Europese coördinatie van aanvullende pensioenregelingen

Tilburg University

Europese coördinatie van aanvullende pensioenregelingen

Wienk, M.A.B.L.

Publication date:

1999

Document Version

Publisher's PDF, also known as Version of record

Link to publication in Tilburg University Research Portal

Citation for published version (APA):

Wienk, M. A. B. L. (1999). Europese coördinatie van aanvullende pensioenregelingen. Kluwer.

General rights

Copyright and moral rights for the publications made accessible in the public portal are retained by the authors and/or other copyright owners and it is a condition of accessing publications that users recognise and abide by the legal requirements associated with these rights. • Users may download and print one copy of any publication from the public portal for the purpose of private study or research. • You may not further distribute the material or use it for any profit-making activity or commercial gain

• You may freely distribute the URL identifying the publication in the public portal

Take down policy

If you believe that this document breaches copyright please contact us providing details, and we will remove access to the work immediately and investigate your claim.

KtU~B~

Bibliotheek

Europese

Europese

co~rdinatie van aanvullende

pensioenen

PROEFSCHRIFT

ter verkrijging van de graad van doctor aan de Katholieke Universiteit Brabant~ op gezag van de rector magnificus proft dr~ LtFtW~ de Klerk~ in het openbaar te verdedigen ten overstaan van een door het college voor promoties aangewezen commissie in de aula van de Universiteit op woensdag ZH april ly~~g om lb ~ I S uur

door

Maaike Antoinette Berthe Lucy Wienk

promotori prot~ drt A ~ TtJ ~ M~ Jacobs copromotor mrt drs~ FJtL ~ Pennings

~~~

K~ Utd~

Bibliotheek

Voorwoord

Voor u ligt het resultaat van een aantal jaren arbeid aan een promotie~onderzoek dat ik heb verricht aan de ju ri dische faculteit van de Katholieke Universiteit Brabant ~ Ik heb het heel prettig gevonden om daar te werken ~ Een aantal mensen wil ik in het bijzonder bedanken ~ Allereerst wil ik mijn promotor Antoine Jacobs en co~promotor Frans Pennings bedanken voor hun begeleiding ~ Verder gaat mijn dank uit naar al die collega~s binnen de vakgroep Sociaal Recht en Sociale Politiek die me in de afgelopen jaren hebben gesteund ~ niet in het minst omdat ze me op gepaste tijden afleiding wisten te bezorgen ~ Ik heb hele goede he rinne ri ngen aan de gesprekken met mijn kamergenoten Willem en Margriet ~ Ik wil hen ~ evenals Ria~ ook bedanken voor het lezen van stukken uit mijn proefsch ri ft~ Leentje wil ik onder meer bedanken voor haar hulp bij het drukklaar maken van het manuscri pt~

En dan zijn er natuurlijk ook vele andere ~ex~~collegafs waaraan ik met veel plezier terugdenkt Ik denk bijvoorbeeld aan de verschillende ~treincollega~s~ die menige treinreis hebben veraangenaamd~ evenals aan de collega~s van de

ABVAKABOt En niet te vergeten Lisette ~ met wie ik veel lief en leed rond de

promotie heb gedeeldt

Verder wil ik mijn paranimfen Petra en Irma bedankent Met Petra heb ik levendige discussies over pensioen gevoerd~ en ik hoop dat we dat nog lang zullen blijven doent De jarenlange v ri endschap en steun van Irma hebben zeer veel voor mij betekendt

Verder wil ik Pieter bedanken ~ onder meer voor het ve rt alen van de samenvatting in het Engels ~ Tot slot ben ik iedereen ~ vrienden en familie ~ dank verschuldigd voor hun belangstelling en steunt Behalve aan mijn ouders denk ik hier in het bijzonder aan Jan~ zonder wie ik dit niet had gekund ~

Inhoudsopgave

Voorwoord Inhoudsopgave

Lijst van gebruikte afkortingen

Hoofdstuk l Probleemstelling en afbakening van het onderzoek ltl Inleiding

l ~ Z De noodzaak van Europese co~rdinatie l t S De stand van zaken

I A Afbakening van het onderzoek ltS Methode van onderzoek

l tb Probleemstelling en plan van aanpak

Hoofdstuk Z Aanvullende pensioenregelingen en arbeidsmobiliteit Ztl Inleiding

ZtZ De vormgeving van aanvullende pensioenregelingen Zt s Gevolgen van wisseling van werkgever

Z ~J t l Voorwaarden voor toetreding tot een pensioenregeling ~wachtperiodenij

Z~ StZ Voorwaarden voor de verwerving van pensioenrechten ~verwervingsperiodenij

Zt S ~ S Het behoud van pensioenrechten Z~ SA Waardeverlies opgebouwde aanspraken

Z A Instrumenten voor de reparatie van pensioenverlies Z At l Verwerving

ZA~Z

Samentelling van tijdvakken

Z~II~S

Indexering

Z~ IlA

Waarde~overdracht Z ~ S Conclusie Hoofdstuk ~ Nederland

S~ l

Inleiding StZ De Algemene Ouderdomswet Bovenwettelijke pensioenvoorzieningen

StSt l Aard en totstandkoming van pensioenregelingen

S~S tl ~ l

Begrip pensioen en rechtskarakter

~t~ ZtZ Fiscale regels

sO

S~S~ Z ~S

De inhoud van pensioenregelingen

s l

S ta Mobiliteit en pensioenverlies in Nederland

ss

S~ S

Bescherming van pensioenrechten van mobiele werknemers

ss

S~ Stl De verwerving van onvoorwaardelijke aanspraken op pensioen

ss

S tSt l t l Toetreding tot pensioenregelingen

ss

S tS ~ ltZ Het behoud van aanspraken na beëindiging van de deelname

sb

J tS~ l ~S

Berekening premievrije pensioenaanspraak

sb

S~ S~Z

Gelijke behandeling bij de verlening van toeslagen

ss

S~ S ~S

Afkoop van pensioenrechten en waarde~overdracht

sI

S~ StJ~ l

Inhoud en reikwijdte wettelijk recht op waarde~overdracht

I~O

S~ S ~S~ Z

Circuits van waarde~overdracht

l l

JtS ~S~S

Mogelijkheid tot waarde~overdracht ~ll

StS~ SA

Internationale waarde~overdracht en afkoop aZ

S~S A

Voortzetting van de pensioenopbouw na beëindiging

van het dienstverband ~b

S tS At l Bovenwettelijke arrangementen ~b

J tS AtZ Voortzetting pensioenopbouw bij werkloosheid ~I

S~S A~ S

Voortzetting van de deelname in een buitenlandse pensioenregeling ~S

Jtb Conclusie

I~g

Hoofdstu

k Q Verenigd Koninkrijk

S I

~t l Inleiding

s l

~tZ Wettelijke pensioenvoorziening

ss

l~ t s Bovenwettelijke pensioenvoorzieningen S II

~ lt S tl Aard en totstandkoming van pensioenregelingen S~

~ ~ S t l t l Begrip pensioen en rechtskarakter S~l

~ ~ J~ l ~Z

De totstandkoming van pensioenregelingen Sb

IIt S tZ

De uitvoering van pensioenregelingen S I

~lt~tZ l De trust

ss

~ ~tZtZ Contracting~out bO

a~ Zt~ Fiscale regels bl

~t s~ Zta De inhoud van pensioenregelingen bZ

I~A

Mobiliteit en pensioenverlies in het Verenigd Koninkrijk

bs

l~~ S

Bescherming van pensioenrechten van mobiele werknemers bb ~tS l De verwerving van onvoorwaardelijke aanspraken op pensioen bb

~l tSt l ~ l Toetreding tot pensioenregelingen bb

~ ~StltZ Het behoud van aanspraken na beëindiging van de deelname b~

~~J~ l ~S

Berekening van pensioenaanspraak bij ontslag

ris

I~ StZ Indexering

CSli

I~J~S Afkoop en overdracht van pensioenrechten ~ O

~ ~ St S~ l Afkoop ~ O

~~J~J~ Z Overdracht Il

~tS~ S t S Internationale overdracht I~

I~ tS A Voortzetting van de deelname in de pensioenregeling Jb

~ ~ b Conclusie ll

Hoofdstuk S Duitsland ~g

St l Inleiding ~g

StZ De Rentenversicherung gl

S~S

Bovenwettelijke pensioenvoorzieningen

gs

S ~S t l Aard en totstandkoming van pensioenregelingen ss S ~S t l t l Begrip pensioen en rechtskarakter g s S ~S~ I ~ Z De totstandkoming van pensioenregelingen g l~ S ~S tZ De uitvoering van pensioenregelingen gs St~ Zt l De rechtsvorm van pensioenvoorzieningen ss

S~ ZtZ De insolventieverzekering g~

S~ S ~Z~ s Pensionering en indexering van pensioenuitkeringen ss

St S tZ A Fiscale regels gg

St S~ ZtS De inhoud van pensioenregelingen gB

S A Mobiliteit en pensioenverlies in Duitsland gl S ~ S Bescherming van pensioenrechten van mobiele werknemers g s S ~ S ~ I De verwerving van onvoorwaardelijke aanspraken op pensioen g s StSt l ~ l Toetreding tot pensioenregelingen g s S ~ St l tZ Het behoud van aanspraken na beëindiging van de deelname gl~ S ~ S ~ I ~ S De berekening van verworven pensioenaanspraken lOO S ~ S ~ Z Geen wettelijke bescherming tegen inflatie lol StSt S Afkoop en overname van pensioenaanspraken lOZ

S ~ St S~ l Afkoop lOZ

S~St S tZ Overname van de pensioenverplichtingen los StS~ S ~ S Overname door een buitenlandse pensioenuitvoerder loS S ~ S A Voortzetting van de deelname in de pensioenregeling lOb

Stb Conclusie lOb

Hoofdstuk b Inte rnationale arbeidsmobiliteit en pensioenregelingen in

rechtsvergelijkend perspectief log

b ~ l Inleiding los

btZ tGouden koorden~ I lZ

b ~ s ~Disjcontinuiteit van de pensioenopbouw l lb

b A Uitgangspunten voor een Europese coórdinatieregeling l Ig

Hoofdstuk Z De richtlijn inzake de bescherming van pensioenrechten van migrerende

werknemers I ZZ

~~ l

Inleiding lZZ

~ tZ De richtlijn lZ~

ItZ l Voorgeschiedenis lZS

~~ ZtZ Uitgangspunten van de richtlijn IZg

TZ~S

Grondslag van de richtlijn l S Z

~~ZA

Doelstelling en werkingssfeer

l ss

~~Z Atl

Persoonlijke werkingssfeer

l~II

~ tZ A~Z Materiële werkingssfeer l S S

~~s

De gelijke behandelingsplicht in artikel ~ van de richtlijn

l s~

~ ts~ l

Algemeen

l SI

De ~Iernlcnting van pensioenrechten l S á

~~J ts

Het behoud van verworven pensioenrechten na beëindiging

van de deelname

ll~ l

~tSA

Overdracht van pensioenrechten

MZ

IA

Voortzetting van de deelname voor gedetacheerde werknemers l~ S

~ tS Conclusie l~b

Hoofdstuk S Perspectieven

S ~ l Inleiding l~l

StZ Mogelijkheden voor verdere regelgeving l~J

S~ ZtI Bevoegdheden in het Verdrag l

S Z l l Vrij verkeer van werknemers

ll~~

S~Z~ LZ

Sociale politiek

ll~g

S~ZtZ Subsidiariteit lSO

S~Z~Z~I Algemeen lSO

S Z ZtZ De rol van de sociale partners lSZ

St S Het Hof van Justitie en het vrij verkeer van werknemers lSS St S~ l De rol van het Hof van Justitie in het integratieproces IS s S ~S~ Z De toepasselijkheid van het recht van vrij verkeer lSII S ~S~S De reikwijdte van het recht van vrij verkeer lS~

SA

Tussenbalans lb s

S ~ S Verordening I~OW I lbS

S ~b Wacht~ en verwervingsperioden l ll

Stbtl Verdere regelgeving l ll

S ~ b~Z De verenigbaarheid van verwervingsperioden met het Verdrag I ~ Z StbtZ l Verenigbaarheid met artikel EG~verdrag l~Z S btZtZ Verenigbaarheid met artikel l lg~ N lJ EG~verdrag I ~ S

St ~ Internationale overdracht l~ b

S ~~JtI Regelgeving l ~ b

St T Z Toetsing door het Hof van Justitie

l ~l~

S ~ S Grensoverschrijdende deelname in pensioenregelingen l~g S ~ S ~ I Uitbreiding van artikel b van de richtlijn naar andere werknemers l ~g S ~ S ~ Z Grensoverschrijdende pensioenvoorzieningen lSZ

Hoofdstuk P Besluit l SIS

Summary in English lg~

Lijst van verkort aangehaaldeenlof geraadpleegde literatuur~

rapporten~ notaJs e~d~ lgg

Lijst van geraadpleegdejurisprudentie Zl ~

Lijst van gebruikte afkortingen

AA Ars Aequi

ABA Arbeitsgemeinschaft fur betriebliche Altersversorgung

~AOW Algemene Ouderdomswet

BA Betriebliche Altersversorgung

BAG Bundesarbeitsgericht

BB Betriebs~Berater

BetrAVG Gesetz zur Verbesserung der betrieblichen Altersversorgung BGB Biirgerliches Gesetzbuch

CMLR Common Market Law Review

CPAG Child Poverty Action Group DangVers

Die Angestelitenversicherung

DB Der Betrieb

EC European Community

EEG Europese Economische Gemeenschap

EG Europese Gemeenschap

ESB Economisch Statistische Berichten

EU Europese Unie

FVP Fonds Voorheffing Pensioenverzekering GMP Guaranteed Minimum Pension

HMSO Her Majestyfs Stationery Office

Hof Gerechtshof

HR Hoge Raad

Hrsg Herausgegeben

ILO International Labour Organization ICTA Income and Corporation Taxes Act ILJ Industrial Law Journal

IR Inland Revenue

JAR Jurisprudentie Arbeidsrecht

KB Koninklijk Besluit

Ktg Kantongerecht

LAG Landesarbeitsgericht

NAPF National Association of Pension Funds NJ Nederlandse Jurisprudentie

NJB Nederlands Juristenblad OPB Occupational Pensions Board

OPRA Occupational Pensions Regulatory Authority

PA Pensions Act

Pi Pensioenjurisprudentie

PLCR Pension Law Review Committee

PN Practice Notes

Pó~P Pensioen ~ Plaktijk

PSA Pension Schemes Act

PSO Pension Schemes Office PSW Pensioen~ en spaarfondsenwet Rb Arrondissementsrechtbank

RSV Rechtspraak Sociale Verzekeringen

SDS Stichting Dienstverlening Samenwerkingsverband

~SER

Sociaal Economische Raad

SERPS State Earnings Related Pension Scheme SEW Sociaal Economische Wetgeving SMA Sociaal Maandblad Arbeid SSA Social Security Act

SSCBA Social Security Contributions and Benefits Act SSPA Social Security Pensions Act

STAR Stichting van de Arbeid

Stbt

Staatsblad

Stcrt~ Staatscourant

SZW Sociale Zaken en Werkgelegenheid TPV Tijdschrift voor Pensioenvraagstukken

TVVS Maandblad voor ondernemingsrecht en rechtspersonen UNICE Union of Industrial and Employers~ Confederations of Europe VB Vereniging van bedrijfspensioenfondsen

VN Vakstudie~Nieuws

Wet BPF Wet verplichte deelneming in een bedrijfspensioenfonds Wet LB Wet op de Loonbelasting

ZfA Zeitschrift fiir Arbeitsrecht

Zfbf Zeitschrift fur betriebswirtschaftliche Forschung

ZIAS Zeitschrift fur ausl~ndisches und internationales Arbeitst und Sozialrecht

Hoofdstuk l Probleemstelling en afbakening van het

onderzoek

IA Inleiding

Wie overweegt om zich al dan niet tijdelijk in het buitenland te vestigen zal zich onder meer de vraag stellen welke gevolgen dit zal hebben voor de opbouw van rechten op sociale zekerheidt Veel werknemers bouwen~ naast rechten op wettelijke sociale zekerheid~ rechten op die voortvloeien uit een of andere vorm van private sociale zekerheidt Meestal gaat het daarbij om door of via de werkgever getroffen collectieve pensioenregelingen~ die tot doel hebben uitkeringen uit de wettelijke sociale zekerheid aan te vullent Dergelijke aanvullende pensioenregelingen hebben doorgaans een contractuele oorsprongt De aard~ de vorm en de inhoud van dergelijke pensioenregelingen verschillen van land tot land~~

De grote verschillen tussen de aanvullende pensioensystemen in de lidstaten van de Europese Unie kunnen nadelige gevolgen hebben voor de opbouw van pensioenrechten door migrerende werknemerst De Europese Unie heeft tot taak belemmeringen voor de internationale arbeidsmobiliteit binnen het territorium van de gemeenschap zoveel mogelijk weg te nemen~ Dat betekent dat de nationale stelsels van aanvullende sociale zekerheid op enigerlei wijze moeten worden gecoárdineerd ten behoeve van werknemers die zich in een andere lidstaat vestigen~ Het co~rdineren van pensioenregelingen op internationaal niveau is geen eenvoudige opgavet Pensi~ oenregelingen verschillen van onderneming tot onderneming en van bedrijfstak tot bedrijfstakt Pensioen maakt doorgaans onderdeel uit van het pakket arbeids~ voorwaarden binnen ondernemingen~ Het opbouwen van pensioenrechten in pensioenregelingen in het bedrijfsleven is afhankelijk van de arbeidsverhouding tussen werkgever en werknemer~ Het onderwerp van dit proefschrift is het bespreken van enkele mogelijkheden voor de Europese coárdinatie van stelsels van aanvullende sociale zekerheid~

ltZ De noodzaak van Europese coórdinatie

Op het terrein van de aanvullende pensioenvoorzieningen ontbrak tot voor kort iedere vorm van coárdinatie~ Een gebrek aan coárdinatie levert echter onaanvaardbare

Voor een overzicht van de pensioenvoorzieningen in de landen van de EU zie om ~ Mededeling

van de Commissie inzake aanvullende sociale~zekerheidsregelingen Ilgl~ Jolliffe lggl ~ p~

ZoMOb en Z WZI S í H~D Steinmeyer IggSt p~ Z~l dm Z~ S~ ~ Supplementary Pensions in the

belemmeringen op voor het vrij verkeer van werknemers~Z Migrerende werknemers kunnen onder meer problemen ondervinden bij de verwerving van pensioenrechtent Het is mogelijk dat de werknemer~ als hij ontslag neemt om bij een buitenlandse werkgever in dienst te treden~ opgebouwde pensioenaanspraken verliestt Als de opgebouwde pensioenaanspraken wel behouden blijven~ dan is het mogelijk dat deze aanspraken ernstig in waarde verminderen omdat zij niet worden geïndexeerdt Overdracht van pensioenrechten naar de nieuwe werkgever is lang niet altijd mogelijk~ Deze problemen vragen ook naar de mening van de Europese Commissie om een oplossing~

Immers~ in de eerste plaats heeft de Unie tot taak een behoorlijk functionerende interne markt te creëren~ Dit is een van de belangrijkste opdrachten uit het Verdragt De interne markt is niet voltooid zolang werknemers rechten op sociale zekerheid kunnen verliezen zodra zij zich in een andere lidstaat vestigent Een interne markt waarin kapitaal~ goederen diensten en personen zich vrijelijk kunnen bewegen is onder meer van belang voor het internationale concurrentievermogen van de lidstaten van de Europese Unie~~ De lidstaten van de Unie hebben om deze reden belang bij een flexibele beroepsbevolking die aangepast kan worden aan veranderende omstandigheden en flexibel inzetbaar ist Om deze reden moet het vrij verkeer van werknemers in de ogen van de Commissie actief bevorderd worden~a

De noodzaak voor een coárdinatieregeling voor de aanvullende pensioen~ voorzieningen wordt ondersteund door de feitelijke ontwikkelingen rond de arbeidsmobiliteit in het algemeen en de internationale arbeidsmobiliteit in het bijzondert De arbeidsmobiliteit van werknemers is sinds de jaren vijftig gegroeid~ Waar werknemers tot een jaar of dertig geleden vaak hun gehele actieve leven in dienst bleven van dezelfde onderneming~ wisselen de meeste werknemers tegen~ woordig doorgaans enkele malen van werkgever~ Op hun beurt bieden bedrijven hun werknemers steeds minder vaak een baan voor het leven aanS Op nationaal niveau~ vooral in de lidstaten waarin aanvullende pensioenvoorzieningen een belangrijke rol spelen in het totale oudedagsinkomen van werknemers~ zijn daarom vaak al maatregelen genomen om de negatieve gevolgen van arbeidsmobiliteit op de verwer~ ving en het behoud van pensioenrechten te verzachten~b

Ook de internationale mobiliteit van EU~onderdanen binnen de interne markt is van aanzien veranderd~ Hoewel het aantal Europese onderdanen dat in een andere lidstaat werk zoekt niet bijzonder is gestegen~ zijn de migratiestromen wel van samenstelling veranderd~ Steeds meer hooggeschoolde werknemers maken gebruik

Z _{Vgl ~ Mededeling van de Commissie inzake aanvullende sociale~zekerheidsregelingen lgll ~} pt I~~IJ~ Groenboek aanvullende pensioenen l ~~ pt IJ ~Dt

d _{Richtlijnvoorstel inzake de bescherming van pensioenrechten van migrerende werkenden}

Igg~t P t Zt

a Richtlijn voorstel inzake de bescherming van pensioenrechten van migrerende werkenden

Igg~~ pt Zi Actieplan van de Commissie voor het vrij verkeer van werknemers l ~~ p ~ T

S _{Transformation of Labour Law lggS ~ p ~ IS e ~ v ~ ~ Mededeling van de Commissie inzake} modernisering en verbetering van de sociale bescherming l Wt pt a ~

IS VgI ~ het overzicht van de maatregelen in de verschillende lidstaten in Supplementary Pensions

in the European Union llgq ~ pt I Ib~lZd ~

~ _{Actieplan van de Commissie voor het vrij verkeer van werknemers l ~~ pt St}

van het vrij verkeer~g Voor goed geschoolde en goed betaalde werknemers zijn aanvullende pensioenvoorzieningen doorgaans van een aanzienlijk groter belang dan voor lager betaalde werknemers~ Uitkeringen uit de wettelijke sociale zekerheid vervangen het arbeidsinkomen immers over het algemeen slechts tot een bepaald plafondt Werknemers met een relatief hoog inkomen zijn daarom vaak in belangrijke mate afhankelijk van de opbouw van een aanvullend pensioen via door het bedrijfsleven getroffen pensioenregelingen~ Volgens een schatting uit MO zijn er ongeveer ZbO~ OOO migrerende werknemers die aanvullende pensioenrechten opbouwen~ en om deze reden bij een migratie geconfronteerd kunnen worden met een verlies aan pensioenrechten~~ Voor multinationale ondernemingen is de wijze waarop werknemers die in verschillende landen tewerk gesteld worden pensioen opbouwen een belangrijke kwestie~~o

De noodzaak van regelgeving op Europees terrein zal in de toekomst bovendien nog verder worden versterkt door de druk waaronder de wettelijke sociale zekerheid is komen te staant In veel lidstaten wordt het wettelijke sociale~zekerheidsstelsel hervormd~tt Een van de belangrijkste aanleidingen voor de hervorming van de sociale zekerheid is de vergrijzing van de bevolkingt~l Tegelijkertijd is de arbeidsparticipatie van de beroepsbevolking verminderd en is de trend dat de actieve loopbaan steeds korter duurt~ t j Personen met een inkomen uit arbeid staan relatief een steeds groter gedeelte van hun inkomen af aan personen zonder betaald werkt De daaruit voortvloeiende indirecte loonkosten worden geacht schadelijk te zijn voor de ontwikkeling van de werkgelegenheid~ de concurrentie en de economische groeit De vraag is of de lidstaten de financiering van hun stelsels voor sociale bescherming ook in de toekomst kunnen waarborgen~ Deze ontwikkelingen hebben geleid tot een aanzienlijke druk op de wettelijke sociale verzekeringent in veel lidstaten wordt overwogen om het niveau van deze wettelijke voorzieningen te verlagen~ Dit leidt tot een grotere aandacht voor de rol van bovenwettelijke voorzieningen~ta Naarmate aanvullende pensioenvoorzieningen in belang toenemen zal de politieke en sociale druk om de positie van werknemers binnen deze regelingen te versterken toenementts

lt J De stand van zaken

Binnen de EU is het streven naar co~rdinatie van de aangesloten sociale zekerheids~ stelsels niet nieuw~ Zij vloeit voort uit de wens van de lidstaten van de EU om een

H Actieplan van de Commissie voor het vrij verkeer van werknemers Igg~ ~ pt IO~ Mededeling

van de Commissie inzake modernisering en verbetering van de sociale bescherming l ~ t pt

T

g Jolliffe lggl~ p~ lgq~

to Survey on International Employment IgWt p ~ aZ ~

l l Groenboek aanvullende pensioenen l ~~ pt ~

lZ WD Steinmeyer llqSt p ~ Z~Z tIm Z~S ~

IS H~D Steinmeyer lggSt p ~ Z~S tIm Z~gt

la Klumpes ót Sinnighe Damste lgg~~ pt li l i Groenboek aanvullende pensioenen lgq~ ~ p~~S

vrij verkeer van werknemers te realiserent~ Het recht van vrij verkeer houdt in dat werknemers vrij zijn om zich om het even waar in de Europese Unie te vestigen en arbeid te verrichtent Als een werknemer het risico loopt om rechten op sociale zekerheid te verliezen als hij zich in een andere lidstaat vestigt~ dan kan dit hem weerhouden om gebruik te maken van zijn recht van vrij verkeert Om er voor te zorgen dat werknemers die hun recht van vrij verkeer willen uitoefenen niet benadeeld worden in de opbouw van socialezekerheidsrechten zijn al snel na de oprichting van de Europese Gemeenschap in de jaren vijftig maatregelen aangeno~ men die de verschillende sociale~zekerheidsstelsels van de lidstaten coórdineren~ Op basis van artikel SI~aZ~t~ van het Verdrag werd aanvankelijk een stelsel van coórdinatiemaatregelen opgenomen in Verordening not S~ die later werd vervangen door Verordening I IOHI~ l ~ ~g Deze laatste verordening bevat onder anderet ~ aanwijsregels~ om te bepalen onder welk sociale~zekerheidsstelsel de werknemer valt~

~ regels met betrekking tot de samentelling van tijdvakken van verzekering ten behoeve van de opbouw van rechten op sociale zekerheid~

~ regels ten aanzien van de export van uitkeringen~ ~ een verbod van discriminatie naar nationaliteit~

Verordening I~OM l bevat daarmee een redelijk werkend coárdinatiesysteem voor de sociale zekerheidt De materiële werkingssfeer van de verordening is echter beperkt tot wettelijke regelingen~ Stelsels van aanvullende sociale zekerheid die voortvloeien uit een ~collectien contract vallen volgens artikel l sub j van Verorde~ ning MOM l niet onder de materiële werkingssfeer~ ongeacht of zij al dan niet algemeen verbindend zijn verklaard via een besluit van de overheid~ Dat betekent dat door het bedrijfsleven getroffen aanvullende pensioenregelingen in beginsel buiten de werkingssfeer van de Verordening vallent

Lange tijd ontbrak zelfs iedere vorm van co~rdinatie van aanvullende pensioen~ regelingen in het bedrijfslevent Uiteindelijk is in de loop van lggS een Europese richtlijn aangenomen voor de bescherming van rechten op aanvullend pensioen van migrerende werknemers en zelfstandigent ~g Deze richtlijn heeft tot doel in ieder geval een aantal van de bestaande problemen op te lossen~ De richtlijn heeft een lange voorgeschiedenist Al in de jaren zestig en zeventig was er aandacht voor de problematiek rond aanvullende pensioenen voor migrerende werknemers~ zonder dat dit leidde tot concrete voorstellen voor een cobrdinerende regeling~ Aan het einde van de jaren tachtig en het begin van de jaren negentig werden een aantal studies verricht

lb Zie art~ aH~~gl en SI ~aZl van het EG~Verdrag~

I ~ De huidige nummering van de artikelen van het EG~verdrag wordt door de inwerkingtreding van het Verdrag van Amsterdam gewijzigd~ Waar in dit proefschrift wordt verwezen naar het EG~verdrag zal tussen haakjes en cursief steeds het gewijzigde nummer van het betreffende verdragsartikel worden geplaatst ~zie vorige noot~~

lg Verordening IQOSItJI en Verordening S~qI IZ ter uitvoering van Verordening IaOSMt integraal gepubliceerd in PbEG l ~~ L ZSt

lg Richtlijn IHIQg IEG van de Raad van Zgjuni IXIS betreffende de bescherming van de rechten op aanvullend pensioen van werknemers en zelfstandigen die zich binnen de gemeenschap verplaatsent PbEG lggS ~ L ZOglqbt

door en in opdracht van de Europese Commissie lo Deze werden gevolgd door pogingen om tot een voorstel voor een richtlijn te komen~ De conceptvoorstellen bevatten een aantal regels voor de verbetering van de verwerving van pensioenrech~ ten~ indexering van pensioenrechten en waarde~overdracht~ maar hebben het ambtelijk circuit nooit verlaten~ In februari lggb besloot de Commissie daarom om een door Simone Veil voorgezeten werkgroep inzake het vrij verkeer van personen te vragen advies uit te brengen over onder meer maatregelen om de belemmeringen voor het vrije verkeer van werknemers weg te nemen~ De voorstellen van deze werkgroep werden overgenomen in de huidige richtlijntZt De richtlijn bevat in de eerste plaats de verplichting voor lidstaten om migrerende en niet~migrerende werknemers en zelfstandigen gelijk te behandelen voor wat betreft het behoud van rechten op aanvullend pensioenLi Lidstaten worden tevens verplicht de export van pensioenuitkeringen te waarborgen~l~ De richtlijn verplicht de lidstaten voorts om het gedetacheerde werknemers mogelijk te maken in de pensioenregeling in de lidstaat van oorsprong deel te blijven nementJa Tot slot moeten migrerende werkenden voldoende geïnformeerd worden over hun rechtent

De richtlijn voorziet in een reële behoefte aan coórdinatie van aanvullende sociale zekerheid ten behoeve van migrerende werknemers~ Zoals nog zal blijken lost de richtlijn echter lang niet alle bestaande problemen opt Meer dan een eerste stap is niet gezet~ en er is daarom alle aanleiding om het onderzoek naar verdere coórdinatiemogelijkheden in de toekomst voort te zettent Tot nog toe zijn in Nederland en daarbuiten nog niet veel wetenschappelijke studies verricht naar de Europese co~rdinatie van aanvullende pensioenstelselst Doel van dit proefschrift is om een bijdrage te leveren aan de discussie over deze problematiekt

IA Afbakening van het onderzoek

De plaats van de aanvullende sociale zekerheid in het sociale zekerheidsstelsel van een land wordt vaak aangegeven door de sociale zekerheid voor te stellen als een stelsel in drie lagent De eerste laag wordt gevormd door de wettelijke sociale zekerheid~ Bovenwettelijke of aanvullende sociale zekerheidZS bestaat uit collectieve regelingen die hun oorsprong vinden in de arbeidsverhouding en tot stand zijn gebracht door werkgevers ~en werknemers~~ De derde laag bestaat uit individuele vrijwillige voorzieningen die werknemers kunnen treffen op eigen kosten~

zo Werkdocument inzake de voltooiing van de interne markt voor pensioenvoorzieningen lqgOi Mededeling van de Commissie inzake aanvullende sociale~zekerheidsregelingen llgl~ Werkdocument inzake grensoverschrijdende deelneming in aanvullende pensioenregelingen

lggZ~ Consultation Paper on the Communication on Occupational Pensions for Migrant

Workers lggZ~ Supplementary pensions in the European Union lqgil ~

Zl Vgl ~ Report on Supplementary Pensions Iggb~ Groenboek aanvullende pensioenen lgg~t pt

D etvtt

ZZ Art~ a van richtlijn gHlaqlEG~

D Art~ S van richtlijn gSlaqlEG~ Za Art~ b van richtlijn gSlarllEGt

Het onderzoek strekt zich uit tot collectieve aanvullende pensioenvoorzieningen in het bedrijfsleven~ kortom pensioenregelingen uit de ~tweede laag~t Pensioenrege~ lingen die ten behoeve van werknemers in het kader van de arbeidsverhouding worden getroffen hebben tot doel langlopende uitkeringen ~epensioenenfj te verschaffen bij ouderdom~ en vaak ook bij overlijden en arbeidsongeschiktheidt Pensioenregelingen hebben veelal een contractuele oorsprong ~zij vloeien voort uit een individuele of collectieve arbeidsovereenkomst tussen werkgevers en werkne~ mersj~ hoewel zij ook bij wettelijke maatregel verplicht kunnen zijn gesteld voor alle werknemers en werkgevers in een bepaalde regio of bedrijfstakt In aanvullende pensioenregelingen zijn de inhoud en hoogte van de prestaties veelal de uitkomst van onderhandelingen tussen werkgever en werknemers~ Pensioen wordt meestal be~ schouwd als een arbeidsvoorwaarde~ De opbouw van rechten op aanvullend pensioen is verbonden aan de dienstbetrekkingt De werkingssfeer van aanvullende pensi~ oenregelingen is veelal verbonden aan de onderneming of de bedrijfstakt Voor de overzichtelijkheid heeft dit onderzoek uitsluitend betrekking op ouderdomspensioe~ nen~ Hoewel aanvullende pensioenregelingen ook in andere prestaties kunnen voorzien vormt het ouderdomspensioen over het algemeen de belangrijkste uitkering uit een bovenwettelijke pensioenregelingt

Buiten het onderzoek vallen individuele pensioenvoorzieningen~ Individuele pensioenvoorzieningen waaraan door werkgevers ~financieelj wordt bijgedragen spelen slechts zijdelings een rol in dit onderzoek~ Zelfstandigen en personen die geen arbeid verrichten zijn vaak geheel aangewezen op individuele voorzieningent De aard~ de uitvoering en vormgeving van individuele pensioenvoorzieningen verschilt zozeer van collectieve bedrijfsgebonden pensioenvoorzieningen dat dit een te grote uitbreiding van het onderzoek zou hebben betekend~ Bovendien verschilt de problematiek rond pensioenverlies bij migratie van die van collectieve voorzieningent Aangezien Verordening I~OHn l al voorziet in een stelsel van co~rdinatieregels voor de wettelijke sociale zekerheid zal dit onderzoek uitsluitend betrekking hebben op vormen van aanvullende sociale zekerheid die niet onder de werkingssfeer van deze verordening vallent Maar hoewel de wettelijke sociale zekerheid ~ het onderwerp van Verordening I~OSI~ I~ buiten dit onderzoek valt~ speelt deze wel een rol op de achtergrond~ Veelal richten aanvullende pensioenvoorzieningen zich naar het niveau van de wettelijke sociale zekerheid~ omdat zij daar een aanvulling~ en in sommige gevallen zelfs een ~gedeeltelijke~ vervanging voor vormen~ Het stelsel van wettelijke sociale zekerheid heeft daarom doorgaans een belangrijke invloed op de inrichting van het stelsel van aanvullende pensioenvoorzieningent Om deze reden zal in het onderzoek ~ zij het summier ~ aandacht worden besteed aan de wettelijke pensioenvoorzieningen in de onderzochte lidstatent

Ambtenaren hebben meestal een eigen ouderdomsvoorzieningzb~ die ver~ schillende vormen kan aannemen~ Ook in het gemeenschapsrecht nemen zij een aparte plaats in~ In artikel vierde lid van het EG~verdrag zijn betrekkingen in overheidsdienst uitgesloten van het recht van vrij verkeer van werknemers~ Bijzondere regelingen voor ambtenaren vallen buiten de werkingssfeer van Verordet

ning I~OS I~ l ~ Vanwege de bijzondere positie van ambtenaren zijn pensioenvoorzie~ ningen voor de openbare dienst buiten beschouwing gelatent

Het onderzoek is gericht op de problemen die zich voordoen met de aanvullen~ de pensioenvoorziening in geval van grensoverschrijdende arbeidsmobiliteit~ Het onderzoek is daarbij geconcentreerd op de situatie dat een werknemer de arbeidsvert houding met een werkgever verbreekt om bij een andere werkgever in een andere lidstaat te gaan werken~ In dat geval wordt in principe de deelname in de pensioenre~ geling beëindigd voordat de werknemer de pensioendatum heeft bereiktt Het beëindigen van de deelname in de pensioenregeling van de voormalige werkgever als gevolg van een wisseling van dienstbetrekking kan tot gevolg hebben dat de werknemer uiteindelijk een lager pensioen verkrijgt dan wanneer hij bij dezelfde werkgever was gebleven~ Het onderzoek heeft betrekking op de problemen van deze mobiele werknemersz~ met de verwerving van pensioenrechten en het behoud ervan bij de voortijdige beëindiging van de deelname in een pensioenregelingt Problemen die kunnen optreden na het ingaan van het pensioen ~ met name met de export van uitkeringen ~ blijven buiten beschouwingt

Het onderzoek heeft geen betrekking op werknemers die in het kader van hun arbeidsverhouding ~tijdelijk~ te werk gesteld worden in een andere lidstaat~ waarbij de band met de werkgever intact blijftt Dat betekent dat de situatie van werknemers die naar een andere lidstaat gedetacheerd worden buiten beschouwing blijft~ De problematiek van deze werknemers concentreert zich voor een groot deel rond de vraag in hoeverre deze werknemers grensoverschrijdend deel kunnen blijven nemen in dezelfde pensioenregeling~ De arrangementen van multinationals in dit verband zijn talrijk en diverst Niettemin kunnen de mogelijkheden voor grensoverschrijdende deelname niet geheel buiten beschouwing blijven~ voor zover zij van belang zouden kunnen zijn voor werknemers die de arbeidsverhouding verbrekent Een uitgebreid onderzoek naar de mogelijkheden voor grensoverschrijdende deelname in pensioen~ regelingen zou echter het onderzoek te omvangrijk maken Met name laat ik de regels van het internationaal privaatrecht en hun toepassing op pensioen~regelingen buiten beschouwing~ hoewel zij zeker nader onderzoek zouden verdienen

De fiscale zijde van de problematiek rond de opbouw van pensioen bij internationale mobiliteit verdient daarnaast ook zonder meer een nader onderzoek door een gespecialiseerd onderzoekert In dit proefschrift blijft deze kant van de problematiek grotendeels buiten beschouwingt Waar in dit proefschrift een be~ schrijving wordt gegeven van fiscale wetgeving dient deze slechts om de problema~ tiek als geheel te verduidelijken~

l~ S Methode van onderzoek

Bij de behandeling van de diverse onderdelen van het onderzoek wordt gebruik gemaakt van rechtsvergelijking~lg Door de pensioenstelsels in verschillende lidstaten te onderzoeken kan kennis worden verworven over de vraag~ welke problemen migre~ rende werknemers kunnen tegenkomen met betrekking tot de verwerving en het behoud van pensioenrechten als zij in een andere lidstaat gaan werkent Bovendien is binnen veel lidstaten zelf al veel ervaring opgedaan met de bescherming van pensioenrechten bij ontslag en kunnen nationale beschermingsmaatregelen dienen als een inspiratiebron voor een Europese codrdinatieregeling~ Het onderzoek is afgesloten per l december lggS ~

Voorwerp van onderzoek is de nationale wetgeving met betrekking tot de ver~ werving en het behoud van rechten op aanvullend pensioen in drie verschillende lidstaten~ In het onderzoek zijn de Britse~ Duitse en Nederlandse pensioensystemen betrokkent In alle drie deze staten is er wetgeving die maatregelen geeft om de problemen die voortvloeien uit een epensioenbreuk~ op te lossen~ Zoals nog zal blijken verschillen de benaderingen in Duitsland enerzijds en het Verenigd Koninkrijk en Nederland anderzijds echter aanzienlijkt Daarnaast vormen in deze drie landen aanvullende pensioenregelingen een wezenlijk onderdeel van het gehele stelsel van sociale zekerheid~ Dit geldt het sterkst voor Nederland en het Verenigd Koninkrijk~ waar aanvullende pensioenen een aanzienlijk deel van het oudedagsink~ omen van gepensioneerden vormen~ Voor Duitsland geldt dit in mindere mate~ omdat het wettelijk pensioen vergeleken bij Nederland en het Verenigd Koninkrijk gemiddeld wat hoger is~ Niettemin zijn aanvullende pensioenregelingen met name voor hoger betaald personeel in Duitsland van groot belangt

Bijkomend voordeel is dat met name Duitsland en het Verenigd Koninkrijk behoren tot de grotere lidstaten en dat zij aanzienlijke invloed op het besluit~ vormingsproces hebben~ Zoals nog zal blijken heeft Duitsland in het bijzonder tot nu toe een belangrijke invloed uitgeoefend op de besluitvorming~ Zonder de instemming van deze landen is het moeilijk om een vorm van coórdinatie van aanvullende pensioensystemen tot stand te brengent Tot slot geeft de beperking van het onderzoek tot drie lidstaten de mogelijkheid tot verdieping~ Hoewel niet alle pensioensystemen binnen Europa aan bod kunnen komen~ komen de resultaten van dit onderzoek redelijk overeen met de analyses in eerdere Europese studies naar deze problematiekt Uiteraard is verder diepgaand onderzoek naar de pensioenstelsels van de andere lidstaten op dit punt aan te bevelen~

ltb Probleemstelling en plan van aanpak

Samenvattend zal ik in dit proefschrift onderzoeken op welke wijze de problemen~ die werknemers die grensoverschrijdend van werkgever veranderen ondervinden met de verwerving en het behoud van aanspraken op ouderdomspensioen in collectieve aanvullende pensioenregelingen in het bedrijfsleven~ opgelost kunnen worden via een

Europese cobrdinatieregeling~ De problemen die kunnen voortvloeien uit de beëindiging van de deelname in een aanvullende pensioenregeling bij wisseling van werkgever hangen samen met de systematiek van aanvullende pensioenregelingent Om deze reden zal in hoofdstuk l een inleidend overzicht worden gegeven van de problemen die in het algemeen kunnen voortvloeien uit de voortijdige beëindiging van de deelname in een aanvullende pensioenvoorziening en enkele van de meest voorkomende technieken om deze problemen op te lossen~ In de hoofdstukken S~ l en S volgen dan achtereenvolgens de onderzoeken naar de wetgeving in Nederland~ het Verenigd Koninkrijk en Duitslandt In deze hoofdstukken wordt eerst een overzicht gegeven van het pensioenstelselt Vervolgens wordt van elk van deze lidsta~ ten beschreven welke problemen zich in de betreffende lidstaat voordoen~ welke maatregelen zijn genomen en welke specifieke problemen zich kunnen voordoen voor migrerende werknemers~ In hoofdstuk b wordt een samenvattend overzicht gegeven van de problemen die ~ zoals blijkt uit het onderzoek ~ migrerende werknemers in deze lidstaten ondervinden bij de verwerving en het behoud van pensioenrechten bij voortijdige beëindiging van de deelname in een pensioenregelingt In hoofdstuk ~ wordt de richtlijn met betrekking tot de bescherming van pensioenrechten van migrerende werknemers onderzocht om te bezien welke van de problemen wel en niet worden opgelostt In hoofdstuk S worden enkele stappen besproken voor de verdere oplossing van de problematiekt Hoofdstuk g bevat de conclusiest

Hoofdstuk Z Aanvullende pensioenregelingen en

arbeidsmobiliteit

IJ Inleiding

Dit hoofdstuk zal een eerste inventarisatie bevatten van de problemen die een rol spelen bij ~internationalej arbeidsmobiliteit~ In de hoofdstukken S~ l en S zal deze problematiek in detail worden beschreven voor achtereenvolgens de stelsels in Nederland~ het Verenigd Koninkrijk en Duitslandt Dit hoofdstuk beoogt ~ voor een goed begrip van de problematiek ~ aan de hand van een aantal voorbeelden inzicht te geven in de vraag welke invloed een beëindiging van de deelname in een aanvullende pensioenregeling in het algemeen kan hebben op de pensioenrechten van een werknemer die bij een andere werkgever gaat werken in een andere lidstaatt Daarbij worden enkele begrippen uitgelegd~ die in de hierop volgende hoofdstukken bekend worden verondersteldt

In paragraaf l van dit hoofdstuk wordt een korte omschrijving gegeven van de belangrijkste vormen van uitkeringssystematiek in aanvullende pensioenregelingent Vervolgens wordt in paragraaf S beschreven~ welke gevolgen een beëindiging van de deelname in een aanvullende pensioenregelingen kan hebben~ In paragraaf ~ wordt een algemeen overzicht gegeven van enkele technieken om de bescherming van pensioenrechten van mobiele werknemers te verbeteren~

ZtZ De vormgeving van aanvullende pensioenregelingen

De werkingssfeer~ de dekkingsgraad en de kwaliteit van pensioenregelingen kunnen zeer verschillen~ afhankelijk van onder meer wie de pensioenregeling getroffen heeft en wie de zeggenschap heeft over het beheer ervan~ Pensioenregelingen kunnen gebaseerd zijn op collectieve afspraken maar kunnen ook een individueel karakter hebben~ Zij kunnen gericht zijn op één bedrijf~ maar ook op een bedrijfstak~ regio of sector~ Daar komt bij ~ dat omdat deze regelingen de wettelijke sociale zekerheid aanvullen~ de prestaties vaak worden aangepast aan het niveau van het wettelijk pensioen~ Tegelijkertijd wordt in pensioenregelingen vaak rekening gehouden met de context van het bedrijf of de bedrijfstak waarbinnen ze afgesloten zijnt

Dat betekent dat de uitkeringssystematiek in aanvullende pensioenregelingen zeer divers is~ Wel wordt in veel pensioenregelingen op een of andere wijze aansluiting gezocht bij het loon dat de werknemer verdientt In een zogenaamde eindloonregeling ~ook wel final pay~regeling genoemdj vormt het uiteindelijke

pensioen een percentage van het laatste loon voor pensionering~~ In dergelijke regelingen wordt in ieder dienstjaar een pensioenaanspraak opgebouwd van een vast percentage van het loon in dat jaart Vervolgens wordt het niveau van de pensioenaanspraken die in eerdere dienstjaren zijn opgebouwd eveneens aangepast aan het laatst verdiende loon ~backserviceJ~l De pensioenaanspraken die in het verleden zijn opgebouwd stijgen kortom steeds mee met individuele loonstijgingen van de werknemer~ Een andere variant voor de inrichting van pensioenregelingen is het middelloon~ of opbouwsysteemt Over het algemeen wordt in deze regelingen per dienstjaar een pensioenaanspraak opgebouwd ter hoogte van een bepaald percentage van het in dat jaar verdiende loont Individuele loonsverhogingen werken niet door in de pensioenaanspraken die in eerdere dienstjaren zijn opgebouwdt~ Dat neemt niet weg dat de pensioenaanspraken die in het verleden zijn opgebouwd eventueel wel kunnen worden aangepast aan algemene loon~ of prijsontwikkelingent

Pensioenregelingen kunnen ook een pensioen verschaffen ter hoogte van een van tevoren vastgesteld bedrag~ In zogenaamde vaste~bedragensystemen wordt de werknemer vooraf een vast bedrag aan pensioen toegezegd~ Het kan daarbij gaan om een vast bedrag zonder meer~ of bijvoorbeeld een vast bedrag aan pensioen per dienstjaar~s Ten slotte zijn er ook pensioenregelingen die niet een vooraf vaststaand pensioenresultaat in het vooruitzicht stellen~ maar waarin een bepaalde premie is toegezegd~ In beschikbare premieregelingen ~ook wel defined contribution of money purchaseregelingen genoemdj wordt een bepaald bedrag aan premie ~dit kan een vast bedrag zijn~ een percentage van het salaris of een premie gerelateerd aan de leeftijdb~ beschikbaar gesteld voor de opbouw van pensioent Met het vermogen dat ~ via de inleg van de premies en beleggingen ~ wordt opgebouwd kan op de pensioendatum een periodieke pensioenuitkering worden ingekocht~~

Z ~~I Gevolgen van wisseling van werkgever

Voor werknemers die deelnemen in een collectieve bedrijfspensioenregeling zal de wisseling van werkgever om te beginnen betekenen~ dat door het verbreken van de arbeidsverhouding ook de deelname in de collectieve pensioenregeling van de werkgever zal worden beëindigdt Dit geldt eveneens voor migrerende werknemers die grensoverschrijdend van werkgever wisselent De voortijdige beëindiging van de deelname in een bedrijfspensioenregeling kan verschillende gevolgen hebben~

Een aspect dat daarbij een rol speelt~ is dat op het moment dat een werknemer van werkgever wisselt deze gevolgen meestal nog niet exact zijn te overzien~

Zij het ~ dat omwille van kostenbeperkingen dit pri ncipe vaak ietwat wordt gematigdt bijvoorbeeld door als uitgangspunt het gemiddelde loon van de laatste S tot lO jaar voor pensione ring te nement Vgl ~ Pensioengids llg~ ~ p~ ISZi Seres lrlg~t pt bI~

Vgl ~ Pensioengids lgW~ pt lSZ~ Seres tlW~ pt b~~M~ Vgl~ Pensioengids I~W~ pt l S l~ Seres lgW~ pt M~~ lt Vglt Pensioengids pt IZH~

Vgl~ Ahrend ác Fbrster lggfit p A l~qj z Pensioengids lgg~t pt lZg~ Vgl ~ Pensioengids lgg~~ p~ lSO~ Seres l~W~ p~ ~Z~

Pensioen wordt doorgaans over een lange periode opgebouwd~ Bij een dergelijke lange~termijnvoorziening worden de gevolgen van gebeurtenissen die zich afspelen tijdens de opbouwperiode pas definitief zichtbaar op het moment dat het pensioen tot uitkering komt~ pas dan is duidelijk~ welke gevolgen een grote arbeidsmobiliteit in het verleden heeft gehad op het pensioenresultaat~ Of de opgebouwde aanspraken hun waarde zullen behouden tot aan de pensioendatum is onder meer afhankelijk van de toekomstige algemene loon~~ en prijsontwikkelingent Het pensioenresultaat is verder afhankelijk van de Qoekomstige~ individuele salarisontwikkeling van de werknemer zelf~ Voor de werknemer is verder van belang~ of hij mag verwachten dat hij bij volgende werkgevers in een pensioenregeling zal kunnen deelnemen~ en of deze pensioenregelingen beter of slechter zullen zijn dan die van de oude werkgevert De mate waarin ~pensioenverlies~ wordt geleden is kortom niet uitsluitend afhanke~ lijk van de mate waarin in het verleden pensioenaanspraken zijn opgebouwd~ maar ook van ~ op het moment van de epensioenbreukf ~ toekomstige ontwikkelingent

Voor de werknemer zal bij zijn beslissing om een baan met pen~sioenvoorzie~ ning op te geven ook een rol spelen~ dat hij de zekerheid van een verdere opbouw van pensioenrechten in de toekomst op het spel zet~ en het risico aanvaardt dat hij bij een volgende werkgever niet in een pensioenregeling zal kunnen deelnemen De versprei~ ding van aanvullende pensioenvoorzieningen ~ de mate waarin werknemers vallen onder de werkingssfeer van pensioenregelingen ~ is daarbij van belangt In de landen met een geheel of gedeeltelijk verplichte aanvullende pensioenvoorziening is de verspreidingsgraad over het algemeen hoger dan in landen met geheel en al vrijwillige pensioenvoorzieningentg In landen waar relatief weinig werkgevers een bovenwettelijke pensioenregeling hebben getroffen~ loopt men een grotere kans om bij een volgende werkgever niet in een aanvullende pensioenregeling terecht te koment De vooruitzichten van de werknemer worden daarbij sterk bepaald door zijn beroep~ de sector waarin hij werkzaam is~ de grootte van het bedrijf waar hij zal gaan werken~ enzovoort~ Hoger betaalde werknemers hebben relatief vaker rechten op pensioen dan lager betaaldet Grote bedrijven hebben vaker een pensioenregeling dan kleine bedrijventy Bovendien kunnen er grote verschillen in verspreidingsgraad bestaan tussen bedrijfstakkentio Voor de vraag~ welke gevolgen arbeidsmobiliteit heeft voor het uiteindelijke oudedagsinkomen spelen kortom verschillende factoren een rolt niet alleen het carrièreverloop van de werknemer zelf~ maar ook algemene loon~ en prijsontwikkelingen alsmede de vormgeving van het pensioensysteem van een lidstaat als geheel~

Voor dit proefschrift is vooral van belang in hoeverre de werknemer tijdens het afgelopen dienstverband in staat is geweest om onvoorwaardelijke aanspraken op pensioen te verwervent Beëindiging van de arbeidsverhouding met een werkgever kan leiden tot het verlies van ~voorwaardelijke~ aanspraken op pensioen of het verlies

g Voor een vergelijkend overzicht van de verspreidingsgraad van aanvullende pensioenvoor~ zieningen in de West~Europese landen zie WD~ Steinmeyer IgIS ~ pt Z AS tlm Z~lbt

g VgL Supplementary Pensions in the European Union lgga~ pt Zb en abt

to In Duitsland heeft bijvoorbeeld bbqo van de werknemers in de industrie recht op pensioen~ tegen ZSlYo van de werknemers in de handelt zie ifo Institut fur Wirtschaftsforschung Igg S ~ p~ ~ en l St

van vooruitzichten om in een pensioenregeling pensioenrechten op te bouwen ~ Daaronder vale

~ het verlies van het vooruitzicht op deelname in de pensioenregeling~ omdat men niet heeft kunnen voldoen aan de voorwaarden voor toetreding tot de pensioenregeling ~part Zt J~ l j i

~ het ~gedeeltelijk~ verlies van pensioenaanspraken ~ omdat deze voorwaardelijk zijn toegezegd ~part IMJ~~

een onvolledig behoud van opgebouwde pensioenrechten bij ontslag ~par ~ ZtS~SJ~ waardeverlies van opgebouwde pensioenrechten ~part Z~~~~~Jt

Ztdt l Voorwaarden voor toetreding tot een pensioenregeling ~wachtperioden j Voorbeeld l

Mt is fysiotherapeutet Omdat zij in Nederland als fysiotherapeute moeilijk aan de slag komt~ zoekt zij werk in het Verenigd Koninkrijk~ Daar wordt zij een aantal malen te werk gesteld in verschillende ziekenhuizen~ telkens voor de periode van enkele maandent In de pensioenregeling is de voorwaarde opgenomen dat werknemers ten minste een jaar onafgebroken als fysiotherapeut moeten hebben gewerkt bij een aangesloten instelling~ Omdat zij steeds maar voor enkele maanden achtereen in het Verenigd Koninkrijk werkzaam is~ voldoet zij niet aan deze voorwaardet

Het is mogelijk dat aan de werknemer is toegezegd~ dat hij pensioenaanspraken zal gaan opbouwen zodra hij gedurende een bepaalde periode ~een wachttijdj ~ ~ in dienst is geweest of een bepaalde leeftijd heeft bereiktt~z Tijdens de wachtperiode bouwt de werknemer nog geen aanspraken op pensioen op~ ook geen voorwaardelijke aanspraken~ Pas op het moment dat de werknemer een bepaalde tijd in dienst is gaat hij ~al dan niet voorwaardelijkej aanspraken op pensioen opbouwen~ Het is wel mogelijk dat na het verloop van de wachttermijn met terugwerkende kracht alsnog pensioenrechten worden toegekend over de voorafgaande periodet Vertrekt de werknemer echter vóór het aflopen van de wachtperiode dan heeft hij geen pensioenaanspraken opgebouwdt Het doel van een wachtperiode of een leeftijdsgrens is dat daarmee via eenduidige criteria bepaalde personen van de pensioenregeling kunnen worden uitgesloten~ bijvoorbeeld omdat de werkgever er geen belang bij heeft ze in de pensioenregeling op te nemenY Daarbij zal het vaak gaan om werknemers waarmee de werkgever ~nog~ geen langdurige band wil bewerkstelligent Dit geldt bijvoorbeeld voor werknemers die nog maar kort in dienst zijn~ werknemers die uitsluitend op tijdelijke basis zijn aangenomen~ en jonge werknemerst Ook kunnen administratieve overwegingen een rol speleni op deze manier wordt voorkomen dat pensioenregelingen een duiventil worden~ waar zeer mobiele

l l In het Engels wordt gesproken van een waiting periodf~ in het Duits van een IVorschaltzeitt~ lZ Vglt ~belhack ~Die betriebliche Altersversorgungjt aantt Z P t

I s Kraamwinkel IggSt p ~ Sa~ Doetsch lgg S~ p ~ IJ SI e~vt~

werknemers frequent in~~ en uittrederl~~~ Een redelijk korte wachtperiode~ zoals in het bovenstaande voorbeeld~ heeft meestal vooral administratieve redenent Zij treffen vooral zeer mobiele werknemers die om de paar maanden van dienstbetrekking veranderent Lange wachtperioden daarentegen~ bijvoorbeeld van S jaar of langer~ hebben ook gevolgen voor werknemers met langere dienstverbandent

MtZ Voorwaarden voor de verwerving van pensioenrechten

~verwervingsperiodenj

Voorbeeld Z

Een Nederlandse werknemer heeft acht jaar in Duitsland gewerkt bij dezelfde werkgever~ van zijn Me tot en met zijn iQe levensjaart Zijn werkgever had hem een pensioen toegezegdt Na acht jaar keert hij terug naar Nederland en treedt in dienst bij een Nederlandse werkgever ~ Volgens de Duitse pensioenwetgeving hoeft de werkgever de werknemer bij ontslag uitsluitend een aanspraak op pensioen mee te geven ~ als hij ten minste IO jaar bij dezelfde werkgever heeft gewerkt~ en ~Sjaar oud is~ ~s Omdat de betrokken werknemer niet aan deze voorwaarden voldoet ~ vervalt iedere aanspraak op pensioen~

Een tweede vorm van mogelijk verlies vloeit voort uit het geheel of gedeeltelijk vervallen van pensioenaanspraken zodra de werknemer de deelname in de pensioenregeling beëindigtt Dit kan bijvoorbeeld gebeuren als in de pensioenregeling voorwaardelijke aanspraken op pensioen worden toegezegd~ die pas omgezet worden in onvoorwaardelijke aanspraken op pensioen zodra de werknemer aan de betreffen~ de voorwaarde~n~ heeft voldaan~ bijvoorbeeld als hij gedurende een bepaalde periode in dienst is geweest~ Een dergelijke voorwaarde wordt in dit proefschrift een verwer~ vingsperiode genoemdt~b Van een verwervingsperiode is sprake als een werknemer voorwaardelijke aanspraken op pensioen opbouwt~ die pas gelden als ~definitief verworven~ zodra een zekere termijn is verstreken of de werknemer een bepaalde leeftijd heeft bereiktt Als de verwervingsperiode is verstreken blijven de opgebouwde pensioenaanspraken behouden~ ook als de werknemer uit de regeling vertrektt Vertrekt de werknemer echter vóór het verstrijken van de termijn~ dan vervallen de pensioenaansprakent Verwervingsperioden kunnen de werknemer aan de werkgever binen~ omdat het onaantrekkelijk wordt om bij een andere werkgever te gaan werken~ Hoogstens krijgt de werknemer de door hemzelf betaalde premies terugbetaaldt~~

Iq Vglt Doetsch Ilgj~ pt ISI~ Lutjens lgHh p~ Ib~t

lS Zie paragraaf S~Stl e~v~~

lb In het Nederlands bestaat geen gebruikelijke term voor dergelijke voorwaardent Om deze reden hanteer ik de term t verwerv ingsperi odet~ ter onderscheid van de term wachtperi ode~t In het Duits wordt in dit verband de term IUnverfallb arkeitsieitf gebruikt~ in het Engels vesting pe riod~ t

U Vglt Pension Law Reform llgS~ Vol~ I~ p~ Zgat Lutjens lgHh p~Sbgt

IJ~J Het behoud van pensioenrechten

Een andere situatie die zich kan voordoen is dat opgebouwde pensioenrechten niet geheel~ maar gedeeltelijk vervallen~ Dit is het geval als de werknemer na beëindiging van de deelname een aanspraak op pensioen behoudt die geen evenredige af~ spiegeling vormt van de aanspraken die hij tijdens zijn dienstverband heeft opge~ bouwdt Hiervan kan bijvoorbeeld sprake zijn als aan de werknemer op het moment van vertrek slechts een aanspraak wordt toegekend op basis van de op dat moment daadwerkelijk betaalde werkgevers~ en werknemersbijdragen~ Als pensioenrechten ~gedeeltelijkj achteraf gefinancierd worden~ dan verkrijgt de werknemer een lagere aanspraak op pensioen dan wanneer hij wel deelnemer in de pensioenregeling had kunnen blijven ffie tekening IJ tta

Tekening l Pensioen~ grondslag teindloon~ regeling~ r~ r B r Dienstjaren ABCD ~evenredige~ pensioenaanspraak

EFBCD gefinancierde pensioenaanspraak ABEF pensioenverlies

l~JtQ Waardeverlies opgebouwde aanspraken

Als pensioenaanspraken na een ontslag wel behouden blijven is het niettemin mogelijk~ dat deze aanspraken in waarde dalen in de periode die resteert tot aan de pensioendatum~ In veel pensioenregelingen worden pensioenrechten op een of andere

IS Dit probleem heeft met name in Nederland aandacht gekregen vanwege het gebruik van uitstelfinanciering in pensioenregelingen~ In l W is de wetgeving op dit punt in Nederland gewijzigd~ Overigens is dit probleem ook in het Verenigd Koninkrijk en Duitsland ondervan~ gent Vgl~ Stichting van de Arbeid IgHlt pt Zt en bijlage II bij dit rapportt p ~ Zt Zie ook par~ Z A~ l ~ van dit hoofdstuk en de betreffende passages in hoofdstuk S ta en S ~

wijze aangepast aan de inflatiet Tijdens de opbouwperiode kunnen pensioenrechten worden aangepast aan de ontwikkeling van de prijzen ~waardevastheidj~ of de ontwikkeling van de lonen ~welvaartsvastheid~t In eindloonregelingen worden pensioenrechten tijdens de opbouwperiode beschermd tegen inflatie doordat de opge~ bouwde rechten meegroeien met de individuele salarisontwikkeling van de werkne~ mert Daarnaast kunnen pensioenregelingen voorzien in een of andere vorm van inflatiebescherming van de ingegane pensioenent

Als een of meer van deze vormen van inflatiebescherming echter worden beperkt tot ~actievef deelnemers~ terwijl de aanspraken van werknemers die uit de pensioenregeling vertrokken zijn worden bevroren~ dan heeft dit een belangrijk effect op het pensioen van de mobiele werknemer~ Het verlies van het recht op inflatiebescherming leidt ertoe dat het pensioen in waarde zal dalen vanaf het moment dat de werknemer de deelname in de regeling heeft beëindigd~ ten opzichte van het pensioen dat hij had kunnen ontvangen als hij bij dezelfde werkgever was gebleven~~g

Opgebouwde pensioenaanspraken die resteren na een pensioenbreuk verliezen in de eerste plaats hun waarde~ als zij tot aan de pensioendatum niet meer worden geïndexeerd conform de algemene loonontwikkeling of de ontwikkeling van de prijzen~ ten minste voor zover de pensioenaanspraken van actieve deelnemers wel meegroeien met deze ontwikkelingent

Voorbeeld Q

Een Nederlands bedrijf heeft een pensioenregeling die werkt volgens de middelt loonsystematiekt Volgens deze regeling bouwen de werknemers ieder jaar een pensioenaanspraakop van I ~ ZSolo van het in datjaargenoten loon~ Zo In deze regeling worden de pensioenaanspraken van actieve deelnemers tot aan de pensioendatum geindexeerd conform de ontwikkeling van de prijzen~ De prijsinflatie bedraagt ~olo perjaart Een Duitse werknemer van IS jaar oud heeft J jaargewerkt bij het bedrijf en is daarna teruggekeerd naar Duitsland~ Zijn beginsalaris was fZS OOOt Ver~ volgens is zijn salaris iederjaarmet fSOO verhoogd~ In het laatstejaar van deelname bedraagt zijn salaris fZ Z OOOt Na S jaarheeft hij een aanspraakopgebouwd op een pensioen van f Z~I i~t perjaar~ die vervolgens niet meer wordt getindexeerdt Was deze pensioenaanspraak in de ZO jaar die de werknemer nog resten tot aan de pensioengerechtigde leeftijd wel steeds geïndexeerd met JQIo perjaar~ dan had het jaarlijkse pensioen van de werknemer f J iSS ~ ~ bedragent De pensioenaanspraak

daalt kortom ongeveer de helft in waarde~ ~zie tekening IIJ~

l I Stichting van de Arbeid lgHlt p~ S ~q en bijbehorende bijlage II ~ pt S~ai OPB IJHlt p ~ la en ZSc Pension Law Reform I IgS~ Vol~ II~ pt IgS~ M~

Zo In tegenstelling tot in eindloonregelingen~ worden de in eerdere dienstjaren opgebouwde aanspraken niet aangepast aan individuele salarisverhogingen~

Pensioen~ grondslag ~middelloon~ regeling~

ABCD verworven pensioenaanspraak ABEF waardeverlies

Dienstjaren

In eindloonregelingen verliest de werknemer tevens het recht op ~levensstandaard~ bescherming~ van de opgebouwde pensioenrechtent In eindloonregelingen worden reeds opgebouwde pensioenaanspraken tijdens de actieve deelname immers steeds aangepast aan het niveau van het laatstverdiende individuele salarist Het individuele salaris stijgt doorgaans met de leeftijd~ als gevolg van periodieke salarisverhogingen en promoties~ Eindloonregelingen bieden daarom meer dan een inflatiebeschermingt het doel van deze regelingen is het behoud van de levensstandaard van de werknemer na pensioneringtZ~ Zodra echter de deelname in een eindloonregeling voortijdig wordt beëindigd~ resteert een pensioenaanspraak die gebaseerd is op het laatstverdiende loon op het moment van vertrek uit de pensioenregeling~ Latere individuele salarisverhogingen die zich voordoen bij andere werkgevers worden niet meer in deze pensioenaanspraak verdisconteerdt Het uiteindelijke pensioen dat de mobiele werknemer zal ontvangen vormt geen afspiegeling van zijn laatste salaris voordat hij met pensioen ging~ Was de werknemer wel deelnemer gebleven in de pensioenrege~ ling~ dan was de opgebouwde pensioenaanspraak wel steeds aangepast aan de individuele salarisontwikkeling~ Eindloonregelingen worden daarom wel beschouwd als ~ in ieder geval relatief ~ onaantrekkelijk voor mobiele werknemersZZ~ omdat dezen feitelijk het belangrijkste voordeel ervan ~ een pensioen dat de individueel bereikte levensstandaard zoveel mogelijk behoudt ~ mislopent

I I VgI ~ Seres lgg I t pt bI

ZZ Vglt OPB lgHl ~ pt ZS~ Van Yperen IIH S~ p~ Lutjens IgSg ~ p ~ SSI~SS I

Voorbeeld S

Een Nederlandse werknemer heeft IOjaargewerkt in het Verenigd Koninkrijk~ van zijn ZSe tot zijn ~Set In de pensioenregeling van zijn Britse werkgever bouwden werknemers jaarlijks een aanspraak op pensioen op ter hoogte van IM van het laatstverdiende salaris ~eindloonregelingj~ Het eindsalaris van de werknemer bedroeg L~O OOO~ ~ ~ Na IO jaar heeft hij een aanspraakopgebouwd op een pensioen van fS OOO~ ~ Bij zijn nieuwe werkgever ~werkgever B J groeit zijn salaris naareen eindniveau van f ZS OOO~ ~ op bQjarige leeftijdt Was de pensioenaanspraak die hij had opgebouwd bij zijn eerste werkgever ~werkgever A J meegegroeid met de individuele salarisontwikkeling bij de nieuwe werkgever~ dan zou de werknemer een aanspraak hebben opgebouwd op een pensioen van fIZ SOO~ ~t Het verschil tussen deze twee bedragen is jaarlijks f Z SOO~ t ~zie tekening IIIJt

Tekening III PenI grondslag ~ ~eindloon~ regeling~ E _F ~ r r r r

~

L

A B C D WerkgeverA Werkgever B Dienstjaren

ABCD verworven pensioenaanspraak bij werkgever A ABEF pensioenverlies

ZA Instrumenten voor de reparatie van pensioenverlies

ZtQ~I Verwerving

Voor de reparatie van de gevolgen van wisseling van werkgever is de meest basale voorwaarde dat pensioenrechten daadwerkelijk worden verworven~ en niet vervallen bij het einde van het dienstverbandt De verwerving van pensioenrechten is ook een conditio sine qua non voor de toepasselijkheid van andere maatregelen zoals

indexatie en waarde~overdrachtt Immers~ vervallen pensioenrechten hoeven niet geïndexeerd te worden en kunnen evenmin worden overgedragen~ De verwerving van pensioenrechten kan zijn afgedwongen via ~wettelijkej regels die voorschrijven~ dat werknemers die ~ eventueel na een zekere periode van deelname ~ uit de regeling vertrekken~ hun pensioenaanspraken behouden~ Bovendien kan worden voor~ geschreven dat de pensioenaanspraken van een gewezen deelnemer op een evenredige wijze worden berekend~ Dat wil zeggen~ dat de pensioenaanspraken evenredig dienen te zijn aan de pensioenaanspraak die de werknemer zou hebben ontvangen als hij tot aan de pensioendatum bij dezelfde werkgever zou hebben gewerkttZ~

Z~atZ Samentelling van tijdvakken

Een andere manier waarop de verwerving van pensioenrechten kan worden versneld is door het in aanmerking nemen van tijdvakken die liggen vóór het aangaan van het dienstverband~ Als de werkgever de werknemer een pensioenregeling aanbiedt waarvoor een verwervings~ of een wachtperiode geldt~ kunnen de gevolgen van de toepassing van dergelijke perioden worden verzacht als de werkgever bij de vervulling van de wacht~ of verwervingsperiode tijdvakken in aanmerking neemt die liggen voor het aangaan van het dienstverband~za Het kan daarbij gaan om dienstjaren die zijn doorgebracht bij een vorige werkgever~ maar ook bijvoorbeeld om perioden van ~voor de betreffende baan relevante~ scholing~ Doordat voor de vervulling van de wacht~ of verwervingsperiode dergelijke tijdvakken in aanmerking worden genomen~ zal de werknemer de betreffende periode sneller doorlopen~

ZtQ ~ Indexering

Waardeverlies van pensioenaanspraken die een mobiele werknemer in een vorige dienstbetrekking heeft opgebouwd kan worden gecompenseerd via indexering~ Dit houdt in~ dat de tslapende~ pensioenrechten tot aan de pensioendatum worden aangepast aan de ontwikkelingen van lonen of prijzent Men kan daarbij aansluiten bij de algemene landelijke loonontwikkeling of de loonontwikkeling van de bedrijfstakt Ook indexering met een vast percentage is mogelijk~ of via toeslagen van een vast bedragt

Indexering kan onvoorwaardelijk zijn toegezegd~ maar kan ook worden onderworpen aan bepaalde voorwaarden~ bijvoorbeeld dat het fonds voldoende middelen moet bezitten om indexering toe te passen~ZS Indexering kan tevens aan een maximum ~bijvoorbeeld een maximumpercentagej worden gebondentZb De effectiviteit van indexering hangt sterk af van de wijze waarop dit geschiedt~

Is Vgl~ paragrafen J~S~l~j~ a ~Stlt J ~ en S~StI ~S~

Za Zie paragraaf S~StItZt

ZS Vgl~ bijvoorbeeld paragraaf S tS~Zt Zb Vgl~ par agraaf a~S~Z~

Uiteindelijk gaat het er uiteraard om~ of de toegepaste indexeri ng toereikend is om

waardeverlies te voorkomen ~

Voor gewezen deelnemers in eindloonregelingen zal indexe ring van de

opgebouwde pensioenaanspraken conform de algemene loonontwikkeling of de ontwikkeling van de prijzen vaak het verlies van het recht op Llevensstandaard~ bescherming~ van de opgebouwde pensioenrechten niet geheel compenseren ~ In eindloonregelingen worden de opgebouwde pensioenaanspraken tijdens de actieve deelname immers steeds aangepast aan individuele salarisverhogingent Daarbij gaat het niet uitsluitend om algemene salari sverhogingen~ maar ook om pe ri odieke salarisverhogingen en salarisverhogingen als gevolg van promoties ~ De individuele sala ri sontwikkeling heeft daarom meestal een steiler verloop dan de algemene loonontwikkeling of de ontwikkeling van de prijzentz~

Z atQ Waardetoverdracht Voorbeeld b

Een Engels onderdaan die enkele jaren in Nederland heeft gewerkt bij een softwarebedrijf wil terugkeren naarhet Verenigd Koninkrijk~ alwaar hij verwacht voortaan te zullen blijven~ Hij vindt een baan bij een computerbedrijf in Londen~ Vervolgens wil hij de pensioenrechten die hij bij zijn Nederlandse werkgever heeft opgebouwd overdragen naarhet pensioenfonds van het Engelse bedrijf Hij is van mening dat dit voor hem de meest aantrekkelijke oplossing is~ op die manier komen al zijn pensioenaanspraken in één handt Als hij de pensioenaanspraak laat staan in de pensioenregeling van de Nederlandse werkgever dan heeft hij pas recht op uitkering ervan als hij bS wordt~ De Engelse regeling heeft een pensioenleeftijd van bO jaar~ Echter~ volgens de Nederlandse pensioenwetgeving is overdracht van de waarde van pensioenrechten naar een pensioenfonds in het buitenland niet toegestaan~ tenzij met een speciale ontheffmgtzs Een volgend knelpunt is~ dat in Engeland en Nederland voor waarde~overdracht verschillende richtlijnen voor de actuariële berekening van de overdrachtssom enerzijds~ en de inkoop van pensioenrechten anderzijds worden gehanteerd~zfl

Een alternatief voor het behoud van de opgebouwde pensioenrechten in de pensioenregeling van de vorige werkgever is de overdracht van de waarde van de opgebouwde pensioenaanspraken naar de pensioenregeling van de nieuwe werkgevert De vorigewerkgever draagt de waarde van de pensioenaanspraken over aan de nieuwe werkgever~ en is daarmee van al zijn verplichtingen jegens de werknemer bevrijd~ De overdrachtssom wordt gebruikt om extra pensioenaanspraken in te kopen in de regeling van de nieuwe werkgever~ die daarmee als het ware de pensioenverplichtingen van de vorige werkgever overneemt~ Het is mogelijk dat de aanspraken in de nieuwe regeling op dezelfde manier worden berekend als de nog op

ZI VgL Pension Law Reform IggSt p~ lgbt

ZH Zie paragraaf IStjtat

Zg Zie paragrafen StStS etvt en a~S~J~ e v~~

te bouwen aanspraken in de pensioenregeling van de nieuwe werkgever~ waarna ze vervolgens op dezelfde manier worden aangepast aan individuele of algemene loonontwikkelingent Als pensioenaanspraken bijvoorbeeld worden overgedragen naar een eindloonregeling~ dan kunnen deze worden tvertaaldf in aanspraken op basis van de eindloonformule~ de werknemer verkrijgt dan een aantal Lextraf dienstjaren~ uitgaande van het aanvangssalaris van de werknemer~ Vervolgens worden de aanspraken aangepast aan de individuele salarisontwikkeling van de werknemer bij de nieuwe werkgevert Er wordt kortom back~service verleend over de pensioenaanspraken die de werknemer heeft verkregen op grond van de waarde~ overdrachtt Waarde~overdracht kan in theorie kortom zelfs het verlies van Ievensstandaardbeschermingl ~gedeeltelijkj compenseren ffie tekening IV~t

Tekening IV Pensioem grondslag _{K L i} ~eindloon~ ~ regeling~ AA rr B G I ~ c D

Werkgever A Werkgever B Dienstjaren ABCD verworven pensioenaanspraak bij werkgever A

GHIJ textra~ pensioenaanspraak bij werkgever B na overdracht

KLGH verhogingen van pensioenaanspraak

Het resultaat van waarde~overdracht hangt in de praktijk echter van zeer veel factoren af~ Belangrijk is in de eerste plaats hoe de waarde van de opgebouwde aanspraken wordt berekend~ en welke aanspraken wel en niet voor overdracht vatbaar zijn~ Vervolgens is van belang hoe de overdrachtssom wordt evertaalW in pensioen~ aanspraken in de nieuwe regeling~~o De onderlinge verschillen tussen pensioen~ regelingen maken het waarschijnlijk~ dat een werknemer in de nieuwe regeling niet hetzelfde aantal dienstjaren verkrijgt als hij tijdens zijn dienstverband met de oude werkgever had opgebouwdt Maakt de werknemer bijvoorbeeld een carrièresprong bij de overgang naar de nieuwe werkgever~ dan verkrijgt hij in de nieuwe regeling minder dienstjaren dan de werknemer in de oude regeling had~ Of waarde~overdracht werkelijk alle gevolgen van een ~pensioenbreW compenseert hangt kortom van de overdragende en overnemende pensioenregeling~ en de individuele situatie van de werknemer aft

so Idem vorige noott