr. - 450 na Chr.

IJzertijd 800 voor Chr. - 12 voor Chr.

Bronstijd 2000 voor Chr. - 800 voor Chr.

Neolithicum (Nieuwe Steentijd) 5300 voor Chr. - 2000 voor Chr.

Mesolithicum (Midden Steentijd) 8800 voor Chr. - 4900 voor Chr.

Paleolithicum (Oude Steentijd) 300.000 voor Chr. - 8800 voor Chr.

(6)

Samenvatting

In opdracht van ArcheoWest BV heeft ADC ArcheoProjecten een inventariserend veldonderzoek uitgevoerd voor het plangebied Woerdblok fase 3 in Naaldwijk (gemeente Westland). In het plan- gebied zal een woonwijk gerealiseerd worden. Ten tijde van het onderzoek was het terrein reeds bouwrijp gemaakt en waren er wegen en watergangen aangelegd. Het onderzoek was

noodzakelijk om te bepalen of bij de voorgenomen activiteiten de kans bestaat dat nog aanwezige archeologische resten in de ondergrond worden aangetast.

Voor het uiterste noordoostelijk deel van het plangebied geldt (op basis van het voorkomen van het Hollandveen Laagpakket, Nieuwkoop Formatie) een hoge archeologische verwachting voor het voorkomen van resten uit de IJzertijd. Voor het gehele noordelijk deel geldt geen eenduidige archeologische verwachting voor resten uit de Romeinse tijd. Dit komt doordat het niet duidelijk is of de Afzettingen van Duinkerke I (Laagpakket van Walcheren, Naaldwijk Formatie) in de voormalige monding van de Gantel voldoende ontwaterd waren om op te wonen of dat het te drassig was en er veengroei plaatsvond. Omdat er tenminste één vindplaats uit de Romeinse tijd is aangetroffen, geldt voor de Afzettingen van Duinkerke I een middelmatige archeologische verwachting. Voor de Naaldwijkse Geest (Laagpakketten van Zandvoort en Schoorl, Naaldwijk Formatie; in het westelijk deel) geldt een hoge archeologische verwachting voor het voorkomen van resten uit de Middeleeuwen. Deze verwachting hangt af van eventuele ontgrondingen die hier hebben plaatsgevonden. De hoge archeologische verwachting geldt ook voor de Afzettingen van Duinkerke IIIa (Laagpakket van Walcheren, Naaldwijk Formatie) in de rest van het gebied.

Tijdens het booronderzoek zijn mariene kleipakketten (Afzettingen van Duinkerke I; Laagpakket van Walcheren, Naaldwijk Formatie), plaatselijk afgedekt door een dunne veenlaag (‘Romeins veen’) en een duin-/strandzandpakket (Naaldwijkse Geest; Laagpakketten van Zandvoort en Schoorl, Naaldwijk Formatie) aangetroffen. Hierbovenop bevindt zich een pakket opgebrachte grond bestaande uit kleibrokken en/of bouwzand, dat ter plaatse van nieuw aangelegde infrastructuur meer dan 200 cm dik is. Verder blijkt dat de bodem plaatselijk tot aan de top van het bovenste kleipakket is afgegraven en/of (deels) opgenomen in de bovengrond. Tijdens het booronderzoek zijn geen indicatoren aangetroffen die wijzen op archeologische sporen in de bodem. Wel is een geringe hoeveelheid baksteen aangetroffen. Dit materiaal wordt, mede gezien het historisch kaartbeeld, niet beschouwd als bebouwingsresten, maar als op het land gebracht materiaal.

ADC ArcheoProjecten adviseert om in het plangebied geen aanvullend archeologisch onderzoek uit te voeren. Wat betreft de archeologie is er geen belemmering om het terrein vrij te geven voor de voorgenomen ontwikkeling. Het is echter niet volledig uit te sluiten dat binnen het

onderzochte gebied toch nog archeologische resten voorkomen. Het verdient daarom

aanbeveling om de uitvoerder van het grondwerk te wijzen op de plicht archeologische vondsten

te melden bij het bevoegd gezag, zoals aangegeven in de Monumentenwet.

(7)

1 Inleiding

In opdracht van ArcheoWest BV heeft ADC ArcheoProjecten een inventariserend veldonderzoek uitgevoerd voor het plangebied Woerdblok fase 3 in Naaldwijk (gemeente Westland). In het plan- gebied zal een woonwijk gerealiseerd worden. Ten tijde van het onderzoek was het terrein reeds bouwrijp gemaakt en waren er wegen en watergangen aangelegd. Het onderzoek was

noodzakelijk om te bepalen of bij de voorgenomen activiteiten de kans bestaat dat nog aanwezige archeologische resten in de ondergrond worden aangetast.

Voor het plangebied is in 2000 door RAAP archeologische Adviesbureau B.V. een bureauonderzoek uitgevoerd.

¹

Het doel van het bureauonderzoek was het verwerven van informatie over bekende of verwachte archeologische waarden binnen het omschreven gebied.

Op basis van de resultaten is door RAAP archeologische Adviesbureau B.V. in het zuidoostelijk deel een inventariserend veldonderzoek door middel van een karterend en een waarderend booronderzoek uitgevoerd. Hierbij is 24 van de 45 ha van het totale plangebied onderzocht. Het waarderend onderzoek vond plaats op een terrein van hoge archeologische waarde (AMK nr.

4137) in de oostelijke hoek van het plangebied. Het karterende onderzoek vond plaats op het overige deel.

Tijdens het door RAAP uitgevoerde booronderzoek zijn verschillende mariene afzettingen en veen vastgesteld

²

. In het Hollandveen (Hollandveen Laagpakket, Nieuwkoop Formatie), de Afzettingen van Duinkerke I (Laagpakket van Walcheren, Naaldwijk Formatie) en het Romeinse veen zijn géén archeologische indicatoren aangetroffen; in de bovenliggende middeleeuwse Afzettingen van Duinkerke IIIa (Laagpakket van Walcheren, Naaldwijk Formatie) wel. Deze indicatoren betreffen kleine fragmenten baksteen, verbrande leem, bot, fosfaat en twee scherven (post) middeleeuws aardewerk. Dit materiaal kan globaal gedateerd worden vanaf de Middeleeuwen tot heden. De indicatoren zijn tevens aangetroffen op locaties waar vermoedelijk kassen uit de eind 19

^e

/begin 20

^ste

eeuw hebben gestaan. Hierdoor is het niet duidelijk of de indicatoren aanwijzingen zijn voor laat-middeleeuwse bewoning of voor eventuele restanten van kassenbouw.

Daar door middel van een karterend onderzoek hoofdzakelijk nederzettingsterreinen in kaart worden gebracht is het niet uit te sluiten dat er bepaalde moeilijk te detecteren archeologische waarden onopgemerkt zijn gebleven.

Het waarderend onderzoek vond plaats op een terrein van hoge archeologisch waarde in de zuidoostelijke hoek van het plangebied. Dit terrein betreft een omgrachte locatie waar het huis

‘Hoge Woerd’ heeft gestaan en waar aardewerk uit de Romeinse tijd en de Middeleeuwen is aangetroffen. Het onderzoek vond buiten het omgrachte deel van het terrein plaats. Er zijn géén aanwijzingen gevonden voor de aanwezigheid van Romeinse of middeleeuwse resten.

Het doel van het door ADC ArcheoProjecten uitgevoerde inventariserende veldonderzoek is het aanvullen en toetsen van de op basis van het bureauonderzoek opgestelde gespecificeerde verwachting met betrekking tot het noordelijke deel van het plangebied, dat een omvang van 8,7 ha heeft. Hiervan is met dit veldonderzoek 5,4 ha onderzocht, de rest was in een eerder stadium onderzocht door RAAP. Het inventariserend veldonderzoek vond plaats door middel van een verkennend en karterend booronderzoek.

Ten behoeve van het inventariserend veldonderzoek is een plan van aanpak (PvA) opgesteld conform KNA specificatie VS01 en de geldende beleidsregel van de Staatsecretaris van OCW.

³

Hierin zijn de volgende onderzoeksvragen opgesteld:

- Zijn er (aanwijzingen voor) archeologische waarden in het plangebied aanwezig, en zo ja, wat is naar verwachting de omvang, ligging, aard en datering hiervan?

Indien er archeologische waarden aanwezig zijn:

- In welke mate worden deze waarden verstoord door realisatie van de geplande bodemingreep?

- Hoe kan deze verstoring door planaanpassing tot een minimum worden beperkt?

1 Thanos 2001.

2 Thanos 2001.

3 Beleidsregel van de Staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap van 15 juni 2005, nr. WJZ/2005/26210 (8163), tot wijziging van de Beleidsregels opgravingsbevoegdheid. Het PvA is opgesteld door drs. A.G. de Boer (fysisch geograaf) op 12 september 2007, Amersfoort. Het PvA is geaccordeerd door dr. E. Lohof, senior prospector.

(8)

Indien de archeologische waarden niet kunnen worden behouden:

- Welke vorm van nader onderzoek is nodig om de aanwezigheid van archeologische waarden en hun omvang, ligging, aard en datering voldoende te kunnen bepalen om te komen tot een selectiebesluit?

Het bureauonderzoek is uitgevoerd op 8 oktober 2007 en het booronderzoek vond plaats op 10 t/m 12 oktober 2007. Meegewerkt hebben: R.M. van der Zee (prospector), M. Bot (veldassistent), M.L. Kruijthof (directievoering ArcheoWest BV) en D.A. Gerrets (senior archeoloog).

2 Verwachtingsmodel

Op basis van Cultuurhistorische Hoofdstructuur (CHS) van de Provincie Zuid-Holland strekt het onderzoeksgebied zich uit op de overgang van een zone met een zeer grote kans op

archeologische sporen naar een zone met een redelijk tot grote kans op archeologische sporen (Afb. 2).

Op grond van verzamelde archeologische en aardwetenschappelijke informatie is door RAAP Archeologisch Advieusbureau

⁴

een gespecificeerde verwachting opgesteld:

Voor het uiterste noordoostelijk deel van het plangebied geldt (op basis van het voorkomen van het Hollandveen Laagpakket, Nieuwkoop Formatie) een hoge archeologische verwachting voor het voorkomen van resten uit de IJzertijd. Voor het gehele noordelijk deel geldt geen eenduidige archeologische verwachting voor resten uit de Romeinse tijd. Dit komt doordat het niet duidelijk is of de Afzettingen van Duinkerke I (Laagpakket van Walcheren, Naaldwijk Formatie) in de voormalige monding van de Gantel voldoende ontwaterd waren om op te wonen of dat het te drassig was en er veengroei plaatsvond. Omdat er tenminste één vindplaats uit de Romeinse tijd is aangetroffen, geldt voor de Afzettingen van Duinkerke I een middelmatige archeologische verwachting. Voor de Naaldwijkse Geest (Laagpakketten van Zandvoort en Schoorl, Naaldwijk Formatie; in het westelijk deel) geldt een hoge archeologische verwachting voor het voorkomen van resten uit de Middeleeuwen. Deze verwachting hangt af van eventuele ontgrondingen die hier hebben plaatsgevonden. De hoge archeologische verwachting geldt ook voor de Afzettingen van Duinkerke IIIa (Laagpakket van Walcheren, Naaldwijk Formatie) in de rest van het gebied.

3 Inventariserend Veldonderzoek

3.1 Methoden

De bij het Inventariserend Veldonderzoek toegepaste methoden zijn conform de KNA, versie 3.1, in het bijzonder specificatie VS03 (booronderzoek). Uitgangspunt van het inventariserend veldonderzoek is de gespecificeerde verwachting zoals die is opgesteld in het bureauonderzoek

⁵

. De strategie voor het veldonderzoek is a priori vastgelegd in de eisen van de Provincie. Het terrein is niet onderzocht door middel van een oppervlaktekartering, omdat het reeds bouwrijp was gemaakt middels het opbrengen van zand. De rapportage is opgesteld conform specificatie VS05.

Tenslotte is een aanbeveling gegeven.

Booronderzoek (VS03)

In het plangebied zijn grondboringen uitgevoerd conform de eisen van het bevoegd gezag. De gehanteerde strategie (boorgrid, boordiameter en boordiepte) is vastgelegd in deze eisen. Het betreft de verkennende en karterende fasen van het inventariserende veldonderzoek. Het doel van de boringen is het vastleggen van de bodemopbouw en bodemverstoringen, alsmede het opsporen van archeologische vindplaatsen met een oppervlak van 1000 m

²

of meer met een archeologische laag.

⁶

Het verkennen van de bodemopbouw gebeurt door de bodemtextuur en, indien relevant, bodemkundige horizonten systematisch te beschrijven. Eventuele afwijkingen van de verwachte

4 Thanos 2001.

5 Thanos 2001.

6 Indeling in prospectiegroepen en vondstdichtheidklassen cf. Tol, et al. 2006.

(9)

bodemopbouw zoals vastgesteld op grond van het bureauonderzoek, en andere niet-natuurlijke bodemkenmerken kunnen er aanleiding toe geven om (delen van) het plangebied als verstoord te beschouwen.

Het karteren van de vindplaatsen gebeurt door het vaststellen van de aan- of afwezigheid van archeologische indicatoren in het opgeboorde materiaal. Archeologische indicatoren zijn bijvoorbeeld fragmenten aardewerk, houtskool, verbrande klei, (on)verbrand bot en andere insluitsels die van nature niet in de bodem voorkomen. Daarnaast kunnen bodemverkleuringen, bijvoorbeeld veroorzaakt door fosfaatverbindingen, een indicatie vormen voor bewoning in het verleden.

Uit het oogpunt van efficiëntie is gekozen voor het gecombineerd uitvoeren van een verkennend en karterend booronderzoek.

⁷

Dit betekent dat voor iedere boring de bodemopbouw is

beschreven én de aan- of afwezigheid van archeologische indicatoren is vastgesteld.

De boringen zijn geplaatst in een grid bestaande uit parallelle raaien met een afstand van 35 m.

Binnen een raai zijn de boringen geplaatst om de 30 m. De boringen zijn zodanig geplaatst dat zij verspringen ten opzichte van die in de aangrenzende raai. In een aantal gevallen is afgeweken van het gehanteerde grid, als gevolg van de aanwezigheid van infrastructuur, zoals wegen en watergangen. Voor het terreindeel ter hoogte van de Kleine Achterweg nrs. 30 t/m 32 was ten tijde van het veldwerk geen betredingstoestemming. De boringen zijn daarom nabij de rand van dit gebied uitgevoerd ten einde uitspraken te kunnen doen over mogelijke verstoringen van de bodem en eventueel aanwezige archeologische waarden. In totaal zijn 60 boringen uitgevoerd, waarmee het onderzoeksterrein is onderzocht met een boordichtheid van meer dan 10 per ha.

De boringen zijn uitgevoerd met een 7 cm edelmanboor en een 3 cm guts. De boringen zijn uitgevoerd tot 200 cm onder het maaiveld. Eén op de tien is verdiept tot 400 cm – mv.

De bodemtextuur en archeologische indicatoren zijn beschreven volgens SBB 5.1 van het NITG- TNO waarin ondermeer de standaard classificatie van bodemmonsters volgens NEN5104 wordt gehanteerd.

⁸

De X- en Y-coördinaten zijn bepaald aan de hand van de lokale topografie, door inmeten met meetlinten. De hoogte van het maaiveld ter plaatse van de boringen kon niet bepaald worden de hand van AHN-beelden aangezien het terrein recent bouwrijp is gemaakt door het opbrengen van zand.

⁹

In de reeds bebouwde delen van het plangebied bedraagt de hoogte circa 0,80 m + NAP. Aangezien in het veld geen markante hoogteverschillen zijn waargenomen, wordt aangenomen dat de hoogte van het onderzoeksterrein hiermee overeenkomt.

3.2 Resultaten

Booronderzoek (VS03)

De locatie van de boringen is weergeven in afb. 3. De boorgegevens worden gepresenteerd in bijlage 1. In het ideaalprofiel kunnen 5 pakketten worden onderscheiden, te weten twee kleipakketten (1 en 2), een veenpakket (3), een zandpakket (4) en een recent opgebracht pakket (5). Deze worden van onder naar boven beschreven.

Kleipakket (1)

De diepere ondergrond bestaat uit een lagen kalkarme tot kalkloze, bijna ongerijpte klei met een bruingrijze kleur. De klei is zwak tot matig siltig en zwak tot matig humeus. Het sediment is zwak doorgroeid met riet. Plaatselijk komen mm- tot dm-dikke fijnzandige lagen met schelpgruis voor.

Daarnaast zijn cm-dikke lagen met veen of verspoelde plantenresten waargenomen.

Archeologische indicatoren zijn niet aangetroffen.

Kleipakket (2)

De in het bovenstaande beschreven klei gaat op een diepte van 150 tot 265 cm beneden maaiveld over in kalkrijke, ongerijpte klei met een blauwgrijze kleur. Het sediment is humusarm

7 Conform het PvA opgesteld door drs. A.G. de Boer (fysisch geograaf) op 12 september 2007, Amersfoort. Het PvA is geaccordeerd door dr. E. Lohof, senior prospector.

8 Bosch 2005; Normalisatie-Instituut 1989.

9 www.ahn.nl

(10)

en doorgroeid met riet. Plaatselijk komen mm-dikke silt- en/of zeer fijnzandige laagjes voor. De dikte van het pakket, zover deze vastgesteld kon worden, bedraagt 50 tot 80 cm.

Veenpakket (3)

In ongeveer eenderde van de boringen is nog een al dan niet sterk kleiige veenlaag of een sterk humeuze kleilaag, met een dikte van 10 tot 30 cm, aanwezig, die het kleipakket afdekt. Elders ontbreekt deze laag. Archeologische indicatoren zijn niet waargenomen.

Zandpakket (4)

De veenlaag alsook, daar waar de veenlaag ontbreekt, het bovenste kleipakket wordt in de meeste boringen afgedekt door een goed gesorteerd, matig fijn zandpakket met een dikte van 10 tot 150 cm. Het pakket is aan de basis sterk kleiig en heeft een lichtgrijze of blauwgrijze kleur. Dit gaat naar boventoe over in matig siltig zand, enigszins roestig met een gele kleur. Aan de top is het pakket matig humeus en heeft een bruine kleur. Plaatselijk bevat het zand enkele

plantenresten. Opgemerkt dient te worden dat niet in iedere boring alle lagen aanwezig zijn.

Verspreid zijn kleine brokjes baksteen en glas aangetroffen. In één boring is houtskool geconstateerd.

Recent opgebracht pakket (5)

Het bovenste pakket heeft een heterogene samenstelling. Het varieert in dikte van 40 tot, ter plaatse van nieuw aangelegde infrastructuur zoals de stelconplaten (toekomstige straten), bruggen en watergangen, meer dan 200 cm en is opgebouwd uit brokken zwak humeuze, licht zandige klei met plantenresten en/of een laag matig grof, schelphoudend zand. Verspreid in het pakket zijn sporen baksteen, mortel, puin en plastic aangetroffen.

3.3 Interpretatie

De kleipakketten (1 en 2) worden geïnterpreteerd als door de Gantel, een getijdegeul, gevormde afzettingen (Afzettingen van Duinkerke I; Laagpakket van Walcheren, Naaldwijk Formatie). Deze was in de Romeinse tijd nog watervoerend. De aan de Gantel gerelateerde afzettingen bestaan in het plangebied uit bijna-ongerijpte kwelderklei. Deze bood geen mogelijkheden voor bewoning.

Archeologische resten zijn niet aangetroffen en ook niet te verwachten. Bekend is dat in het verleden voor bewoning de zandige/siltige oeverwallen en (middel)hoge kwelders werden uitgekozen. Deze zijn in het plangebied niet aanwezig.

Door verzoeting van de monding vond op beperkte schaal veenvorming plaats. Dit veen, ook wel

‘Romeins veen’ genoemd is plaatselijk in het plangebied aanwezig (3). Hieroverheen zijn Oude Duin- en strandzanden (Laagpakket van Schoorl en Zandvoort, Naaldwijk Formatie) afgezet, die bijna overal in de boringen zijn aangetroffen (4). Deze zijn lokaal ook wel bekend als de

Naaldwijkse Geest. Aan het maaiveld is geen typisch strandwalreliëf waarneembaar, waaruit blijkt dat de Oud Duin en strandzanden zijn afgegraven.

Door langdurig gebruik van de duin- en strandzanden als tuinbouwgrond is een humeuze bovenlaag ontstaan. De aangetroffen fragmenten baksteen en glas worden niet gezien als bebouwingsresten, maar kunnen vanwege de geringe hoeveelheid worden beschouwd als op het land gebracht materiaal, dat zich door ploegen door het pakket heeft verspreid. Dit wordt ondersteund door historisch kaartmateriaal, onder meer de kaart van Kruikius uit 1712, waarop binnen het onderzoeksgebied geen bebouwing is weergegeven (Afb. 4).

Het bovenste pakket (5) bestaat ten dele uit materiaal dat vermoedelijk is vrijkomen bij de aanleg van watergangen. Het vondstmateriaal dat hierin is waargenomen heeft dan ook geen

archeologische betekenis. Het zand wordt geïnterpreteerd als bouwzand en is opgebracht ter

versteviging van het maaiveld ten behoeve van de voorgenomen woningbouw.

(11)

4 Conclusies

Zijn er (aanwijzingen voor) archeologische waarden in het plangebied aanwezig en, zo ja, wat is naar verwachting de omvang, ligging, aard, datering en waardestelling hiervan?

Voor de kleipakketten (‘Duinkerke I’; Laagpakket van Walcheren, Naaldwijk Formatie) en de veenlaag (‘Romeins veen’; Nieuwkoop Formatie) gold op basis van het bureauonderzoek

¹⁰

een middelhoge tot hoge archeologische verwachting voor het voorkomen van resten uit de IJzertijd en Romeinse tijd. Archeologische indicatoren zijn echter niet aangetroffen. De bijna ongerijpte klei bood in het verleden geen geschikte ondergrond voor bewoning. Daarnaast moet rekening worden gehouden dat de top van de klei en de veenlaag door bodemingrepen zijn verdwenen of opgenomen in de bovengrond.

Voor het zandpakket, onderdeel van de Naaldwijkse Geest (Laagpakketten van Zandvoort en Schoorl, Naaldwijk Formatie) gold op basis van het bureauonderzoek

¹¹

een hoge archeologische verwachting voor het voorkomen van resten uit de Middeleeuwen. Echter, vanwege het

ontbreken van een typisch strandwallenreliëf lijkt afgraving en egalisatie aannemelijk. Er lijkt ook hier sprake te zijn van zgn. ‘afgegeeste gronden’, zoals ten zuidwesten van het plangebied het geval is

¹²

. Weliswaar zijn kleine fragmenten baksteen, glas en houtskool aangetroffen, maar deze worden vanwege de geringe hoeveelheid niet beschouwd als bewoningsresten. Op basis van historisch kaartmateriaal zijn deze ook niet te verwachten. Mogelijk is het materiaal door diepe grondbewerking in het pakket terecht gekomen. Daarnaast is door recente bodemingrepen ten behoeve van de aanleg van de nieuwbouwwijk het pakket geheel of gedeeltelijk afwezig dan wel (deels) opgenomen in de bovengrond.

In welke mate worden deze waarden verstoord door realisatie van de geplande bodemingreep?

Er zijn geen aanwijzingen voor archeologische resten. De kans moet daarom klein worden geacht dat bij realisatie van de geplande bodemingrepen archeologische resten worden verstoord.

Hierbij moet worden opgemerkt dat eventueel aanwezige ondiep gelegen archeologische resten reeds tijdens het bouwrijp maken van het terrein vernietigd zijn.

Op grond van het bovenstaande zijn de volgende vragen niet meer relevant:

Hoe kan deze verstoring door planaanpassing tot een minimum worden beperkt?

Indien de eventuele archeologische waarden niet kunnen worden behouden: Welke vorm van nader onderzoek is nodig om de aanwezigheid van archeologische waarden en hun omvang, ligging, aard en datering voldoende te kunnen bepalen om te komen tot een selectiebesluit?

5 Aanbeveling

ADC ArcheoProjecten adviseert om in het plangebied geen aanvullend archeologisch onderzoek uit te voeren. Wat betreft de archeologie is er geen belemmering om het terrein vrij te geven voor de voorgenomen ontwikkeling. Het is echter niet volledig uit te sluiten dat binnen het

onderzochte gebied toch nog archeologische resten voorkomen. Het verdient daarom

aanbeveling om de uitvoerder van het grondwerk te wijzen op de plicht archeologische vondsten te melden bij het bevoegd gezag, zoals aangegeven in de Monumentenwet.

10 Thanos 2001.

11 Thanos 2001.

12 Liere 1948

(12)

Literatuur

Bosch, J.H.A., 2005: Archeologische Standaard Boorbeschrijvingsmethode, Versie 5.2. Utrecht (TNO-rapport, NITG 05-043-A).

Groenewoudt, B.J., 1994: Prospectie, waardering en selectie van archeologische vindplaatsen: een beleidsgerichte verkenning van middelen en mogelijkheden. Amersfoort (Nederlandse Archeologische Rapporten, 17).

Kruikius, N. & J. Kruikius, 1977 (1712): ’t Hooge heemreadschap van Delflant met alle de steden, dorpen en ambachten. Alphen aan den Rijn.

Liere, W.J. 1948: De bodemgesteldheid van het Westland. (Verslagen van landbouwkundige onderzoekingen 54.6). ’s-Gravenhage. (Kaartblad 5).

Normalisatie-Instituut, Nederlands, 1989: Geotechniek, classificatie van onverharde grondmonsters NEN 5104, Delft.

Thanos, C.S.I., 2001: Plangebied Woerdblok (onderzoeksgebied 1), gemeente Naaldwijk; een Aanvullende Archeologische Inventarisatie (AAI). RAAP-Rapport 636, Amsterdam.

Tol, A.J., J.W.H.P. Verhagen & M. Verbruggen, 2006: Leidraad inventariserend veldonderzoek. Deel:

karterend booronderzoek. Gouda (SIKB uitgave).

Lijst van afbeeldingen

Afb. 1 Locatie van het plangebied

Afb. 2 Cultuurhistorische Hoofdstructuur Zuid-Holland Afb. 3 Boorpuntenkaart

Afb. 4 Kaart van Kruikius uit 1712

Lijst van tabellen

Tabel 1 Archeologische perioden

Tabel 2 Administratieve gegevens van het onderzoeksgebied

Lijst van bijlagen

Bijlage 1 Boorgegevens

(13)

∃∃∃∃∃∃∃∃∃∃∃∃∃∃∃∃∃∃∃∃∃∃∃∃∃∃∃∃∃∃∃∃∃∃∃∃∃∃∃∃∃∃∃∃∃∃∃∃ ∃

DE LIER DE LIER DE LIER DE LIER DE LIER DE LIER DE LIER DE LIER DE LIER DE LIER DE LIER DE LIER DE LIER DE LIERDE LIERDE LIERDE LIERDE LIERDE LIERDE LIERDE LIERDE LIERDE LIERDE LIERDE LIERDE LIERDE LIERDE LIERDE LIERDE LIERDE LIERDE LIERDE LIERDE LIERDE LIERDE LIERDE LIERDE LIERDE LIERDE LIERDE LIERDE LIERDE LIERDE LIERDE LIERDE LIERDE LIERDE LIERDE LIER

DEN DEN DEN DEN DEN DEN DEN DEN DEN DEN DEN DEN DEN DEN DENDENDENDENDENDENDENDENDENDENDENDENDENDENDENDENDENDENDENDENDENDENDENDENDENDENDENDENDENDENDENDENDENDENDEN

EUROPOORT RT EUROPOORT RT EUROPOORT RT EUROPOORT RT EUROPOORT RT EUROPOORT RT EUROPOORT RTEUROPOORT RTEUROPOORT RTEUROPOORT RTEUROPOORT RTEUROPOORT RTEUROPOORT RTEUROPOORT RTEUROPOORT RTEUROPOORT RTEUROPOORT RTEUROPOORT RTEUROPOORT RTEUROPOORT RTEUROPOORT RTEUROPOORT RTEUROPOORT RTEUROPOORT RTEUROPOORT RTEUROPOORT RTEUROPOORT RTEUROPOORT RTEUROPOORT RTEUROPOORT RTEUROPOORT RTEUROPOORT RTEUROPOORT RTEUROPOORT RTEUROPOORT RTEUROPOORT RTEUROPOORT RTEUROPOORT RTEUROPOORT RTEUROPOORT RTEUROPOORT RTEUROPOORT RTEUROPOORT RTEUROPOORT RTEUROPOORT RTEUROPOORT RTEUROPOORT RTEUROPOORT RTEUROPOORT RT HOEK VAN HOLLAND

HOEK VAN HOLLAND HOEK VAN HOLLAND HOEK VAN HOLLAND HOEK VAN HOLLAND HOEK VAN HOLLAND HOEK VAN HOLLAND HOEK VAN HOLLAND HOEK VAN HOLLAND HOEK VAN HOLLAND HOEK VAN HOLLAND HOEK VAN HOLLAND HOEK VAN HOLLAND HOEK VAN HOLLAND HOEK VAN HOLLAND HOEK VAN HOLLAND HOEK VAN HOLLAND HOEK VAN HOLLAND HOEK VAN HOLLAND HOEK VAN HOLLAND HOEK VAN HOLLANDHOEK VAN HOLLANDHOEK VAN HOLLANDHOEK VAN HOLLANDHOEK VAN HOLLANDHOEK VAN HOLLANDHOEK VAN HOLLANDHOEK VAN HOLLANDHOEK VAN HOLLANDHOEK VAN HOLLANDHOEK VAN HOLLANDHOEK VAN HOLLANDHOEK VAN HOLLANDHOEK VAN HOLLANDHOEK VAN HOLLANDHOEK VAN HOLLANDHOEK VAN HOLLANDHOEK VAN HOLLANDHOEK VAN HOLLANDHOEK VAN HOLLANDHOEK VAN HOLLANDHOEK VAN HOLLANDHOEK VAN HOLLANDHOEK VAN HOLLANDHOEK VAN HOLLANDHOEK VAN HOLLANDHOEK VAN HOLLANDHOEK VAN HOLLANDHOEK VAN HOLLAND

HONSELERSDIJK HONSELERSDIJK HONSELERSDIJK HONSELERSDIJK HONSELERSDIJK HONSELERSDIJK HONSELERSDIJKHONSELERSDIJKHONSELERSDIJKHONSELERSDIJKHONSELERSDIJKHONSELERSDIJKHONSELERSDIJKHONSELERSDIJKHONSELERSDIJKHONSELERSDIJKHONSELERSDIJKHONSELERSDIJKHONSELERSDIJKHONSELERSDIJKHONSELERSDIJKHONSELERSDIJKHONSELERSDIJKHONSELERSDIJKHONSELERSDIJKHONSELERSDIJKHONSELERSDIJKHONSELERSDIJKHONSELERSDIJKHONSELERSDIJKHONSELERSDIJKHONSELERSDIJKHONSELERSDIJKHONSELERSDIJKHONSELERSDIJKHONSELERSDIJKHONSELERSDIJKHONSELERSDIJKHONSELERSDIJKHONSELERSDIJKHONSELERSDIJKHONSELERSDIJKHONSELERSDIJKHONSELERSDIJKHONSELERSDIJKHONSELERSDIJKHONSELERSDIJKHONSELERSDIJKHONSELERSDIJK

KWINTSHEUL KWINTSHEUL KWINTSHEUL KWINTSHEUL KWINTSHEUL KWINTSHEUL KWINTSHEUL KWINTSHEUL KWINTSHEUL KWINTSHEUL KWINTSHEUL KWINTSHEUL KWINTSHEUL KWINTSHEUL KWINTSHEUL KWINTSHEUL KWINTSHEUL KWINTSHEUL KWINTSHEUL KWINTSHEUL KWINTSHEULKWINTSHEULKWINTSHEULKWINTSHEULKWINTSHEULKWINTSHEULKWINTSHEULKWINTSHEULKWINTSHEULKWINTSHEULKWINTSHEULKWINTSHEULKWINTSHEULKWINTSHEULKWINTSHEULKWINTSHEULKWINTSHEULKWINTSHEULKWINTSHEULKWINTSHEULKWINTSHEULKWINTSHEULKWINTSHEULKWINTSHEULKWINTSHEULKWINTSHEULKWINTSHEULKWINTSHEULKWINTSHEUL

MAASDIJK MAASDIJK MAASDIJK MAASDIJK MAASDIJK MAASDIJK MAASDIJKMAASDIJKMAASDIJKMAASDIJKMAASDIJKMAASDIJKMAASDIJKMAASDIJKMAASDIJKMAASDIJKMAASDIJKMAASDIJKMAASDIJKMAASDIJKMAASDIJKMAASDIJKMAASDIJKMAASDIJKMAASDIJKMAASDIJKMAASDIJKMAASDIJKMAASDIJKMAASDIJKMAASDIJKMAASDIJKMAASDIJKMAASDIJKMAASDIJKMAASDIJKMAASDIJKMAASDIJKMAASDIJKMAASDIJKMAASDIJKMAASDIJKMAASDIJKMAASDIJKMAASDIJKMAASDIJKMAASDIJKMAASDIJKMAASDIJK

MAASLAND MAASLAND MAASLAND MAASLAND MAASLAND MAASLAND MAASLAND MAASLAND MAASLAND MAASLAND MAASLAND MAASLAND MAASLAND MAASLANDMAASLANDMAASLANDMAASLANDMAASLANDMAASLANDMAASLANDMAASLANDMAASLANDMAASLANDMAASLANDMAASLANDMAASLANDMAASLANDMAASLANDMAASLANDMAASLANDMAASLANDMAASLANDMAASLANDMAASLANDMAASLANDMAASLANDMAASLANDMAASLANDMAASLANDMAASLANDMAASLANDMAASLANDMAASLANDMAASLANDMAASLANDMAASLANDMAASLANDMAASLANDMAASLAND MONSTER

MONSTER MONSTER MONSTER MONSTER MONSTER MONSTERMONSTERMONSTERMONSTERMONSTERMONSTERMONSTERMONSTERMONSTERMONSTERMONSTERMONSTERMONSTERMONSTERMONSTERMONSTERMONSTERMONSTERMONSTERMONSTERMONSTERMONSTERMONSTERMONSTERMONSTERMONSTERMONSTERMONSTERMONSTERMONSTERMONSTERMONSTERMONSTERMONSTERMONSTERMONSTERMONSTERMONSTERMONSTERMONSTERMONSTERMONSTERMONSTER

NAALDWIJK NAALDWIJK NAALDWIJK NAALDWIJK NAALDWIJK NAALDWIJK NAALDWIJKNAALDWIJKNAALDWIJKNAALDWIJKNAALDWIJKNAALDWIJKNAALDWIJKNAALDWIJKNAALDWIJKNAALDWIJKNAALDWIJKNAALDWIJKNAALDWIJKNAALDWIJKNAALDWIJKNAALDWIJKNAALDWIJKNAALDWIJKNAALDWIJKNAALDWIJKNAALDWIJKNAALDWIJKNAALDWIJKNAALDWIJKNAALDWIJKNAALDWIJKNAALDWIJKNAALDWIJKNAALDWIJKNAALDWIJKNAALDWIJKNAALDWIJKNAALDWIJKNAALDWIJKNAALDWIJKNAALDWIJKNAALDWIJKNAALDWIJKNAALDWIJKNAALDWIJKNAALDWIJKNAALDWIJKNAALDWIJK POELDIJK POELDIJK POELDIJK POELDIJK POELDIJK POELDIJK POELDIJKPOELDIJKPOELDIJKPOELDIJKPOELDIJKPOELDIJKPOELDIJKPOELDIJKPOELDIJKPOELDIJKPOELDIJKPOELDIJKPOELDIJKPOELDIJKPOELDIJKPOELDIJKPOELDIJKPOELDIJKPOELDIJKPOELDIJKPOELDIJKPOELDIJKPOELDIJKPOELDIJKPOELDIJKPOELDIJKPOELDIJKPOELDIJKPOELDIJKPOELDIJKPOELDIJKPOELDIJKPOELDIJKPOELDIJKPOELDIJKPOELDIJKPOELDIJKPOELDIJKPOELDIJKPOELDIJKPOELDIJKPOELDIJKPOELDIJK

RIJSWIJK ZH RIJSWIJK ZH RIJSWIJK ZH RIJSWIJK ZH RIJSWIJK ZH RIJSWIJK ZH RIJSWIJK ZHRIJSWIJK ZHRIJSWIJK ZHRIJSWIJK ZHRIJSWIJK ZHRIJSWIJK ZHRIJSWIJK ZHRIJSWIJK ZHRIJSWIJK ZHRIJSWIJK ZHRIJSWIJK ZHRIJSWIJK ZHRIJSWIJK ZHRIJSWIJK ZHRIJSWIJK ZHRIJSWIJK ZHRIJSWIJK ZHRIJSWIJK ZHRIJSWIJK ZHRIJSWIJK ZHRIJSWIJK ZHRIJSWIJK ZHRIJSWIJK ZHRIJSWIJK ZHRIJSWIJK ZHRIJSWIJK ZHRIJSWIJK ZHRIJSWIJK ZHRIJSWIJK ZHRIJSWIJK ZHRIJSWIJK ZHRIJSWIJK ZHRIJSWIJK ZHRIJSWIJK ZHRIJSWIJK ZHRIJSWIJK ZHRIJSWIJK ZHRIJSWIJK ZHRIJSWIJK ZHRIJSWIJK ZHRIJSWIJK ZHRIJSWIJK ZHRIJSWIJK ZH 'S-GRAVENHAGE 'S-GRAVENHAGE 'S-GRAVENHAGE 'S-GRAVENHAGE 'S-GRAVENHAGE 'S-GRAVENHAGE 'S-GRAVENHAGE 'S-GRAVENHAGE 'S-GRAVENHAGE 'S-GRAVENHAGE 'S-GRAVENHAGE 'S-GRAVENHAGE 'S-GRAVENHAGE 'S-GRAVENHAGE'S-GRAVENHAGE'S-GRAVENHAGE'S-GRAVENHAGE'S-GRAVENHAGE'S-GRAVENHAGE'S-GRAVENHAGE'S-GRAVENHAGE'S-GRAVENHAGE'S-GRAVENHAGE'S-GRAVENHAGE'S-GRAVENHAGE'S-GRAVENHAGE'S-GRAVENHAGE'S-GRAVENHAGE'S-GRAVENHAGE'S-GRAVENHAGE'S-GRAVENHAGE'S-GRAVENHAGE'S-GRAVENHAGE'S-GRAVENHAGE'S-GRAVENHAGE'S-GRAVENHAGE'S-GRAVENHAGE'S-GRAVENHAGE'S-GRAVENHAGE'S-GRAVENHAGE'S-GRAVENHAGE'S-GRAVENHAGE'S-GRAVENHAGE'S-GRAVENHAGE'S-GRAVENHAGE'S-GRAVENHAGE'S-GRAVENHAGE'S-GRAVENHAGE'S-GRAVENHAGE

'S-GRAVENZANDE 'S-GRAVENZANDE 'S-GRAVENZANDE 'S-GRAVENZANDE 'S-GRAVENZANDE 'S-GRAVENZANDE 'S-GRAVENZANDE 'S-GRAVENZANDE 'S-GRAVENZANDE 'S-GRAVENZANDE 'S-GRAVENZANDE 'S-GRAVENZANDE 'S-GRAVENZANDE 'S-GRAVENZANDE 'S-GRAVENZANDE 'S-GRAVENZANDE 'S-GRAVENZANDE 'S-GRAVENZANDE 'S-GRAVENZANDE 'S-GRAVENZANDE 'S-GRAVENZANDE'S-GRAVENZANDE'S-GRAVENZANDE'S-GRAVENZANDE'S-GRAVENZANDE'S-GRAVENZANDE'S-GRAVENZANDE'S-GRAVENZANDE'S-GRAVENZANDE'S-GRAVENZANDE'S-GRAVENZANDE'S-GRAVENZANDE'S-GRAVENZANDE'S-GRAVENZANDE'S-GRAVENZANDE'S-GRAVENZANDE'S-GRAVENZANDE'S-GRAVENZANDE'S-GRAVENZANDE'S-GRAVENZANDE'S-GRAVENZANDE'S-GRAVENZANDE'S-GRAVENZANDE'S-GRAVENZANDE'S-GRAVENZANDE'S-GRAVENZANDE'S-GRAVENZANDE'S-GRAVENZANDE'S-GRAVENZANDE

SCHIPLUIDEN SCHIPLUIDEN SCHIPLUIDEN SCHIPLUIDEN SCHIPLUIDEN SCHIPLUIDEN SCHIPLUIDENSCHIPLUIDENSCHIPLUIDENSCHIPLUIDENSCHIPLUIDENSCHIPLUIDENSCHIPLUIDENSCHIPLUIDENSCHIPLUIDENSCHIPLUIDENSCHIPLUIDENSCHIPLUIDENSCHIPLUIDENSCHIPLUIDENSCHIPLUIDENSCHIPLUIDENSCHIPLUIDENSCHIPLUIDENSCHIPLUIDENSCHIPLUIDENSCHIPLUIDENSCHIPLUIDENSCHIPLUIDENSCHIPLUIDENSCHIPLUIDENSCHIPLUIDENSCHIPLUIDENSCHIPLUIDENSCHIPLUIDENSCHIPLUIDENSCHIPLUIDENSCHIPLUIDENSCHIPLUIDENSCHIPLUIDENSCHIPLUIDENSCHIPLUIDENSCHIPLUIDENSCHIPLUIDENSCHIPLUIDENSCHIPLUIDENSCHIPLUIDENSCHIPLUIDENSCHIPLUIDEN TER HEIJDE

TER HEIJDE TER HEIJDE TER HEIJDE TER HEIJDE TER HEIJDE TER HEIJDETER HEIJDETER HEIJDETER HEIJDETER HEIJDETER HEIJDETER HEIJDETER HEIJDETER HEIJDETER HEIJDETER HEIJDETER HEIJDETER HEIJDETER HEIJDETER HEIJDETER HEIJDETER HEIJDETER HEIJDETER HEIJDETER HEIJDETER HEIJDETER HEIJDETER HEIJDETER HEIJDETER HEIJDETER HEIJDETER HEIJDETER HEIJDETER HEIJDETER HEIJDETER HEIJDETER HEIJDETER HEIJDETER HEIJDETER HEIJDETER HEIJDETER HEIJDETER HEIJDETER HEIJDETER HEIJDETER HEIJDETER HEIJDETER HEIJDE

WATERINGEN WATERINGEN WATERINGEN WATERINGEN WATERINGEN WATERINGEN WATERINGENWATERINGENWATERINGENWATERINGENWATERINGENWATERINGENWATERINGENWATERINGENWATERINGENWATERINGENWATERINGENWATERINGENWATERINGENWATERINGENWATERINGENWATERINGENWATERINGENWATERINGENWATERINGENWATERINGENWATERINGENWATERINGENWATERINGENWATERINGENWATERINGENWATERINGENWATERINGENWATERINGENWATERINGENWATERINGENWATERINGENWATERINGENWATERINGENWATERINGENWATERINGENWATERINGENWATERINGENWATERINGENWATERINGENWATERINGENWATERINGENWATERINGENWATERINGEN

bron: Geodan

∃∃∃∃∃∃∃∃∃∃∃∃∃∃∃∃∃∃∃∃∃∃∃∃∃∃∃∃∃∃∃∃∃∃∃∃∃∃∃∃∃∃∃∃∃∃∃∃ ∃

70000 80000

440000450000

NN NNNNNNN

10000m 0

Afb. 1 Locatie van het plangebied

(14)

∃∃∃∃∃∃∃∃∃∃∃∃∃∃∃∃∃∃∃∃∃∃∃∃∃∃∃∃∃∃∃∃∃∃∃∃∃∃∃∃∃∃∃∃∃∃∃∃ ∃

Legenda ARCHIS-meldingen (bijgewerkt juni '07)

Paleolithicum Mesolithicum Neolithicum Bronstijd IJzertijd Vroeg-Romeinse tijd Midden-Romeinse tijd Laat-Romeinse tijd Vroege Middeleeuwen Late Middeleeuwen Nieuwe Tijd Recent Datering onbekend Zeer grote trefkans op archeologische sporen

(historische stads- of dorpskern)

Locatie van het onderzoeksgebied Lage kans op archeologische sporen

Redelijke tot grote trefkans op archeologische sporen Zeer grote trefkans op archeologische sporen

AMK-terrein van archeologische betekenis AMK-terrein van archeologische waarde

AMK-terrein van zeer hoge archeologische waarde, beschermd AMK-terrein van hoge archeologische waarde

AMK-terrein van zeer hoge archeologische waarde

Afb. 2 Cultuurhistorische Hoofdstructuur Zuid-Holland

(15)

60 59 1

27 16 2 3

18 28 17 4

5

39

32 29 30 6 19

7 40

42 31 20

12 21 41

13

8 43 34

33 9

10 23

22 14 57

44 56

25 45

24 35

11 55

15

54 37 52

36 47 26

48 46

53

49 38 51

58

50

73400 73500 73600 73700 73800 73900

446500446600446700446800

NN NNNNNNN

100m 0

Plangebied Woerdblok fase 3 te Naaldwijk (gemeente Westland)

Legenda

Boorpunt met nummer

22

Afb. 3 Boorpuntenkaart

(16)

Afb. 4 Kaart van Kruikius uit 1712

¹³

13 Kruikius & Kruikius 1977

(17)

1

la g e 1 B o o rg e g e v e n s

x c oor din aat (m )

y c oor din aat (m )

maa ive ldh oog te (cm

) m m s (cs (ct v) v) renrenoor er merger mengnds P NA bovondondondgro

bijm eng ing

zan dm edi aan

kle ur

kal kge hal te

nie uw vor min gen

ant rop oge

ne ing eng bijm

en org ani sch

e ing eng bijm

en bod em hor izo nte n

ove rig

Lith ost rat igr afie

0 115 zand zwak siltigmatig grof licht-; grijs; kalkrijk X veel schelpmateriaal; opgebrachte grond 115 170 kleisterk zandiglicht-; bruin; kalkrijk spoor baksteen C1 170 180 kleisterk zandiggrijs; kalkrijk C1 180 200 kleimatig siltigblauw-; grijs; kalkrijk C2 matig slap 0 200 zand zwak siltigmatig grof licht-; grijs; kalkrijk X veel schelpmateriaal 0 180 zand zwak siltigmatig grof licht-; grijs; kalkrijk X opgebrachte grond 180 190 kleimatig siltig; matig humeus donker-; bruin; kalkrijk C1 weinig plantenresten; houtresten 190 200 kleimatig siltigblauw-; grijs; kalkrijk C2 spoor zandlagen 0 20kleisterk zandig; matig humeus matig grof licht-; grijs; kalkrijk spoor baksteen X opgebrachte grond; spoor plantenresten 20150 zand zwak siltigmatig grof licht-; bruin; kalkrijk X spoor schelpmateriaal; kleibrokken 150 180 veen sterk kleiigdonker-; bruin; kalkloos C1 matig slap 180 200 kleimatig siltigblauw-; grijs; kalkrijk C2 spoor plantenresten; rietresten 0 145 zand zwak siltigmatig grof licht-; grijs; kalkrijk X opgebrachte grond; kleibrokken 145 160 veen sterk kleiiglicht-; bruin; kalkloos C1 160 200 kleisterk siltig blauw-; grijs; kalkrijk C2 weinig zandlagen; matig slap; spoor plantenresten 0 15zand zwak siltigmatig grof licht-; grijs; kalkrijk X opgebrachte grond 1575kleisterk zandig; zwak humeus licht-; bruin; kalkrijk X 75100 veen sterk kleiigdonker-; bruin; kalkloos C1 100 150 kleimatig siltigblauw-; grijs; kalkrijk C2 spoor plantenresten; matig slap 150 300 kleimatig siltig; zwak humeus licht-; grijs-; bruin; kalkrijk matig slap; spoor plantenresten; veel zandlagen 300 310 zand matig siltigmatig fijnlicht-; grijs; kalkrijk weinig schelpmateriaal 310 360 kleimatig siltiglicht-; bruin-; grijs; kalkrijk veel plantenresten; slap 360 400 kleimatig siltiglicht-; grijs; kalkrijk spoor zandlagen; veel plantenresten; slap 0 75kleisterk zandig; zwak humeus licht-; bruin; kalkrijk X 75105 zand uiterst siltigmatig fijnlicht-; grijs; kalkrijk C1 spoor schelpmateriaal 105 120 kleimatig siltig; matig humeus bruin; kalkarm C2 matig slap 120 160 kleimatig siltiglicht-; grijs-; bruin; kalkrijk weinig roestvlekkenweinig zandlagen; matig slap

(18)

2

) m m s (cs (ct v) v) renrenoor er merger mengP nds NA bovondondondgro

bijm eng ing

zan dm edi aan

kle ur

kal kge hal te

nie uw vor min gen

ant rop oge

ne ing eng bijm

en org ani sch

e ing eng bijm

ove rig

160 200 kleimatig siltiglicht-; grijs; kalkrijk weinig zandlagen; matig slap; spoor plantenresten 0 45zand zwak siltigmatig grof licht-; grijs; kalkrijk spoor baksteen X opgebrachte grond 4575kleisterk zandiglicht-; bruin; kalkrijk X 7585kleimatig siltig; zwak humeus bruin-; grijs; kalkrijk X matig slap 85135 kleimatig siltiglicht-; grijs; kalkrijk weinig roestvlekkenC matig slap; spoor zandlagen 135 165 kleimatig siltiglicht-; grijs; kalkrijk C weinig zandlagen; slap 165 200 kleimatig siltig; zwak humeus grijs-; bruin; kalkarm slap; weinig plantenresten; veel zandlagen 0 10kleizwak zandig; zwak humeus bruin-; grijs; kalkrijk X matig stevig; weinig plantenresten 1035kleimatig siltiglicht-; grijs; kalkrijk X omgewerkte grond; matig slap 3560zand kleiigmatig grof licht-; grijs; kalkrijk X spoor schelpmateriaal 6075kleisterk zandig; zwak humeus grijs-; bruin; kalkrijk spoor puinresten X matig stevig 75180 zand kleiigmatig grof blauw-; grijs; kalkrijk C1 spoor schelpmateriaal 180 200 kleimatig siltiglicht-; blauw-; grijs; kalkrijk C2 slap 0 50zand zwak siltig; zwak humeus matig grof bruin; kalkrijk spoor baksteen X kleibrokken, humeuze brokken; omgewerkte grond 5080kleisterk zandig; zwak humeus bruin-; grijs; kalkrijk X spoor plantenresten; houtresten 80140 zand matig siltigmatig grof bruin; kalkrijk C1 140 185 zand matig siltigmatig grof licht-; grijs; kalkrijk C1 185 200 kleimatig siltiglicht-; grijs; kalkrijk C2 matig slap 0 30zand zwak siltig; zwak humeus matig grof licht-; bruin; kalkrijk X opgebrachte grond 3090kleimatig zandig; matig humeus bruin; kalkrijk spoor baksteen C1 matig stevig 90125 kleimatig zandig; zwak humeus bruin-; grijs; kalkrijk spoor baksteen C1 matig stevig 125 180 zand zwak siltigmatig grof licht-; bruin; kalkrijk C1 180 185 kleimatig siltig; sterk humeus donker-; bruin; kalkloos C2 matig stevig 185 200 kleimatig siltig; zwak humeus bruin-; grijs; kalkarm matig slap; weinig plantenresten 0 40kleisterk zandig; zwak humeus bruin-; grijs; kalkrijk X omgewerkte grond

(19)

3

bijm eng ing

zan dm edi aan

kle ur

kal kge hal te

nie uw vor min gen

ant rop oge

ne ing eng bijm

en org ani sch

e ing eng bijm

ove rig

4075zand kleiigmatig grof licht-; bruin; kalkrijk X 7590zand matig siltigmatig grof licht-; bruin; kalkrijk C1 spoor schelpmateriaal 90150 zand matig siltigmatig grof grijs; kalkrijk C1 weinig schelpmateriaal 150 200 kleimatig siltiglicht-; blauw-; grijs; kalkrijk C2 slap 0 75kleisterk zandig; zwak humeus bruin-; grijs; kalkrijk X omgewerkte grond 75200 zand matig siltigmatig grof grijs; kalkrijk spoor baksteen C1 in bovenste dm's baksteenbrokjes 0 40kleisterk zandig; matig humeus bruin; kalkrijk X omgewerkte grond 4050zand zwak siltigmatig grof licht-; geel; kalkrijk X plastic buis 50185 zand matig siltigmatig grof licht-; bruin; kalkrijk spoor roestvlekkenC1 185 200 kleimatig siltiglicht-; blauw-; grijs; kalkrijk C2 matig slap; weinig plantenresten 0 85kleisterk zandig; matig humeus bruin; kalkrijk spoor baksteen X omgewerkte grond 85125 zand matig siltigmatig grof licht-; bruin; kalkrijk spoor roestvlekkenC1 125 165 zand matig siltigmatig grof geel-; bruin; kalkrijk spoor roestvlekkenC1 leembrokjes in top 165 175 kleimatig siltig; matig humeus donker-; bruin; kalkarm C2 matig stevig 175 225 kleimatig siltiglicht-; blauw-; grijs; kalkrijk matig slap 225 245 kleizwak siltig; zwak humeus bruin-; grijs; kalkrijk weinig zandlagen; weinig plantenresten; slap 245 255 veen mineraalarmbruin; kalkloos rietresten; slap 255 275 zand sterk siltig; zwak humeus matig fijnbruin-; grijs; kalkarm spoor kleilagen 275 285 veen sterk zandig bruin; kalkarm slap 285 310 kleizwak siltig; zwak humeus donker-; bruin; kalkarm slap 310 380 kleizwak siltiglicht-; grijs; kalkrijk weinig plantenresten; slap 380 400 kleimatig siltiglicht-; grijs; kalkrijk weinig zandlagen; weinig plantenresten 0 40zand kleiig; matig humeus matig grof bruin; kalkarm X omgewerkte grond; blauwgrijze kleibrokken 4095kleisterk zandig; sterk humeus donker-; bruin; kalkarm spoor baksteen C1 95135 zand kleiigmatig fijnlicht-; bruin; kalkrijk C1 135 165 kleimatig zandig licht-; bruin; kalkarm C1 matig stevig 165 200 kleimatig zandig blauw-; grijs; kalkrijk C2 matig stevig

(20)

4

bijm eng ing

zan dm edi aan

kle ur

kal kge hal te

nie uw vor min gen

ant rop oge

ne ing eng bijm

en org ani sch

e ing eng bijm

ove rig

0 75zand kleiigmatig grof grijs; kalkrijk X omgewerkte grond 75135 zand kleiig; sterk humeus matig fijndonker-; bruin; kalkarm C1 135 145 kleisterk zandig; zwak humeus grijs-; bruin; kalkarm C1 matig stevig 145 170 zand kleiig; zwak humeus matig fijnbruin; kalkloos C1 170 180 kleizwak siltig; matig humeus bruin; kalkarm C2 slap 180 200 kleizwak siltiglicht-; blauw; kalkrijk weinig roestvlekkenslap; spoor zandlagen 0 65kleisterk zandig; zwak humeus bruin-; grijs; kalkarm X brokken div. lithologie; omgewerkte grond 65130 zand kleiig; sterk humeus matig grof bruin; donker-; grijs-; kalkarm X kleibrokken 130 190 zand kleiigmatig fijnlicht-; bruin; kalkrijk C1 190 200 kleizwak siltiglicht-; grijs; kalkrijk weinig roestvlekkenC2 slap 0 135 zand zwak siltigmatig grof licht-; grijs; kalkrijk X veel schelpmateriaal; opgebrachte grond 135 160 kleisterk zandig; matig humeus donker-; bruin; kalkarm spoor baksteen X omgewerkte grond 160 200 kleimatig siltiglicht-; grijs; kalkrijk weinig roestvlekkenC matig slap 0 35kleisterk zandig; zwak humeus bruin; licht-; kalkarm X 3560zand kleiig; zwak humeus matig fijnlicht-; bruin; kalkarm C1 60130 zand kleiig; sterk humeus matig fijnbruin; kalkarm spoor baksteen C1 130 175 zand matig siltigmatig grof licht-; bruin; kalkrijk C1 175 200 kleimatig siltig; sterk humeus donker-; bruin; kalkarm C2 slap; spoor plantenresten 0 125 zand zwak siltigmatig grof licht-; grijs; bruin-; kalkrijk X weinig schelpmateriaal; opgebrachte grond 125 140 zand sterk siltigmatig grof licht-; bruin; kalkrijk C1 140 175 zand kleiigmatig grof bruin-; grijs; kalkloos C1 175 195 kleisterk siltig bruin-; grijs; kalkloos weinig roestvlekkenC1 matig stevig 195 200 kleimatig siltigblauw-; grijs; kalkarm C2 matig slap 0 75zand zwak siltigmatig grof licht-; grijs; kalkrijk X opgebrachte grond; weinig schelpmateriaal 75140 zand sterk siltigmatig grof licht-; grijs-; bruin; kalkloos C1 140 150 kleisterk siltig licht-; bruin; kalkloos spoorC1 matig stevig

(21)

5

bijm eng ing

zan dm edi aan

kle ur

kal kge hal te

nie uw vor min gen

ant rop oge

ne ing eng bijm

en org ani sch

e ing eng bijm

ove rig

roestvlekken 150 155 kleisterk siltig licht-; blauw-; grijs; kalkrijk C1 slap 155 200 kleimatig siltiglicht-; blauw-; grijs; kalkrijk C2 weinig zandlagen; matig slap; spoor plantenresten 0 95zand zwak siltigmatig grof licht-; bruin; kalkrijk X opgebrachte grond; kleibrokken 95130 zand kleiig; matig humeus matig fijndonker-; grijs; kalkloos spoor sintels; spoor baksteen C1 kleibrokken 130 145 zand matig siltigmatig fijnlicht-; grijs; kalkrijk C1 spoor plantenresten 145 170 veen sterk kleiigbruin; kalkloos C2 weinig plantenresten; matig slap 170 230 kleimatig siltigblauw-; grijs; kalkrijk slap; weinig zandlagen 230 320 kleimatig siltig; zwak humeus licht-; bruin-; grijs; kalkrijk weinig zandlagen; spoor veenlagen; matig slap 320 400 kleimatig siltig; zwak humeus licht-; bruin-; grijs; kalkrijk zeer veel zandlagen; matig slap 0 40zand kleiig; matig humeus matig grof donker-; grijs; kalkloos spoor puinresten X kleibrokken 40175 zand uiterst siltigmatig grof licht-; blauw-; grijs; kalkrijk C1 175 185 kleimatig siltig; matig humeus grijs-; bruin; kalkloos C2 slap; cm dikke veenlaag 185 200 kleimatig siltiglicht-; blauw-; grijs; kalkrijk slap; spoor plantenresten 0 50zand kleiig; zwak humeus matig grof bruin-; grijs; kalkloos spoor baksteen X opgebrachte grond; kleibrokken 5075zand kleiig; matig humeus matig grof donker-; grijs; kalkloos spoor baksteen C1 mortel 7590kleimatig zandig blauw-; grijs; kalkrijk C1 matig stevig 90195 zand matig siltigmatig grofmatig fijnlicht-; grijs; kalkrijk C1 195 200 kleimatig siltigdonker-; grijs; kalkarm C2 slap 0 70kleimatig zandig; matig humeus grijs-; bruin; kalkloos X opgebrachte grond 70100 zand matig siltigmatig fijnlicht-; geel; kalkrijk spoor roestvlekkenC1 100 110 veen sterk kleiigbruin; kalkloos C2 matig slap 110 200 kleimatig siltiglicht-; blauw-; grijs; kalkrijk slap; spoor plantenresten 0 60kleizwak zandig; zwak humeus bruin-; grijs; kalkloos spoor baksteen X opgebrachte grond; piepschuim 60110 zand kleiig; zwak humeus matig grof licht-; bruin; kalkloos spoor baksteen C1 110 150 zand matig siltigmatig fijnlicht-; geel-; grijs; kalkrijk C1 150 200 kleisterk siltig licht-; grijs; kalkrijk weinig C2 slap; spoor zandlagen

(22)

6

bijm eng ing

zan dm edi aan

kle ur

kal kge hal te

nie uw vor min gen

ant rop oge

ne ing eng bijm

en org ani sch

e ing eng bijm

ove rig

roestvlekken 0 20kleisterk zandig; matig humeus bruin; kalkloos X spoor schelpmateriaal 20100 zand zwak siltigmatig grof licht-; grijs; kalkrijk X veel schelpmateriaal; opgebrachte grond 100 120 kleimatig siltiglicht-; grijs; kalkrijk X zandbrok; slap 120 135 kleisterk zandig; matig humeus bruin; kalkloos C1 matig slap 135 150 zand kleiigmatig fijnlicht-; grijs; kalkrijk spoor baksteen C1 kleibrok 150 200 kleisterk siltig licht-; grijs; kalkrijk weinig roestvlekkenC2 spoor zandlagen; matig slap 0 60kleisterk zandig; zwak humeus bruin-; grijs; kalkloos X opgebrachte grond; spoor schelpmateriaal 60120 zand kleiig; matig humeus matig fijngrijs-; bruin; kalkloos C1 kleibrok 120 130 zand kleiigmatig fijnlicht-; bruin; kalkloos C1 130 150 kleisterk zandiglicht-; grijs; kalkarm spoor roestvlekkenC1 matig slap 150 200 kleimatig siltiglicht-; grijs; kalkrijk weinig roestvlekkenC2 matig slap 0 10kleisterk zandig; matig humeus bruin-; grijs; kalkloos X spoor plantenresten 10200 zand zwak siltigmatig grof licht-; grijs; kalkrijk C veel schelpmateriaal; kleibrokken en veenbrokje 0 65kleisterk zandig; zwak humeus bruin-; grijs; kalkloos X opgebrachte grond; kleibrokken 65100 zand kleiig; zwak humeus matig fijnbruin; kalkloos C1 100 120 zand kleiigmatig fijnlicht-; bruin; kalkloos C1 120 150 kleimatig zandig licht-; grijs; kalkarm C1 matig slap 150 200 kleimatig siltiglicht-; grijs; kalkrijk weinig roestvlekkenC2 slap 0 40kleimatig zandig grijs-; bruin; kalkloos X 4075kleisterk zandig; matig humeus donker-; grijs; kalkloos C1 75140 zand matig siltigmatig fijnlicht-; bruin; kalkarm weinig roestvlekkenC1 140 200 kleimatig siltiglicht-; grijs; kalkrijk weinig roestvlekkenC2 slap 0 60kleisterk zandig; zwak humeus bruin-; grijs; kalkloos spoor baksteen X spoor plantenresten; opgebrachte grond 60140 zand zwak humeus; kleiigmatig fijnbruin-; grijs; kalkloos spoor roestvlekkenspoor baksteen C1 spoor plantenresten

(23)

7

bijm eng ing

zan dm edi aan

kle ur

kal kge hal te

nie uw vor min gen

ant rop oge

ne ing eng bijm

en org ani sch

e ing eng bijm

ove rig

140 200 kleimatig siltiglicht-; blauw-; grijs; kalkrijk weinig roestvlekkenC2 slap 0 40kleisterk zandig; zwak humeus bruin; kalkloos X 4070kleisterk zandig; matig humeus bruin-; grijs; kalkloos C1 matig slap 7085kleisterk zandiglicht-; bruin; kalkloos weinig roestvlekkenC1 85100 zand sterk siltigmatig fijnlicht-; grijs; kalkrijk C1 spoor schelpmateriaal 100 200 kleimatig siltiglicht-; grijs; kalkarm C2 0 125 zand zwak siltigmatig grof licht-; grijs; kalkrijk X veel schelpmateriaal 125 140 kleimatig siltigbruin-; grijs; kalkrijk C1 matig slap 140 175 kleimatig zandig blauw-; grijs; kalkrijk C1 matig slap 175 200 kleimatig siltiglicht-; grijs; kalkrijk weinig roestvlekkenC2 slap 0 45kleisterk zandig; zwak humeus grijs-; bruin; kalkloos X spoor plantenresten; opgebrachte grond 4590zand kleiig; sterk humeus matig fijndonker-; bruin; kalkloos spoor baksteen C1 veel plantenresten; kleibrokken, glasscherven 90150 zand uiterst siltigmatig fijnlicht-; blauw-; grijs; kalkrijk C1 150 175 zand matig siltigmatig fijnlicht-; grijs; kalkrijk C1 175 180 veen sterk kleiigbruin; kalkloos C2 weinig plantenresten 180 200 kleimatig siltiglicht-; blauw-; grijs; kalkrijk slap; spoor plantenresten 0 35kleisterk zandig; matig humeus bruin-; grijs; kalkloos X opgebrachte grond 35150 zand kleiig; matig humeus matig fijnbruin; kalkloos weinig baksteenX mortel, piepschuim, ingegraven buis 150 160 veen sterk kleiigbruin; kalkloos C1 matig slap 160 200 kleisterk siltig licht-; blauw-; grijs; kalkrijk C2 spoor plantenresten; slap; spoor schelpmateriaal 0 10zand zwak siltigmatig grof licht-; geel-; grijs; kalkrijk X opgebrachte grond 1085zand kleiig; matig humeus matig fijndonker-; grijs-; bruin; kalkloos X plastic 85125 zand kleiigmatig fijnlicht-; bruin; kalkloos spoor roestvlekkenspoor baksteen spoor houtskoolbrokkenC1 125 135 veen sterk kleiigbruin; kalkloos C2 veel plantenresten; matig slap 135 200 kleimatig siltiglicht-; blauw-; grijs; kalkrijk weinig plantenresten; slap; spoor zandlagen

(24)

8

bijm eng ing

zan dm edi aan

kle ur

kal kge hal te

nie uw vor min gen

ant rop oge

ne ing eng bijm

en org ani sch

e ing eng bijm

ove rig

0 125 zand zwak siltigmatig grof licht-; grijs; kalkrijk X veel schelpmateriaal; opgebrachte grond 125 140 kleizwak zandig licht-; bruin; kalkarm spoor roestvlekkenX matig stevig 140 150 kleisterk zandig; zwak humeus licht-; bruin; kalkloos X matig stevig 150 160 kleisterk zandig; matig humeus donker-; bruin; kalkloos C1 matig stevig 160 180 zand sterk siltigmatig fijnlicht-; bruin-; grijs; kalkloos spoor roestvlekkenC1 180 200 kleiuiterst siltiglicht-; grijs; kalkrijk weinig roestvlekkenC2 matig slap 0 140 zand zwak siltigmatig grof licht-; bruin-; grijs; kalkrijk X veel schelpmateriaal 140 145 kleimatig zandig grijs; kalkarm veel puinresten X drainagebuis; matig stevig 145 155 kleimatig zandig licht-; bruin; kalkarm C1 matig stevig 155 200 kleimatig siltiglicht-; blauw-; grijs; kalkrijk weinig roestvlekkenC2 matig slap; spoor zandlagen 0 125 zand zwak siltigmatig grof licht-; grijs; kalkrijk X veel schelpmateriaal 125 150 kleimatig zandig licht-; bruin-; grijs; kalkarm C1 matig stevig 150 170 kleisterk siltig licht-; grijs; kalkrijk spoor roestvlekkenC1 matig slap 170 200 kleimatig siltiglicht-; grijs; kalkrijk weinig roestvlekkenC2 matig slap 0 40zand zwak siltigmatig grof licht-; bruin; kalkrijk X veel schelpmateriaal; opgebrachte grond 4060zand zwak siltigmatig grof licht-; grijs; kalkrijk X veel schelpmateriaal; opgebrachte grond 6090zand zwak siltigmatig grof donker-; grijs; kalkrijk spoor baksteen X opgebrachte grond 90195 kleisterk siltig licht-; grijs; bruin-; kalkrijk weinig roestvlekkenC1 matig stevig 195 200 kleisterk siltig blauw; kalkrijk C1 slap 0 115 zand zwak siltigmatig grof licht-; bruin; kalkrijk X veel schelpmateriaal; opgebrachte grond 115 130 kleimatig zandig bruin; kalkarm C1 matig stevig 130 140 zand kleiigmatig grof licht-; bruin; kalkarm weinig roestvlekkenC1 140 155 kleimatig zandig bruin-; grijs; kalkarm weinig roestvlekkenC1 matig stevig 155 180 zand zwak siltigmatig grof licht-; grijs; kalkrijk weinig roestvlekkenC1 180 190 kleimatig siltig; sterk humeus donker-; bruin; kalkloos C2 slap 190 255 kleisterk siltig licht-; grijs; kalkrijk weinig