2013 – 2017 Duurzaam Beuningen

(1)

Duurzaam Beuningen | Evaluatie en Actualisatie | 2014 - 2017 3

Duurzaam Beuningen

Evaluatie & Actualisatie

2013 – 2017

Versiedatum : 1 september 2013

Versie : Concept

Auteur : G. Gerrits Registratienummer :

Documentnaam : Evaluatie & Actualisatie Duurzaam Beuningen 2013 - 2017

(2)

VOORWOORD

Op 14 april 2009 heeft de gemeenteraad van de gemeente Beuningen de Kadernota Duurzaam Beuningen en het Uitvoeringsprogramma 2009 – 2012 vastgesteld. In de Kadernota zijn de volgende doelstellingen opgenomen:

Doelstellingen Kadernota Duurzaam Beuningen

Klimaat en Energie - 20% CO2-reductie in 2020

- 20% van het energieverbruik is duurzame energie in 2020

Duurzaam Inkopen - 50% in 2010

- 100% in 2015

Millenniumgemeente - Meer mensen in een duurzame leefomgeving en meer eerlijke handel, schuldverlichting en hulp.

In het Uitvoeringsprogramma staan 24 duurzaamheidsthema’s waaraan concrete projecten zijn gekoppeld.

De afgelopen jaren hebben wij met veel enthousiasme aan deze projecten gewerkt.

Energieke uitvoering

Vanuit het bewustzijn dat duurzame ontwikkeling, energiebesparing en duurzame energieopwekking belangrijk zijn voor onze toekomst, hebben we, samen met burgers en bedrijfsleven, onze CO2 uitstoot verlaagt en stappen gemaakt in het opwekken van duurzame energie.

We hebben werk gemaakt van duurzaamheid: het energiebesparingspotentieel bij bedrijven is inzichtelijk gemaakt en we subsidiëren isolatiemaatregelen voor onze bewoners. Scholen hebben we voorzien van zonnepanelen. De gemeente is initiator de collectieve inkoopactie voor zonnepanelen waaraan uiteindelijk 28 gemeenten hebben deelgenomen. We hebben samen met de woningcorporatie energieneutrale

woningen gerealiseerd en Beuningen heeft nu haar eigen netwerk van oplaadpunten voor elektrische voertuigen.

Maar ook binnen de eigen organisatie hebben we duurzame stappen gezet. We gebruiken als gemeente alleen nog maar groen gas en groene elektriciteit, we hebben zonnepanelen geplaatst op het

gemeentehuis, we hebben het energiebesparingspotentieel van al onze gemeentelijke gebouwen in kaart gebracht, ons wagenpark vergroend en gestimuleerd dat onze medewerkers op de fiets naar het werk komen. Het goede voorbeeld geven vinden wij belangrijk, duurzaam inkopen is de afgelopen periode dan ook echt van de grond gekomen. Ook binnen de afvalinzameling en -verwerking zijn grote duurzame stappen gezet; we zijn kringlopen aan het sluiten.

Terugblik en vooruit kijken

De eerste uitvoeringsperiode zit er op. Dit rapport evalueert de uitvoering van het

Duurzaamheidsprogramma over de jaren 2009 tot en met 2012. Ook worden ontwikkelingen en trends op het gebied van duurzame ontwikkeling, klimaat, energie en duurzaam inkopen in kaart gebracht.

Om klaar te zijn voor de toekomst moeten we minder energie gebruiken én meer energie opwekken uit hernieuwbare bronnen. Zoals u kunt lezen in deze rapportage, werken we in 2013 – 2017 aan concrete projecten met zichtbare resultaten. Dat doen we samen met burgers, bedrijfsleven en andere overheden in de regio. Staat uw project er niet bij, of heeft u een goed idee? Neem dan vooral contact op met de gemeente. Zo maken we samen Beuningen klaar voor een duurzame toekomst.

Piet de Klein

Wethouder Milieu

Beuningen, juli 2013

(3)

INHOUDSOPGAVE

1. Inleiding ... 8

1.1 Aanleiding ... 8

1.2 De beleidscyclus ... 8

1.3 Samenwerking in een dynamische wereld ... 8

1.4 Leeswijzer ... 9

2. Evaluatie Uitvoering 2009 - 2012 ... 10

2.1 Inleiding ... 10

2.2 De projectorganisatie ... 10

2.2.1 Bestuurlijk verantwoordelijke ... 10

2.2.2 De Stuurgroep ... 10

2.2.3 De Programmamanager ... 10

2.3 De programmastructuur ... 11

2.4 De projectrealisatie ... 12

2.4.1 Status Klimaat- en Energieprojecten ... 12

2.4.2 Status Duurzaam Inkoop projecten ... 13

2.4.3 Status Millennium projecten ... 13

2.4.4 Status Regionale projecten ... 13

2.5 Financiële consequenties ... 13

2.5.1 Dekking ... 13

2.5.2 Uitgaven periode 2009 - 2012... 15

2.5.3 Verplichtingen administratie 2013 ... 16

2.6 Personele consequenties ... 16

2.6.1 Begrote personele inzet ... 16

2.6.2 Gerealiseerde personele inzet ... 17

2.7 Lessen en aandachtspunten ... 17

3. Trendanalyse Duurzame Ontwikkeling ... 18

3.1 De Lokale Duurzaamheidsmeterinstrument ... 18

3.2 Resultaten lokale Duurzaamheidsmeter ... 18

3.3 Vergelijking van de resultaten ... 19

3.4 Conclusies t.a.v. Lokale Duurzaamheidsmeter ... 19

4. Trendanalyse Klimaat en Energie ... 20

4.1 Emissieregistratie ... 20

4.2 Bronnen ... 21

4.3 Trendmatige ontwikkelingen ... 23

(4)

5. Trendanalyse Duurzaam Inkopen ... 24

5.1 Duurzaam Inkoop Doelstelling... 24

5.2 Duurzaam Inkoop Scan ... 24

5.3 Spendanalyse ... 24

5.3.1 Beïnvloedbaar inkoopvolume ... 24

5.3.2 Prestaties ... 25

5.3.3 Duurzaam inkopen per productgroepcategorie ... 25

5.3.4 Bepaling score ... 26

5.3.5 Voortgang Duurzaam Inkopen ten aanzien van 2008... 26

5.4 Organisatie- en duurzaamheidsanalyse ... 27

5.4.1 Kennis ... 27

5.4.2 Houding ... 27

5.4.3 Gedrag ... 27

5.4.4 Voortgang duurzaam inkopen ten aanzien van kennis, houding en gedrag sinds 2008 ... 28

5.5 Conclusies en aanbevelingen Duurzaam inkopen ... 28

5.5.1 Conclusies ... 28

5.5.2 Aanbevelingen... 28

6. Focus en Beleidsanalyse ... 30

6.1 Algemeen en organisatie ... 30

6.2 Trendmatige ontwikkelingen ... 30

6.2.1 Duurzame Ontwikkeling ... 30

6.2.2 Klimaat en Energie ... 31

6.2.3 Duurzaam Inkopen ... 31

6.3 Beleidsanalyse ... 31

6.3.1 Hoe groot is de opgave van Beuningen tot 2020? ... 32

6.3.2 Wat kan de gemeente doen? ... 32

6.4 Doelgroepenanalyse ... 33

6.4.1 Woningen ... 33

6.4.2 Industrie en dienstverlening ... 33

6.4.3 Verkeer en vervoer ... 33

6.4.4 Gemeentelijke organisatie ... 33

6.5 Beleidsconclusie ... 34

7. Uitvoeringsprogramma 2013 - 2017 ... 35

7.1 Programmamanagement ... 36

7.2 Projecten Duurzame Ontwikkeling ... 36

7.3 Projecten Klimaat en Energie ... 37

7.4 Duurzaam Inkopen ... 39

(5)

7.5 Regionale projecten ... 39

8. Uitvoeringscondities ... 41

8.1 Stakeholders ... 41

8.2 Instrumenten ... 41

8.3 Uitvoering en monitoring ... 41

8.4 Personele consequenties ... 41

8.5 Financiën ... 42

Bijlage I Projectevaluatie ... 43

Bijlage II Vragenlijsten Lokale Duurzaamheidsmeter 2009 en 2013 ... 51

Bijlage III Kerncijfers Klimaatmonitor Lokale CO2-voetafdruk ... 57

Bijlage IV De Regionale CO2-voetafdruk ... 64

(6)

1. INLEIDING

1.1 Aanleiding

De gemeenteraad heeft op 14 april 2009 de Kadernota Duurzaam Beuningen en het

Uitvoeringsprogramma Duurzaam Beuningen voor de periode 2009-2012 vastgesteld. De Kadernota bevat de doelstellingen van de gemeente op het gebied van Klimaat & Energie, Duurzaam inkopen en de Millenniumdoelstellingen (duurzame ontwikkeling).

Doelstellingen Kadernota Duurzaam Beuningen

Klimaat en Energie - 20% CO2-reductie in 2020

- 20% van het energieverbruik is duurzame energie in 2020

Duurzaam Inkopen - 50% in 2010

- 100% in 2015

Millenniumgemeente - Meer mensen in een duurzame leefomgeving en meer eerlijke handel, schuldverlichting en hulp.

Het Uitvoeringsprogramma 2009 – 2012 bevat 24 thema’s die bijdragen aan het realiseren van deze duurzaamheidsambities van Beuningen. Binnen de thema’s zijn diverse projecten te onderscheiden (zie ook hoofdstuk 2).

1.2 De beleidscyclus

Het Duurzaamheidsbeleid van gemeente Beuningen volgt de beleidscyclus van ‘Plan, Do, Check, Act’, zoals weergegeven in onderstaand schema.

Plan Kadernota Duurzaam Beuningen

Act Actualisatie Uitvoeringsprogramma

2013 - 2017

Do

Uitvoeringsprogramma 2009 – 2012

Check Evaluatie

Dit rapport omvat zowel de ‘Check’ en de ‘Act’ fase. Het doel van de evaluatie is het afleggen van verantwoording over de periode 2009-2012 en het verzamelen van lessen die gebruikt kunnen worden voor het nieuwe Uitvoeringsprogramma Duurzaam Beuningen 2013-2017. Specifiek wordt gekeken naar de beleidsdoelstellingen uit de Kadernota Duurzaam Beuningen; kunnen de doelstellingen gehandhaafd worden of moeten deze worden bijgesteld?

1.3 Samenwerking in een dynamische wereld

Duurzaamheid realiseren kan een gemeente niet alleen. Daarom hebben wij de afgelopen jaren

samengewerkt met tal van onze maatschappelijke partners, zoals het lokale bedrijfsleven, scholen- en

onderwijsinstellingen, collega overheden, stichtingen, organisaties en natuurlijk de inwoners van de

gemeente Beuningen.

(7)

Ook de komende periode willen wij samen met de wereld buiten het gemeentehuis blijven werken aan een duurzaam Beuningen.

Om concrete resultaten te blijven boeken zoeken wij naar kansrijke projecten met maatschappelijk draagvlak. Om dat te bereiken is een interactieve bijeenkomst georganiseerd met maatschappelijke partners van Beuningen. Het doel van deze bijeenkomst is het verkennen van mogelijke

duurzaamheidskansen en (nieuwe) samenwerkingsverbanden. Aanwezig waren onder andere vertegenwoordigers van:

- Lokale politieke partijen (raads- en commissieleden)

- Gemeente Nijmegen

- Stadsregio Arnhem Nijmegen - Hogeschool Arnhem Nijmegen - Het Dijkmagazijn

- Ingenieursbureau HaskoningDHV - Hezelburcht Consultancy B.V.

- ARN b.v. Weurt - Electrabel (GDF/Suez) - Alliander

- Stichting E-Laad

- Woningcorporatie Standvast Wonen

- Van Bergen Bouw - Envita Weurt - Lau van Haren - DAR Nijmegen

Uit de interactieve bijeenkomst zijn tal van nieuwe duurzaamheidsprojecten naar voren gekomen. Deze zijn opgenomen in het Uitvoeringsprogramma Duurzaam Beuningen 2013 – 2017 (hoofdstuk 7).

De wereld van duurzaamheid is dynamisch en continue in ontwikkeling. Technieken en inzichten halen elkaar razendsnel in wat betekent dat wij ons flexibel moeten opstellen ten aanzien van de uitvoering van projecten. Daar waar kansen aangereikt worden (door bijvoorbeeld subsidies van overige

overheidsinstanties of initiatieven van derden) moeten wij deze aanpakken, stimuleren, faciliteren dan wel realiseren.

1.4 Leeswijzer

In hoofdstuk 2 wordt de uitvoering over de periode 2009 tot en met 2012 geëvalueerd. Naast de

organisatorische aspecten komt ook de projectrealisatie aan de orde. Dit laatste wordt nader uitgediept in bijlage I, de Projectevaluatie.

In hoofdstuk 3 wordt inzichtelijk gemaakt welke voortgang Beuningen heeft geboekt op het gebied van Duurzame Ontwikkeling. In hoofdstuk 4 en 5 worden de trendmatige ontwikkelingen op het gebied van Energie & Klimaat en Duurzaam Inkopen inzichtelijk gemaakt.

Hoofdstuk 6 beschrijft de visie (focus en beleidsanalyse) van de gemeente Beuningen op de

uitvoeringsperiode 2014 – 2017. Hoofdstuk 7 is het Uitvoeringsprogramma 2014 – 2017. Hoofdstuk 8 beschrijft de organisatorische condities voor de komende uitvoeringsperiode.

In de bijlagen zijn naast de Projectevaluatie (bijlage I), ook de vragenlijsten voor de lokale

duurzaamheidsmeter opgenomen (bijlage II). De lokale duurzaamheidsmeter geeft inzicht in de Beuningse ontwikkeling op het gebied van duurzame ontwikkeling.

Bijlage III en IV bevatten nadere informatie omtrent de lokale CO2-voetafdruk.

(8)

2. EVALUATIE UITVOERING 2009 - 2012

2.1 Inleiding

Voor de evaluatie van de projecten van het uitvoeringsprogramma Duurzaam Beuningen 2009-2012 is gebruik gemaakt van de tussentijdse rapportages over de voortgang van het Programma Duurzaam Beuningen. Aanvullend zijn interviews gevoerd met afdelingshoofden, de programmamanager

duurzaamheid en met de (gemeentelijke) projectleiders die betrokken zijn bij de uitvoering van één of meerdere duurzaamheidsprojecten.

In onderstaande paragrafen komen de projectorganisatie, de programmastructuur, de projectrealisatie en de personele en financiële inzet over de uitvoeringsperiode 2009 – 2012 aan de orde.

2.2 De projectorganisatie

In onderstaand staat weergegeven hoe de Projectorganisatie is vormgegeven.

2.2.1 Bestuurlijk verantwoordelijke

De Wethouder Milieu is bestuurlijk verantwoordelijk voor het Duurzaamheidsbeleid van de gemeente Beuningen.

2.2.2 De Stuurgroep

De Stuurgroep bespreekt de belangrijkste stappen binnen het project en adviseert het college van b&w. De Stuurgroep bepaalt de aanpak van het van Duurzaam Beuningen hoofdlijnen.

Daarnaast beslist de Stuurgroep over definitieve projectproducten, in het bijzonder over de in de organisatie te implementeren beleid (bv. interne verankering duurzaam inkopen).

De Stuurgroep bestaat uit drie leden, te weten de wethouder Milieu, de gemeentesecretaris, en de Programmamanager.

2.2.3 De Programmamanager

De Programmamanager is de ambtelijk trekker van het Duurzaamheidsprogramma. De medewerker (

afdeling Ruimtelijke Ontwikkeling | Team Beleid&Projecten | strategisch beleidsmedewerker milieu

) is

verantwoordelijk voor het starten en doorlopen van de aangegeven projecten en acties en zorgt voor aan- en bijsturing. De Programmamanager informeert de stuurgroep en het bestuur over de voortgang van de projecten en zorgt voor kadervorming waar nodig.

Duurzaam Beuningen

Programmamanager Stuurgroep College van b&w

(9)

Duurzaam Beuningen | Evaluatie en Actualisatie | 2014 - 2017 11 2.3 De programmastructuur

Het Uitvoeringsprogramma Duurzaam Beuningen 2009-2012 kent vier programmalijnen. Binnen deze programmalijnen zijn verschillende thema’s te onderscheiden. Onder deze thema’s zijn projecten geprogrammeerd. In het onderstaande is de programmastructuur weergegeven.

Duurzaamheidsthema’s Uitvoeringsprogramma 2009 – 2012 1. Verduurzaming nieuwbouw

gemeentelijke gebouwen

1. Professionalisering inkoopproces

1. Uitvoering project Logo South

1. energie/milieuscan voor bedrijven en/of checklist energie/klimaat 2. Energiezuinige gemeentelijke

gebouwen

2. Duurzaam inkoopbeleid verankeren in de organisatie (training)

2. Opstellen scenario en actieplan Millennium- gemeente

3. Openbare verlichting met ambitie! 2. gezamenlijke inkoop

(duurzame) energie bedrijven

4. Energiezuinig gemeentelijk wagenpark

3. Intern en extern communicatietraject duurzaam inkopen 5. Haalbaarheidsonderzoek extra

energie-eisen nieuwbouwprojecten

3. Monitoringproject op outputniveau 6. Nieuwbouw energie-efficiënt 4. Duurzaam inkopen:

controle, evaluatie en monitoring 7. Opstellen prestatieafspraken

8. Uitvoeren en begeleiden prestatieafspraken 9. Voorlichting en vergroten

bewustzijn: gedrag en besparing van geld en energie

10. Stimulering energiebesparing bij kantoren, scholen en

zorginstellingen 11. Adequate

milieuvergunningverlening en handhaving

12. Communicatiecampagne duurzamere mobiliteit Beuningen 13. Enthousiasmeren over

biomassaopties in Beuningen 14. Enthousiasmeren over Warmte-

/Koudeopslag in Beuningen 15. Duurzame energie verkenning

Duurzaam Beuningen

Klimaatbeleid Duurzaam Inkopen

Millennium- gemeente

Regionale Klimaatprojecten

(10)

Duurzaam Beuningen | Evaluatie en Actualisatie | 2014 - 2017 12 2.4 De projectrealisatie

In deze paragraaf wordt de projectstatus van de duurzaamheidsprojecten weergegeven.

Voor een gedetailleerde toelichting per project wordt verwezen naar Bijlage I (Projectenevaluatie).

2.4.1 Status Klimaat- en Energieprojecten

Thema Project Projectstatus

Geen

realisatie In

uitvoering Gereed 1 Nieuwbouw

gemeentelijke gebouwen 1. Energiezuinige Nieuwbouwvleugel x 2 Energiezuinige

gemeentelijke gebouwen 2. Energie Prestatie Adviezen 8 gemeentelijke

gebouwen x

3. Energielabelling gemeentelijke gebouwen x

4. Inkoop 100 % groen gas en groene elektra x x

5. Energiefactuurcontrole x x

6. Verkenning Meetdiensten x

3 Energiezuinige openbare

verlichting 7. Pilot dimbare openbare verlichting x

8. Pilot led-Openbare verlichting x

9. Zonne-lantaarnpalen Olden Tempel x

4 Energiezuinig

gemeentelijk wagenpark 10. Aanschaf aardgasvoertuigen x

11. Technisch vergroenen alle bedrijfsvoertuigen x

12. Band op Spanning voor personeel x

13. Project 2op5 en aanschaf drie E-bikes x

5 Haalbaarheidsonderzoek extra energie-eisen nieuwbouwprojecten

14. Verkenning Lokale Biomassacentrale x

15. Verkenning technische haalbaarheid

energiezuinige woningen Ewijk x

16. Verkenning financiële haalbaarheid

energiezuinige woningen Ewijk x

6 Nieuwbouw woningen

energie-efficiënt 17. Energieneutrale Woningen Olden Tempel x

18. Ondertekening convenant Duurzaam Bouwen x

19. Implementatie GPR-systematiek x

7 Duurzame

prestatieafspraken 20. Energierenovatie 52 woningen in Viermorgen x

8 Voorlichting en

vergroten bewustzijn 21. Demonstratieproject Zonnepanelen MFA (ism

ARN) incl. Energielessen door Dijkmagazijn x

22. Klimaatkrant x

23. Subsidie Woningisolatie x

9 Energiebesparing bij kantoren, scholen en zorginstellingen

24. Zonnepanelen en monitoringsystemen voor 5

Beuningse basisscholen, incl. Klimaateducatie x

25. Energiebesparingsproject bij Kantoren x

26. Twee Duurzame Ondernemerscafés x

10 Adequate

milieuvergunningverlening en handhaving

27. Energiebesparingsproject Zorginstellingen x

28. Energiebesparingsproject Supermarkten x

11 Duurzame Mobiliteit 29. Binnenstad Service Beuningen x

30. Stimulering Autodelen x

31. E-netwerk / oplaadpunten x x

32. Europese Mobiliteitsweek / Week van de

Voortuitgang x

33. Electric Mobile Roadshow x

34. Fietsstallingen bij OV-punten x

35. Duurzaamheid verankerd in gemeentelijk

vervoersplan x

12 Enthousiasmeren over

biomassaopties 36. Project Vergisting GFT (arn) en Groen Gas

voor OV x

37. Landelijke Compostdag x x

38. Opwekken gemeentelijk groenafval tot energie x x

13 Enthousiasmeren over

Warmte Koude Opslag 39. Kansenkaart WKO x

40. WKO-Beleid (in voorbereiding) x

14 Duurzame energie 41. Haalbaarheidsonderzoek Zonnevelden x

(11)

2.4.2 Status Duurzaam Inkoop projecten

Thema’s Projecten Projectstatus

Geen

realisatie In

uitvoering Gereed 15 Professionalisering

inkoopproces 42. Duurzaam Moederbestek GWW, uitvoering

Duurzame Pilots, interne en externe advisering x

16 Organisatorische

verankering 43. Verduurzaming van inkoop- en

aanbestedingsbeleid x

17 Training en

communicatie 44. Interne trainingen, begeleiding aanbestedingen

en voorlichting x

18 controle, evaluatie en

monitoring 45. Duurzaam Inkoop Scan 2012 x

2.4.3 Status Millennium projecten

Geen

realisatie In

uitvoering Gereed 19 Project Logo South

Mwanga – Beuningen 46. Project Logo South x

20 Millenniumproject 47. Kindergemeenteraad Milieu & duurzaamheid;

Milieulessen op basisscholen x

48. De Beuningse Bomen Rap x

49. Beunings Bos x

2.4.4 Status Regionale projecten

Geen

realisatie In

uitvoering Gereed 21 Energie/milieuscan voor

bedrijven 50. E-Training voor toezicht- en handhaving x

22 Collectieve Inkoop

Duurzame Energie 51. Regionale aanbesteding groene energie x

23 Monitoringproject op

outputniveau 52. Energie in Beeld x

53. Zonatlas x

24 Overig regionaal 54. Stadsregioproject Schoon Rijden x

55. De Groene HUB x

56. Verduurzaming Nijmegen West en Weurt x

2.5 Financiële consequenties

In deze paragraaf komen de financiële consequenties van de uitvoeringsperiode 2009 – 2012 aan bod.

Eerst wordt aangeven hoe dekking voor de kosten is geborgd (2.4.1), vervolgens worden de bestedingen inzichtelijk gemaakt.

2.5.1 Dekking

De SLoK (rijks) subsidieregeling 2009 – 2012 voor gemeenten bood de mogelijkheid om een deel van de opgevoerde kosten vergoed te krijgen. Met opgevoerde kosten wordt bedoeld: interne kosten (uren x uurtarief) + materiaalkosten en externe kosten (inhuur externen, zaalhuur, enz.).

De totale begrote lasten voor de periode 2009 t/m 2012 bedragen:

- Personeelslasten: 5545 uur x € 100,- = € 265.045,-

- Opgevoerde kosten: € 256.500,-

Totale lasten voor de gehele uitvoeringsperiode 2009 – 2012 bedragen: € 511.045,-

Hier tegenover staat een uit te keren SLOK-subsidie van: € 80.812,-

(12)

De personeelslasten zijn opgenomen in de reguliere begrotingen. De wijze waarop de lasten in de

begroting zijn geborgd is hieronder weergegeven.

Totale voorziening € 257.012

Begrote uitgave 2010 t/m 2012 € 256.500

De dekking is als volgt:

1. Algemene uitkering

Algemene uitkering 2009 € 33.941

Te storten in de voorziening € 80.812

2. Pag.70 programmabegrotiong 2010-2013

Prioriteiten 2010 € 34.050

3.Structureel budget MARN bijdrage

Budget bijdrage MARN 2009 + millenniumdoelen € 10.000

Budget bijdrage MARN 2010 € 15.000

(13)

2.5.2 Uitgaven periode 2009 - 2012

Onderstaand overzicht geeft de uitgaven weer binnen het programma Duurzaam Beuningen over de periode 2009 tot met juli 2013.

Klimaatprojecten Begroot Besteed Restant

Algemene Beleidskosten +Abonnement

Klimaatverbond + pv-gemeentehuis € 19.646,48 € -19.646,48

Verduurzaming nieuwbouw gemeentelijke gebouwen € 0,00 € 0,00

Energiezuinige gemeentelijke gebouwen € 5.000 € 420,17 € 4.579,83

Openbare verlichting met ambitie! € 8.000 € 0,00 € 8.000,00

Energiezuinig gemeentelijk wagenpark € 3.500 € 3.219,25 € 280,75

Haalbaarheidsonderzoek extra energie-eisen

nieuwbouwprojecten € 10.000 € 9.573,80 € 426,20

Nieuwbouw energie-efficiënt € 19.000 € 5.492,20 € 13.507,80

Opstellen prestatieafspraken € 10.000 € 0,00 € 10.000,00

Uitvoeren en begeleiden prestatieafspraken € 35.000 € 30.000,00 € 5.000,00

Voorlichting en vergroten bewustzijn € 5.500 € 4.904,39 € 595,61

Stimulering energiebesparing bij kantoren, scholen en

zorginstellingen € 45.000 € 38.832,00 € 6.168,00

Adequate milieuvergunningverlening en handhaving € 10.000 € 187,40 € 9.812,60 Communicatiecampagne duurzamere mobiliteit

Beuningen € 10.000 € 13.625,24 € -3.625,24

Enthousiasmeren over biomassaopties in Beuningen € 1.000 € 0,00 € 1.000,00

Enthousiasmeren over Warmte-/Koudeopslag in

Beuningen € 3.500 € 0,00 € 3.500,00

Duurzame energie verkenning € 8.000 € 0,00 € 8.000,00

Duurzaam Inkopen

Professionalisering inkoopproces € 0,00

Duurzaam inkoopbeleid verankeren in de organisatie

(training) € 8.000 € 7.157,50 € 842,50

Intern en extern communicatietraject duurzaam

inkopen € 5.000 € 0,00 € 5.000,00

Duurzaam inkopen: controle, evaluatie en monitoring € 20.000 € 9.900,00 € 10.100,00 Millenniumgemeente

Uitvoering project Logo South Mwanga - Beuningen € 20.000 € 0,00 € 20.000,00

Opstellen scenario en actieplan Millenniumgemeente € 10.000 € 9.000,00 € 1.000,00 Regionale Klimaat Projecten MARN / Stadsregio

Energie/milieuscan voor bedrijven en/of checklist

energie/klimaat € 5.000 € 4.752,00 € 248,00

Gezamenlijke inkoop (duurzame) energie € 0,00 € 0,00

Monitoringproject op outputniveau € 15.000 € 1.710,00 € 13.290,00

Totaal (primair begroot)

Bezuinigingstaakstelling € 256.500,00 - € 3.087,00

€ 253.413 € 158.420,43 € 94.992,57

De primaire begroting voor het Uitvoeringsprogramma (vastgesteld 2009) was ruim opgesteld. We hebben

gedurende de uitvoeringsperiode geconstateerd dat bij enkele projecten, na realisatie, sprake was van

restbudgetten. Deze budgetten zijn aangewend voor de zonnepanelen die op het gemeentehuis geplaatst

zijn en de panelen die op de gemeentewerf (eind 2013) geplaatst gaan worden.

(14)

2.5.3 Verplichtingen administratie 2013

Er is (juli 2013) sprake van een restbudget binnen het Uitvoeringsprogramma Duurzaam Beuningen.

Deze gelden, á € 98.079,57, zijn gereserveerd voor de volgende nog komende investeringen:

Klimaatprojecten Projectontwikkeling uitloop 2013 Gereserveerd Openbare verlichting met ambitie! Reservering E-zuinige Buitenverlichting

Olden tempel € 8.000,00

Opstellen prestatieafspraken Implementatie Prestatieafspraken € 10.000,00

Voorlichting en vergroten bewustzijn E-netwerk € 2.078,13

Zonnepanelen Gemeentewerf Aanschaf, Plaatsing en Installatie € 22.500,00

Communicatiecampagne duurzamere mobiliteit Beuningen Reservering Electric Mobile Roadshow € 1.250,00 Enthousiasmeren over biomassaopties in Beuningen Info-dag Agrariërs Vergisting ARN € 1.000,00 Enthousiasmeren over Warmte-/Koudeopslag in Beuningen MARN campagne WKO € 3.500,00

Duurzame energie verkenning Verkenning Exploitatie onderzoek

Zonnevelden € 8.000,00

Duurzaam Inkopen

Duurzaam inkoopbeleid verankeren in de organisatie

(training) Verduurzaming moederbestek Openbare

Ruimte € 2.541,87

Intern en extern communicatietraject duurzaam inkopen Afhankelijk van D.I. evaluatie en wensen

MT+bot overleg € 5.000,00

Duurzaam inkopen: controle, evaluatie en monitoring Begeleiding komende duurzame

aanbestedingen € 6.050,00

Millenniumgemeente

Actieplan Millenniumgemeente Bomenproject € 21.000,00

Overig en onvoorzien Regionale Klimaat Projecten MARN /

Stadsregio / Begeleiding GPR € 4.072,57

Totaal € 94.992,57

2.6 Personele consequenties

In deze paragraaf wordt op afdelingsniveau weergegeven wat de begrote personele uren zijn en hoe deze in de periode 2009 tot en met medio 2013 zijn ingezet.

2.6.1 Begrote personele inzet

Volks- huisvest ing Inkoop RO/ BWT Milieu BOR OW Comm. Project- bureau BZ Totaal

2009 200 65 130 880 285 70 165 55 100 1950

2010 160 65 50 570 170 20 85 95 200 1415

2011 120 35 40 735 195 0 30 40 0 1195

2012 120 35 50 635 40 10 55 40 0 985

Totaal 600 200 270 2820 690 100 335 230 300 5545

(15)

2.6.2 Gerealiseerde personele inzet

Door organisatorische wijzigingen is het niet mogelijk de urenbesteding toe te kennen aan de indeling zoals die in paragraaf 5.2.1 is gehanteerd. Daarnaast zijn niet alle duurzaamheids-activiteiten

weggeschreven onder het product Duurzaam Beuningen. Gedacht kan worden aan de realisatie van de energiezuinige woningen en duurzaam inkoop- en aanbestedingstrajecten; de uren van dit project zijn op het product Nieuwbouw Olden Tempel geboekt of het inkoopproduct geboekt. De inzet voor het thema duurzaamheid is derhalve niet voor 100% terug te herleiden.

In het onderstaande de primair geboekte uren op het product Duurzaam Beuningen:

Fin. Inwon. OR RO BOR P&O Projectb ureau Totaal

2009 1 371 93 49 513

2010 14 627 4 105 750

2011 3 27 631 105 2 8 776

2012 75 17 43 823 964

2013* 82 10 6 421 519

Totaal 160 69 49 2873 202 156 8 3517

‘*’: uren 2013 van januari tot en met juni 2.7 Lessen en aandachtspunten

Bedrijven en burgers rekenen erop dat de gemeente een voortrekkersrol vervult op het gebied van duurzaamheid. Dat kan door enthousiasmeren, stimuleren en ondersteunen van initiatieven van derden.

Maar ook door regionaal met andere overheden samen te werken, zoals door kennisuitwisseling en de regionale regie op de inzameling en verwerking van GFT. En niet in de laatste plaats, door zelf projecten te realiseren en activiteiten te ontplooien.

Het Programma Duurzaam Beuningen heeft volgens medewerkers van de gemeente Beuningen bijgedragen aan groeiend bewustzijn op het gebied van duurzaamheid (bron: interviewronde 2012).

Binnen de gemeentelijke organisatie en zeker ook daarbuiten. Steeds meer mensen beseffen dat duurzame maatregelen ook goed kunnen zijn voor de sociaaleconomische ontwikkeling van de gemeente Beuningen.

En duurzaamheid biedt kansen voor de ontwikkeling van het bedrijfsleven. Duurzaam is meer geworden dan een milieusausje. Dat geldt zeker voor het thema energie dat raakvakken heeft met inkomen, omgevingskwaliteit (schoon verkeer & vervoer, luchtkwaliteit) en economische ontwikkeling.

Om deze kansen te pakken is er blijvend behoefte aan projecten die handen en voeten geven aan duurzaamheid. In het Uitvoeringsprogramma nemen we daarom projecten op die zichtbare resultaten opleveren. Dit is overigens een landelijke ontwikkeling. Niet voor niets is het motto van het

Rijksduurzaamheidsnetwerk voor ambtenaren: duurzaamheid moet je doen. Het beleid van de gemeente met betrekking tot duurzaam inkopen is hiervan een mooi voorbeeld. In 2008 kocht de gemeente 32%

duurzaam in volgens de criteria van AgentschapNL. Bij de tussenevaluatie in 2012 bleek dat de gemeente in 2011 voor ruim 80 % duurzaam heeft ingekocht. Verwacht wordt dat de doelstelling van 100%

duurzaam inkopen in 2015 wordt gehaald.

Het voorbeeld van duurzaam inkopen laat het belang zien van een goede organisatorische inbedding van duurzaamheid. Duurzaamheid is, net als kwaliteit en prijs een logisch aandachtspunt voor inkopers. Op dezelfde manier zal duurzaamheid de komende jaren een normaal onderdeel van het werk van

projectleiders en projectmedewerkers van de gemeente Beuningen worden. De gemeente streeft ernaar om duurzaamheid als vast onderdeel te maken van processen en projecten. Met andere woorden:

duurzaamheid verankeren binnen de specifieke vakafdelingen.

(16)

3. TRENDANALYSE DUURZAME ONTWIKKELING

In dit hoofdstuk worden de ontwikkelingen ten aanzien van de ‘Nul-situatie’ (= 2008 / 2009) op het gebied van duurzame ontwikkeling voor de gemeente Beuningen in kaart gebracht. De Nul-situatie is in kaart gebracht door middel van de Lokale Duurzaamheidsmeter van COS Nederland.

3.1 De Lokale Duurzaamheidsmeterinstrument

De Lokale Duurzaamheidsmeter is een instrument dat inzicht biedt in de ambities en initiatieven van gemeenten op het gebied van duurzame ontwikkeling. Ook is het instrument een handvat voor maatschappelijke organisaties om met gemeenten in gesprek te gaan over duurzame ontwikkeling.

De duurzaamheidsmeter maakt inzichtelijk in hoeverre duurzaamheid binnen een grote diversiteit van gemeentelijke beleidsvelden is verankerd. Daarnaast biedt het instrument de mogelijkheid tot

benchmarking (vergelijking met andere gemeenten) en brengt het, op een heldere, begrijpbare manier in kaart hoe de gemeente zorg draagt voor een duurzame ontwikkeling.

De Lokale Duurzaamheidsmeter bestaat uit drie vragenlijsten, geënt op de drie dimensies van duurzame ontwikkeling: Planet, Profit en People. Het people-aspect blijft buiten de scope van deze trendanalyse aangezien daarvoor geen ambities of doelstellingen zijn geformuleerd in de Kadernota Duurzaam Beuningen.

Planet

Het gaat bij 'Planet' vooral om duurzaamheid in de tijd. Centraal staat hier het behoud, de bescherming en het beheer van onze natuurlijke hulpbronnen: de diversiteit aan plant- en diersoorten, kwaliteit en

kwantiteit van water, luchtkwaliteit, bodemvruchtbaarheid, et cetera.

Profit

De 'P' van Profit staat ook voor 'Progress' en 'Prosperity', vooruitgang en welvaart. Economische

ontwikkeling gaat over productie, werkgelegenheid, efficiëntie en rendement. De uitdaging is ervoor te zorgen dat de vooruitgang van de een niet ten koste gaat van een ander of van toekomstige generaties.

Binnen dit thema wordt ingegaan op twee belangrijke rollen die de (lokale) overheid kan spelen om duurzaam ondernemen te bevorderen: ten eerste heeft zij een voorbeeldfunctie en ten tweede vormt de overheid in zijn geheel een invloedrijke marktpartij.

In Bijlage II zijn de ingevulde Vragenlijsten van de Duurzaamheidsmeter opgenomen. In onderstaande paragrafen wordt de huidige duurzaamheidssituatie van Beuningen weergeven op hert gebied van Planet en Profit. De resultaten worden tevens vergeleken met overige gemeenten (in deze regio) die participeren in de Lokale Duurzaamheidsmeter.

3.2 Resultaten lokale Duurzaamheidsmeter

Door middel van de Lokale Duurzaamheidsmeter wordt in kaart gebracht in hoeverre de ‘basis van duurzame ontwikkeling / het fundament’ is geborgd binnen de gemeentelijke organisatie. Het is een organisatiebrede toetsing waarbij wordt bekeken of het basisniveau van duurzaamheid wordt behaald.

Deze toetsing geeft met name weer op welke fronten de gemeente uitvoering geeft aan duurzaamheid en

waar nog ‘witte vlekken’ zitten. De toetsing is kwantitatief, er wordt gekeken of onderwerpen geborgd zijn

en/of er uitvoering aan wordt gegeven. De toetsing (voldoet / voldoet niet) gaat niet in op de aard, de

schaal dan wel de resultaten van deze activiteiten.

(17)

De scores op het gebied van ‘Planet’ en ‘Profit’ staan hieronder weergegeven.

Score Lokale Duurzaamheidsmeter Planet Profit

2009 64 % 50 %

2012 84 % 74 %

Zie bijlage II voor de lokale duurzaamheidsmeter; hierin zijn de resultaten over de jaren 2009 en 2012 opgenomen.

Op het gebied van duurzame ontwikkeling heeft de gemeente Beuningen de laatste jaren vooruitgang geboekt. Beuningen heeft de volgende basiselementen van duurzaamheid verankerd binnen de gemeentelijke organisatie, in beleid, of geeft er reeds uitvoering aan:

- Stimuleringsprojecten energiebesparing bij bewoners en bedrijven;

- Duurzaam Inkopen - Duurzaam bouwen;

- Duurzame mobiliteit;

- Communicatie, voorlichting en educatie;

- Branchegerichte energie advies en toezichtsactiviteiten;

- Inkoop groen gas en groene elektra;

- Duurzame mobiliteit.

Duurzaamheidsonderwerpen die momenteel nog onderbelicht zijn zijn:

- Klimaatadaptatie;

- Duurzame ruimtelijke ontwikkeling;

- Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen;

- Energiebesparing bestaande bouw.

3.3 Vergelijking van de resultaten

Ruim 200 Nederlandse gemeenten hebben de Duurzaamheidsmeter ingevuld. De gemiddelde scores (van de drie P’s) variëren van 2 % (#201-Urk) tot 95 % (#1&2-Breda & Nijmegen).

Om de resultaten van de gemeente Beuningen in groter verband te zien staan hieronder de scores van de deelnemende regio gemeenten weergegeven.

Gemeente Planet Profit

Nijmegen 100% 86%

Beuningen 84% 74%

Wijchen 70% 60%

Groesbeek 42% 16%

3.4 Conclusies t.a.v. Lokale Duurzaamheidsmeter

Duurzaamheid is in Beuningen goed in ontwikkeling, maar er zijn nog stappen te zetten. Met name op het gebied van Duurzame ruimtelijke ontwikkeling, klimaatadaptatie, duurzaam bouwen, MVO en

energiebesparing in de bestaande bouw is er nog veel duurzaamheidswinst te behalen.

(18)

4. TRENDANALYSE KLIMAAT EN ENERGIE

Energie(besparing) en klimaatverandering zijn belangrijke pijlers voor het lokale duurzaamheidsbeleid. In dit hoofdstuk wordt inzichtelijk gemaakt wat de trendmatige ontwikkelingen zijn op het gebied van CO2- uitstoot binnen de gemeente Beuningen. We noemen dit CO2-voetafdruk (of footprint). De voetafdruk is een maat voor de uitstoot van CO2 als gevolg van het gebruik van fossiele brandstoffen in het verkeer, transport en productie van elektriciteit en verwarming.

De CO2-voetafdruk is in kaart gebracht door middel van de Klimaatmonitor (een instrument van Agentschap.NL, te vinden op www.klimaatmonitor.databank.nl). Er is gebruik gemaakt van:

- daadwerkelijke metingen m.b.t. gas- en elektriciteitsgebruik (bottom up);

- daadwerkelijke metingen m.b.t. ingezameld huishoudelijk afval (bottom up);

- modelmatige verdeling gebaseerde gegevens m.b.t. CO2-emissies van verkeer en vervoer (top down);

- gegevens beschikbaar gesteld voor gemeenten door netwerkbeheerders;

- CBS-gegevens m.b.t. woningen en huishoudelijk afval.

In dit hoofdstuk brengen we de lokale CO2-voetafdruk in beeld. De totale uitstoot binnen de gemeente wordt onderverdeeld naar verschillende sectoren. In Bijlage III en Bijlage IV wordt gedetailleerder ingegaan op de CO2-uitstoot van de verschillende (sub)sectoren (Kerncijfers Klimaatmonitor Lokale CO2- voetafdruk). De laatste bijlage vergelijkt de Beuningse CO2-cijfers.

Opgemerkt moet worden dat de meest actuele cijfers gaan over de jaar 2010 en de jaren daaraan voorafgaand. De gevolgen / resultaten van de Beuningse projecten zijn derhalve niet altijd terug te lezen in de cijfers van de Klimaatmonitor.

4.1 Emissieregistratie

De Emissieregistratie geeft de CO2-emissie van alle emissiebronnen in een gemeente weer. Dit houdt in dat naast de verbranding van fossiele brandstoffen ook andere (al dan niet natuurlijke) processen die CO2 uitstoten meegerekend worden. Voorbeelden zijn slijtage van materialen, oxidatie van veenweiden, ademhaling van mensen en dieren etc. In de periode tot en met 2010 is door deze emissiebronnen op het grondgebied van Beuningen de volgende hoeveelheid CO2 (ton) uitgestoten:

Broeikasgasemissie in

tonnen (indicatief) 1990 1995 2000 2005 2008 2009 2010 Trend Afvalverwijdering 55.297 90.774 113.145 333.276 398.529 392.891 341.982

Bouw 418 701 519 470 541 600 735

Chemische industrie 0 0 10.584 7.922 - 5.407 -

Consumenten 31.089 32.847 30.666 29.218 28.502 28.499 34.024

Drinkwatervoorziening - - - -

Handel, diensten en overheid 4.768 5.837 7.641 6.453 8.302 8.527 9.677

Landbouw 7.182 7.230 5.358 5.541 6.821 6.735 7.786

Overige industrie 4.752 2.413 7.726 11.479 11.336 7.221 8.324

Riolering en

waterzuiveringsinstallaties 6.018 8.111 9.479 8.655 10.475 10.036 11.732

Raffinaderijen - - - -

Verkeer en vervoer 63.438 66.095 49.564 48.290 47.449 46.182 45.227

Totale uitstoot exclusief

energiesector 172.962 214.008 234.682 451.305 511.955 506.098 459.487

Energiesector (+) 19 421 4.720 21 91 21 89

Totaal uitstoot 172.981 214.429 239.402 451.325 512.046 506.119 459.576

Bron: Nederlandse emissieregistratie.

(19)

Onderstaande grafiek geeft de totale CO2-uitstoot weer per gemeente in het Rijk van Nijmegen. Hierbij is uitgegaan van de relevante sectoren (zie ook paragraaf 4.2). Deze gegevens zijn afkomstig uit

verschillende bronnen.

CO2-uitstoot (ton) voor het jaar 2010 Rijk van Nijmegen 4.2 Bronnen

De CO2-emissies van Beuningen kunnen worden onderverdeeld in negen (sub)sectoren. Onderstaande grafiek geeft de jaarlijkse CO2-uitstoot (2010) voor de verschillende Beuningse sectoren weer.

CO2-uitstoot (ton) voor het jaar 2010 per sector voor de gemeente Beuningen

0 100.000 200.000 300.000 400.000 500.000 600.000 700.000 800.000 900.000

0 10000

20000

30000

40000

50000

60000

(20)

De grootste bronnen (sub-sectoren) van CO2-uitstoot zijn ‘woningen’, ‘dienstverlening’ en ‘Industrie. De CO2-voetafdruk voor Beuningen staat in onderstaande tabel en taartdiagram weergegeven.

Sector Subsector CO2 (ton.jr).

Gebouwde

omgeving Woningen 49.578

Commerciële Dienstverlening 27.711

Publieke Dienstverlening 8.419

Riolering en

waterzuiveringsinstallaties 1.615 Drinkwatervoorziening

Mobiliteit Wegverkeer

Railverkeer 1.260

Mobiele werktuigen Binnen- en recreatievaart Zeescheepvaart en visserij Industrie en

Energie Industrie 16.270

Bouwnijverheid 1.840

Huishoudelijk afval Bedrijfsafval Energieproductie Winning van delfstoffen

Landbouw Landbouw, jacht en bosbouw 2.858

Onbekend Onbekend 1.488

Totaal 111.039 CO2 voetafdruk Beuningen 2010 (ton)

In onderstaande grafiek wordt de gemiddelde CO2-uitstoot per inwoner en per sector voor de gemeente Beuningen weergegeven. De tabel geeft ter vergelijking ook de gemiddelde CO2-emissies per inwoner weer op provinciaal niveau, voor het landsdeel Oost en op nationaal niveau weer.

CO2-uitstoot (ton/per inwoner) voor het jaar 2010 per sector

(21)

De gemiddelde CO2-uitstoot van woningen in Beuningen is iets hoger ten opzichte van de gemiddelde uitstoot-cijfers van de provincie Gelderland, het landsdeel Oost en het landelijke gemiddelde. De bijdrage van de sectoren ‘verkeer en vervoer’ en ‘industrie’ zijn bovengemiddeld. Daartegenover staat dat de gemiddelde CO2-uitstoot van ‘publieke dienstverlening’ en de ‘commerciële dienstverlening’ lager zijn dan de (provinciale en regionale) gemiddelden.

De belangrijkste sectoren die bijdragen aan de totale CO2-uitstoot in Beuningen zijn:

Hoofdsector Bijdrage aan

totale Beuningse CO2-uitstoot

Woningen 45%

Commerciële Dienstverlening 25%

Industrie 15%

Publieke Dienstverlening 8%

Landbouw 3%

Bouwnijverheid 2%

In Bijlage III wordt gedetailleerder ingegaan op de CO2-uitstoot van de vijf hoofdsectoren. De CO2- bijdrage van de verschillende sub-sectoren en de trendmatige ontwikkelingen zijn daarbij inzichtelijk gemaakt.

4.3 Trendmatige ontwikkelingen

De trend in CO2-uitstoot van Beuningen: (NB: de gegevens van 2011 en 2012 zijn nog niet compleet):

De trend in CO2-uitstoot van de belangrijkste sectoren:

(22)

5. TRENDANALYSE DUURZAAM INKOPEN

5.1 Duurzaam Inkoop Doelstelling

De VNG heeft in het klimaatakkoord de afspraak gemaakt dat gemeenten vanaf 2010 voor 75 procent duurzaam inkopen en vanaf 2015 voor 100 procent. Uitgangspunt voor deze doelstelling zijn de criteria voor duurzaam inkopen die de overheid heeft vastgesteld voor 52 productgroepen. De gemeente Beuningen heeft de ambitie uitgesproken in de Kadernota (Duurzaam Beuningen 2010-2012) en het Milieubeleidsplan 2010-2014, om te voldoen aan de duurzaam inkopen doelstellingen uit het Klimaatakkoord.

5.2 Duurzaam Inkoop Scan

In 2012, zoals ook in 2008, is een Duurzaam Inkoop Scan uitgevoerd.

Het onderzoek bestaat uit twee delen: een spend-analyse (5.3) die de belangrijkste inkoopvolumes in beeld brengt en een organisatie- en duurzaamheidsanalyse (5.4) die gericht is op het beoordelen van de mate van duurzaamheid van de belangrijkste inkoopvolumes, en op kennis houding en gedrag van medewerkers.

5.3 Spend-analyse

Bij de spend-analyse kijken we alleen naar beïnvloedbare uitgaven. Subsidies, salariskosten en

bijvoorbeeld belastingen, vallen hier dus niet onder. Van de beïnvloedbare uitgaven valt een deel onder de 52 productgroepen (http://www.pianoo.nl/duurzaaminkopen/milieucriteria) waarvoor het landelijke beleid voor duurzaam inkopen geldt.

De gemeente heeft een spendanalyse over het jaar 2011 gemaakt. In het onderstaande de kwantitatieve resultaten van de Spendanlyse.

5.3.1 Beïnvloedbaar inkoopvolume

Uit de spend-analyse blijkt dat de gemeente in 2011 een beïnvloedbaar inkoopvolume had van € 9,1 miljoen in de productgroepen waar de overheid duurzaamheidscriteria voor heeft opgesteld. Deze

duurzaamheidscriteria betreffen 52 productgroepen verdeeld over de zes categorieën waarvoor het beleid voor duurzaam inkopen geldt. Dit betreft dit ongeveer 17% procent van de totale inkopen en

aanbestedingen van de gemeente Beuningen.

In onderstaand diagram zijn de tien productgroepen weergegeven met de hoogste uitgaven. Deze tien

productgroepen vormen samen 84 procent van het beïnvloedbare inkoopvolume dat de gemeente

Beuningen besteedt aan de 52 productgroepen.

(23)

5.3.2 Prestaties

De prestaties ten aanzien van de 10 grootste productgroepen staan in de onderstaande tabel.

Productgroep Score Prestatie

Wegen 5 Alle minimumeisen van de betreffende productgroep zijn meegenomen bij alle inkopen en aanbestedingen in deze productgroep.

Bouwrijp maken terrein,

Grondwerken, Sanering 5 Alle minimumeisen van de betreffende productgroep zijn meegenomen bij alle inkopen en aanbestedingen in deze productgroep.

Groenvoorzieningen 5 Alle minimumeisen van de betreffende productgroep zijn meegenomen bij alle inkopen en aanbestedingen in deze productgroep.

Riolering 5 Alle minimumeisen van de betreffende productgroep zijn meegenomen bij alle inkopen en aanbestedingen in deze productgroep.

Leerlingenvervoer en gym-

/zwemvervoer 3 Ongeveer 60% van de minimumeisen van de betreffende productgroep zijn meegenomen bij alle inkopen en aanbestedingen in deze productgroep.

Kunstwerken 2 Ongeveer 40% van de minimumeisen van de betreffende productgroep zijn meegenomen bij alle inkopen en aanbestedingen in deze productgroep.

Hardware 5 Alle minimumeisen van de betreffende productgroep zijn meegenomen bij alle inkopen en aanbestedingen in deze productgroep.

Reiniging openbare ruimte 4 Ongeveer 80% van de minimumeisen van de betreffende productgroep zijn meegenomen bij alle inkopen en aanbestedingen in deze productgroep.

Elektriciteit 5 Alle minimumeisen van de betreffende productgroep zijn meegenomen bij alle inkopen en aanbestedingen in deze productgroep.

Openbare verlichting 3 Ongeveer 60% van de minimumeisen van de betreffende productgroep zijn meegenomen bij alle inkopen en aanbestedingen in deze productgroep.

Productgroep

Het valt op dat wisselend wordt gescoord op de grootste productgroepen. Er valt nog veel

‘duurzaamheidswinst’ te behalen op de productgroepen; leerlingenvervoer en gym-/zwemvervoer, kunstwerken en openbare verlichting.

5.3.3 Duurzaam inkopen per productgroepcategorie

Voor de zes productgroepcategorieën, die in het beleid voor duurzaam inkopen onderscheiden worden, zijn de gemiddelde scores berekend.

Productgroep Inkoopvolume in % Score in %

Gebouwen 3,9 66

GWW 54,3 90

Beheer Openbare Ruimte 20,5 92

Vervoer en extern verblijf 7,6 57

Apparatuur 4,8 95

Facilitaire zaken 8,8 56

Op het gebied van Gebouwen, Vervoer en extern verblijf en Facilitaire zaken kunnen nog grote stappen gemaakt worden.

In onderstaand figuur is te zien hoe de gemeente Beuningen scoort op de verschillende

productcategorieën:

(24)

5.3.4 Bepaling score

De uitkomsten van alle productgroepen bij elkaar genomen maakt dat de gemeente voor 84,2%

duurzaam inkoopt. Exclusief de productgroep ‘Bouwrijp maken terrein (geen miniumcriteria voor deze productgroep)’ komt dit percentage op 80,7%.

De Beuningse Duurzaam Inkoopscan (van 2008 en 2012) wijkt iets af van de methodiek die het Ministerie Infrastructuur & Milieu (I&M) hanteert. De scoringsmethodiek die I&M hanteert eenduidig: of je koopt de productgroep duurzaam in (voldoen aan alle minimumeisen binnen een productgroep) of je voldoet er niet aan.

De uitkomsten van alle productgroepen bij elkaar genomen maakt dat de gemeente met de

scoringsmethodiek van I&M 71,2% duurzaam inkoopt. Exclusief de productgroep ‘Bouwrijp maken terrein’

komt dit percentage op 64,9%.

5.3.5 Voortgang Duurzaam Inkopen ten aanzien van 2008

In 2008 is een score gemeten van 32% duurzaam inkopen. Dat betekent dat de gemeente een verbetering heeft gerealiseerd van ruim 50%. Productgroepen die in 2008 hoog scoorden (een 4 of een 5) op

duurzaam inkopen betroffen: hardware, netwerken/infrastructuur, elektriciteit, bouwrijp maken terrein en grondwerken.

Naast deze productgroepen heeft de gemeente Beuningen nu ook duurzaamheidseisen gesteld bij de productgroepen; wegen, sloop van gebouwen, gladheidsbestrijding, groenvoorziening, riolering, reiniging openbare ruimte, vraagafhankelijk vervoer, zware motorvoertuigen en mobiele werktuigen.

Onderstaand figuur geeft de productgroepen weer die zowel in 2008 als 2011 zijn gescoord op duurzaam

inkopen. Een score 5 geeft aan dat er voor 100% duurzaam wordt ingekocht.

(25)

Duurzaam Beuningen | Evaluatie en Actualisatie | 2014 - 2017 27 5.4 Organisatie- en duurzaamheidsanalyse

Net als in de meeste gemeenten verloopt de inkoop in Beuningen decentraal. Het succes van duurzaam inkopen hangt af van de kennis, de houding en het gedrag van medewerkers en de mate waarin duurzaam inkopen is geborgd in de organisatie. Kennis over duurzaam inkopen en een positieve houding tegenover duurzaamheid is een belangrijke voorwaarden voor het tot stand komen van duurzaam inkopen.

Voor het analyseren van de mate van duurzaamheid van de inkoop zijn bij 26 medewerkers interviews gehouden. De interviews geven een goed beeld in hoeverre de gemeente Beuningen

duurzaamheidaspecten al meeneemt in het inkoopproces en in hoeverre dit is geborgd. Tijdens de interviews is gelet kennis, houding en het gedrag ten aanzien van duurzaam inkopen.

5.4.1 Kennis

Geconcludeerd wordt de kennis ten aanzien van duurzaam inkopen gemeentebreed aanwezig is. Binnen het Team Beleid en Projecten (programmamanager Duurzaamheid) en binnen de afdeling OR is de kennis in ruim voldoende mate aanwezig. De programmamanager Duurzaamheid is regelmatig betrokken / wordt ingeschakeld bij inkopen en aanbestedingen om hierover te adviseren. Daarnaast zijn er trainingen

duurzaam inkopen verzorgd aan inkopers van de verschillende afdelingen. De inhoud van de trainingen zijn afgestemd op de verschillende afdelingen waarbij inkopers kennis hebben verkregen over het beleid, wat onder duurzaam inkopen wordt verstaan en waar men de criteria kan vinden om toe te passen bij aanbestedingen.

Als gevolg van bovenstaande activiteiten is de doelstelling van 100% in 2015 voor alle inkopers bekend en weet men over het algemeen dat de minimumeisen te vinden zijn op de website van Pianoo.

5.4.2 Houding

Naast de benodigde basiskennis over duurzaam inkopen valt of staat het succes met de houding die inkopers hebben ten aanzien van duurzaam inkopen. Het is belangrijk dat er een gevoel bestaat dat duurzaam inkopen belangrijk is als middel om bepaalde maatschappelijke vraagstukken het hoofd te bieden.

De houding van de organisatie en de medewerkers ten opzichte van duurzaamheid en duurzaam inkopen is over het algemeen positief. Duurzaam inkopen wordt door enkele inkopers zelfs als een

vanzelfsprekendheid gezien. Duurzaam inkopen wordt niet als duur inkopen gezien.

5.4.3 Gedrag

Voldoende kennis en een positieve houding ten aanzien van duurzaamheid en duurzaam inkopen moeten uiteindelijk leiden tot het daadwerkelijk duurzaam inkopen van producten, diensten en werken. Dat betekent dat duurzaamheid bij iedere inkoop moet worden meegewogen.

Duurzaamheidscriteria worden regelmatig meegenomen bij inkooptrajecten. Meestal als de programmamanager Duurzaamheid in een vroeg stadium wordt betrokken.

Vanuit het management wordt in (te) beperkte mate gestuurd en toezicht gehouden op duurzaam inkopen.

De afdeling Openbare Ruimte heeft een nieuw moederbestek opgesteld waarin de minimumeisen voor duurzaam inkopen integraal zijn opgenomen. Verwacht wordt dat voor deze afdeling duurzaam inkopen op deze manier wordt geborgd (binnen de RAW bestekken).

Een valkuil voor de uitvoering kan zijn dat standaard overeenkomsten en samenwerking als ‘te

vanzelfsprekend’ wordt beschouwd door zowel inkopers als leveranciers. Beiden worden dan niet of te

weinig geprikkeld om verbeteringen te realiseren op het vlak van duurzaamheid. De vraag is of contracten

die (stilzwijgend) worden verlengd opnieuw in ogenschouw moeten worden genomen om te bezien of de

duurzaamheidscriteria zijn meegenomen of nog kunnen worden meegenomen.

(26)

5.4.4 Voortgang duurzaam inkopen ten aanzien van kennis, houding en gedrag sinds 2008

Het kennisniveau is op veel afdelingen behoorlijk gestegen in vergelijking tot 2008. De trainingen en de duurzaamheidscoördinator hebben hier in belangrijke mate aan bijgedragen. Ook is duurzaam inkopen onderdeel geworden van de Kadernota, het Milieubeleidsplan, de Algemene Inkoopvoorwaarden en het Aanbestedingsbeleid.

5.5 Conclusies en aanbevelingen Duurzaam inkopen

In deze paragraaf zijn de belangrijkste conclusies samengevat en wordt advies gegeven over het verder verduurzamen van de gemeentelijke inkoop(proces) en aanbestedingen.

5.5.1 Conclusies

De gemeente Beuningen koopt voor 84,2% duurzaam in, 52% meer dan in 2008. Dit is met name toe te kennen aan de grote productgroepen zoals Wegen, Hardware, Groenvoorzieningen en de inkoop van gas en elektra. Ten aanzien van 2008 is vooral vooruitgang geboekt op de productgroepen; wegen, riolering, gladheidsbestrijding, groenvoorziening, reiniging openbare ruimte, vraagafhankelijk vervoer, zware motorvoertuigen en mobiele werktuigen.

Om 100% duurzaam in te kunnen kopen zijn de aspecten van kennis, houding en gedrag in de organisatie van groot belang. We constateren dat het kennisniveau van een voldoende hoog niveau is, zeker ten aanzien van 2008. Decentrale inkopers en de programmamanager zijn zich voldoende bewust van (de mogelijkheden voor) duurzaam inkopen. Ook is er voldoende draagvlak aanwezig bij het management om de duurzaam inkopen doelstellingen te behalen. Dit leidt ertoe dat de landelijke doelstellingen voor duurzaam inkopen gehaald kunnen worden in 2015. Geadviseerd wordt actief vanuit het management te sturen op de verankering van de minimale eisen in inkoop en aanbestedingsdocumenten. Inkopers worden geadviseerd dat zij een pro-actieve houding aannemen, (door leveranciers pro-actief te bevragen /

benaderen). Ook worden inkopers geadviseerd om de markt blijvend te consulteren, om de kansen en mogelijkheden voor verduurzaming in het oog te behouden.

5.5.2 Aanbevelingen

In deze paragraaf worden aanbevelingen gedaan om het percentage van 100% duurzaam inkopen te behalen in 2015.

Borging:

Om duurzaam inkopen nog beter / structureel te borgen binnen de organisatie is het belangrijk dat afdelingshoofden de verantwoordelijkheid nemen om dit te borgen binnen hun afdeling. Dit kan door aanbestedingen te controleren (en te ondertekenen) op het meenemen van de duurzaamheidseisen.

Monitoring:

Meten is weten; maak de voortgang op duurzaam inkopen periodiek zichtbaar. Dit kan door het uitvoeren van Duurzaam Inkoopscan in 2016 (zie ook het Uitvoeringsprogramma paragraaf 7.4).

Contractbeheer:

Duurzaam inkopen wordt ook voor een belangrijk deel geborgd in bestaande en nieuwe contracten met leveranciers. Het zorgvuldig beheren en bewaren van contracten draagt ertoe bij dat zowel leveranciers als inkopers worden geattendeerd op de afspraken die (nog niet) zijn gemaakt als het gaat om meenemen van de duurzaamheidseisen. Bij het aflopen van contracten dienen betrokken personen hierover tijdig te worden geïnformeerd. Bij verlenging van contracten dient er eerst een check uitgevoerd te worden of de duurzaamheidseisen wel of niet zijn meegenomen. Ook controle en toetsing bij leveranciers van de gemaakte afspraken is onderdeel van het proces om duurzaam inkopen goed te borgen.

Communicatie:

Communicatie over duurzaam inkopen is belangrijk om het onderwerp levend te houden. Naast dat er een

duurzaamheidcoördinator is aangesteld om hier zorg voor te dragen, is het ook belangrijk dat er van

bovenaf wordt gecommuniceerd over dit onderwerp, om er meer gewicht aan te hangen.

(27)

Een belangrijk communicatie medium zijn bijvoorbeeld werkoverleggen. Door duurzaam inkopen

regelmatig terug te laten komen tijdens (maandelijkse) overleggen blijft het onderwerp onder de aandacht.

Markt- en criteriaontwikkelingen:

Veel productgroepen zijn door leveranciers inmiddels aangepast aan de minimumeisen die in 2009 zijn opgesteld. Eind 2011 zijn de minimumeisen opnieuw geactualiseerd. Het is dus van belang dat inkopers hierop worden geattendeerd om bij te blijven met de marktontwikkelingen en het percentage duurzaam inkopen te behouden dan wel te verhogen.

Bij leveranciers en andere marktpartijen schuilt veel kennis over duurzaamheid. Ga een actieve

samenwerking aan op gebied van duurzaamheid, zodat er een actieve houding van beide kanten ontstaat.

Leveranciers kunnen vaak een goede bijdrage leveren.

(Herhaling) Opleidingen, workshops en presentaties:

Verzorg opleidingen, workshops en presentaties binnen de organisatie (in-company) om het niveau en de

motivatie van duurzaam inkopen op peil te houden. Laat zien wat de markt te bieden heeft en inspireer

medewerkers voor het opdoen van nieuwe inzichten op het gebied van duurzaamheid.

(28)

6. FOCUS EN BELEIDSANALYSE

In dit hoofdstuk worden op basis van de projectevaluatie en de trendanalyses aanbevelingen gedaan voor het Beuningse Duurzaamheidsbeleid en het Uitvoeringsprogramma 2013 – 2017 in het bijzonder.

We geven hier de conclusies, aanbevelingen en (externe) ontwikkelingen puntsgewijs weer; hiermee leggen we de beleidsmatige focus op grond waarvan de Uitvoeringsprojecten voor de periode 2013 – 2017 is opgesteld.

6.1 Algemeen en organisatie

Met de volgende kaders houden we rekening:

- veranderende rol van de lokale overheid; van initiator naar facilitator van projecten;

- blijvend samenwerken met externe partijen en stimuleren externe duurzame initiatieven;

- gemeente stelt zich flexibel op, kansrijke projecten (die niet geprogrammeerd zijn) kunnen toch uitgevoerd worden als de duurzaamheidswinst (voor bepaalde doelgroep) aantoonbaar is (denk aan provinciale en/of rijks subsidies).

Organisatorisch:

- de projectorganisatie blijft in stand voor de aansturing van het programma en de uitvoering van projecten in de periode 2013 – 2017;

- door bezuinigingen hebben we minder personele capaciteit in te brengen. Duurzaamheid wordt daarom verankerd in reguliere projecten (denk aan duurzaam inkopen / duurzaam bouwen). Deze inbeddingsprojecten behoeven geen extra personele inzet (verwachte ureninzet is indicatief aangegeven in het volgende hoofdstuk).

Financieel:

de Rijkssubsidieregeling voor de Stimulering van lokaal klimaat en energiebeleid, á € 80.812 (voor de periode 2009 – 2012) is komen te vervallen. De gemeentelijke jaarlijkse bijdrage aan het programma bedroeg in diezelfde periode circa € 40.000,- per jaar.

Voor de uitvoering van projecten in de periode 2013 – 2017 wordt nieuw budget aangevraagd in het kader van ‘nieuw beleid’.

Programmatisch:

- De onderverdeling van duurzaamheidsprogramma in drie programmalijnen blijft gehandhaafd:

o Programmalijn Duurzame Ontwikkeling (incl. Millenniumgemeente);

o Programmalijn Klimaat en Energie;

o Programmalijn Duurzaam Inkopen.

Daarnaast blijft de gemeente participeren in regionale (MARN, Stadsregionale en/of provinciale) projecten (Programmalijn Regionale Projecten).

6.2 Trendmatige ontwikkelingen

Op basis van de trendmatige ontwikkelingen, zoals die zijn weergeven in hoofdstuk 2, 3 en 4, is de focus bepaald voor de nieuwe uitvoeringsprojecten. Per programmalijn worden de kaders geschetst.

6.2.1 Duurzame Ontwikkeling

De gemeente Beuningen streeft naar een duurzame gemeente. Om op het gebied van duurzame

ontwikkeling, specifiek op het gebied van Planet en Profit, een score van 100% te behalen ligt de focus de komende periode bij:

Focus op Planet:

- het verkennen van de mogelijkheden van een Klimaatneutrale gemeente;

- het inventariseren van de voorkomende plant- en diersoorten binnen de gemeentegrenzen (of blijf

ad hoc benadering toe passen);

(29)

- het in kaart brengen van de ‘Rode Lijst’-soorten;

- het actief communiceren over waterbesparing door inwoners;

- het actief communiceren over waterbesparing door bedrijven.

Focus op Planet:

- het verkennen van de mogelijkheden voor een klimaatneutrale gemeentelijke organisatie;

- bepalen van de gemeentelijke ‘Fair-trade’ ambitie;

- het verkennen van de maatschappelijke en bedrijfsmatige behoefte aan een MVO-platform;

- het verankeren van duurzaamheid in bestemmingsplannen / revitaliseringsplannen voor bedrijventerreinen;

- het reserveren van budget en capaciteit (binnen bouwprojecten) voor het onderdeel duurzaam bouwen / toepassing GPR.

6.2.2 Klimaat en Energie

De gemeente heeft zich tot doel gesteld om in 2020 een aandeel van 20% duurzaam opgewekte energie te hebben; het energieverbruik moet met 20 % in 2020 zijn afgenomen. Helaas is het momenteel, op basis van de beschikbare gegevens in de klimaatmonitor, niet mogelijk om een gedetailleerde en complete trendanalyse te maken over de emissie en energiecijfers over de periode 2009 – 2012.

De cijfers zijn daartoe nog niet accuraat genoeg. De volgende conclusies kunnen op basis van de beschikbare gegevens uit hoofdstuk 4 getrokken worden:

- Over de periode 1990 – 2010 vertoond de broeikasgas-emissie uitstoot een stijgende lijn;

- Woningen, commerciële en publieke dienstverlening en de lokale industrie zijn de belangrijkste bronnen van CO2-uitstoot. Dit zijn primaire doelgroepen van beleidsvoering;

- De CO2-uitstoot door verkeer en vervoer is bovengemiddeld hoog, mede door het hoge aandeel snelwegkilometers binnen de gemeente en aanwezigheid van vrachtvervoer over de Waal;

- De CO2-uitstoot van de gebouwde omgeving (woningen, kantoren, accommodaties en bedrijven) is bovengemiddeld hoog;

- De CO2-uitstoot van de gemeente Beuningen (als organisatie) is bovengemiddeld hoog.

6.2.3 Duurzaam Inkopen

De gemeente Beuningen heeft zich tot doel gesteld om in 2015 voor 100% duurzaam in te kopen. Om dat te realiseren ligt de focus de komende uitvoeringsperiode bij:

- realiseren ‘duurzaamheidswinst’ op de productgroepen: leerlingenvervoer en gym-/zwemvervoer, kunstwerken, openbare verlichting, gebouwen, vervoer en facilitaire zaken;

- continuering in-company trainingen en presentaties voor alle vakafdelingen;

- structurele aandacht voor afdelingsgerichte sturing en controle (managementsturing);

- uitvoering derde Duurzaam Inkoop Scan (2016);

- structureel betrekken programmamanager duurzaamheid bij contractmutaties;

- periodieke communicatie over duurzaam inkopen via afdelingsoverleggen;

- volgen marktontwikkelingen.

6.3 Beleidsanalyse

De evaluatie laat zien dat er de afgelopen jaren hard gewerkt is aan een duurzaam Beuningen. Er zijn veel projecten gerealiseerd, er is een stevig netwerk opgebouw, binnen en buiten de gemeente Beuningen, en het bewustzijn over het belang van energie en klimaat is zowel intern als extern toegenomen.

Hoofdstuk 4 laat zien dat de inspanningen van de gemeente op het gebied van duurzaamheid nog niet tot uiting komen in de cijfers van de Klimaatmonitor. Dit komt omdat de meest actuele CO2-