RAPPORT VAN BEVINDINGEN KWALITEIT VAN
VOOR- EN VROEGSCHOOLSE EDUCATIE IN 2014 IN DE GEMEENTE
De Wolden
Plaats : Zuidwolde Dr
Gemeentenummer : 1690 Onderzoeksnummer : 278127
Datum onderzoek : 5 september 2014 Datum vaststelling : 3 maart 2015
VOORWOORD . . . 5
1 INLEIDING . . . 6
2 VVE IN DE GEMEENTE DE WOLDEN . . . 8
3 CONCLUSIES. . . 15
INHOUDSOPGAVE
In de periode 2007-2012 heeft de Inspectie van het Onderwijs een landelijke bestandsopname uitgevoerd naar de kwaliteit van voor- en vroegschoolse educatie (vve). Daarna is het signaalgestuurde toezicht op vve in werking getreden.
Het signaalgestuurde toezicht vve begon eind 2013 met het versturen van digitale vragenlijsten naar de 315 middelgrote en kleine gemeenten. Voor de 37 grote gemeenten is er tot en met 2015 een apart monitortraject.
Op basis van een analyse van de digitale vragenlijsten is besloten om in middelgrote en kleine gemeenten waar risico’s ten aanzien van de uitvoering van de wettelijke vve-verplichtingen lijken te bestaan, een onderzoek uit te voeren. Het onderzoek is uitgevoerd in de tweede helft van 2014. Dit rapport beschrijft in hoeverre de gemeente De Wolden in 2014 voldoet aan de eisen ten aanzien van vve en welke veranderingen hebben plaatsgevonden ten opzichte van de bestandsopname.
De hoofdinspecteur primair onderwijs en speciaal onderwijs, Dr. A. Jonk
VOORWOORD
Dit rapport is het verslag van een onderzoek van de Inspectie van het Onderwijs naar het gemeentelijke beleid ten aanzien van voor- en vroegschoolse educatie (vve) in de gemeente De Wolden in 2014.
De aanleiding van het onderzoek is het mogelijk bestaan van risico’s ten aanzien van het voldoen aan wettelijke eisen ten aanzien van voor- en vroegschoolse educatie in deze gemeente.
De basis van het onderzoek is een digitale vragenlijst die de gemeente heeft ingevuld. De inspectie heeft deze vragenlijst geverifieerd aan de hand van de aangeleverde documenten en de toelichting daarop in een gesprek met betrokkenen van de gemeente. Vervolgens heeft de inspectie de eisen met betrekking tot het vve-beleid beoordeeld en de veranderingen ten opzichte van de bestandsopname in beeld gebracht.
Het signaalgestuurde toezicht op de vve-locaties maakt nog geen deel uit van dit onderzoek. De inspectie start na de zomer van 2014 met het signaalgestuurde toezicht op vve op de locaties. De signalen van de GGD zijn leidend om te bepalen welke peuterspeelzalen en kinderdagverblijven met voorschoolse educatie worden bezocht.
Het onderzoek bestond uit de volgende activiteiten:
• Analyse van de beantwoorde digitale vragenlijst in relatie tot de bevindingen tijdens de bestandsopname.
• Analyse van aanvullend opgevraagde informatie in relevante beleidsdocumenten van de gemeente.
• Een gesprek met de betrokken beleidsambtenaren over het vve-beleid van de gemeente.
• Beoordeling van vve-beleid van de gemeente De Wolden.
Als basis voor de beoordeling gelden de beoordelingscriteria toezichtkader voor- en vroegschoolse educatie voor gemeenten, zoals die te vinden zijn op:
www.onderwijsinspectie.nl > onderwijssectoren > voor- en vroegschoolse educatie.
INLEIDING 1
Onderzoeksopzet
Toezichtkader
Hoofdstuk 2 geeft een beeld van het vve-beleid op gemeentelijk niveau. Daar wordt ingegaan op de ontwikkeling van de gemeente sinds de bestandsopname (paragraaf 2.1) en op de door de gemeente aangeleverde vve-documenten (paragraaf 2.2). Tenslotte geeft de inspectie in dit hoofdstuk een oordeel over het gemeentelijke vve-beleid (paragraaf 2.3). Hoofdstuk 3 bevat de conclusies over het vve-beleid in de gemeente De Wolden.
Opbouw rapport
De gemeente De Wolden heeft een digitale vragenlijst ingevuld. Op basis van de antwoorden heeft de inspectie mogelijke risico’s gesignaleerd ten aanzien van het voldoen aan wettelijke eisen betreffende voor- en vroegschoolse educatie.
De digitale vragenlijst levert informatie over:
• wel of geen afspraken van de gemeente met de schoolbesturen en de houders over de doelgroepdefinitie, toeleiding, doorgaande lijn en resultaatafspraken;
• het bereik;
• de veranderingen bij de aspecten ouderbeleid, integraal vve-programma, externe zorg en interne kwaliteitszorg;
• het aantal vve-locaties en het aantal locaties waar de GGD
tekortkomingen heeft gesignaleerd in het eerste domein (pedagogische praktijk).
De beoordeling van het gemeentelijke beleid is gebaseerd op de digitale vragenlijst, opgevraagde gemeentelijke beleidsdocumenten, eventuele aanvullende informatie en het gesprek met de gemeente (zie paragraaf 2.3).
Bij de beoordeling wordt gewerkt met een vierpuntsschaal:
1. Staat in de kinderschoenen: verbeteringen zijn dringend nodig.
Deze kwalificatie geeft aan dat echt iets verbeterd dient te worden.
2. Enigszins ontwikkeld: verbeteringen zijn nodig
Deze kwalificatie geeft aan dat het wenselijk is dat iets verbeterd wordt.
3. Voldoende
4. Goed ontwikkeld: een voorbeeld voor anderen.
Deze kwalificatie geeft aan dat dit aspect in orde is, en wel op een zodanige manier dat anderen hiervan kunnen leren.
Naar aanleiding van het inspectierapport in 2012 heeft gemeente De Wolden een notitie "beleidskader voor- en vroegschoolse educatie" vastgesteld. Doel was om in samenspraak met betrokken partijen wederzijdse en gezamenlijke verantwoordelijkheden te borgen. In een bijeenkomst op 31 januari 2013, georganiseerd voor basisscholen, organisaties van kinderopvang en
peuterspeelzaalwerk, centrum jeugd en gezin en jeugdzorg 0-4 jaar, heeft de gemeente de conceptnotitie ter bespreking voorgelegd. De aanwezigen hebben ingestemd met het daarin geschetste gemeentelijk kader.
VVE IN DE GEMEENTE DE WOLDEN 2
Ontwikkeling van vve in de gemeente De Wolden sinds de bestandsopname
2.1
Daarbij moet gedacht worden aan:
• het verbeteren van doorlopende ontwikkelingslijnen;
• het vormgeven van de overdracht van kindgegevens door beroepskrachten;
• het vergemakkelijken van schakelmomenten voor kinderen.
De werkgroep heeft verder een aantal protocollen ontwikkeld ten behoeve van de (warme) overdracht en aanbevelingen ten aanzien van de doorgaande lijn in de zorg rondom het jonge kind.
Gemeente De Wolden ziet voor zichzelf vooral een faciliterende rol weggelegd en doet een beroep op betrokken lokale partners om hun verantwoordelijkheid te nemen, vooral ten aanzien van de vve-doelgroepkinderen. In gemeente De Wolden vindt geen aanbod van vve plaats dat is gebaseerd op vastgesteld gemeentelijk beleid.
Er zijn 10 peuterspeelzalen in gemeente De Wolden, te weten De Rakkertjes te Zuidwolde, ’t Speulhuusie te Linde, Pinkelotje te Alteveer, Esdalhummeltjes te Veeningen, De Eerste Stap in De Wijk, Roets te Ruinen, De Ukkenclub te Koekange, De Klodderpot te Veeningen, Prugelties te Ruinerwold.
Verder zijn er drie kinderdagverblijven, De Harlekijn, Juf Ooievaar en Speelwold
De aantallen zijn sinds de bestandsopname 2012 niet wezenlijk veranderd. Wel dient opgemerkt te worden dat bovengenoemde locaties niet meer geregistreerd staan in het LRKP (Landelijk Register Kinderopvang en Peuterspeelzalen)
Dat heeft alles te maken met het feit dat de vorige aanbieder van
peuterspeelzaalwerk en kinderopvang in 2013 failliet is gegaan. Dat heeft een grote impact op de voortgang van vve gehad. Het voorgenomen beleid stagneert. De huidige aanbieder, die vanaf januari 2014, zowel de locaties als het personeel heeft overgenomen weet nog niet zeker of ze aanbieder in gemeente De Wolden blijft. Dat maakt dat beide partijen niet optimaal het voorgenomen beleid kunnen uitvoeren. De gevolgen van die onzekerheid in beleid en uitvoering zijn, ondanks de positieve inzet van de gemeente, sterk zichtbaar in de oordelen.
• Beleidsplan wet OKE, 6 augustus 2013.
• Beleidsplan scholingsplan Piramide.
• Aanbod en afstemming ouderbetrokkenheid.
Lijst met de vve-documenten die de gemeente De Wolden heeft aangeleverd
2.2
• Resultaatafspraken voorstel directies.
In deze paragraaf geeft de inspectie haar bevindingen weer over het gemeentelijke vve-beleid. Per domein is beschreven op welke punten de inspectie het gemeentelijk beleid en uitvoering als voldoende (‘3’) beoordeelt, waar nog verbeterpunten worden gezien, zowel zonder (‘2’) als met (‘1’) afspraken en op welke punten de gemeente als een voorbeeld voor anderen gezien wordt (‘4’).
De inspectie baseert haar bevindingen op de uitkomsten van de verificatie van de digitale vragenlijst door middel van documentenanalyse en gesprekken met vertegenwoordigers van de gemeente. Waar de bevindingen van de inspectie afwijken van het beeld uit de digitale vragenlijst van de gemeente wordt dit vermeld en onderbouwd.
De inspectie publiceert jaarlijks ook een oordeel over het toezicht dat door de gemeenten op de kinderopvang en peuterspeelzalen wordt uitgevoerd. Voor meer informatie hierover ziewww.onderwijsinspectie.nl.
Het gemeentelijk vve-beleid 2.3
HET GEMEENTELIJK VVE-BELEID 1 2 3 4
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
• 1A1 Definitie doelgroepkind
1A2 Bereik 1A3 Toeleiding
1A4 Ouders
1A5 Integraal vve-programma 1A6 Externe zorg
1A7 Interne kwaliteitszorg van de voor- en vroegscholen 1A8 Doorgaande lijn
1A9 Resultaten
1B Vve-coördinatie op gemeentelijk niveau
1C Systematische evaluatie en verbetering van vve op gemeentelijk niveau
DE VVE-CONDITIES 1 2 3 4
•
• 2A GGD-rapport
2B Gemeentelijk subsidiekader
Toelichting:
’1’ Verbeterpunten met een afspraak
De toeleiding (1a3)
In gemeente De Wolden zijn afspraken gemaakt met het consultatiebureau, de GGD en de peuterspeelzalen over de toeleiding. Het consultatiebureau hanteert het zogenaamde Van Wiechenschema om de ontwikkeling van 0-4-jarigen te volgen. De GGD houdt de ontwikkeling bij door middel van een motoriek- onderzoek en de LSPBK-lijst. Toch is de toeleiding een verbeterpunt. Uit de vragenlijst blijkt dat de gemeente geen dekkend bestand heeft waaruit de doelgroeppeuters worden geidentificeerd. Ook is er geen zicht op het aantal doelgroeppeuters dat deelneemt aan vve, is er geen zicht op het non-bereik en is ook niet vastgelegd hoe het toeleidingstraject van doelgroeppeuters naar de voorschool eruit ziet.
- Resultaten (1a9)
De inspectie heeft tijdens de bestandsopname afgesproken dat de
resultaatafspraken uiterlijk 1 augustus 2013 zijn gemaakt en zijn vastgelegd (wet op het primair onderwijs (art. 167, lid 1b). De gemeente heeft hierin doorzettingsmacht. In het document “voorstel resultaatafspraken gemeente De Wolden en de schoolbesturen” staat vooral voorgenomen beleid en nog te maken afspraken. Tevens staat verwoord 'dat er tot nu toe geen concrete afspraken zijn gemaakt over de wijze waarop de gegevens over de vroegschoolse educatie op een geaggregeerd niveau verzameld worden'.
Daarmee concludeert de inspectie dat er op gemeentelijk niveau nog niet bepaald is wat de gewenste inhoudelijke resultaten zijn van vve en dat die resultaten eveneens niet concreet en meetbaar zijn. Daarmee is het onderdeel resultaten van onvoldoende niveau.
’2’ Verbeterpunten
- Ouders (1a4)
Uit de vragenlijst en documentatie blijkt dat gemeente De Wolden vooral inzet op gezinsgerichte programma’s (o.a. Boekenpret en Boekstart) en het
informeren over de ontwikkeling van kinderen middels het peutervolgsysteem KIJK. Dat onderdeel loopt goed en daar is de gemeente ook trots op.
Op de andere onderdelen van het ouderbeleid zijn geen afspraken gemaakt. Om die reden blijft deze indicator een verbeterpunt.
- Externe zorg (1a6)
Deze indicator is nog steeds een verbeterpunt, omdat de gemeente geen procedures voor aanmelding van doelgroeppeuters bij de externe zorginstanties heeft vastgelegd.
- Interne kwaliteitszorg voor- en vroegscholen (1a7)
Op gemeentelijk niveau dient aangegeven te zijn wat belangrijk is met betrekking tot de kwaliteit van vve en hoe deze kwaliteit gemeten en geborgd wordt.
Uit de gevoerde gesprekken blijkt dat het nog steeds ontbreekt aan afspraken met de schoolbesturen en houders van kinderopvang en peuterspeelzalen over een cyclisch systeem van kwaliteitszorg (evalueren, verbeteren, uitvoeren en borgen). Om die reden blijft deze indicator een verbeterpunt.
- - Vve-coördinatie op gemeentelijk niveau (1b)
Bij de vve-coördinatie op gemeentelijk niveau gaat het zowel om de sturing als om de uitvoerende coördinatie. De sturing vindt doorgaans plaats in het kader van het LEA-overleg (locatie educatieve agenda). In gemeente De Wolden is hiervan geen sprake. Hoewel er een buurtnetwerk is opgezet waarin de verpleegkundige, de peuterspeelzaal, het basisonderwijs en de GGD elkaar ontmoeten, ontbreekt de gemeente in dit overleg. Daarmee blijft de vve- coördinatie een verbeterpunt.
- Systematische evaluatie en verbetering van vve op gemeentelijk niveau (1c)
Op gemeentelijk niveau zijn geen afspraken gemaakt over een jaarlijkse vve- monitor gericht op het in kaart brengen van de resultaten van vve. Uit de beleidsdocumenten van gemeente De Wolden is niet op te maken dat
(tenminste) jaarlijks op gemeentelijk niveau de afspraken over vve geëvalueerd worden.
De systematische evaluatie en het opstellen en uitvoeren van verbeterpunten om de kwaliteit van vve in De Wolden te verhogen, blijft daarom eveneens een verbeterpunt.
- Het GGD-rapport (2a)
Uit de vragenlijst blijkt dat de GGD-inspecties na 1 november 2011 niet meer hebben plaatsgevonden. Vanaf 2013 moet de GGD jaarlijks van elke voorschool de basiskwaliteit en de kwaliteti van de voorschollse educatie (het8e domein) toetsen.
- Gemeentelijk subsidiekader (2b)
Er is geen gemeentelijk subsidiekader aanwezig. Dit blijft een verbeterpunt.
‘3’ Voldoende
- Definitie doelgroepkind (1a1)
Tijdens de bestandsopname was de doelgroepdefinitie een verbeterpunt.
Gemeente De Wolden heeft nu een definitie omschreven die voldoet aan de criteria. Daarmee wordt dit onderdeel als voldoende beoordeeld.
In De Wolden wordt op basis van de volgende vier criteria bepaald of een kind onder de doelgroep van het vve-beleid valt:
a) Het leerlinggewicht van het kind, op basis van de gewichtenregeling. Het opleidingsniveau van de ouders van het kind is daarbij de bepalende factor.
b) De taalachtergrond van de peuter: de mate waarin de peuter (en de ouders) de Nederlandse taal beheerst en de taal/talen die thuis wordt/worden
gesproken.
c) De consultatiebureaumedewerker ziet op basis van een omgevingsanalyse risico met betrekking tot achterstand in één of meerdere risicogebieden
(motorische ontwikkeling, sociaal emotionele ontwikkeling, zelfredzaamheid) bij het kind die van invloed zijn op de taalontwikkeling.
d) Kinderen met een combinatie van onvoldoende taalaanbod en taalontwikkelingsstoornis.
- Het bereik (1a2)
Onder bereik wordt verstaan het aantal kindplaatsen dat beschikbaar moet zijn voor doelgroepkinderen. Dit wordt (jaarlijks) vastgesteld op basis van 75% van het aantal gewichtenleerlingen in de gemeente in de leeftijd van 4 en 5 jaar.
Uitgaande van de gegevens van de scholen in De Wolden hebben 15 kleuters (4- en 5-jarigen) een gewicht. Dit betekent dat minimaal 11 vve-plaatsen nodig zijn.
De gemeente De Wolden realiseert voldoende vve-kindplaatsen en de peuters zijn in de gelegenheid om gebruik te maken van extra dagdelen, eventueel in andere peuterspeelzalen in een ander dorp. De praktijk leert echter dat daar geen gebruik van wordt gemaakt. De indicator bereik wordt wel als voldoende beoordeeld omdat de gemeente weet hoeveel kindplaatsen gerealiseerd moeten worden en ook voldoende vve-kindplaatsen realiseert. Het gerealiseerd bereik is nihil, maar of de doelgroepkinderen daadwerkelijk gebruik maken van de kindplaatsen is geen vereiste.
Doorgaande lijn (1a8)
De doorgaande lijn is als voldoende beoordeeld, omdat gemeente De Wolden afspraken heeft gemaakt over het gebruik van een overdrachtsformulier en een
warme overdracht bij doelgroepkinderen. Uit de vragenlijst en de gesprekken blijkt dat op de andere punten gemeentelijk beleid nog niet van de grond is gekomen. De gemeente wijt dit eveneens aan de discontinuïteit in aanbieding van het peuterspeelzaalwerk en kinderopvang.
‘4’ Voorbeeld voor anderen
Er zijn geen voorbeelden voor anderen.
De inspectie heeft op het niveau van de gemeente het beleid voor de voor- en vroegschoolse educatie in de gemeente De Wolden beoordeeld. Dit vanwege mogelijke risico’s ten aanzien van de uitvoering van wettelijke eisen betreffende voor- en vroegschoolse educatie.
Conclusies gemeentelijk vve-beleid
De aanleiding om met gemeente De Wolden in gesprek te gaan lag in de mogelijke risico's die de inspectie zag op grond van de ingevulde vragenlijst.
Daarbij vielen vooral de onderdelen definitie doelgroepkind, het bereik, de toeleiding, de doorgaande lijn, de resultaten en vve-coördinatie op.
Tijdens het gesprek en latere telefonische contacten bleek dat er wel een omschreven en gehanteerde doelgroepdefinitie was en dat bereik en toeleiding formeel gezien wel op orde zijn. Dat laat onverlet dat gemeente De Wolden voor een enorme uitdaging staat om de overige oordelen ook op voldoende niveau te krijgen.
De gemeente geeft aan dat er verschillende oorzaken zijn waarom men sinds de bestandsopname nog weinig vorderingen heeft gemaakt. De eerste oorzaak is gelegen in de aard van de gemeente. Het is een plattelandsgemeente met veel kleine kernen, waarbij het lage aantal (15) vve-doelgroeppeuters verspreid zitten over de 10 aanwezige peuterspeelzalen. Dat geringe aantal
doelgroeppeuters per locatie demotiveert het overleg wel eens. Niettemin wil de gemeente zowel visionair als wettelijk voldoen aan het vve-kader.
De tweede oorzaak ligt bij de onzekerheid over de continuïteit van aanbieding van peuterspeelzaalwerk. Door die aanhoudende onzekerheid beschouwt de gemeente het jaar 2014 grotendeels als een verloren jaar, waarbij men zoveel als mogelijk bestaande afspraken is nagekomen. Daarbij moet dan vooral gedacht worden aan het in stand houden van Boekenpret en Boekstart. Verder heeft de gemeente bemiddeld in de overname van door hen geschoold
personeel, zodat in ieder geval de pedagogische en didactische gevolgen van het faillissement beperkt bleven.
Tijdens het gesprek blijkt dat de gemeente de kwaliteit van vve op een hoger peil wil krijgen. Met de huidige mate van sturing en daadkracht verwacht de inspectie echter niet dat de verbeterpunten (toeleiding, ouders, externe zorg, interne kwaliteitszorg, resultaatafspraken, coördinatie en systematische evaluatie) binnen afzienbare tijd van voldoende niveau zijn. Dan is het voor de gemeente noodzakelijk om voortvarender de regierol op te pakken, zodat opgesteld beleid daadwerkelijk ten uitvoer wordt gebracht.
CONCLUSIES
3
Verbeterafspraken - De toeleiding (1a3)
- De resultaatafspraken (1a9)
Verbeterpunten - Het ouderbeleid (1a4) - De externe zorg (1a6)
- De interne kwaliteitszorg (1a7)
- De coördinatie op gemeentelijk niveau (1b)
- Systematische verbetering op gemeentelijk niveau (1c) - GGD-inspecties (2a)
- Gemmentelijk subsidiekader (2b)
Voldoende oordelen
- De definitie doelgroepkind (1a1) - Het bereik (1a2)
- Integraal vve-programma (1a5) - De doorgaande lijn (1a8)
Voorbeelden voor anderen
Er zijn geen voorbeelden voor anderen aangetroffen.
Vervolgafspraken:
• Uitvoeren Verbeterafspraken (1)
De inspectie verwacht dat gemeente De Wolden binnen afzienbare tijd, maar voor 1 mei 2015, op gemeentelijk niveau bepaald wat de gewenste resultaten zijn van
voorschoolse educatie (WPO art. 167, lid 1b). Die resultaten moeten tevens concreet en meetbaar zijn. Als de vve- instellingen en/of de schoolbesturen niet meewerken kan de gemeente gebruik maken van haar doorzettingsmacht door desnoods eenzijdig resultaten vast te stellen.
• De inspectie verwacht verder dat gemeente De Wolden binnen afzienbare tijd, maar voor 1 mei 2015, afspraken heeft gemaakt over wie er wanneer verantwoordelijk is voor de toeleiding van doelgroepkinderen naar voorschoolse educatie (art. 167 WPO, lid 1a, 2). De inspectie acht die afspraken nodig om een zo groot mogelijke deelname van het aantal kinderen aan voorschoolse educatie te realiseren.
• Signaalgestuurd toezicht: de inspectie zal begin 2015 opnieuw een vragenlijst sturen naar de middelgrote en kleine gemeenten en een inschatting maken van mogelijke risico’s. Tevens worden daarbij de uitkomsten van eventuele locatieonderzoeken meegenomen. Op grond van de analyses wordt opnieuw bekeken in welke gemeenten in 2015 een onderzoek plaatsvindt.
