VERSLAG
Van
Programmamanager NOiV
Aan
Deelnemers 'Open Tafel NOiV'
CC
NOiV
Datum Kenmerk
25 februari 2009
Betreft Auteur
Memo: Open Tafel NOiV, 25 februari 2009 Rogier Jongejan
Telefoon
070 – 888 7717
Bijeenkomst: 'Open Tafel Nederland Open in Verbinding (NOiV)'
Datum 25 februari 2009 Locatie Gendo B.V., Amsterdam
Deelnemers Frans Nauta (voorzitter), Jeroen Visser (Holland Open), Valer Mischenko (NLNet), Arjen Kamphuis (Gendo B.V.), Wiebe van der Worp (Vrijschrift), Wouter Tebbens (Free Knowledge Institute), Michiel Leenaars (ISOC), Valentijn Sessink (Holland Open), Paul Keller (Kennisland), Tom Peelen (OpenDoc Society), Paula Westhoven (Ministerie van EZ), Tom Visser (Ministerie van EZ), Ineke Schop (NOiV), Rogier Jongejan (NOiV) (verslag)
Inleiding
Dit verslag is opgesteld naar aanleiding van de eerste 'Open Tafel' die is georganiseerd door het programmabureau Nederland Open in Verbinding (NOiV) op 25 februari 2009 te Amsterdam. Bij deze bijeenkomst zijn vertegenwoordigers uitgenodigd van organisaties die een cruciale rol spelen bij het bevorderen van de toepassing van open standaarden en open source software in Nederland, aangeduid als de 'open clubs'.
Aanleiding
Het bevorderen van de toepassing van open standaarden en open source software binnen de Nederlandse overheid is de laatste jaren meer in de politieke belangstelling komen te staan. Vooral de indiening van de motie Vendrik in de Tweede Kamer en het daaropvolgende antwoord van Staatssecretaris Heemskerk van het ministerie van Economische Zaken, geformuleerd in het actieplan 'Nederland Open in Verbinding', hebben hieraan bijgedragen.
Medio 2008 is het gelijknamige programmabureau NOiV ingericht om aan de slag te gaan met het actieplan en een vertaalslag te maken naar de praktijk. De doelstellingen zijn ambitieus, de politieke verwachtingen zijn hoog en naast voorstanders kent het actieplan een aantal sterke tegenstanders.
Kortom, het programmabureau staat voor een grote uitdaging.
Het intensiveren van de samenwerking met de 'open clubs' biedt uitkomst, omdat zij beschikken over expertise en ervaring die kan bijdragen aan het realiseren van de doelstellingen van het actieplan. Daarom is besloten een 'Open Tafel' te organiseren, onder voorzitterschap van Frans Nauta, waarin de samenwerkingsmogelijkheden tussen NOiV en de 'open clubs' worden verkend.
De uitkomsten van deze verkenning worden gepresenteerd aan Staatssecretaris Heemskerk in een gesprek met de 'open clubs' in maart 2009.
Doelstelling
De doelstelling van deze 'Open Tafel' is tweeledig:
1. Voorbereiding van het gesprek met Staatssecretaris Heemskerk (EZ);
2. Vervolgstappen maken voor concrete samenwerking: gezamenlijke projecten opstarten die een bijdrage leveren aan de doelstellingen van het actieplan NOiV.
Resultaten 'Open Tafel'
Stokpaardjes
Een eerste inventarisatie van thema's, ook wel 'stokpaardjes' genoemd, die volgens de open clubs een bijdrage kunnen leveren aan de uitvoering van het actieplan NOiV heeft geleid tot het volgende overzicht:
1. 'Good cop – bad cop'
2. Onderwijslicenties (rol Microsoft bij verstrekking)
3. Personeel/Werving: instroom IT-mensen vaak Microsoft geschoold. Behoefte aan OS/OSS profiel, competentiepool. aannamebeleid
4. Format: dwang (het niet gebruiken van gesloten standaarden) 5. Deskundigheidsbevordering
6. Geld voor open clubs
7. Veiligheid / staatsveiligheid (VS – Nonocultuur) 8. Sleutelaanbieders van content OSS
9. Gebrek aan sancties voor overheden die regels overtreden 10. Aanbestedingen: afstand tussen afdeling inkoop en inhoud
Ad 1.)
Met betrekking tot het thema 'good cop – bad cop' wordt opgemerkt dat het beleggen van een aanjaagfunctie én een waakhondfunctie bij één partij niet ideaal is. Voorgesteld wordt om deze rollen te scheiden. NOiV zou vooral de rol moeten hebben van 'enthousiasmerend aanjager'. De rol van controleur/waakhond (bijvoorbeeld bij aanbestedingen) zou moeten worden belegd bij een andere partij.
Ad 4.)
Het bevorderen van het gebruik van open standaarden middels dwang leidt tot een dilemma. Een verbod op gesloten standaarden wordt lastig als pakweg vijfenzeventig procent van de Nederlandse bevolking gebruik maakt van Microsoft. De rol van de overheid in dit vraagstuk is onvoldoende duidelijk. Hierbij wordt opgemerkt dat het burgerrecht een kans biedt: een burger kan namelijk vragen om 'open' formaat als een bestand van de overheid 'gesloten' is. Voorgesteld wordt een structuur te maken om burgers hierin te faciliteren.
Ad 8.)
Een aantal publieke organisaties spelen een belangrijke rol bij het 'opleggen' van standaarden. Een goed voorbeeld hiervan is de publieke omroep: Voor het kijken van live-internetuitzendingen van sportevenementen (o.a. EK voetbal, Tour de France) kan alleen gebruik worden gemaakt van Silverlight (Microsoft). Door het omarmen van een bepaalde standaard wordt dit de facto tot nationale standaard verheven.
Ad 10.)
Na publicatie van een aanbesteding is het leed vaak al geschied. Opgemerkt wordt dat het daarom van belang is in een zo vroeg mogelijk stadium van het proces eventuele misstanden te voorkomen.
Slimme strategieën
Tijdens het intermezzo door Frans Nauta over de innovatietheorie van Rogers (levenscyclus van innovatie) en het Dvorak-toetsenbord als voorbeeld, wordt een onderscheid gemaakt tussen vijf voorwaarden voor de adoptie van een innovatie.
a) Relatief voordeel b) Zichtbaarheid c) Schaalbaarheid d) Testbaarheid e) Complexiteit
Deze voorwaarden spelen ook een rol bij de adoptie van open standaarden en open source software. Om het draagvlak voor de doelstellingen van het actieplan te vergroten en daadwerkelijk mensen mee te krijgen, wordt opgemerkt dat in plaats van een 'push-mechanisme' (voordeel brengen) gekozen kan worden voor een 'pull-mechanisme' (voordeel halen). Daarnaast worden de volgende slimme strategieën genoemd:
• Kleinschalig
• Zichtbare sleutelprojecten: 'hoekpanden'
• Voordeel advocaten (o.a. kostenbesparing)
• Beter zichtbaar maken van wat al werkt (voorbeelden genoeg)
• Pragmatisch selecteren: houd het eenvoudig
Mooie projecten
In de verkenning van samenwerkingsmogelijkheden tussen NOiV en de open clubs wordt benadrukt dat gezocht moet worden naar activiteiten waarbij de partijen elkaar kunnen versterken en elk gebruik maakt van de eigen sterkten (core-business). Een inventarisatie onder de deelnemers heeft geleid tot het volgende overzicht van 'mooi projecten':
1. Open overheidswerkplek: DWR (aansturing van projecten) 2. Maatschappelijke organisaties: implementeren
3. Bad cop rol weg van NOiV ('oom agent' / model Kafka-brigade) 4. 'Klasje NOiV': scholing IT-docenten / - coördinatoren
5. Netwerk van vernieuwers (kennis verzamelen / promoten / onderlinge support) 6. Competentiepool
7. Open standaarden / Open source software Academy ('Open MBO/HBO/Master')
8. Greenfield-scenario (kansen: in welke sectoren/domeinen is oss nog onontgonnen terrein?)
Focus op het bereiken van concrete resultaten middels het bundelen van expertise. De 'open clubs' zouden een advies- en reviewrol kunnen invullen, bijvoorbeeld als klankbordgroep of expertpanel.
Kennisontwikkeling en deskundigheidsbevordering vormen hierbij belangrijke aandachtspunten.
Voor een succesvolle samenwerking tussen de open clubs, het netwerk van vernieuwers, NOiV en EZ worden 'budget' en 'netwerk' als belangrijke voorwaarden genoemd.
Vervolgacties
Voorbereiding bespreking Staatssecretaris Heemskerk
Ter voorbereiding van het gesprek met Staatssecretaris Heemskerk is afgesproken dat de genoemde projecten op hoofdlijnen worden uitgewerkt in een aanpak. De kern van de aanpak wordt vervolgens per project verwerkt in één presentatieslide. Programmabureau NOiV stelt hiervoor templates beschikbaar. De verdeling van de projecten is als volgt:
# Project Actiehouder(s)
1 Open overheidswerkplek: DWR Ineke Schop
2 Maatschappelijke organisaties: implementeren Jeroen Visser / Frans Nauta
3 Bad cop rol weg van NOiV Michiel Leenaars, Arjen Kamphuis
4 'Klasje' scholing Arjen Kamphuis, Wouter Tebbens
5 Netwerk van vernieuwers Frans Nauta
6 Competentiepool Michiel Leenaars
7 Open standaarden / Open source software Academy Wouter Tebbens
8 Greenfield-scenario (i.c.m. 2) Frans Nauta
Tijdens de bespreking met de staatssecretaris (duur: 1 uur) worden de projecten kort toegelicht aan de hand van de presentatieslides. Afgesproken is dat elk project in maximaal 2 minuten wordt
toegelicht ('elevator pitch'). De resterende tijd wordt benut voor een reactie van de staatssecretaris op de voorgestelde acties.
Overige acties
# Actiepunt Actiehouder
1 Projectvoorstel 'open tafel' o.b.v. inventarisatie open clubs (onkostenvergoeding / aanwezigen open clubs)
Ineke Schop
2 Bijhouden longlist met onderwerpen voor toekomstige open tafels Rogier Jongejan 3 Mailen format voor projectaanpak / presentatie Rogier Jongejan
Longlist onderwerpen open tafels
De volgende onderwerpen zijn genoemd als centraal thema voor volgende 'open tafels':
# Onderwerp Opgevoerd door
1 Open data Paul Keller
2 Open onderwijs Wouter Tebbens / Arjen Kamphuis
3 Open zorg Ineke Schop
4 Open beeld & geluid (o.a. publieke omroep) Frans Nauta
5 Open kaarten (o.a. Kadaster) Frans Nauta
Benefits & Concerns eerste 'Open Tafel'
Een inventarisatie onder de deelnemers van de 'benefits' en 'concerns' naar aanleiding van de eerste open tafel heeft geleid tot het volgende overzicht:
Benefits Concerns
• Goed gesprek
• 1e sessie
• enthousiasme / creativiteit
• veel energie
• veel ideeën
• neuzen zelfde kant op
• inspiratie
• bundeling krachten
• haalbaarheid
• trots zijn op onwetendheid
• cluelessness (tijd te ver voor)
• rest van de wereld
• uitwerken verslag
• overdracht NOiV
• gebrek overzicht
• sleutelpartijen
• focus op verleden – verder vooruit
• vertaling beslissers
• financiering: geld vinden
• aanbodgericht
• veel werk te doen
• neuzen zelfde kant op
