EUR()PA EEN EENHEID?

(1)

Zaterdag 30 augustus 1958 - No. 504

Onze jongeren en het Hoger Onderwijs

(Zie pag. 3)

EUR()PA EEN EENHEID?

Het is een ijdele speculatie, zich te verdiepen in het oordeel dat later<: ge- slachten zich zullen vormen over de ontwikkelingen, die zich op allerlei gebied_ in o:ns tijd~

gewricht voltrekken. Deze ontwtkkelmgen m hun samenhang te overzien is eveneen~. voor ons, die er midden in staan, onmogeliJk, al zullen de meesten onzer wel een vaag vermoe- den hebben, dat er iets van een samenhang bestaat tussen allerlei verschijnselen, welke deze twintigste eeuw ons te aanschouwen geeft en die oppervlakkig gezien weinig of geen v~r

band met elkaar houden. Het kan toch met bloot toeval zijn, dat explosieve geb~u~ten!ssen

van staatkundige aard (de ver_schmvm~· m ~e

internationale machtsverhoudmgen) m tiJd samenvallen met feitelijke verwezenlijking van wat op het terrein der techniek tot _voor kort slechts mogelijk scheen in de fantasie van een Jules Verne (ruimtevaart, doortocht onder het Noord poolijs enz.) .

De overstelpende veelheid der verschijnselen, maar niet minder hun verscheidenheid, belem- meren onze kijk op het geheel. We kunnen het niet meer "verwerken", wat radio en pers ons dagelijks aan epatante ontwikkelingen v.oo~

. schoüJen. Als murw geworden onder al dit m wezen toch wel verbijsterende zijn wij geneigd het meest ongewone en ongehoorde als gewoon te aanvaarden, d.w.z. we nemen er nota van om een ogenblik later over te gaan ~ot wat voor ieder onzo· aan de orde van de ^{d2p· ,,.}

Dat we voor eigen levensbes'cd~. a~n die orde van de dag gebonden ZIJn IS een zegen, waarvan we ons terna~y.,rcmood bewust zijn. Menigeen zou vermoedeliJk tot volkom~n

levensontwrichting geraken, wanneer daar m~t

was het dagelijkse werk dat her-?- een~oud1g

niet toelaat, zich al te veel te verdiepen m wat zich dan zo al in onze tijd voltrel-:t. De boer ploegt - gelukkig! - voo~, onge.acht wa~ er in het Midden-Oosten, in Chma of m Washmg- ton gebeurt, ongeacht ook of er spoetnikG om onze aarde wentelen, ongeacht ook of er maan- raketten uiteenspatten, met al de gevolgen die het een zowel als het ander voor de wereld en dus ook voor onze eigen toekomst kan hebben.

Slechts de professionele specialist - hij zij staatsman of technicus - lijdt in ogenblikken van bezinning onder het besef dat hij voortdurend bezig is, stukwerk te verricht~n. Hem immers meer dan enig ander moet m zulke OO'enblikken wel drukken het gemis aan zicht

o~ een alomvattend verband, waarb~nnen _hij Zijn speciale taak verricht, ook al drmgt Zich het besef van zulk een verband zo nu en dan juist aan hem als denkend mens wel op: Want hij moge staatsman of J?an ~~r pure .~eten

schap, wijsgeer of techmcuG ZIJn, - hiJ ~eeft

slechts weinig kennis aangaande de geschiede- nis der menselijke beschaving nodig om te be-

gr~jpen, dat, hoe dan ook, in on~e werel~ alle_s met alles samenhangt. Dat ovengeus WIJsgen- O'e scholin(T onze hedendaagse specialisten al te

b b .. _

ATTENTIE!! ATTENTIE!!

Luistert vrijdag 5 september a.s. over de zender Hilversum 11 (298 m) van 19.25-19.35 uur naar

.. DE STEM VAN DE V.V.D."

zeer ontbreekt- en bovendien de hedendaagse wijsbegeerte te weinig eenheid vertoont om het levenspatroon onzer cultuur te _bep3;len,. ver- hoogt slechts de tragiek van de situatie, die we hier maar even aanduiden.

* • *

Integratie, op elk terrein, is meer ?az: een modebegrip c.nzer dagen. All~ gistn~gen

en alle felle tegenstellingen ten spiJt mamfe~

teert zich de internationale samenhang te dUI- delijk dan dat iemand die zou kunne~. lo~che

nen, hoe moeilijk telkens weer werkeliJke mte- gratie verwezenlijkbaar b~ij!~t. Daa~om te meer eist het begrip "integratie grondige ~n -yeel- zijdige bestudering, in elk ge~3;1 wa~rm mt~

O'ratie aan de orde komt. Politieke mtegrahe

~an Europa bijvoorbeeld . ~ e~. :"an hoe be- trekkelijk geringe bete~ems _1s ZIJ 1~ het geheel van de huidige wereldsituatle! - IS meer dan een politiek probleem alleen,· en dat moet telkens weer in herinnering gebracht worden, ook als degenen, die zich daarvoor inspann~.n. de culturele" kant ervan niet geheel voorbiJZien, getuige de cultuuruitwisselingen, die plaats

vinden. · . . d

Van Europese integratie als pohbeke noo - zaak is thans wel ieder doordrongen, op hoe- vele bezwaren men daarbij in de praktijk ook nog stuit. Dat zij - voorzover er ~et succes aan gewerkt wordt- nog tezeer r,ohbek_maak- werk blijft, ligt ten dele ongetWIJfeld hieraan, dat de volken van ons werelddeel er psycholo- gisch nog te weinig op ingesteld zij~, ten an- deren dele echter juist ook aan het feit, dat. ~et

nu eenmaal onmiskenbaar overwegend politieke verhoudingen zijn, die de ~~aatsliede~ tot integratie nopen. Maar zowel biJ de regermgen en haar organen als bij de bevolking leeft maar weinig het besef, waaraan eens Wilhelm II uiting gaf toen hij, wat pathetisch ~rop ~ees

(het was tijdens de Bokseropstand m Chma) dat het ging om de ~erdediging van E~ropa's

heiligste goederen, m de breedste zm des woords dus om Europa's cultuur.

Wat een halve eeuw geleden nog- en zeker uit deze keizerlijke mond - wat pathetisch aandeed, dringt zich in onze jaren intussen wel als een zeer reëel probleem aan ons op. Maar dit leidt op zijn beurt tot de vraag: bestaat er zoiets als een Europese cultuur, die ons het recht geeft van Europa al~ van een bove~ de tijdelijke omstandigheden mtgaande eenheid te spreken?

Het antwoord op deze vraag ligt nu echter minder voor de hand dan in Wilhelms tijd, deels omdat Europa door het IJzeren Gordijn (misschien voor goed) in tweeën gesplitst is, deels omdat het Westen" in de plaats is getreden van "E~ropa" en van dat westen het J?Oliti~ke

en economische zwaartepunt in Amenka hgt, met een eigen levensstijl, een eigen levenstem- po en levensaanpak en een eigen cultureel

aspect. , .

Reeds in vragen van Europa s defensie doet zich intussen de overweging gelden, dat iedere voorbereiding daarop gedragen moet worden door de wetenschap, dat men "heilige goederen" te verdedigen heeft. Dit roept de behoefte op aan bezinning op Europa's cultuur.

* • *

Het is in dit verband dat wij gaarne onze lezers wijzen op het werk van de Engelse historicus en cultuurfilosoof Cbris- topher Dawson: "The Making of Europe", in

Nederlandse vertaling verschenen bij de Uit- geverij Het Spectrum onder de titel: "De Schepping van Europa".

Het woord "Schepping" lijkt ons in dit ver•

band niet geheel adaequaat. Dit woord immers doet denken aan een daad, op een bepaald mo- ment des tijds bewust gesteld. Daarvan nu is hier uiteraard geen sprake en daarom ware het o.i. juister te spreken van de wording of van het ontstaan van Europa. Dit echter daarge- laten: het boek zelf is uiterst lezenswaardig voor ieder die zich nog eens goed rekenschap wil geven van de principiële vraag, die immers deze is; is er voor Europa een historische, cul·

turele, geestelijke basis aan te wijzen, een basis, die wat beter uit de verf komt dan de in haar algemeenheid toch altoos ietwat vage, waarop men zich gewoonlijk beroept, nl. die van Chris- tendom en Humanisme?

Wij achten het geen geringe verdienste, dat de (rooms-katholieke) auteur, die terecht de periode van de vierde tot de elfde eeuw onzer jaartelling beslissend acht voor Europa's ont-

staan in dit boek ook volle aandacht schenkt aan de niet-christelijke en niet-humanisti- sche factoren, welke het Europa van nu mede cultureel bepaald hebben, - in aanleg althans. Want het is duidelijk, dat een schil·

dering van het cultuurbeeld van het heden- daags Europa heel wat meer tinten verei~t dan de historicus die bij de elfde eeuw - m het kader van zijn plan terecht - halt houdt, op zijn palet kon aanbrengen. Welm~, wa.ar vele hoofdstukken uiteraard de ontw1kkelmg be·

handelen, die het Christendom op Europese bodem geaomen heeft (zij het niet zo~der. de inwerking te ondergaan van de ontw1kkelmg van het Christendom buiten Europa in de besproken periode) dragen die, waarin hij de invloed der barbaren en van de moslimse cultuur zowel als die der Vikings bespreekt, niet minder bij tot verheldering van ons inzicht in deze zeer ingewikkelde materie. Dat d~ schr. oo_k oostelijk Europa er voortdurend blJ betrekt ^IS voor het totaal-beeld even onontbeerlijk als het van belang kan zijn voor onze beoordeling van het huidige probleem "Europa".

Naar uitgangspunt en opzet historisch, is het boek in wezen op het actuele en op de toekomst gericht. Want de schrijver voor wie terecht het heden in 't verleden ligt, laat duidelijk reeds in zijn "woord vooraf" uitko- men, dat het hem gaat om Europa's toekomst, om ons aller toekomst. "Het herstel van Euro- pa - zo lezen we daar -- is een taak die geen enkele politieke partij en geen enkele ~taat ~p

~igen gelegenheid kan volbrengen. Niet.temm is het een kwestie van leven of dood voor Iedere man en vrouw die in Europa leeft - een zaak die zelfs van vitaler belang is dan de kwestie van arbeid en lonen, huisvesting en volksge·

zondheid waar we vandaag de dag terecht zo druk me~ zijn· want al deze zaken gaan uit van het bestaan v~n een duurzame sociale orde, en tenzij de losgelaten destructieve ~rachten in toom gehouden kunnen worden, IS er geen waarborg voor deze elementaire basis van het

sociaal welzijn." .

Wij weerstaan met moeite d~ ~eiging veel mt dit boek te citeren, zelfs de ne1gmg de opbouw van dit werk in grote lijnen aan te duiden, ~p·

dat de lezer zich althans een beeld van de m- (Vervolg op pag. 5)

(2)

\'l&UHEID EN DEMOCBATIIl 30 AUGUSTUS ~-PAG. Z

De komende wethoudersverkiezingen

Den Haag en Utrecht En de kansen ^ln^•

Op de eerste dinsdag van september - dat is dit maal dus op Z september a.s. -

•uilen in alle gemeenten de wethouders door de nieuwe raden worden gekozen.

dan, dunkt ons. historische gronden, waarmee het Binnenhof' schermt, geen rol. Met de verkiezingsuitslag heeft, zo zou men kunnen zeggen, de historie af- gedaan, of men dat nu prettig vindt of niet".

Over de stand va.n zaken in Amsterdam en Rotterdam is, inzonderheid in onze Am- aterdamse en Rotterdamse edliies, al eerder geschreven.

Thans het een en ander over Den Haag en Utrecht.

Jn Den Haag zal, zoals nu wel schijnt vast te staan, de frappante winst van f zetels voor de v.V.D. (welke van 7 op 11 zetels kwam) resulteren in een tweede wethouderszetel, waardoor wethouder Dettmeijer, wiens verkiezing verzekerd is, dan een geestverwant in het College van B. en w. naast zich zal krijgen.

* * *

W~i zullen op deze nuttige vóórdiscus- sie, welke zich nog enige tijd heeft voortgezet, nu vcrder niet ingaan, want inmiddels is vrijwel komen vast te staan, dat inderdaad de democratische spelregels in Den Haag zullen worden toe- gepast.

Wij schrijven: "zoals nu wel schijnt vast te staan", omdat de K.V.P., welke in Den Jlaa.g dan een veer zal moeten laten, aanvankelijk nog moeilijkheden scheen te zullen

maken. ,

Reeds in het "Algemeen Handelsblad" van 6 augustus betoogde de Haagse redacteur van dit ons geestverwante orgaan, da.t de V.V.D. zonder enige twijfel op democratische overwegingen recht op een tweede wethouderszetel zou kunnen doen gelden.

Op 21 augustus meldde "Het Binnen- hof" zelf reeds, dat ,,de indruk steeds sterker wordt. dat de K.V.P. een zetel zal moeten verliezen" en diezelfde avond meldde ook de Haagse redacteur van het "Handelsblad", dat het nu vrijwel zeker was geworden, dat de V.V.D.

in Den Haag een tweede wdhouders- zetel zou verkrijgen.

Het "Handelsblad" bracht in herinnering, dat het thans zittende Haagse college van B. en W. bestaat uit 2 P.v.d.A.- leden 2 K.V.P.-ers, 1 A.R. en 1 V.V.D.-er vertegenwoordigend (naar de vcrkiezin- gen van 1953) resp. 16, 10, 6 en 7 zetels.

De verhouding in de nieuwe, op 2 september optredende Raad is nu echter geworden: P.v.d.A. 15, K.V.P. 10, A.R. en C.H. samen 8 en de V.V.D. 11 zetels.

De verschuiving, aldus verder het

"Handelsblad", is zo groot, dat er eigenlijk in redelijkheid geen twijfel zou be- hoeven te bestaan over de samenstelling van het nieuwe college van B. en W.

Maar in de politiek is de redelijkheid a;oms ver te zoeken.

Gezien de uitslag van de verkiezingen zal het nieuwe college er naar onze op- vatting als volgt moeten uitzien: P.v.d.A 2, V.V.D. 2. K.V.P. 1 en Prot. C!1rist. te samen 1 zetel.

Op deze wijze geeft het college de beste afspiegeling van de uitspraak der kie- zers.

Bij deze samenstelling, zo stelde het

"Handelsblad" vast. zou de K.V.P. dus een veer moeten laten, ofschoon zij in percentages niet het grootste stemmen- verlies heeft geleden. De V.V.D. kan echter als tweede partij in de Haagse raad zeker aanspraak maken op een tweede wethouderszetel. temeer daar de katholieke invloed in het college van B. en \V.

toch nog bijzonder groot blijft. Immers,

~:owel de burgemeester als de gemeente- secretaris is katholiek en in het dagelijks bestuur der gemeente mag daar toch wel rekening mee worden gehouden.

Mocht de K.V.P. blijven vasthouden aan twee wethouders, dan zal zij, zo schreef genoemd blad in zijn artikel van 6 augustus, daarvoor de steun van de P.v.d.A. in elk geval nodig hebben, maar het blad was er (reeds toen) niet zo ze.

ker van, dat de P.v.d.A. die steun zou verlenen.

Tenslotte doelde het ,.Handelsblad" op de mogelijkheid. dat, wanneer de andere fracties de V.V.D. de haar toekomende tweede zetel zouden willen onthouden, de V.V.D. daarmede geen genoegen zou nemen en zich dan misschien wel eens geheel uit het college zou kunnen terug- trekken.

* ..

Merkwaardig was de reactie van het Haagse katholieke orgaan "Het Binnen- hof" op dit "Handelsblad"-artikel.

Het blad kwam betogen, dat de zaak toch niet zo gemakkelijk lag als de Haagse redacteur van het liberale blad meende en deelde als J:ijn overtuiging mede, dat de K.V.P. "ernstig rekening zou houden met historische gronden" en

"niet zonder meer te overtuigen zou zijn door het beroep van liberale kringen op eerbied voor de democratische spelregels",

Deze stelling en het daarop gebaseer- de betoog van het katholieke orgaan

STALEN

KANTOORMEUBELEN

GISOLAMPBN

werd niet alleen door het "Handelsblad", maar ook door "Het Vrije Volk" niet aanvaard.

Met in dit geval prijzenswaardige rea- liteitszin schreef het socialistische orgaan in zijn Haagse editie:

.,Het gaat er. zo komt het ons voo<, niet om of de P.v.d.A. in dit geval voorkeur heeft voor de K.V.P. dan wel voor de V.V.D., maar de vraag is alleen: wat zijn de consequenties van de verkiezingsuitslag, of men die nu aangenaam vindt

of niet.

"Het Binnenhof moge dan wel schrijven:: ,.Niemand kan, gelet op de ge.

meenteraadsverkiezingen, vanzelfspre- kend achten. dat de K.V.P. nu voor de liberalen het gelag moet betalen", het feit blijft. dat de V.V.D. met elf zetels in de nieuwe raad zal verschijnen en de tweede partij in grootte is geworden en de K.V.P. met 10 zete]s naar de derde plaats is verschoven. Er zijn nu eenmaal democratische spelregels, waaraan men zich dient te houden. En daarbij spelen

Verwacht wordt nu. dat ir. Van Lissa Nesse! (oud-K.N.P.-er, thans K.V.P.) de portefeuille van Wederopbouw zal blij-

ven beheren en dat de portefeuille van financiën - tot nu toe door de K.V.P.- er mr. Schürmann bezet - door de V.V.D.-er mr. Dankeiman zal worden overgenomen.

Zoals men weet, heeft mr. Dankeiman enige tijd geleden - tijdens de ziekte van wethouder Ddtmeiier - diens por·

tefeuille tijdelijk beheerd.

Tenslotte werd in de bladen van 24 augustus gemeld, dat de K.V.P.-fractie van de Haagse raad besloten had ir.Van Lissa Nesse! voor het wethouderschap kandidaat te stellen, waaruit dus indi- rekt kon worden opgemaakt, dat de K.V.P. zich bij haar zetelverlies heeft neergelegd, in de weteMchap, dat zij de

·

^@!l\₂^e.\!~öe

.

UlTSLUITEND: sI D lC ^--~"uT REcHT·.

FILMS - ROLLEN ZAKk~N·-'· ^PLASTICS^-.FLESSEN

Deze Burger

is helemaal in zijn sas dat wij nu weer gaan beginnen en dat iedereen, wien dit door het kiezersvolk en het beetje geluk zonder hetwelk niemand wel vaart in de wereld is gegeven, weer trappelend aan de sprint staat. De derde dinsdag in september wordt het startschot gelost en dan gaan ze allemaal weer regeren. Het leven is heerlijk!

Maar tevoren gaan wij de wethouders verkiezen en dat is óók een kluitje naar mijn zin, al is de spanning er al wel een beetje uit. De jongens voor achter de tafel met de burgemeester in het midden zijn reeds aangewezen en het grote, fijne, klokkende, verrassende element is er wel uit. Mijnheer Van Lissa Nessel wordt in Den Haag toch gekozen, ondanks het, mij beleende, feit, dat schrijver dezes daar tegen was.

Ik ken mijnheer Van Lissa Nessel niet persoonlijk, maar iedereen verzekert mij dat hij een aardige man is.

Ik kan dat niet beoordelen, maar ik vind hem bepaald niet een per·

soon om te zeggen: "Je weet precies wat je aan hem hèbt", iets wat ik voor zo'n hoge meneer eigenlijk toch wel een noodzakelijke eigenschap vind.

Meneer van Lissa Nessel heeft de laatste vijf jaren in een stuk of drie partijen gezeten, maar tenslotte is hij deemoedig weergekeerd tot Romme's Vaderhuis.

Echt helemaal standvastig kunt ge zo iets, ondanks alle uiteindelijke deemoed, moeilijk vinden, wat niet verhindert het wel ter dege slim te vinden, vooral als zo'n slimmerd het toch maar klaar speelt op zijn mooie, brede wethoudersstoel te blijven zitten. Doet u het hem maar ná.

Over Amsterdam ligt op dit ogenblik nog een mooie, opwindende, grauwe sluier van onzekerheid.

Amsterdam zorgt voor de schier-ondraaglijke spanning, waarin ik op dit ogenblik verkeer.

Six or seven - to be alderman, or hot to be alderman, that 's the question.

Ik zou het leuk vinden voor meneer Le Cavelier; dàt in ieder geval.

Wij zullen het gauw genoeg weten. En dàn, na Prinsjesdag, begint het wild geraas; hèt klimaat voor de behaaglijkheid van

tweede zetel. wanneer het op EJt~>mmen

aankwam. toch niet zou behouden.

$ *

*

Helaas liggen de kaarten, althans op het ogenblik dat wij dit schrijvE.n, voor zover wij weten in Ut re c h t minder gunstig en zou het er naar uitzien, dat daar K.V.P. en P.v.d.A. de V.V.D. bewust buiten het college willen trachten te houden.

Wij laten hier volgen, betgeen de Utrechtse correspondent van het ,.Alge- meen Handelsblad" daaromtrent op 19 augustus aan zijn blad meldde.

Deze correspondent schreef:

,.De V.V.D .. die met een winst. van drie zetels in Utrecht als de grote overwin- naar uit de stembusstrijd voor de ge- meenteraadsverkiezing trad, zal, ondanks het feit, dat zij met zes z·"tcls na de P.v.d.A. (16) en de K.V.P. (14) in de nieuwe raad de derde positie inneemt, geen wethouderszetel gaan bezetten.

Niet omdat de V. V.D. geen prijs zou stellen op deze wethouderszetel, maar omdat de beide grote partijen er niets voor voelen de huidige samenstelling van het wethouderskorps, dat thans bestaat uit 2 P.v.d.A .. 2 K.V.P. en 1 A.R.-wethouder, te wijzigen.

Het ligt voor de hand, dat de P.v.d.A.

en de K.V.P. die tezamen met hun 30 zetels de overgrote meerderheid' in ue uit 45 leden bestaande raad van Utrecht vormen. de kandidatuur van de huidige A.R.-wethouder. dr. J. de Nooy zullen steunen. ook al keert diens fractie ondanks de steun die zij bij de verkiezingen van de S.G.P. kreeg met 5 zetels in de nieuwe raad terug. In de oude raau bezetten A.R. en S.G.P. tezamen 6 zetels.

De V.V.D .. die de verantwoorddijkheid, welke het Utrechtse kiezerskorps haar bij de verkiezingen heeft opgel<'gd, ook in het college van B. en W. zeker wil aanvaarden. zal dus naar thans reeds met zekerheid moet worden uangena- men, ook in de nieuwe raad de opposi- tie vormen. waarin zij door de meerderheid wordt gedrongen.

Deze te verwachten gang van zalten in Utrecht wekt wel enige verwonde- ring, wanneer men slechts de cijfers laat spreken. Dan immers kan niet anders worden geconcludeerd dan dat áe V.V.D die met een aantal stemmen van meer dan 17.000 royaal zes zetels in de nieuwe raad behaalde. en daarmee ver boven de A.R.P. uitstak, die nog geen 14.000 stemmen verwierf en slechts dank zij een restzetel in de nieuwe l'aad met vijf man komt, een wethouderszetel toekomt. Dat dr. De Nooy moet worden gezien als de kandidaat van de Prot. Christelijke groe- pering ·in de raad, kan moeilijk worde11 aangenomen. gezien het feit, dat de C.H- fractie. die drie zetels bezet, zich meer- dere malen tegen zijn financiële beleid heeft verzet. Met de V.V.D. stemde de C.H.-fractie tegen de begroting voor 1958 De V.V.D. had wellicht een plaats in het college van B. en W. gekregen, wanneer het aantal wetbouders van vijf op zes zou zijn gebracht. Maar deze uitbreiding wijst.. de V.V.D. ten sterkste af.

Steeds heeft de V.V.D.-fractie in de Utrechtse gemeenteraad voor bezuini- ging gepleit en op die gronden ook tegen de begroting voor 1958 gestemd.

Deze in Utrecht niet noodzakelijke uitbreiding van het aantal wethouders is dus geheel in strijd met de door de

V.V.D. in de gemeenteraad gevoerde politiek. Zoals de zaken nu staan moet dus worden aangenomen, dat de P.v.d.A. en de K.V.P. de V.V.D. bewust buiten het college van B. en W. wensen te houden, en dat deze partijen geen rekening wensen te houden met de wel zeer spectacu- laire winst. die de V.V.D. bij àe VP.rkic- zingen heeft behaald."

SIMPLUS

BRANDBLUSSERS

Offlcii!el aoedgekeurd Talrijke attesten.

Veel meer waard dan de kostpriJs!

SIMPLUS N.V.

DORDRECHT

(3)

VRIJHEID EN DEMOCRATIE 30 AUGUSTUS 1958 - PAG. 3

Onze JOngeren ^• ^en het Hoger Onderwijs

Belangwekkende gedachten van mr. H. van Riel

Mr. H. van R ie 1, lid van de Eerste Kamer en vice-voorzitter van de V.V.D., hield op vrijdag 22 augustus een radio- rede over het Hoger Onderwijs.

Wegens het grote belang van het door hem aangesneden onderwerp, dat hij ook in de Eerste Kamer reeds ter sprake bracht, laten wij gaarne het door onze geestverwant gesprokene hier woorde- lijk volgen.

Degenen onder U, die ons het genoegen doen regelmatig naar onze uitzendingen te luisteren, weten dat wij ons steeds bepalen tot een of ander politiek actueel onderwerp. Wij zijn daartoe wel genoodzaakt, omdat de Regering zo weinig zendtijd tot onze beschikking stelt, helaas maar 10 minuten in de veertien dagen. Vaak zouden wij wat dieper willen ingaan op moeilijke kwesties, maar daar moet men tijd voor hebben. Een heel enkele keer is daar echter wèl eens gelegenheid voor.

Vanavond wil ik daarom proberen een kwestie met U te behandelen, die héél belangrijk maar zeker niet eenvoudig is.

Het gaat om niet meer of minder dan de toekomst van ons hoger onderwijs.

Dat vraagstuk raakt ons allen, vooral ook degenen die zelf tot hun spijt misschien alleen lager onderwijs genoten hebben, en zelfs die Nederlanders, die niet het voorrecht hebben eigen kinderen te .mogen groot brengen.

Wij weten, dat het leven steeds inge- wikkelder wordt. Honderd jaar geleden bijvoorbeeld hadden wij wel knappe ingenieurs nodig om locomotieven te ontwerpen en stoomschepen. Om grote aan- tallen echter ging het in die tijd nog niet.

Nederland had immers nog maar één derde van de inwoners die het nu heeft - zowat 4 miljoen - en een groot deel van de bevolking was in het toen nog eenvoudige boerenbedrijf werkzaam.

Nu hebben wij bijna 12 miljoen land- genoten, die het steeds beter behoren te krijgen. Dat betekent, dat Nederland een industrieland moet worden, en over on- eindig veel meer ingenieurs moet be- schikken dan 20 of 30, laat staan 100 jaar geleden.

En luisteraars, denk ook aan de medi- sche verzorging. Iedereen weet langza-

merhand, dat als bijvoorbeeld het gebit van onze schoolkinderen tijdig onder handen wordt genomen de volwassenen later minder last van hun tanden en kie- zen zullen hebben. Er zijn te weinig tandartsen!

Ook het middelbaar onderwijs vraagt steeds meer leerkrachten, en dan bij voorkeur aan de universiteit gevormden.

· Allesbeheersend is daarnaast het vraagstuk van de internationale concur- rentie, niet alleen economisch maar ook

MR. H. VAN RIEL

die, als thesaurier van de Nederlandse inzending op de Expo, zojuist een hoge Belgische onderscheiding heeft ont- vangen, n.l. het Commandeurschap in de Orde van Leopold II.

politiek. In het Westen immers moeten meer mensen naar de universiteit gaan dan achter het ijzeren gordijn. Zorgen wij daar niet voor, dan raken wij bij de Russen achterop, en dat zou het einde van de vrijheid betekenen, en van ons bestaan als volk.

Wanneer U over het bovenstaande even wilt nadenken zult U met mij eens zijn dat het volstrekt nodig is, dat alle groepen van het Nederlandse volk hun bdijrage aan mensen leveren. Dat is nationale noodzaak.

Bovendien is het sociaal onrechtvaar- dig om jongens en meisjes met een goed verstand en doorzettingsvermogen uit te sluiten van het hoger onderwijs Of omdat hun ouders geen geld hebben Of omdat de huiselijke omgeving het moeilij- ker maakt hoger onderwijs met kans op succes te volgen.

Het is niet alleen een geldkwestie, al speelt die een grote rol. Wie immers uit een gezin komt, waar de ouders of één van beide ouders met de geest van de universiteit bekend is, heeft het al dadelijk veel gemakkelijker. Van kind af aan heeft hij over allerlei dingen om zich heen horen spreken van een achtergrond van academische ontwikkeling uit, op een manier, zoals aan universiteiten zaken worden behandeld. Of, om het anders te zeggen, zijn scholing is van jongs- af een beetje in de theoretische richting geweest. Zijn de ouders alleen in de praktijk van het leven gevormd, dan mist hij dat voordeel, om maar iets te noemen. Dat het kind minder hersens heeft, volgt daaruit volstrekt niet.

Ook zijn er jonge mensen, die pas op den duur geschikt voor de universiteit worden, als zij wat ouder zijn, dus niet op hun 18de maar op hun 20ste bijvoorbeeld.

Voor deze groepen zou men er aan kunnen denken ze wat meer steun en ook wat meer leiding te geven dan onze universiteiten als regel doen.

.. • *

Mag ik U eens in overweging geven of het niet verstandig zou zijn de jonge mensen, die dat zelf willen - ik leg daar de nadruk op - de kans te geven in eigen huizen onder leiding samen te zijn, om daar als het ware te 1 e r e n stude- ren? Op den duur moet ieder academisch gevormd mens de volledige vrijheid waard zijn, maar het is èn billijk èn nodig om onze kinderen behulpzaam te wezen bij het vinden van de rechte weg naar de vrijheid. U kq.nt het geloven of niet, maar wij hebben over enige tien- tallen jaten in Nederland een veelvoud aan academici nodig van wat wij nu hebben. Daarom is het probleem zo ontzet- tend belangrijk.

Er zullen ook wel andere wegen zijn dan degene die ik aangaf. Maar ik wilde mijn denkbeeld toch niet aan U onthouden. Misschien vindt U dat er iets in zit, en gelukkig kreeg ik van allerlei kanten . al instemming met mijn plan. Om mijn betoog voor onderwijsmensen nog iets te verduidelijken: ik denk aan iets in de geest van de Amerikaanse Colleges, maar natuurlijk aan Nederlandse omstandigheden aangepast. Zeker zullen wij in de toekomst veel meer beurzen ter beschikking moeten stellen dan nu gebeurt. Steeds meer studenten zullen

ook huizen moeten vinden om in te wonen.

Daarnevens hebben het Oosten en Zui- den van het land recht op eigen universiteiten. Daar zal de Regering aandacht aan moeten geven!

Houdt men nu zo'n liberaal betoog terwille van het hoger onderwijs voor brede groepen van ons. volk, dan zeggen de socialisten dadelijk: Hoe moet dat betaald worden? Gij liberalen wilt immers de belastingen verlagen, en hoe kan dat dan? Hoe rijmt zich het een met het ander? Wel, dames en heren, het antwoord op die vraag is voor de praktisch denkende liberaal helemaal niet z•

moeilijk. Het stichten van nieuwe uni•

versiteiten en het ontwerpen van de daarbij passende onderwijssystemen is een zaak die jaren vraagt! Het hoeft ook niet overal tegelijk te gebeuren. Dat kan trouwens niet. Er moeten eerst voldoende nieuwe mensen komen met geschikt•

beid voor hoogleraar!

* • •

Alle slechte dingen gaan voorbij! Ook de economische terugslag van dit ogenblik. Over enige tijd zal van jaar tot jaar weer een stijging van ons nationale inkomen optreden. Uit die stijging kan de verbetering en uitbreiding van ons hoger onderwijs worden betaald. En tevens kunnen de belastingen voor de Neder- landers individueel verlaagd worden, omdat door de stijging van het nationale inkomen de totale opbrengst van de belastingen toch flink toeneemt. Het is maar een kwestie van afwegen. Ik vind het als liberaal aangewezen, iedereen de kans te geven op goed hoger onderwijs in voor haar of hem geschikte vorm. Dan krijgen meer jongens en meisJeS een flinke kans, en zo beleggen wij onze wel- vaartsstijging het beste. Op die manier handelen wij verstandiger dan door nu te gaan praten over uitbreiding van de kinderbijslag, of te snel de werkweek van 5 dagen in te voeren. Wat het zwaarste is moet het zwaarste wegen en voor de vooruitstrevende liberaal wegen de jeugd en de toekomst het zwaarst.

Dat is o n z e kracht, en de bron van ons

succes! .. ..

*

TE KOOP OF TE HUUR GEVRAAGD in oostelijk deel van Overijssel

HUIS MET TUIN,

e.v.t. in ruil aangeb. huis met tuin ta Amersfoort.

Brieven onder letter R, Bureau Vrijheid en Democratie, Postbus 43, Amersfoort.

'rl'\l'rl"rr'.·.···-·.·.·.-.·.·.·.·.-"

OP VOLLE TOEREN

De geijkte vakantiemaanden juli en augustus zijn al bijna voorbij als ik dit korte artikel over organisatie en activiteit van onze partij neerschrijf.

De maand september staat voor de deur. Dat betekent, dat het politieke leven weldra weer in volle omvang zal beginnen.

Allereerst voor alle gemeenteraden van ons land, waar op 2 september a.s. de wethoudersverkiezingen plaats vinden, maar ook verder in de verschillende politieke partijen, waar vergaderingen en bij- eenkomsten weer belegd zullen worden om doel en streven van deze partijen uit- een te zetten. Zo zal het ook gaan met onze partij, de V.V.D. Zij zal dat dit jaar doen in het besef, dat haar aanhang be- duidend groter is geworden en dat - zoals ik een vorige keer reeds schreef - dit gevolgen met zich medebrengt voor organisatie en activiteit van onze partij. Die gevolgen heeft het Dagelijks Bestuur van onze partij al besproken en zij heeft de

consequentie getrokken van de uitslag van de verkiezingen. Dat heeft geleid tot een verdubbeling van de kantoorruimte in het pand aan de Koninginnegracht, waar wij nu, behalve over de eerste verdieping, ook over de lokalen op de begane grond de beschikking hebben gekregen. Ook zijn er enkele nieuwe krachten aan het personeel van het secretariaat in verband met de toegenomen administratie en correspon- dentie toegevoegd, zodat wij hopen op deze wijze de zeer sterk toegenomen arbeid op het secretariaat het hoofd te kunnen bieden.

Om de activiteit van onze partij op te voeren, wordt op 13 september a.s. de Commissie voor de Tweede V.V.D.-Dag, die op 12 september 1959 in Den Haag gehouden zal worden, te Utrecht geïnstal- leerd.

Verder vindt in overleg met de Vereni- ging van Staten- en Raadsleden van onze partij op 27 september a.s., eveneens te

Utrecht, een vergadering plaats van de raadsleden van grotere gemeenten, waar de gemeente-begrotingen besproken zullen worden en heeft op I I oktober a.s. een vergadering te Amsterdam plaats van de leden van de Provinciale Staten.

Op 18 oktober a.s. volgt een vergadering van de partijraad te Den Haag, terwijl op 29 en 30 november a.s. in Woudschoten een speciale conferentie belegd zal worden over gemeentelijke zaken, juist met het oog op de vele nieuwe raadsleden, die in verschillende gemeenten van ons land voor verschillende partijen zijn gekozen.

Men ziet hieruit, dat er veel werk verricht zal worden en dat als het ware onze partij-machine op volle toeren gaat draaien met ingang van september. Dat daarbij alle leden van onze partij zullen medewerken om te zorgen voor voldoende olie voor de machine is mijn oprechte wens.

D. W. DETTMEIJER