1
Verslag bijeenkomst gemeenteraadsleden 26 september 2016
(Locatie: kantoor Dar)
Aanwezigen: Leen van der Veen (gemeente Wijchen), Rachid El Hafi (Groen Links Nijmegen), Miengske Borremans (C90, Berg en Dal), Jesse Hijink (D66 Nijmegen), Ria Jansen-Vullers (Kernachtig Wijchen), Paul Eigenhuijsen (Liberaal Nijmegen), Kammi Falihi (Groen Links Nijmegen), Sylvia Fleuren (wethouder Berg en Dal), Theo van der Velden (GJS Berg en Dal), Wim Jansen (Berg en Dal), Rob Verheijen (CDA Berg en Dal), Sjef van Elk (wethouder Druten), Pepijn Oomen (Groen Links Nijmegen), Gérard de Wildt, Petra Molenaar (SP Nijmegen), Dini Uitdehaag (Sociaal Maas en Waal Druten), Rieks Dikkers (Democraten gemeente Heumen), Leo Jansen (Democraten Heumen), Ellen Thomassen (Dorpslijst Deest), Sjaak Thijsen (wethouder Berg en Dal), Robert Schouten (IPR Normag), Friso Noordhoek (Afval!), Bart de Bruin (Dar), Pieter-Balth Linders (Dar), Fred Janssen (Dar), Pouwel Inberg (Dar).
Pieter-Balth Linders heet alle aanwezigen welkom, geeft een toelichting op het doel van de
bijeenkomst en geeft een toelichting op de werkzaamheden die Dar voor de zes gemeenten uitvoert.
Op het vlak van afvalinzameling gebeurt ca 65% door Dar zelf en 35% onder aansturing van Dar door marktpartijen. De inhuur maakt dat Dar een flexibele organisatie is en (via aanbestedingen) regelmatig een financiële toets heeft van de eigen kosten t.o.v. de markt.
Presentatie Friso Noordhoek, hoofdredacteur Afval!
Afval!, heeft een onderzoek uitgevoerd naar 'Competitie in de markt voor inzameling huishoudelijk afval'. Nederlandse gemeenten bepalen wat ze met afvalinzameling en verwerking doen. Het blijkt dat afvalinzameling bij huishoudens voor 75% direct in handen is van een gemeente. Bijvoorbeeld via een NV, eigen dienst of GR. De keus voor het in eigen hand houden of uitbesteden heeft vaak een specifieke gemeentelijke politieke en geografische historie.
Friso geeft aan dat de concurrentie niet heel groot lijkt bij aanbestedingen. De meeste gemeenten kiezen voor contractverlenging als dat kan. Als er aanbesteed moet worden, dan geven de meeste aanbestedingen vaak dezelfde inzamelaar als uitkomst. Er zijn vier grotere private spelers: meer dan 50% van de markt is in handen van Van Gansewinkel, 25% van Suez, 25% van overigen. Relatief simpele vragen kunnen door meer partijen uitgevoerd kunnen worden, maar aanbestedingen worden vaak juist complexer (door landelijke doelstellingen en eisen t.a.v. SROI, duurzaamheid en service) waardoor weinig inschrijvers overblijven.
Conclusie
• Er zijn twee grote landelijke spelers, de instroom van kleine partijen is gering.
• In de regio Nijmegen lijken Remondis en Van Kaathoven graag uit te willen breiden.
Presentatie door Robert Schouten (IPR-Normag)
Er is een hybride markt als je kijkt naar restafval. In de markt voor bedrijfsafval ligt dat heel anders, daar zijn vrijwel alleen private partijen actief. Schaalgrootte en daarmee verbetering van
inzamelefficiency speelde tot een paar jaar geleden een grote rol bij de concentratie van
inzamelpartijen. Terugkijkend is te concluderen dat overheidsgedomineerde bedrijven het grootste marktaandeel hebben bij de inzameling van huishoudelijk afval, de eigen gemeentelijke diensten zijn vrijwel allemaal opgegaan in grotere overheidsgedomineerde bedrijven of de taken zijn uitbesteed aan de private markt.
Er is een onderscheid tussen kostprijs en marktprijs. De kostprijs is relatief makkelijk te berekenen, de marktprijs veel lastiger. Een voorbeeld van een aanbesteding over alternerend inzamelen van
restafval en gft-afval maakt dit duidelijk. Objectief gezien zou de kostprijs € 40,- per huishouden per jaar moeten zijn, de daadwerkelijke inschrijvingen laten een bandbreedte van €17 tot € 50 zien. Die bandbreedte heeft verschillende oorzaken (omvang opdracht, duur contract periode etc.), ieder bedrijf maakt bij een aanbesteding zijn eigen afweging met welke prijs ingeschreven wordt.
2 Er zijn een paar zichtbare marktveranderingen die van invloed zijn op het aantal inschrijvers en de tarieven die ze berekenen. Bijvoorbeeld: is er een concentratieslag gaande; staat de markt onder financiële druk. Er zijn ook minder zichtbare veranderingen. We zien bijvoorbeeld een beweging die minder nadruk op efficiëntie legt dan een aantal jaren geleden. Er lijkt ook sprake van een trendbreuk, bedrijven leggen niet zozeer meer de focus op inzameltarieven, maar op meer scheiden en minder restafval. De concurrentie verschuift van wielen naar verwerking van grondstoffen.
Verduurzaming leefomgeving (circulaire economie, SROI, CO2 en participatie) is een heel belangrijk thema, alles wordt meer integraal bekeken. Daar ligt een grote uitdaging voor bedrijven in de sector.
Participatie gaat een rol spelen. Lastig is dat vaak de combinatie met een financiële besparing bereikt moet worden. Dat kan niet altijd en is ook zeer afhankelijk van o.a. type wijk, type bewoner.
De impact voor Dar is waarschijnlijk dat steeds meer de keuze voor het dynamische regiemodel wordt gemaakt. Al naar gelang de vraag vanuit gemeenten zal de vraag 'make or buy?', steeds opnieuw gesteld en beantwoord moeten worden. Het is slim om meer focus op grondstof en keten te leggen.
Bij vragen aan de private marktpartijen is het belangrijk meervoudige waarden zoals
arbeidsparticipatie, duurzaamheid, service te beschrijven in de bestekken die op de markt gezet worden. Dan beoordeel je niet alleen op prijs en kun je de eisen van je aandeelhouders (de gemeenten in het geval van Dar) ook aan de private markt opleggen.
Vragen n.a.v. de presentaties
Naar aanleiding van een vraag naar de mogelijkheden van lokale verwerking noemt Pieter-Balth Linders het voorbeeld van Houtboom. Dar werkt graag mee aan dergelijke initiatieven. Het blijft wel zo dat het verwerkingsproces van (in dit geval) hout altijd geborgd moet blijven, vandaar dat voor de bulk van het hout altijd contracten met grote verwerkers afgesloten moeten worden.
Pieter-Balth Linders geeft aan dat de markt grillig is. Voor het leveren van personeel en voertuigen voor inzameling vraagt de markt nu om een contracttermijn van acht jaar. Flexibiliteit van handelen en werken neemt daardoor voor Dar af. Bijvoorbeeld het tussentijds bijstellen van doelen op het vlak van SROI, duurzaamheid of veranderende dienstverlening is geringer. Als het gaat om de eis dat we 35%
van het werk op de private markt moeten zetten, dan neemt het risico dat de prijs hoger ligt toe. Als Dar flexibel in kan spelen op de marktontwikkeling (op het juiste moment en de juiste manier aanbesteden), dan zou dat een goed kader kunnen zijn. De gemeenten bevestigen dat beeld.
Sjaak Thijssen geeft naar aanleiding van een vraag van een der aanwezigen een toelichting op de voorwaarden waaronder in 2010 de gemeenten toegetreden zijn tot Dar. Het percentage van 35% was bedoeld als richting om aan te geven dat het bedrijf niet 100% alles zelf moet willen doen. Het
percentage is een middel, geen doel. Het is bedoeld om te zorgen dat Dar een flexibel bedrijf is waarbij regelmatig de eigen prestaties getoetst worden aan die van de private markt. Transparantie en inzicht in de ontwikkelingen bij Dar en de markt zijn belangrijk zijn voor het vertrouwen vanuit de gemeenten. Dar moet opereren binnen de door de aandeelhouders gestelde kaders en alle eisen die daaruit voortvloeien vertalen in de bestekken die we op de markt zetten.
Verschillende aanwezigen geven de overweging mee om het percentage los te laten. Vanwege de grillige markt is het niet slim om star te willen voldoen aan de ooit gestelde richtlijn. Door de deelname aan het collectief van overheidsbedrijven in Midwaste verband worden o.a. tarieven, duurzaamheid, en SROI prestaties ook regelmatig vergeleken.
Eindconclusie
Strak vasthouden aan de richtlijn dat 35% van het werk uitbesteed moet worden is gezien de marktontwikkeling niet raadzaam. Het is ook niet nodig omdat het geen doelstelling op zich is. Het is bedoeld om het bedrijf Dar flexibel en marktconform te maken. Uitbesteden van werk moet door Dar gericht gebeuren, rekening houdend met de marktontwikkeling (recessie of hoogconjunctuur bijvoorbeeld).
