Afl. 13/14 - oktober 2020
754 On der ne mings recht 2020/133
Naar een EUwitwastoezicht
houder en EUwitwasrulebook
On der ne mings recht 2020/133
In mei 2020 heeft de Europese Commissie een actieplan openbaar gemaakt voor een alomvattend EU-beleid voor de preventie van witwassen en financieren van terrorisme (AML/CFT).1 De Commissie schrijft in haar mededeling dat
zij vastbesloten is om binnen de EU en in de rest van de wereld witwassen en financieren van terrorisme te be-strijden.2 De afgelopen dertig jaar heeft de EU een
uitge-breid regelgevend kader gecreëerd voor de preventie en bestrijding van witwassen en financieren van terrorisme.3
De Commissie merkt evenwel op dat er een toenemende consensus is dat dit kader aanzienlijk moet worden verbe-terd. Grote verschillen in de manier waarop het regelge-vend kader wordt toegepast en ernstige lacunes in de handhaving van de regels moeten worden opgelost.4 Dit
betreft onder meer een betere uitvoering van de bestaan-de regels, een meer gebestaan-detailleerd en geharmoniseerd rule-book, hoogwaardig en consequent toezicht, interconnec-tie van centrale registers van bankrekeningen en een sterker mechanisme voor de coördinatie en ondersteu-ning van de fi nan ciële-inlichtingeneenheden (FIE). Het Eu ro pees Parlement en de Raad delen dit standpunt.5
1 Mededeling van de Commissie inzake een actieplan voor een alomvattend EU-beleid voor de preventie van witwassen en financieren van terrorisme (2020/C 164/06).
2 Zie Mededeling p. 1.
3 De recente aanpassingen aan de regelgeving strekken ertoe het EU-kader voor de bestrijding van witwassen en financieren van terrorisme te ver-sterken. Het gaat onder meer om wijzigingen die de vijfde anti-witwas-richtlijn invoerde in de vierde anti-witwasanti-witwas-richtlijn, zoals een uitgebreider mandaat voor de Europese Bankautoriteit, nieuwe bepalingen voor de controle van liquide middelen met ingang van juni 2021, wijzigingen aan de richtlijn kapitaalvereisten, nieuwe regels voor de toegang tot fi nan ciële informatie voor rechtshandhavingsinstanties en een geharmoniseerde definitie van strafbare feiten en straffen op het gebied van witwassen. Daarnaast heeft de EU een nieuw en uitgebreid stelsel voor de bescher-ming van klokkenluiders ingesteld, dat tegen december 2021 moet zijn omgezet en dat de bestaande regels uit de vierde anti-witwasrichtlijn op dit punt aanvult.
4 In haar mededeling ‘Naar een betere toepassing van het kader voor de be-strijding van het witwassen van geld en het financieren van terrorisme’ en de bijhorende rapporten van juli 2019 zette de Commissie de maat re-gelen uiteen die nodig zijn voor een alomvattend EU-beleid voor de pre-ventie van witwassen en financieren van terrorisme. Zie hierover ook H. Koster, ‘Towards better implementation of the European Union’s anti-mon ey laundering and countering the financing of terrorism framework’,
Journal of Mon ey Laundering Control 2020/23(2), p. 379-386.
5 In zijn resolutie van 19 september 2019 riep het Eu ro pees Parlement op tot meer impulsen voor initiatieven ter versterking van de AML/CFT-acties op EU-niveau en voor de snelle omzetting van EU-regels door de lidstaten. Op 5 december 2019 keurde de Raad Eco no mische en Fi nan ciële Zaken conclusies goed over strategische prioriteiten voor AML/CFT en nodigde hij de Commissie uit om verder na te gaan welke maat re gelen het be-staande kader kunnen versterken. Zie Resolutie van het Eu ro pees Parlement van 19 september 2019 over de stand van zaken ten aanzien van de ten uit voer leg ging van de anti-witwaswetgeving van de Unie (2019/2820(RSP)) alsmede Conclusies van de Raad van 5 december 2019 over de strategische prioriteiten inzake de bestrijding van het witwassen van geld en terrorismefinanciering (14823/19).
Nagestreefd wordt onder meer een geharmoniseerd rule-book en een toezichthouder op het niveau van de EU die nauw samenwerkt met be voeg de na tio na le autoriteiten, om ervoor te zorgen dat het toezicht binnen de eenge-maakte markt van hoge kwaliteit en consistent is. Dit moet worden gecombineerd met het opzetten van een EU-mechanisme voor ondersteuning van en coördinatie met FIE’s, dat hun doeltreffendheid en de interconnectie met de na tio na le centrale registers van bankrekeningen versterkt, waardoor de grens over schrij dende toegang tot informatie over bankrekeningen voor rechtshandhavings-autoriteiten en FIE’s wordt versneld. In het actieplan van de Commissie wordt uiteengezet hoe de Commissie deze doelstellingen wenst te bereiken. Hierbij wordt uitgegaan van zes pijlers: i) de effectieve toepassing van het be-staande AML/CFT-kader van de EU verzekeren; ii) één AML/CFT-rulebook voor de EU; iii) AML/CFT-toezicht op EU-niveau; iv) een ondersteunings- en samenwerkings-mechanisme voor FIE’s; v) handhaving van EU-strafrechtbepalingen en informatie-uitwisseling; en vi) versterkte in ter na tio na le dimensie van het bestaande AML/CFT-kader van de EU. Er wordt nog nagedacht over de exacte vormgeving van de EU-witwastoezichthouder. In dat kader wordt opgemerkt dat in de huidige eco no-mische context er veel voor valt te zeggen om het toezicht te financieren met bij dra gen van de entiteiten uit de parti-culiere sector waarop toezicht wordt uitgeoefend. Ook wordt nog nagedacht of deze toezichthouder bepaalde be-voegdheden moet krijgen om toezicht te houden op en ondersteuning te verlenen bij de ten uit voer leg ging van het bevriezen van tegoeden in het kader van beperkende EU-maat re gelen (sancties) in de lidstaten.
Om te uiteenlopende interpretaties en toepassingen van de regels te voorkomen, zouden delen van de witwasricht-lijnen kunnen worden omgevormd tot een verordening, met rechtstreeks toepasselijke bepalingen, zo volgt uit het actieplan. Daarbij zou het ten minste moeten gaan om be-palingen inzake de lijst met meldingsplichtige entiteiten, vereisten inzake cliëntenonderzoek, interne controles, meldplichten, en bepalingen inzake registers van uitein-delijk begunstigden en centrale mechanismen voor bank-rekeningen. Blijkens het actieplan moet er ook worden nagedacht over de vraag of en in welke om stan dig he den witwassen en financieren van terrorisme kunnen leiden tot de verklaring dat de bank faalt of waarschijnlijk zal fa-len, en mogelijk tot de afwikkeling van een bank in het ka-der van de Richtlijn herstel en afwikkeling banken6 of tot
de liquidatie volgens de normale insolventieprocedure en de noodzaak om de de po si tohouders te vergoeden.
7 Richtlijn 2014/59/EU van het Eu ro pees Parlement en de Raad van 15 mei 2014 be tref fen de de totstandbrenging van een kader voor het herstel en de afwikkeling van kre diet in stel lingen en beleggingsondernemingen (PbEU L 173 van 12 juni 2014, blz. 190).
Afl. 13/14 - oktober 2020
On der ne mings recht 2020/134 755 Ik meen dat voor een Europese witwastoezichthouder en
een EU-witwasrulebook zeker wat valt te zeggen, nu dit voor meer harmonisatie zal zorgen. Het is nu afwachten op de verdere im ple men ta tie van het actieplan. Kortom, wordt vervolgd.
Harold Koster
De BlockchainBased Lim it ed
Liability Company
On der ne mings recht 2020/134
Sinds 1 juli 2018 is het in de Ame ri kaanse Staat Vermont mogelijk om een Blockchain-Based Lim it ed Liability Company (BBLLC) op te richten.1 De BBLLC is gebaseerd op
de rechtsvorm van de Lim it ed Liability Company (LLC). De reguliere LLC is in de VS in de jaren zeventig van de vorige eeuw ontwikkeld in de staat Wyoming. Toen in 1996 dui-delijkheid ontstond dat voor belastingdoeleinden in be-ginsel sprake was van een trans pa ran te rechtsvorm, leidde dit tot een enorme toename van het aantal LLC’s in de VS.2
Het voordeel van een lim it ed liability company is de be-perking van aan spra ke lijk heid van alle vennoten gekop-peld aan een flexibele managementstructuur.3
Een BBLLC naar het recht van Vermont is een (gedeelte-lijk) geautomatiseerde (of gerobotiseerde) LLC met rechts-per soon lijk heid.4 Een geautomatiseerde of gerobotiseerde
organisatie wordt ook wel aangeduid als een ‘decentrali-zed autonomous organization’ (DAO). Een der ge lij ke orga-nisatie wordt gerund door regels gecodeerd als computer-programma's, deze noemt men ook wel smart contracts.5
De regels die een DAO gebruikt om transacties en pro-grammaregels op te slaan, worden toegepast met behulp van blockchain. Een voorbeeld van een DAO is een ge-meente die be sluit om een taxionderneming met zelfrij-dende au to’s voor haar burgers op te zetten, waarbij een algoritme bepaalt wanneer het tijd is voor onderhoud. Dit
1 Zie 11 Vermont Stat. Ann. § 4171-4175.
2 Zie M. van Olffen en J.M. Blanco Fernández, Rechtsvorm en gebruik van
LLP’s en LLC’s, Kluwer 2007, p. 51. Zie over de LLC ook I.S. Wuisman, Een Nederlandse per so nen ven noot schap met beperkte aan spra ke lijk heid: wen-selijk?, Kluwer 2011, par. 4.5.
3 Dat biedt ook zekerheid, omdat als par tijen met behulp van blockchain transacties aangaan, dit kan leiden tot aan spra ke lijk heidsissues die nog niet uitgekristalliseerd zijn. Zie hierover R.A. Schwinger, ‘Blockchain Law: Liability rumblings along the blockchain’, New York Law Journal, 16 Juli 2019.
4 dOrg, BBLLC was in 2019 de eerste DAO in de VS die gebruikmaakte van de nieuwe rechtsvorm. Zie voor de operating agreement:
https://lib.openlaw.io/web/default/tem plate/bbllc-dao%20-%20vermont. 5 Zie hierover J. Naves, ‘Smart contracts, Voer voor juristen?’, Onderneming
en Financiering, 2018/4.
algoritme zou ook de organisatie kunnen aansturen.6
DAO’s kunnen opereren zonder centraal management. In plaats daarvan wordt de organisatie dan digitaal met be-hulp van blockchain aangestuurd door aan deel houders en/of andere stake holders of zelfs geheel digitaal.
De interne gov er nance van een BBLLC mag geheel of deels gebaseerd worden op blockchaintechnologie. Daartoe is onder meer in de wet vastgelegd dat de ‘operating agree-ment’ van de BBLLC de stemprocedureregels dient te be-vatten, en dat hierbij gebruik mag worden gemaakt van smart contracts gebaseerd op blockchaintechnologie. Hiermee kunnen voorstellen van ‘managers, members, or other groups of participants in the BBLLC’ worden afge-handeld voor aanpassingen van het software system of protocol of beiden en andere wijzigingsvoorstellen voor de BBLLC ‘operating agreement’ of enige andere gov er-nancekwestie of met betrekking tot de activiteiten binnen het doel van de BBLLC. Voorts mag een BBLLC op basis van de wettelijke regeling gebruikmaken van elk redelijk algo-ritme om registers bij te houden en om hiervan gebruik te maken voor vereisten, procedures en processen ‘for con-ducting op er a tions, or making organizational de ci sions on the blockchain technology’ die worden gebruikt door de BBLLC.
De Vermont Blockchain-Based Lim it ed Liability Company betreft mijns inziens een belangrijke innovatieve ontwik-keling onder meer omdat voor de stemprocedureregels gebruik mag worden gemaakt van smart contracts geba-seerd op blockchaintechnologie. Het lijkt de moeite waard om te bezien in hoeverre een der ge lij ke benadering navol-ging in Nederland verdient.
Harold Koster
6 Zie N. Burridge, ‘Artificial intelligence gets a seat in the boardroom’,
Nikkei Asian Review (on line), 10 mei 2017.
