,1 KON. INSTITUUT .^ ^^'j VOOR TAAL-, LAND- '• ^ ^ ^ :
EN VOLKENKUNDE
fi w^
r:r
I) Men zie <le HereTcënm^ en. concfösie bp h\i.;
4 van mr. C. Th. van Deventer's ..Overzicht den ec&nomischen toestand der inlandsche;
v.an vel 11 vn.^11 v j v - w i i v ^ . . ' * " .
k'Vülking- van Java CB Madocia ., Redding odië
A KON. INSTITUUT
VOOR TAAL-, LAND- EN VOLKENKUNDE
Ilct a r t i k e l vnn den heer 1'. iJrooshooft, voor- k o m e n d e m „ D e Telegraaf" van 27 J u n i , o n d e r het o p s c h r i f t : ..Hor Indie g^^red wordt" geeft mij. a a n l e i d i n g d a a r ccn a r t i k e l t j e t e g r n o v e r ic
^^tellcn met 'het opschrift: „ H o r Indiü n i e t « -
Tcd wordt . '^
.T"dic d a n , Avordt stellig niet gered d o o r al(cr- Ic, bcdillcn op het beleid van onzen tegrn^V&.r- digon landvoogd. Zit er v e r b a n d tusschen de g r a m s c h a p van den hc:'r P . H.. o u d - r e d a c t e u r
\ a n ,. )c I^ocomoticf cn de k o r t e l i n g s ' p l a a t . l a i T s " " ^"J''''^"S ^'''" den tegenwoordige^, titu^
nc heer Van Heutsz heeft het d a n Iji, den h e e r ooshoo t al heol e r g verkorven, doch een kl 'i- 110 kiitK'k op zij'n k.-itiek is stelli-r nwl mi plaatst t e m e e r , o m d a t het g r o o ^ ' ^il 4 o "
bekend met tndië a l . het ,s, me-esta . 0 d t ; n -
S ' : ^ . 1; f ""''""'"* ™"'^^-<''- «-dé, in of Ja^ it ''"''' ''' "'™'" "^ ''^^ '^°^'J'- '^^'""-
Óe 'heer P. B. vindt het v e r s . h r i k k e b i k d-,t van « p r a h een uitvoerrecht .,,1 wo ce ' i.d
\ e n , terwijl di<: urtvoerheffing, als ^an .00 , u . n.R^ander u i t v o . n m i k e l . 2 e e ' r : i t i o i '
< . i < ; n n ^ d ; : ! j : ! c ; S e , ^ ^ ^ ^ - - , ; ^ - i ^ ' - " ' ^ ' ^ ' . ' ' -
d r u k k ™ " ' ^ ' ^ het den k l e i n e n ^ n a n te . e e r . , 1
;;' ^ ™''^^''''y''-'f f'^ff-n het uitvoerrecht te -
^ ' I i f d k is tevens h e t a r g u m e n t tegen p u n t 3 ,
üu ^c<_u sii. allerlei p r o d u c t e n op tt-
(;a e e n s het lijst e n a van de lndi>c he trctiu J t ^ M s t : « t e r l > n g - en zie dan - . . s ol v:m de
u è m a a k t e zoete vvrnstjes m e t iets m c . i den r.
cus m a g toevallen. H e t k o m l my voor van u •
U^rmerkwaardig, dat steeds de ""™J<= ;"
heW van een belasting wordt aan^ge oonc om d a t die zal m o e t e n worden verhaald op den f k l e f n e n m a n " , a l heeft d'ie er nrets mee uU- ' ' " m t ^ ' s p r i n g t vooral duidelijk in het oog wan- n e S ^ d f h e ^ Brooshooft beweert, dat u , ^ - - r e c h t op p e t r o l e u m en gasoline den U c m c n
^ „ v-l ireffen D i t is gewoon belachelijk.
™ ^ > k J e m e i ^ n heeft met den uttvoer v a n p e - t r o l e u m en gasoline n i e t s u i t s t a a n d e .
W e l de „ K o n i n k l i j k e en D o u l t s e h e pel . l e u m - m a a t s c h a p p i j c n . -Maar ik verwijs u a « e n a a r 'het fondscnlijstje en stel u nog u ns de zelfde v r a a g betreffende h e t zoele wuistjt. /.o. k e c h t e r ditnrat.l onder d e r u b r i e k „.Petroleum-
O n d e r n e m i n g e n ' . K„i.,^t;ii W a t de diverse i n k o m s t e n - ol patentd)elas m-
gen betreft, door den hc<'r P. H. g e n o e m d (du.
op . b e d i e n d e n , slacht, vuurwerk < ' • " • • ; ' ' ' • ; h e e r V B. n o e m t , zijn te o n b e d u i d e n d om er liij stil te s t a a n ) , deze zijn alle .stellig t<; billijken.
D e h e e r P B . t e e k c n t dit tusschen h a a k j e s trouwens zelf rcc-ds aan bij een b e l a s t i n g voor de • i n l a n d s c h c b e v o l k i n g van Atjeh. W a a r o m d a n niet voor d e i n l a n d s c h c b e v o l k i n g van d e - a n - dere b u i t e n b e z i t t i n g e n ?
Zoo bijv. OP S u m a t r a ' s W e>tkust. \\elisNvaai.
zal d e i n n i n g v a n een belasting ,ald;,aar doo, c i e e n a a r d i g e f a m i l i e v e r h ü u d i n g e n e<'nige moe,- lijkheden m e e b r e n g e n , welke e c h t e r , n a a r meir mij van bevoegde zijde verzekerde m e t overwe- gend zijn. D o c h ze b r e n g e n behalve d e batMi n o g het voordeel mee, d a t zij den inlan< e.r uit zijn indolentie w,akker s c h u d d e n en aan den .ar- beid zetten. . , ,
Zulk een belastin-g is jutst de l)este " ü'-e " m d e 4 e c h t e , r o n d l u i e r e n d e elemcnt<-n onder de m- lan-dcrs t e ' o n d e r k e n n e n van de nijvere m c e r d c i - hcid E e n i g e g u l d e n s b e l a s t i n g o p b r e n g e n kan Ï k inlande^r, clie arbeidt, gemakkelijk Kunne,r zij h e t niet, het m o g e ee.n enkel m a a l d o o r te- genspo-cd zijn, in,-d-c mee=te gevallen i= het m -
• K O N . INSTITUUT VOOR TAAL-, LAND-
EN VOLKENKUNDE
clokntlc of bnwll öm con cêüwïgMrcnïï aoTcè
farniente (e o n d e r b r e k e n . , ^ o N . INSTITUUI
Bestaat er o n m a c h t d o o r tegenspoed d a n ^ J _ ^ ^ , D .
m ^ n ^ ^ w S n , die (vooral « p - m m i g e ^ ^ . t e n b e - . . . . o yittingen) veel te .venschcn overlaten. J^^n i k « a
ngclicht d a n bestaat het - ° ™ ™ ' ' " ^^^^^^^J, n.neiliikhcden bij het i n n e n van een belastinf,
„p S u m a t r a ' s W e s t k u s t a l d u s OP t<; lossen.
' T.. kort staat in zijn b c s c h o u w m g m. .. de hecT 1' B. stil bij de b e l a s t i n g , die d o o r F.uro- p e a n e n wordt o p g e b r a c h t en de rcorgan.s,atie d a a r v a n . Ni<.t alleen is h e t n u t t i g en noo g, d a d e / e proportioneel wordt g e m a a k t /.oodat c.
ieder e v e n r e d i g belale en m e t zooa s th.ans . a n e;m ieder, zonder onderscheid, 2 / , wouU ge v r a a g d van het i n k o m e n .
T h a n s betaalt een ieder, rijk of a r m , 2 , vax>
zijn i n k o m s t e n als zoogen. p a t e n t r e c h t . i'.en g e h e i m e commissie m elk gewes g.ia de opdraven n a en stelt de cohieren vast, d i - ook al- . v ^ r g e h e i m zijn. W a t m i n d e r g - h j ' " ; ' ^ " " . , , d i n g en b r e k i n g met het onder-onsje-systcem bif d i e commissies, zou stellig op m e n i g cohier een
geheel a n d e r licht w e r p e n . • In H o l l a n d k a n e l k w n g a a n zien hoeveel oe-
l a s t i n g zijn b u u r m a n b e t a a l t , en d a t systeem werkt uitstekend. W a a r o m zou d a t ook m I n d i c niet k u n n e n ? , 1 • .
V r a a g t m e n in I n d i c Inzage van oen k o h u 1, d a n . dat weet ik uit persoonlijke e r v a r i n g , krijgt m e n nul o p het request. , ,, ^ , ,
W a t de l>eknibbcling door den i,.-U. van cie door d e p a r t e m e n t e n voorgestelde uitgaven be- treft er zou heel wat studie n o o d i g zijn om n a te g a a n of de G.-G. h i e r i n in alle opzichten ad:
rem is D e • b ü z o n d e r h e d e n o n t b r e k e n en den h e e r P B. èn mii en d u s zal ik e r geen oordeel over u i t s p r e k e n . D a t er e c h t e r bezuinigd, enorm bezuinigd k a n w o r d e n , dat weet iedereen en dus h o o p ik ook de h e e r P . B.
R e e d s j a r e n l a n g w o r d e n , om oen van de t a k - k e n van dienst m a a r eens te n o e m e n , bij d e
lUirgerlijke O p e n b a r e W e r k e n (B. O. W . ) e n o r - m e s o m m e n van de b e g r o o t i n g geschrapt. 1 oeU blijven e r steeds e n o r m e s o m m e n te verwerken over E n steeds blijven er e n o r m e s o m m e n aan den t r a d i t i o n e e l e n strijkstok h a n g e n , terwijl wat uit h a n d e n van d e B. O. W . k o m t . meestal ver a c h t e r staat bij particulier werk. Ik ken e(m ge- west, waar de planters wegen d o o r de on- d e r n e m i n g e n a a n l e g g e n , tot het vervoer van het T>roduct. G a a n d e w e g w o r d e n d i e wegen d o o r n e B O. W . o v e r g e n o m e n en g a a n d e w e g w o r d e n
die w e g e n v a n uitstekende vcrke<<rsmiddelcn niod'dcrpoclen. W i e geregeld de l ö d i s c h e b l a d e n .
3 H
Vest k a n i f a f i S ' t T o i w c n s tallooz<^ klachten, n v e x h e t werk v a a B. O. W . a a n s t i p p e n .
Dt,s <1e organisati<- deugt niet. D i t me een greep verancleren, k a n d e G.-G. V a n Hetn> . niet doch k l a k k e l o o s toestaan, wat zulk u • d e p a r t e m e n t v r a a g t , doet liy e v e n m i n , en het a mrj^ . o o r , d a t hij d a a r i n v a l k o m e n geh k heeft I n Atieh worden al de w e r k e n , als siiooi- e n a n d e r e b r u g g e n , g o u v e r n e m e n t s - h u i z ^ n enz.
onz door het wapen d e r gonie tot sLantl ge- b r a c h t , en dit geschi-cdde vele j a r e n oiuler oj)- pertoezicht varr den teg<mwoordigen (..--•-
T h a n s is h e t e-en b e k e n d feit, d a t de grni<
o o c d k o o p e r en beter werkt d a n de ]5. O.^ \ \ ., en- 'is h e t d u s n o g d e groot-^ v r a a g f.t -oe o n b e - schroomdli-eid, w a a r m e d e d e G.-(-r. a a n nei snoeien is ge-gaan, zoozeer is af te k e u r e n , als de heer P. B. wel te k e n n e n wil g e v e n .
W a t h e t beleid van m i n i s t e r I d e n b u r g betren om I n d i ë t e g e m o e t te komen,, en d e h o u d i n g van den G.-G., d i e d e h e e r P . B. d a a r t e g e n o v e r stelt h e t wil mij- v o o r k o m e n , d a t •de--G.-L.. e n de m i n i s t e r 'het voldoende eens zijn -geworden o m t r e n t -de in I n d i ë te volgen g c d r a g s h j n .
D e bedoelingen- van beide excellenties zijn over en \vc(>r,voldoende b e k e n d , ook U-n op- zichte van het h e e r s c h e n d (?) verval -en <le op- h e f f i n g - d a a r u i t . Is d a t economisch verval n v t l a n g z a m e r h a n d een s t o k p a a r d j e -geworden, -dat g a a r n e door Indische .specialiteiten, of wie zich d a a r v o o r u i t g e v e n , b e r e d e n wordt, om m de- eerste p l a a t s voor zich persoonlijk reclame_ te
m a k e n en d e a a n d a c h t op zich t<- vestigc^n ? Ik zal de laatste zijn om te b e w e r e n , d a t In- dië op economisch gebied een d o r a d o is eri d a t er niets te v e r b e t e r e n zou vallen, doch dit is van elk l a n d cvenzc:-.- o[ in veel g r o o t e r m a t e te g e t u i g e n . . , v
I^otweg tc> .•,preken van het economisch v e r v a t van Ind'ië in het geheel of van J a v a in 'het, bij:- / o n d e r , is een sterke ovcrdriivmg. In m e n i g -deel-van .ons eigen l a n d zijn de t o e s t a n d e n op-
cconomisch gebied veel o n g u n s t i g e r d;,n in -de m i n s t b e g u n s t i g d e streken van Java.
T e n sterkste moet ik ten slotte protest aan- t e e k e n c n te-gen d e bewering, dat de C..-(- \ a^^
Heutsz. . , v e r r e g a a n d gevoelloos zou zijn voor clc b e l a n g e n van de k l e i n e l u f d e n' . ^
T e r S u m a t r a ' s Oostkust is u i t b r e i d i n g \ a n politie n o o d i g ; ieder-een is het d a a r o v e r e e n s , . oowcl de S l a t . n i - G e n e r a a d als het ministerie e n
de g o u v e r n e u r - g e n e r a a l . D e laatste vindt ech- ter d a t de vorsten van Saimatra'^ Oostkust en d e ' p l a n t e r s a l d a a r in d e geld-en voor die meer-
dere politie k u n n e n voorzien, a l t h a n s voor oen groot-deel, en d a t inzicht is v o l k o m e n i ^ .
D e vorsten v a n D e l i , L a n g k a t e n - S e i d a n r . -om van Assahan niet te s p r e k e n , ontyang<'n elk
« r t o n n e n g o o d s , l o u t e r voor h-et a f s t a a n' . a n J W C B , w a a r o p zij, wel e e n s betwiste, rechter.
4 H
KON. INSTITUUT V O O R TAAL-, LAND-
EN VOLKENKUNDE
t/
kunnen Hoéfi galden. Van die ioniieh gouajs
komt er heel weinig het gewest of de bevol- king ton goode. , , ., •• v iDe eon onderhoudt voor het heil van zijn ziol honderden nietsdoondc hadjios, eon arider heeft wcor andere onbeduidende liofhcbbenjen, doch allen bestedon het geld, dat zo niot oppotten,
•lan beuzelarijen, waarvan de Medansche toko- houders (nagonoog allen Oostenrijkers of ande- re vreemdelingen) wanneer zij wilden, aardige verhalen zoudon kunnen doen.
Door overeenkomsten is ons gouvernement met die vorsten verbonden en moeten dus die t,verconkomsten nagekomen worden. Doch r-ni'O-e dwang, dat een deel van de schatten, die den vorsten in den schoot vallen, voor het heil van het land (in dezen een goede politie op de uitgestrekte ondernemingen) wordt aangewend, in Vlaats van verbcuzold, is stellig te billijken.
Wat de planters aangaat, ook deze zien lie- ver een goed' georganiseerde politie m hun ge- west en zijn het gedwongen eigen redhter zijn meer dan'moede. Een enkel ongunstig geval dus uitgezonderd, hebben allen er zeer veel of-
fers, desnoods ook geldelijke, voor over zoo een goed georganiseerde politie, die voor het ge- West voldoende is, tot stand komt. . „ .,
Onderstaand uitknipseltje uit de ,,Deli Ct.
van 17 Mei moge dit bewijzen:
De planters, die niot minder belang hebben bij oeordende toestanden, zullen, rekent de ,,Java- Bodc" den gouverneur-generaal na, de gebou- wen wel -willen betalen, waarin de politie-man- schappen moeten worden gehuisvest.
Vergissen wij' ons niot, dan is reeds eenmaal van planter-szijile aangeboden een politiouitbrei-
ding, dio men drinRend noodzakelijk achtte, te bekostigen. Dit aanlsod geschiedde natuurlijk niot omdat de |>lanters zoo graag de taak der
rogeoring overnemen, maar omdat trots alle aanmaningen de gouvernements-portemonnaie hermetisch gesloten bleef.
Natuurlijk zouden zij liever zien, dat het gou- vernement er in voorzag, en kan een gewest als de Oostkust, voor zoover de planterswereld be- treft, dit ook verwachten.
Doch wie de politie betaalt, het blijft voor de
„tlclnc luyden" op Dcli, met wier lot de heer SH
KON. INSTITUUT VOOR TAAL-, LAND
EN VOLKENKUNDE
i
^ ' " ' v^n h ^ f ;^o-ve?ner^ent voor^ecn^^i^Hjl.
kosten van het g ^^^ *^'';.''^lfwel willen
te brengen op de ^^^^^^ ^^^^^ ^ ' \ i r s y s t e c m
ton afkeuren, doch cut ^ ^.^
^^"üVopvatting t . n slotte - n den hec ^^^
d a i h e t ^ e r b o d om tf^^^^l^;,,,, van gouver-
f, s de '-oog^V'^^^f'i^^'^. ^vLrtoc inlar^ders .oor^den ko.t ^^^^^^ör . U - l e i vergnjpen en vreemde Oosterlingen ^^^^j^ ^^^ dien t o r d e n veroordeeld, f^'^^Xh^ onder het tegen-
i n d^U veel gestraften z ch °n„ ^^^^^^ g^^^
^ ^ S S ' ^ n ' . v e g ^ sla^.^ „^straften, welke wa- Dit geldt - - - J j ^ o v t b S o e l d e erven schoon ren aangewezen om
te maken. . „i-l-mde circulaire is dus te T)e ergernis wekkcnüc cu mc<'r doel-
oenigszlns ander ^n ' ' ' ^ " ^ ' ^^n G.-G. Van heblfen op « « f ; ; ^ ; ? " , C o d i g vond te doen
• " , ft wien wlï een proef vati it artikel deden toekomen zona ^^^^^^^
n repliek,,, die, wij mor^g^n ^^^^^^j^Y".
dit -
een repliek,
6H
KON. INSTITUUT VOOR TAAL-, LAND
EN VOLKENKUNDE
Sograaals de redding van Miï-
Repliek aan E. W. P.
n p Telceraaf" is zoo vricn-
Dc rcdactr^' van „De ie'^gia ^^^
lander, /ijn welgaan en - - - ^^^,^.j^ „,^, .:uU, zal ik daarvan ' ^ ^ : ^ ^ ^ ^ onderwerp ten. Het IS met ™oEeli - « ^ ^ ,^.,^^,,,_ „el-
discussie te voeren «^^ l'^,"^!^;^''„ ^et wUde .veg oodaan te Amsterdam gczctm, tn JIL,
^•^K'- • ^Ar.r,< hela'^ting oi)brcngen kan '•'•^'"''"^';^'"Vo; m - ö Ï e n % k e l e maal door te-
zi, het met, l.et ' ^ ' ^ S ^ c . ,j^,^^ j ^ ^^g^ mdo-
t ; : ; ^ ^ ° : f c:Swu':r:!°e::^^:^.clurend dolce iar-
-^:n;:.r^rS-n.eer^^denan^^^
^-St%;^ot^ r ^ ^ - s
mlllioenen ^cnschen maar ^ , te Amsterdammer "^."^«^^J^; ' X niets Itaver
halen. Maar menige Nedetlander r^'^ ,^, verlangende ^atr 1-t mm o nunder^b^^^^ ^^^_
^ " Ï J " r t c " z i c n w e ° geredeneerd, zou wellicht . t S , althan^ gaa?Ie aannemen, dat hetgeen
^ • ï S ^ r S i i r S S X ^ dankend mensch, -ook
. o S r Ï i n i s van land en v.lk begn^n,^dat
. ^ ^ - S ^ ^ S v o r a n S k M n e r ^ d e k ^ -
KON. INSTITUUT VOOR TAAL-, RAND-
EN V01.Kf:NKUf4DE
v a n g e m i d d e l d m a n , vrouw on drie k i n d e r e n , k u n n e n v e r d i e n e n , en die toch i n i e d e r geval m o e t e n eten ( n o r m a l e v o e d i n g voor een volwas- sen i n l a n d e r i k a t i jDer d a g , voor een kind' J/X k a t i , zamen d u s 3j4' "kati p e r d a g of ruim i>
pikol rijst is gelijk r u i m 34 pi'kol padi per ja;i,r, c<'n m i n i m u m w a a r d e v e r t e g e n w o o r d i g e n d e van / 50, welke voldoende v o e d i n g e c h t e r bijna g e e n enkel d e s a - h u i s h o u d e n k a n betalen), m a n . v r o u w en volwassen k i n d e r e n behoorlijk klciKlen, de bouwvallige w o n i n g t e l k e n s r c p a r e c r c n , )>]ech- tigihcden, als besnijdenis, huwelijk, rouwfcesten, enz., in eere h o u d e n , e n k e l e kleine benoodigd- heden-, als zout, t a b a k , toespijzen, [jetroleum,
lueifers enz. b e t a l e n , dat van zulke meiT-rliei;
m a a r niet h o o g h a r t i g m a g ivordcn };ezi-j.;n : , , e c n i g e g u l d e n s b e l a s t i n g oid5reirg<5Bj-fein elk i n l a n d e r (let wel het wordt gezegd •ï^'o'of''€ 1 k in- l a n d e r , dus voor geheel Indië) g e m a k k o • l i j k . ,,Ik zal e c h t e r ' n i e t v e r g e n , d a t m e n mij ge- looft t e g e n o v e r den a n o n y m u s E . ^V. P. Ik zal slechts een der vele g e t u i g e n i s s e n a a n h a l e n \-an d e s k u n d i g e en v e r t r o u w b a r e m a n n e n .
D e zendeling C. P o e n s e n , die jaren.lang on- d e r de desa-bevolking leefde, schreef in 1887 (sedert welk j a a r vooral d e indirecte belastingen o p dagelijksche g e b r u i k s a r t i k e l e n der b e v o l k i n g n o g weer belangrij'k zijn verhoogd en de.
s c h a a r s c h t e a a n b o u w g r o n d zeer is t o e g e n o m e n ) in deel 31, derde stuk, van de ,,Mededeel!ngen v a n w e g e het N e d e r l a n d s c h e Zendelinggenoot- s c h a p " , als volgt over h a r e n e c o n o m i s c h e n toe- stand :
,,Doet men e e n - w a n d e l i n g 'door d e d e s a , d a n m o e t het d e a a n d a c h t t r e k k e n , 'welk een groot- te m e n i g t e w o n i n g e n er zeer armelijk uitzien, d a a r zij enkel üit . b a m b o e - l e c h t w o r k , soms al oud en h i e r en d a a r v e r g a a n , b e s t a a n . T r e e d t m e n b i n n e n , d a n vindt met niet veel meer d,au een r u s t b a n k van b a m b o e met een p a a r s t u k k e n a r m z a l i g e , vuile m a t t e n en hoofdkussens, te s m e r i g en bijna te versleten om er g e b r u i k van te m a k e n ; voorts een p a a r oude, zwart g e b r a n d e potten., om water, rijst of a a r d v r u c h t e n te koo- Icen ; een w a t e r k r u i k van een p a a r centen waar- de ; e e n p a a r oude miandcn en een b a m b o e - s t a n -
2H
KON. INSTITUUT VOOR TAAL-, LAND-
EN VOLKENKUNDE
d a a r d voor een o l i e b a t j e m e een p c e n d a t d e m e e s t e a v o n d e n m e t , of ma.u, . nifec o o g e n b l i k k c n , k a n b r a n d e n ; e m d e l y k o,) n u erf een n i e t i g tjadi-schuurtje van b a m b o e , dat n L s c h i c n h e t % e v e n - a c h t s t e d - ' l van h e t j a a r ^ e^^
d i g IS, e n , - n a a s t de w o n i n g , iets, elat m e n e n k e u k e n n o e m t . • Ziedaar een trouwe t e e k e n m „ t a n duizenden erfjes en erven, waar dvuzenden bij d u i z e n d e n k i n d e r e n o p g r o e i e n , zonce, e.nr-
g e opvoeding. H e t is al wel, a l s er voedsel voo, h e n i s ; meir leeft d a a r v a n den e e n e n d a g ,n d e n a n d e r e n , e n voedt zich met alles vva. men ma^ir v e r t e r e ^ k a n , Kleederen bezitten de ouder., n i e t veel m e e r d a n zij a;m h e b b e n en dan n o g oud en waardeloos g o e d ; d e 'kinderen d r a g e n een m i n i m u m k l e e d i n g , of, als zij nog zeer j o n g • zii'n. evenals a n d e r e n , in het geheel g e e n e ; dooh m e t dit o n d e r s c h e i d , d a t d i e „ a n d e r e i r bij fees- teliike g e l e g e n h e d e n vrij goed g e k l e e d te vooi- schijn k u n n e n k o m e n , wat met hen nooit het ge- Meestal heeft zulk een gezin geld of padi ge- leend bij dezen en g e n e n , en in d e w a r o e n g e e n kleine schuld voor olie, of wat dies m e e r zij.
•Deze schulden w o r d e n afbetaald d o o r do oi>
b r c n g s t van een kleiner of g r o o t e r stuk sawah of t e g a l , d o o r d e b e t a l i n g van h e t g e e n zi| op s u i k e r f a b r i e k e n k u n n e n v e r d i e n e n of, als zij koffietuinen te b e w e r k e n h e b b e n , door d e beta- l i n g van do g e p l u k t e koffie a a n 's g o u v e r n e - m e n t s p a k h u i z e n .
,V a n d r a a g k r a c h t v o o r h e l a s- t i ' n ^ e n zou men b e t e r doen voor deze klasse d e r b e v o l k i n g — e n d i e k 1 a s s e t e 11 m i 1- l i o c n c n l e d e n - n i e t t e s p r e k e n ; w a n t zij bezit die e e n v o u d i g m e t . l i o e d e m e n - schen n o g in staat zijn,hun iaarlijkschc b e l a s t m - g e n v o o r d e h u n toebedeelde sawah- of tegal- velden te betalen, is een raadsel voor ieder, die niet intiem b e k e n d is m e t de wijze, waarop m e n d i e bij e l k a a r weet te scharrelen. E n bij' de a u t o r i t e i t e n , die d e .belastingen in o n t v a n g s t m o e t e n • n e m e n , v i n d t m e n n i e t v e e l b a r m h a r t i g h e i d o f g e d u l d . I n Decein- b e r m o e t de b e l a s t i n g afbetaald zijn ; m a a r in d e n r e g e l zorgen d e d e s a - b e s t u r e n , . dat dit reeds in October of N o v e m b e r h e t geval is. D e
oogst heeft plaats in .Mei, Juni, Juli, ook ffiel'
K O N . INSTITUU1 VOOR TAAL-, LANB-
€N VOLKENKUNDE
in Auguétus. Maat met primo Mei begint mcii V^ ^^
al te innen ; hier en daar moet bijv. eiken legi (c<-n van de vijf marktdagen) wat afbetaald wor- den 'Maar de lui hel)ben geen liggend geld. In den' oogsttijd zijn padi of bras zeer go^dk'°"P' woffcns de menigte verkoopers, die allen geld voor padicg (belasting) moeten ma-ken ; men tracht dan hier of daar op een fabriek of onder- neming rrog wat te verdienen ; allen dwalen rond om eenige kwartjes te vinden voor de vol- doening hunner padjeg. Van den oogst moeten .chulden betaald worden, moet de padjeg vol- , daan worden; is het wonder, dat dan ook de ge- oogste padi teneinde is? dat menige ,koch- kentieng" of ,,gogor' (he(-rcndienstphchtige), die een zeker deel der desavelden tot eigen be- werking^ krijgt, dit resds voon e-cn de-1 of wel ."eheel verkocht heeft vóór de bewerking? ja — wat zeggen wij ! — dat zulks vó'ór de verdecling der velden reeds heeft plaats geha'd? Natuur- lijk dat men er zooveel minder voor krijgt.naai- mate men 'het langer te voren reeds verkoopt.
Men zal ons wel willen gelooven, als wij' veTze- keren dat menig d'esa-man iii den west-mocsson
7 ij; n ' b u i k b a n d m a a r w a t v a s t e r a a n h a a l t , o m d e n 'h o n g e r m i n d e r t e
g e v o e l e n . , . .Spreek tot ouders, die in zulke omstandig-i
heden verkeeren, niet van eenige zorg voor dö opvoeding hunner kinderen ; vooral niet om hen naar school te zenden, om daar eenige nuttrgo kennis op te doen! Het zou immers zij-n den spot drijven met hun ellende! De jongens moe- ten zoo spoedig mogelijk wat zien te verdienen ;
de meisjes moeten ook al meê-werken m den tuin of op het veld,, of, door het oppassen, van.
jongere kinderen, de moeder in de gelegenheid stellen, eten te zoeken ; a l l e s d r i n g t o M t e z o r g e n , d a t m e n n i e t v a n h o n g e r
s t e r f t , e n i e d e r e h o o g e r e _ a s p i- r a t i e i s v o o r g ó c d o n m o g e l i j k g e - w o r d e n .
,,Men spreekt er wel eens van, met hoe weinig een gezin volstaan kan ; hoc spoedig in ;zijn be- hoeften is voorzien. Vooral zij, die slechts de
oppervlakte van het desalevcn kunnen waarne- men, en te eenenmale onbekend zijn met ,,thc struègle for life", die ook in de desa door zoo menïgen ellendige moet gestreden worden, sche- nen het minste vermoeden te hebben van de;
zorgen en moeiten, ïïie daar gedragen m'oetetii 4H
K O N . INSTiTUOT VOOR TAAL-, LAND-
EN VOLKENKUNDb
w o r d e n . J a , m e n k a n met weinig v o l s t a a n ; m a a r
h e t is er d.an ook n a a r ! E n al is het dan ook V / n ó g zoo. w e m i g , m e n m o e t dat weinige dan toch
^veten te verkrijgen. M e r k w a a r d i g is het d a a , 1 i , hoe ST>oedig een w e l v a r e i x U g ^ m k a n verachte^
r<'n, en tot volslagen a r m o e d e vervalt . Ik laat -den lezer nu het oordeel, welke waar- de zit na deze treffende schets van een ach ens- .waardig en onpartijdig o o g g e t u i g e heelt te
h e c h t e n a a n d e o n b e k o o k t e v e r z e k e n n g v<m een
• A m s t c r d a m s c h e n mijnheer L . AV. 1'., <lat elke i n l a n d e r g e m a k k e l i j k (I) eenige gu den . b e l a s t i n g k a n b e t a l e n , en aan de insinuatie van ''jfenzelfden h e e r , dat, wie zulke ellende m het .licht stelt, zulks slechts doet om, in de eerste p l a a t s voor zich persoonlijk r e c l a m e t(> m a k e n ,cn d e a a n d a c h t op ziclï t(- vestigen.
• E e n b e h a a l d e o n w a a r h e i d schrijft E . AV. T-, w a a r hii Jegt, d a t ik beweerde, dat het uitvoer-
" c h t o 1 ifetr^leum en gasoline den k l e i n e n m a n
• zou treffen. N a a a n de b e k e n d e bezwaren t e g , n u i t v o e r r e c h t e n te h e b b e n h e r i n n e r d , schreef i k ; F é n voor één zipi zij d a n ook, op. een p a a r ' nablijvertjes n a , gevallen, en nu k o m t d a a r een militaire specialiteit a a n d r a g e n met een h o o p u i t v o e r r e c h t e n on a r t i k e l e n , waarvan I n d i e hoe- -..•enaamd niet het mononoIi<' heeft op de Ji^uro- p e e s c h e m a r k t , zoodat do b e l a s t i n g - c o n c u r r e n - tic bezwarend op het eigen l a n d s p r o d u c t moet werken. ^ --n i, „ <•
I^ehalve op coprah - - h e t e r g s t e, v.' ijl h e t / a l d r u k k e n o p d e n k 1 e i n e n m a n ~- wil hii ze opni<-uw heffe.n van suiker, k m a , ki- nazaden,^ g e k o r v e n J a v a - t a b a k , p e t r o l e u m en giisoline". . , ,
U i t de d'oor mij h i e r gespatieerde woorden blijkt t e n duidelijkste, dat ik juist alleen het uitvoerrecht op c o p r a h n o e m d e als te d r u k - k e n op den •kleinen m a n en het d a a r o m e r g e r vond dan d e a n d e r e , o.a. die op p e t r o l e u m en fjasoline. _ , , . _
.Zijn critiek schrijveude, moet E . W . P . mijn .artikel h e b b e n vóór zich g e h a d . Hij schreef dus opzettelijk o n w a a r h e i d , en w a a r hu op zijne val- ,sc:he voor.stClling liet v o l g e n ; .,dit is gewoon belachelijk", antwoord ik, d a n o o k : ,,dit is g e - woon bedriegelijk". .
W a t nu' betreft die uitvoerrechten zelve, zel- tlon zag ik, van i e m a n d , die er over m e e p r a a t , zooveel onwetendheid o m t r e n t eleri aard en ete w e r k i n g d a a r v a n . H e t uitvoerrecht op c o p r a h , 'zegt hij, k a n niet w o r d e n v e r h a a l d o p d e n klei- n e n m a n , o m d a t deze r e e d s een m i n i m u m van
den o p k o o p e r o n t v a n g t . B e t a l i n g v a n bet recht a a n h e t g o u v e r n e m e n t w e i g e r e n k a n d e h a n d e -
5 ^
^r
TI" ^'.i An^ eenvoudig het ver1ic§
laar ^^^^^'^Jl'^^^}£'TIlJ^nA^\^^r op zelf dragen. Wat k f terpraat .j^j yg in
J;xva bchcerscht allein^;"st ';len n i j Europa. Die P ^ J ^ ^ J ^ ' ^ f S t Brtech-Indië, concurrentie van ^^^^^g ^ ^^V.u Izec, en andere Ccylon, eilanden m «° = " " ^ , l^^^^i^ voor mededingers. HiJ ^ ° ^ , J , ' ^ f ^ X ' e n onmeedoo-
gSSef c r ; S S J : " . - ; e d r u k t . t . oen -^^r^^V^i-StÏÏr°S:'eSi-ïover-
^ : - S - ! ; t ^ : [ ^ ^ - - m ^ ^ b . n d e l .
onkosten nu X^p-^/Z^lftlXlJ-^ hrj
verhalen, ot net aimvci inatste ffc-
producent betaald. ïn^/"^^', 8 ,^ kleinen
S S S l e ^ ^ ï . S e r S : ! ï^.ust .zg. b,
S e r " t a S t t t ^ " W. / schrijft, is nic. w a ^ ^ TV hrklin<r aan den kleinen man is nog n i e t
het minimum teruggebracht: d e . « p r a h is ÏÏis?^agenoeg de .enige - ^ " ^ ^ ^ ^^rZ
ï. n cmoedigd do?r den kleinen man den grond
r - v r gedurende de eerste - s laren^om n t
in' huur te P-even, en daarom is het zoo onvei
• ^ t ^ o u l d i ^ van «rTondeskundig ™ l i ^ j r be-
•i-,n,r'.hn<ifd deze nagenoeg cenige nog bloeien d i ï a n s he cultuur weer te gaan kirauwen^
n ^ l S ' e r , die nu / 6 a / 7 VJ P^^^L Ten den mlander betaalt, zal - o r t a a n (om rrog een . slaatie te maken uit het uitvoerrecht) '"en halve S w ^ l n i n d e r betalen. Zied.aar het dood-een-
vnudiire eevolg. Wil de inlander niet, dan aat 1 hal^leTaar l e i * eenvondig met - P P - d u e t xitten en wiidt zijn aandacht aan apdeie art Ke Ion Af aar hii m o e t wel, want hij kan ande s
^ e i S p c r i , waarmee de pasars en. huismoe- ders op. Java al spoedig overvoerd zijn, m de
'^ De f n S e r .al eenvoudig weer voor w,at la"cr loon hebben gewerkt ^ zfiedaar generaal A'an Heutz' uitvoerrecht op eoprah.
n e redene<-nng van E. AV. P. over ditzelfde recht OP uiker en petroleum is zoo mogelijk
"og o X h o l p e n e r . Hij weet blijkl^tar m^ts - . de werking en de bezwaren daartegen. ,,Ga een het lijstje na" - verzoekt hij - ,„^aii de inai
6 H
•"uj, 1-ens cie/eltde vraae xMrpffnnrio h,,,
^nst^e. Zoek eehter d i L t a a l ' ^ d e ^ d J l "ll!^
petioleum-ündcrnemingcn •' ' u o n t k
'^ij wmt dus ƒ 2 per nirol rk ) • ^ P"""'' van 800 bouws e i n L ' '' f'" '-aanplant maal ^ ie /Tr, "'' P'=°'-^' P^r bouw, Sc.cco
. .^0.000 mia] o cent f^ ,^'' ' ' - « ' « ^ 1-oductio) ondernemers van beid • ^ f a b n e , - . , " ? - ^ " " " ' ^'"
voerrccht van ,0. cents p en w ' ' ''™ ""•
'5 cents per r-,n t?I„ '^' ' \ (-hc' ^'Ofi-ncnT-ii is talen / s L ' w a ^ r d o f r ' ? ^ " ' ' " ^'^^^ ^''^^"^ '>''"
geheel wor t o p S l o H < "'"• ' '""" '''' "'"'^
kleinitjheid vm / , . " " * 1 ^ ' ''^ ^'"fï'^'-e de D P l...;. • , ' '32.000 overhoudt.
dus in plaats van .,II " ' " l ' " ^ ' " ' ^'enschen
«p de w i n s t n l r n'° '•"*'•' ^'^n belasting
As-ofiSk^,S;:;:Sr™ï-ook,b."
derland' g e v e s ^ d e ' ' 'n^t •'^^^^°«''="' ^^ 'Ne- pen, die in In Hi^ h,, 1 ^ t"^- ^^nnootschap- Wjna a l c "f^- ", '"''"-l^ "''"^fenen (thans
hierbii^edneJIr : J rf:-;-™-»-^) Ro^^
f'^lc", in Indie of NecWh: rf n '' " ? " * ? '''^-
''rengst de?er h^-dri f 1 T "'^ ^=^n de op-
/
l'^^Hicr'j U^rcrji. '. nx^
«^c
"•/
ken / 340.000. De „Kohinklijlce" 2ali üiervan]
dunkt mij, wel opbrengen ruim ƒ 60.000, want; KON. INSTITUUT op een (volgens het bekende liandboek van DcVOOR TAAL- LAND Bussy) geplaatst kapitaal van / 6.000.000 aan CM V O I K-pwifDMnP gewone aandeden, keerde zij over 1904 een di-^ , vuLKtMKUNLk vidend mt van 50%, of 3 millioen alleen op de""-''
gewone aandeden. De Nederlandschc'bedrijfs- bclasting van winsten boven de / 50.000 eischt, meen ik (ik heb de wet niet bijl mij) een uni- form-percentage van pi. m. 3 %, of op 3 millioen / 90.0000, waarvan dan 2/3 of / 60.0001 aan In- dië komt. Hierbij is met de uitkeering op pre- ferente aandeden en eventueel andere omstan- digheden nog geen rekening gehouden. Het cij- fer IS dan oolc slechts globaal.
Mijns inziens behoort de Indische schatkist van zulke groote winsten m e e r te trekken dan
•2 %. Nam men bij een inkomen van f 100 000
<'en heffing van 6 %, en liet men het percentage
^oi;r ledo-'c / 100.000 met }{, stijgen, dan zou men vm een inkom-n ad 3 miJlioen heffen 20I':. stel 2a %, of ƒ 600..0CO. Aandeelho.ud'ers zouden dan, mplaats van vijftig procent veer- tig ontvangen, wat nog zeer voldoende is, om liet kaoitaal te animcercn.
Ik durf we! wedden, dat E. W. P., die mij nogal bekrompen in zijn, opvattingen schijnt, voor z u l k een ,,zoet winstje voor den fiscus"' ' bijna zal schrikken. Dit is, wat hij zelf met Van
•Heutz uitvoerrecht zou willen, nog heel wat erger. Het zou eenvoudig de geheele Konink- Jijke, met al hare milliocnc^ en installaties ad patres helpen. Dit uitvoen%ht toch zou, 'vol- gens de „bevriende hand'' vah de ,,Tava Bode"
,,overeenkomen met den acciins, die op Tavi' van dit artikel wordt geheven^". Deze accijns nu bedraagt sedert 1899 niet minder dan / - m per hectoliter. Een op Java produceerende"en yerkoopende petrolcum-maatschappij, als de Dordtsche, kan deze enorme heffing dragen wijl hare concurrenten, bijv. de grootste importeur, de S t a n d a r d O i l , behalve invoerrecht, den- zeltden accijns betalen, en derhalve de geheele zaak hierop neerkomt, dat de Javasche bevol- king haar petroleum (veelal de iets goedkoopere Dordtsxhe) / 2.50 per hectoliter duurder be- taalt, dan het geval zou kunnen zijn indien er g e e n accyns was. De Koninkliike echter ver- koopt nagenoeg geheel o,, de "buitenland.sche ma kt, in China, Japan, Europa, zelfs Amerika en heott daar te wedijveren met tal van machti- .«; concurrenten, de Standard Oil, de Burman Oi 'Co., de Japansche, Russische en wie weet
;iell.:e andere petroleums nog meer. Haar ver- i^-üoppri]s moet dus, om die concurrentie vol
e houden, tot een tamelijk kleine marge boven Kostprijs, vracht enz. worden gereduceerd en p a r enorme winst doeit dan ook niet voori i,it hooE^en^verkoopsprf^s, maar uit hare kolos.sale productie. Hoe groot die marge precies is, hangt 2 ^-^an tijden en omstandigheden, maar dit kan
e heer E. W.- P. met zekerheid aannemen, flat, mdien haar kostprijs plotseling werd vcr-
8 ïï
, . 1 ,«M / , -o per hectoliter, zij wel terstond INSTITUUT boogdmet,/ - o o , pc^^^^^^ ^^^^ ^^^ ^^ ^^..^tie, ^ " ^ ^ ^ p ^ ^ , ^ 1 . - . LAN
'--'»«• ï^ t s ^ s d : t ï ï ! "i-voS^ T..uu^2-
dan bczuini-
afvragen : ernst of kortswijl.' „;,,,.„„,•
Ziedaar dus het verschil tuschen een uUvoei
^echt e n ' e n winstbelasting. De laatste, hoe pio^
Pressie? ook kan nooit ccne onderneming ten
^ e richten of zelfs belangrijk schaden, het
•^:Cè 1-an hoé matig ook, zelfs de rijkste on- ee.ste kan, '^'^^^\''' 0 ' hip+en door haren
t ™ r r ? e - r S ^ n o a. door
' n ^ S i ^ e ' b c p a ^ d e n marktprys - dus leder verkoAt stuk te maken tot verhes m plaats ^.aii tot winst.
Niet steekhoudender dan al het voorgaande is E W P.'s weerlegging van mijne opmerking
! ; e r de politie-uitï^reiding op de " o s t W v.m
^ Sumatra Hij zegt: , ziet de 'G-^'. f 8^<^K«
beid schoon, om de kosten van ' ' f f" ;%'^°.
ment voor een deel over te brengen oi> de vor
^^n, die het gemakkelijk kunnen en op de planters, die het wel. willen (?) x^uüc I .-,,. dit precies m zijn systeem van b<.
^ ' " t ' W P. stelt de zaak alweer verkeerd voor.
De • 'Dell- Courant'^ van 17 Mei, waaruit men het betrekkelijke stukje ook kan vmden aange- haald in het Amst. Handelsblad N'an ,3 J"'^i.J'-' Ïnüeende aan de ,,Javabode;Vde, mededee ing
dat de G G. verdere politie-uitbieidmg (na de geheel onvoldoende 60 man) n > e t n o o d- z a k e 1 ii' k achtte, dat hij m geen geval de kob.- ten daa^n^oor op de begrooting - l ^ e - - g ^ ' maar de vorsten en planters de naasten achtte, om die te dragen. N i e t dus, zooals E. W. .1 . hTt voorstelt, wil de G. G. de door den mmistei ' van Koloniën toegezegde uitbreiding i n v o c r e n en daarna voor de kosten een omslag h - fen over de vorsten en ondernemingen, maa zegt indien de planters (tegen wier misbruiken
de maatregel moöst dienen!) :zulk een uitbrei- dm^wenschen, n/oeten zij haar, met de vors en
maar zelf betalen. De tc^gezegde verbetering.
Vnmt er dus van gouvernementswege n i e t , en k " a d daaroi; wef degelijk gelijk met te zeggen dat het belang van den kiemen man m casu 'lèchts oenige aan officieel bewezen martelrngen bloot gestelde gelc^.mannen, vrouwen « meisjes -_ ook hier weer door den „Grooten Heer woTdt beschouwd als een nul m t cijfer.
Met deze. reeds al te uitvoerige repliek meen ik de aanvlieging van E. W. P. meer te heb- ben gügevcn dan haar toekomt.
9 H
i\n
