University of Groningen
Adverse life events and overweight in childhood, adolescence and young adulthood Elsenburg, Leonie Koosje
IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from it. Please check the document version below.
Document Version
Publisher's PDF, also known as Version of record
Publication date: 2018
Link to publication in University of Groningen/UMCG research database
Citation for published version (APA):
Elsenburg, L. K. (2018). Adverse life events and overweight in childhood, adolescence and young adulthood. Rijksuniversiteit Groningen.
Copyright
Other than for strictly personal use, it is not permitted to download or to forward/distribute the text or part of it without the consent of the author(s) and/or copyright holder(s), unless the work is under an open content license (like Creative Commons).
Take-down policy
If you believe that this document breaches copyright please contact us providing details, and we will remove access to the work immediately and investigate your claim.
Downloaded from the University of Groningen/UMCG research database (Pure): http://www.rug.nl/research/portal. For technical reasons the number of authors shown on this cover page is limited to 10 maximum.
Chapter(8(
(
(
(
!
Nederlandse(samenvatting(
Curriculum(vitae(
Dankwoord(
Research(Institute(SHARE(
(
(
(
(
(
(
! ((
(
! !
!
!
! !Nederlandse)samenvatting)
NEDERLANDSE(SAMENVATTING(
!
De! aandoeningen! overgewicht! en! obesitas! vormen! een! groeiend! gezondheidsprobleem.! Overgewicht! en! obesitas! worden! gekarakteriseerd! door! een! hoog! percentage! vet! in! het! lichaam!en!zijn!gerelateerd!aan!een!scala!aan!ziektes.!Een!hoge!body!mass!index!(BMI)!is!een! indicator!voor!overgewicht!en!obesitas!en!kan!worden!berekend!door!gewicht!te!delen!door! lengte!in!het!kwadraat!(kg/m2).!Overgewicht!en!obesitas!worden!primair!veroorzaakt!door! een! disbalans! in! de! inname! van! energie,! zoals! voedselinname,! en! de! afgifte! van! energie,! zoals!lichamelijke!activiteit.!Naast!deze!proximale!oorzaken!is!het!belangrijk!om!onderzoek! te!doen!naar!distale!oorzaken!van!overgewicht!en!obesitas.!
!
De! afgelopen! jaren! hebben! psychosociale! factoren! meer! aandacht! gekregen! als! mogelijke! oorzaak!van!overgewicht!en!obesitas.!Psychosociale!factoren!zijn!gebeurtenissen,!situaties! en!omstandigheden!in!de!sociale!omgeving!van!een!individu!die!zijn!of!haar!psychische!staat! en! daarmee! mentale! en! fysieke! gezondheid! kunnen! beïnvloeden.! Psychosociale! factoren! kunnen! de! ontwikkeling! van! overgewicht! en! obesitas! beïnvloeden! via! veranderingen! in! gezondheidsgedragingen,!zoals!voedselinname!en!lichamelijke!activiteit.!Daarnaast!kunnen! psychosociale! factoren! ook! biologische! reacties! in! het! lichaam,! zoals! de! stressreactie,! beïnvloeden.!De!hormonen!en!eiwitten!die!bij!deze!reacties!vrijkomen!kunnen!overgewicht! en!obesitas!veroorzaken.!
!
Een!belangrijke!psychosociale!factor!in!het!onderzoek!naar!overgewicht!en!obesitas!is!het! meemaken! van! negatieve! levensgebeurtenissen! in! de! kindertijd.! Negatieve! levensgebeurtenissen!in!de!kindertijd!zijn!gebeurtenissen!zoals!kindermishandeling,!ziekte!of! overlijden!van!een!familielid!of!vriend(in)!en!scheiding!van!de!ouders.!Dit!proefschrift!richt! zich! op! de! vraag! of! negatieve! levensgebeurtenissen! in! de! kindertijd! gerelateerd! zijn! aan! overgewicht! bij! kinderen,! adolescenten! en! jongvolwassenen.! In! het! eerste! deel! van! dit! proefschrift!wordt!aandacht!besteed!aan!de!relatie!tussen!de!opeenstapeling!van!negatieve! levensgebeurtenissen! en! overgewicht! bij! kinderen,! adolescenten! en! jongvolwassenen! (hoofdstuk(2,(3(en(4).!In!het!tweede!deel!van!dit!proefschrift!wordt!onderzoek!beschreven! naar!de!relatie!tussen!kindermishandeling!en!BMI!in!de!jongvolwassenheid.!Daarnaast!wordt! in! het! tweede! deel! ook! aandacht! besteed! aan! de! rol! van! psychologische! factoren,! zoals! mentale!gezondheid!en!persoonlijkheidskenmerken,!in!de!relatie!tussen!kindermishandeling! en!BMI!(hoofdstuk(5(en(6).!
!
Systematische! reviews! en! metaQanalyses! geven! een! overzicht! van! de! wetenschappelijke! literatuur! aangaande! een! bepaalde! onderzoeksvraag! en! de! kwantitatieve! resultaten!
Nederlandse)samenvatting)
! 206!
beschreven! in! deze! literatuur.( Hoofdstuk( 2! betreft! een! systematische! review! en! metaQ analyse! naar! de! relatie! tussen! de! opeenstapeling! van! negatieve! levensgebeurtenissen! en! overgewicht! bij! kinderen! en! adolescenten.! Samenvoeging! van! de! kwantitatieve! resultaten! van! studies! naar! deze! relatie! toont! aan! dat! het! meemaken! van! meer! negatieve! levensgebeurtenissen! gerelateerd! is! aan! overgewicht,! obesitas! en! een! hogere! BMI! onder! kinderen!en!adolescenten.!Het!aantal!studies!dat!deze!relatie!onderzocht!heeft!is!echter!laag! en! er! is! sprake! van! een! hoge! mate! van! heterogeniteit! tussen! de! studies:! negatieve! levensgebeurtenissen! zijn! op! verschillende! manieren! gemeten! en! of! er! sprake! is! van! opeenstapeling!van!negatieve!levensgebeurtenissen!is!op!verschillende!manieren!bepaald.! De! resultaten! van! deze! systematische! review! en! metaQanalyse! moeten! dus! met! voorzichtigheid!worden!geïnterpreteerd.!
!
Uit!de!systematische!review!en!metaQanalyse!blijkt!daarnaast!dat!er!zeer!weinig!studies!zijn! uitgevoerd!naar!de!relatie!tussen!de!opeenstapeling!van!negatieve!levensgebeurtenissen!en! overgewicht!in!de!adolescentie.!In!hoofdstuk(3!komt!de!relatie!tussen!de!opeenstapeling!van! negatieve! levensgebeurtenissen! in! de! kindertijd,! adolescentie! en! jongvolwassenheid! en! overgewicht!aan!het!begin!van!de!adolescentie,!aan!het!eind!van!de!adolescentie!en!in!de! jongvolwassenheid! aan! bod.! Voor! deze! studie! is! gebruik! gemaakt! van! data! van! de! Nederlandse! longitudinale! cohortstudie! TRAILS! (TRacking! Adolescents’! Individual! Lives! Survey).! De! opeenstapeling! van! negatieve! levensgebeurtenissen! in! de! kindertijd! was! gerelateerd!aan!een!hogere!BMI!in!de!jongvolwassenheid.!De!opeenstapeling!van!negatieve! levensgebeurtenissen! aan! het! eind! van! de! adolescentie! en! het! begin! van! de! jongvolwassenheid! was! gerelateerd! aan! een! lagere! BMI! in! de! jongvolwassenheid.! De! resultaten! van! deze! studie! wijzen! erop! dat! het! meemaken! van! meer! negatieve! levensgebeurtenissen! in! de! kindertijd,! met! vertraging,! gerelateerd! is! aan! BMI! in! de! jongvolwassenheid.! Daarnaast! wijzen! de! resultaten! erop! dat! het! meemaken! van! meer! negatieve! levensgebeurtenissen! in! de! kindertijd! een! ander! effect! kan! hebben! op! BMI! dan! het!meemaken!van!meer!negatieve!levensgebeurtenissen!aan!het!eind!van!de!adolescentie! en!in!de!jongvolwassenheid.!
!
Hoofdstuk(4(richt!zich!op!de!vraag!of!de!samenhang!tussen!negatieve!levensgebeurtenissen!
in! de! kindertijd! en! BMI! eerder! geïdentificeerd! kan! worden! dan! in! de! jongvolwassenheid.! Hiertoe!is!allereerst!onderzocht!of!er!verschillende!trajecten!van!BMIQontwikkeling!konden! worden! geïdentificeerd! van! de! vroege! adolescentie! tot! de! jongvolwassenheid! in! de! Nederlandse! cohortstudie! TRAILS.! Er! werden! drie! verschillende! trajecten! geïdentificeerd.! Het! eerste! traject! werd! gevolgd! door! 75%! van! de! adolescenten! en! werd! gekarakteriseerd! door!een!gezonde!BMI!van!de!vroege!adolescentie!tot!de!jongvolwassenheid.!Het!tweede!
Nederlandse)samenvatting)
traject!werd!gevolgd!door!20%!van!de!adolescenten!en!werd!gekarakteriseerd!door!een!BMI! op! de! rand! van! overgewicht! tijdens! de! adolescentie! en! een! hoge! BMI,! wijzend! op! stabiel! overgewicht,! in! de! jongvolwassenheid.! Het! derde! traject! werd! gevolgd! door! 5%! van! de! adolescenten! en! werd! gekarakteriseerd! door! een! snelle! stijging! in! BMI! in! de! adolescentie! met!een!hoge!BMI,!wijzend!op!obesitas,!in!de!jongvolwassenheid!tot!gevolg.!Er!was!geen! verschil!in!het!aantal!negatieve!levensgebeurtenissen!dat!adolescenten!in!de!verschillende! trajecten!hadden!meegemaakt.!Op!basis!van!deze!resultaten!lijkt!het!dus!niet!mogelijk!om! veranderingen!in!BMI!in!de!jongvolwassenheid,!die!gerelateerd!zijn!aan!het!meemaken!van! meer! negatieve! levensgebeurtenissen! in! de! kindertijd,! al! voor! de! jongvolwassenheid! te! identificeren.!!
!
Een!negatieve!levensgebeurtenis!in!de!kindertijd!met!een!grote!impact!is!het!meemaken!van! kindermishandeling.! Onderzoek! wijst! erop! dat! kindermishandeling! gerelateerd! is! aan! obesitas!in!de!volwassenheid.!Het!is!onduidelijk!of!kindermishandeling!reeds!gerelateerd!is! aan!BMI!in!de!jongvolwassenheid.!!
!
In! hoofdstuk( 5! is! de! relatie! tussen! drie! verschillende! vormen! van! kindermishandeling,! te! weten! seksueel! misbruik,! lichamelijke! mishandeling! en! verbale! mishandeling,! en! BMI! onderzocht! onder! Nederlandse! jongvolwassenen! van! de! cohortstudie! TRAILS.! Onder! vrouwen!werd!een!relatie!gevonden!tussen!seksueel!misbruik!in!de!kindertijd!en!zowel!een! hogere!BMI!aan!het!begin!van!de!jongvolwassenheid!als!ook!een!sterkere!toename!in!BMI!in! de! jongvolwassenheid.! Daarnaast! bleek! de! relatie! tussen! seksueel! misbruik! en! BMI! in! de! jongvolwassenheid! bij! deze! vrouwen! deels! te! worden! verklaard! door! een! diagnose! van! depressie!voor!het!eind!van!de!adolescentie.!Er!werd!geen!relatie!gevonden!tussen!andere! vormen!van!kindermishandeling!en!BMI!onder!jongvolwassen!vrouwen!en!ook!geen!relatie! tussen!kindermishandeling!en!BMI!onder!jongvolwassen!mannen.!Depressie!bij!mannen!was! ook! niet! gerelateerd! aan! (veranderingen! in)! BMI! in! de! jongvolwassenheid.! Enkel! seksueel! misbruik! was! dus! gerelateerd! aan! BMI! in! de! jongvolwassenheid! en! enkel! bij! vrouwen.! Daarnaast! lijkt! een! diagnose! van! depressie! deels! te! verklaren! dat! vrouwen! die! als! kind! seksueel!misbruikt!zijn!een!hogere!BMI!hebben!in!de!jongvolwassenheid.!
!
Hoofdstuk( 6( beschrijft!een!onderzoek!naar!de!relatie!tussen!de!verschillende!vormen!van!
kindermishandeling,! wederom! seksueel! misbruik,! lichamelijke! mishandeling! en! verbale! mishandeling,! en! BMI! in! een! cohort! van! jongvolwassenen! uit! de! Verenigde! Staten.! Enkel! verbale! mishandeling! was! in! deze! studie! gerelateerd! aan! een! hogere! BMI! onder! jongvolwassen! vrouwen.! Hoewel! er! dus! een! andere! relatie! werd! geïdentificeerd! in! deze! studie! dan! in! de! studie! beschreven! in! het! voorgaande! hoofdstuk,! werd! in! deze! studie!
Nederlandse)samenvatting)
! 208!
wederom!slechts!één!relatie!tussen!een!vorm!van!kindermishandeling!en!BMI!gevonden!en! wederom! enkel! onder! vrouwen.! Daarnaast! liet! deze! studie! zien! dat! persoonlijkheidskenmerken! de! relatie! tussen! de! verschillende! vormen! van! kindermishandeling!en!BMI!kunnen!beïnvloeden!onder!mannen!en!vrouwen.!Hogere!scores! op! persoonlijkheidskenmerken! zoals! gericht! zijn! op! anderen,! zorgvuldigheid,! emotionele! instabiliteit!en!introvert!zijn!bleken!risicofactoren!voor!een!hogere!BMI!na!het!meemaken! van!verschillende!vormen!van!mishandeling!in!de!kindertijd.!
!
In!de!algemene!discussie!in!hoofdstuk(7!wordt!vervolgens!geconcludeerd!dat!de!resultaten! van! de! studies! in! dit! proefschrift! wijzen! op! een! relatie! tussen! het! meemaken! van! meer! negatieve!levensgebeurtenissen!in!de!kindertijd!en!BMI!in!de!jongvolwassenheid,!maar!niet! in! de! kindertijd! of! adolescentie.! Het! effect! van! negatieve! levensgebeurtenissen! lijkt! dus! verlaat!tot!expressie!te!komen.!Ook!het!geringe!aantal!verbanden!tussen!de!verschillende! vormen!van!kindermishandeling!en!BMI!in!de!jongvolwassenheid!wijst!op!verlate!expressie,! aangezien! in! de! wetenschappelijke! literatuur! een! relatie! tussen! beide! factoren! in! de! volwassenheid! wordt! gerapporteerd.! Vrouwen! lijken! gevoeliger,! of! op! jongere! leeftijd! gevoelig,! voor! de! effecten! van! negatieve! levensgebeurtenissen! op! BMI! dan! mannen.! Daarnaast! maken! verschillende! psychologische! factoren,! zoals! depressie,! emotionele! instabiliteit,! altruïsme! en! introversie,! individuen! gevoeliger! voor! een! hogere! BMI! na! het! meemaken! van! negatieve! levensgebeurtenissen! in! de! kindertijd.! Het! is! dus! belangrijk! om! deze! factoren! mee! te! nemen! in! onderzoek! naar! de! relatie! tussen! negatieve! levensgebeurtenissen! en! overgewicht.! Daarnaast! is! een! hogere! mate! van! standaardisering! van!het!meten!van!negatieve!levensgebeurtenissen!en!het!construeren!van!een!score!die!de! opeenstapeling! van! negatieve! levensgebeurtenissen! reflecteert! belangrijk! om! onderzoeksresultaten!in!de!toekomst!beter!met!elkaar!te!kunnen!vergelijken.!
Curriculum)vitae)
CURRICULUM(VITAE(
!
Leonie! Elsenburg! was! born! on! the! 26th! of! May! 1989! in! Amsterdam,! the! Netherlands.! She!
obtained!her!gymnasium!degree!cum!laude!in!2007!(Fons!Vitae!Lyceum,!Amsterdam).!In!the! same!year,!she!started!the!bachelor!program!‘Natural!and!Social!Sciences’!(major!biomedical! sciences)! at! the! University! of! Amsterdam.! She! graduated! cum! laude! and! obtained! her! bachelor’s!degree!in!2010.!In!the!following!year,!she!worked!as!an!education!and!research! assistant!at!the!Faculty!of!Natural!Sciences,!Mathematics!and!Informatics!of!the!University!of! Amsterdam.! In! 2011,! she! started! the! research! master! program! ‘Clinical! and! Psychosocial! Epidemiology’!at!the!University!of!Groningen.!As!part!of!her!master!program,!she!performed! an! internship! at! the! Centre! for! Diet! and! Activity! Research! (CEDAR)! in! Cambridge,! UK.! She! also!completed!the!master!honours!program!‘Leadership:!making!the!difference’.!In!2013,! she!graduated!cum!laude!from!her!master’s!degree.!After!her!graduation,!she!worked!as!a! lecturer!at!the!department!Child!and!Family!Studies!of!Leiden!University.!Subsequently,!she! obtained! a! grant! from! the! Graduate! School! of! Medical! Sciences! of! the! University! Medical! Center!Groningen!(UMCG)!to!perform!a!PhD!project.!In!January!2014,!she!started!as!a!PhD! candidate! at! the! department! of! Epidemiology! of! the! UMCG! and! the! Netherlands! Interdisciplinary!Demographic!Institute!(NIDIQKNAW).!As!part!of!her!PhD!project,!she!went!to! Atlanta,! Georgia! for! a! research! stay! at! the! Rollins! School! of! Public! Health! of! Emory! University.!This!research!stay!resulted!in!the!research!described!in!chapter!six!of!this!thesis.! During! her! PhD! project,! she! presented! her! work! at! various! national! and! international! conferences,!organized!seminars!and!conferences!and!was!a!member!of!the!steering!group! ‘Sustainable! Career! Development’! of! the! KNAW! (Royal! Netherlands! Academy! of! Arts! and! Sciences).!As!part!of!the!training!program!of!the!Research!Institute!SHARE!of!the!Graduate! School! of! Medical! Sciences,! she! also! completed! several! courses! on! epidemiology! and! statistics.!Currently,!she!is!in!the!process!of!obtaining!her!registration!as!Epidemiologist!B.! !
Curriculum)vitae) ! 210! Publications( Elsenburg,!LK,!Smidt,!N,!Hoek,!HW,!Liefbroer,!AC!(2017).!Body!mass!index!trajectories!from! adolescence!to!early!young!adulthood:!do!adverse!life!events!play!a!role?!Obesity,!25(12):! 2142–2148.!! !
Elsenburg,! LK,! van! Wijk,! KJE,! Liefbroer,! AC,! Smidt,! N! (2017).! Accumulation! of! adverse! childhood! events! and! overweight! in! children:! a! systematic! review! and! metaQanalysis.! Obesity,!25(5):!820Q832.!!
!
Elsenburg,! LK,! Smidt,! N,! Liefbroer,! AC! (2016).! The! longitudinal! relation! between! accumulation!of!adverse!life!events!and!body!mass!index!from!early!adolescence!to!young! adulthood.!Psychosomatic!Medicine,!79(3):!365Q373.!!
!
Elsenburg,! LK,! Corpeleijn,! E,! van! Sluijs,! EMF,! Atkin,! AJ! (2014).! Clustering! and! correlates! of! health!behaviours!in!9Q10!year!old!children.!PLoS!ONE,!9(6):!e99498.!
Dankwoord)
DANKWOORD(
!
Ik! heb! eens! geroepen! dat! ik! in! mijn! dankwoord! maar! één! iemand! zou! bedanken:! mezelf.! Zonder! mijn! onvoorwaardelijke! inzet! was! dit! proefschrift! er! namelijk! niet! gekomen.! Uiteraard! zou! ik! daarmee! echter! een! heleboel! mensen! hopeloos! tekort! doen.! Zonder! de! hulp!van!deze!mensen!had!ik!deze!klus!niet!kunnen!klaren.!Daarom!wil!ik!hierbij!heel!graag! mijn!dank!aan!deze!mensen!uiten.!
!
Aat,! heel! erg! bedankt! dat! je! mijn! promotor! wilde! zijn.! Jouw! scherpe! blik,! opbouwende! kritiek!en!rust!heb!ik!altijd!zeer!gewaardeerd.!Je!maakte,!als!je!agenda!het!maar!enigszins! toeliet,!altijd!tijd!vrij!voor!een!afspraak.!Daarnaast!wist!je!in!mijn!manuscripten!altijd!feilloos! je! vinger! op! de! zere! plek! te! leggen:! je! wist! aan! te! wijzen! welk! element! er! ontbrak! in! de! opbouw!van!mijn!inleiding,!welke!onderdelen!van!de!methoden!best!wat!ingekort!konden! worden,! waar! mijn! resultaten! nog! verduidelijkt! moesten! worden! en! welke! argumenten! in! mijn! discussie! meer! onderbouwing! konden! gebruiken.! Je! hebt! me! geleerd! op! een! andere! manier!naar!het!doen!van!onderzoek!te!kijken.!Heel!erg!bedankt!daarvoor.!!
!
Nynke,!toen!ik!vier!jaar!geleden!voor!het!eerst!met!je!sprak!over!de!mogelijkheid!om!onder! jouw!begeleiding!in!Groningen!een!promotietraject!te!starten,!was!je!meteen!enthousiast.!Je! enthousiasme! is! in! de! afgelopen! vier! jaar! niet! afgenomen.! Je! leverde! altijd! uitgebreid! feedback!en!gaf!me!één!duidelijke!boodschap!mee:!maak!het!niet!te!ingewikkeld.!Ik!zal!het! blijven!proberen!!Daarnaast!was!je!de!drijvende!kracht!achter!alle!Unit!uitjes!en!etentjes.! Een! weekendje! Winterberg,! kerstdiners! en! een! etentje! in! Maastricht! tijdens! het! WEON,! zonder!jouw!inzet!had!het!allemaal!niet!plaatsgevonden.!Het!belang!dat!jij!hecht!aan!deze! randvoorwaarden!voor!een!prettige!werkomgeving!zal!ik!zeker!meenemen!in!mijn!verdere! carrière.!
!
Shakira,! many! thanks! for! hosting! me! during! my! stay! in! Atlanta.! Although! I! was! only! in! Atlanta!for!a!short!period!of!time,!I!learned!a!lot!in!those!few!weeks.!You!always!made!time! available!to!talk!about!the!project!and!about!related!and!unrelated!matters.!Our!talks!about! early!life!adversity!and!health!gave!me!new!insights!and!strengthened!the!idea!I!was!on!the! right!track!with!my!promotion!research.!Thanks!so!much!for!agreeing!to!host!me!and!guiding! me!in!writing!the!final!chapter!of!this!dissertation.! ! Dank!ook!aan!alle!andere!coQauteurs,!Tineke,!Wijbrand,!Annelies!en!Kim,!zonder!jullie! hadden!verscheidene!hoofdstukken!er!heel!anders!uitgezien.!Dank!voor!jullie!hulp,! waardevolle!en!inzichtelijke!feedback,!tijd!en!toewijding.!Daarnaast!wil!ik!ook!de!leden!van!
Dankwoord) ! 212! de!beoordelingscommissie!bedanken.!Prof.!dr.!U.!Bültmann,!prof.!dr.!M.J.M.!Chin!A!Paw!en! prof.!dr.!R.P.!Stolk,!dank!dat!jullie!je!kostbare!tijd!hebben!ingezet!om!mijn!proefschrift!te! lezen!en!te!beoordelen.! !
Heel! veel! dank! aan! al! mijn! collega’s,! allereerst! in! Den! Haag,! voor! alle! steun! en! afleiding.! Anne,! Ellen! en! Judith,! mijn! basis! in! Den! Haag,! altijd! beschikbaar! voor! een! praatje,! kopje! koffie,! lunch! of! diner.! Wat! is! er! veel! gebeurd! de! afgelopen! vier! jaar!! Dank! dat! ik! daar! onderdeel!van!mocht!zijn.!Ik!ga!jullie!missen.!Mijn!overbuurvrouw,!Maria,!dank!dat!ik!alle! zinnige!en!onzinnige!gedachten!die!ik!gedurende!de!werkdag!had!bij!je!kwijt!kon.!Ik!vraag! me!sterk!af!of!ik!ooit!nog!een!collega!tegenkom!die!net!zo!verbaasd,!opgelucht!en!ontzet! reageert!tijdens!het!uitvoeren!van!analyses!als!ik!!Also!many!thanks!to!all!members!of!the! ‘Families! and! Generations’! theme! group! (which! grew! massively! over! the! past! four! years):! Joanne,!Jarl,!Sapphire,!Mioara,!Christoph,!Jolien,!Damiano,!Rae,!Anne,!Tom,!Tineke,!Nicole,! Deirdre!and!Susana.!Thank!you!for!all!the!insightful!and!fun!meetings!we!had!over!the!past! years.! Thanks! also! to! all! other! colleagues! at! NIDI! for! creating! such! a! pleasant! work! environment.!
!
Dank! ook! aan! mijn! collega’s! in! Groningen.! Jacobien,! Joyce,! Petra,! Marloes! en! Jisca:! mijn! ‘kamergenoten’! in! het! UMCG,! jullie! maakten! dat! ik! altijd! met! plezier! naar! Groningen! afreisde,!omdat!ik!wist!dat!ook!daar!weer!een!lekker!kopje!koffie!en!goed!gezelschap!op!me! wachtte!!Als!Groningen!dichterbij!had!gelegen,!had!ik!jullie!zeker!nog!vaker!lastig!gevallen.! Jacobien,!jou!wil!ik!in!het!bijzonder!bedanken!voor!alle!gesprekken!de!afgelopen!jaren!en! voor!de!slaapplek!die!je!altijd!voor!me!beschikbaar!had.!Daarnaast!ook!dank!aan!alle!andere! ‘Health! Behavior! Epidemiology’! Unit! Members! die! in! de! loop! van! de! jaren! de! revue! zijn! gepasseerd:!Fiona,!Reinder,!Judith,!Maaike,!Marlies,!Wilma,!Bart!en!Anna.!
!
Mette!Lise,!without!you!my!time!in!Atlanta!would!have!not!been!nearly!as!much!fun!as!it! was! now.! Thanks! for! your! presence,! kindness,! openness,! advice! and! honesty.! I! am! very! grateful!to!have!met!you!!Danielle,!I!also!very!much!would!like!to!thank!you!for!all!your!help! during!my!time!in!Atlanta.!You!were!available!for!talks!and!advice!and!even!ran!additional! analyses!for!me!when!I!was!already!back!in!the!Netherlands.!Thanks!so!much!!
!
Heel!veel!dank!ook!aan!de!mensen!met!wie!ik!het!vooral!even!niet!over!mijn!proefschrift!kon! hebben.! Willy,! Wera! en! Zsuzs,! jullie! zijn! er! inmiddels! alweer,! respectievelijk,! 24,! 22! en! 16! jaar!! Onder! het! genot! van! een! hapje! en! een! drankje! nemen! we! steevast! het! leven! door,! dank!dat!jullie!er!allemaal!al!zo!lang!voor!me!zijn.!Monique,!Mo,!last,!but!definitely!not!least,! we!leerden!elkaar!7!jaar!geleden!kennen!tijdens!onze!stage!bij!het!AMC!en!wat!hebben!we!
Dankwoord)
sindsdien!veel!meegemaakt!!Ik!ben!heel!blij!dat!jij!op!deze!dag!als!paranimf!aan!mijn!zijde! wilt!staan!!!
!
Mijn! speciale! dank! gaat! uiteraard! uit! naar! mijn! familie.! Allereerst! wil! ik! graag! alle! familieleden!bedanken!die!mij!voorgingen!en!mij!een!fantastisch!voorbeeld!boden.!Bedankt! voor! al! jullie! wijze! raad! en! Ka,! bedankt! voor! je! steun!! Uiteraard! heel! veel! dank! aan! mijn! ouders.! Mama,! jouw! inzichten,! levenskennis! en! onophoudelijke! support! zijn! van! onschatbare!waarde!geweest!voor!mij!gedurende!dit!traject,!zeker!in!de!laatste!fase.!Dank!je! wel!!Papa,!jouw!interesse!voor!de!inhoudelijke!kant!van!mijn!proefschrift!heb!ik!altijd!heel! erg! gewaardeerd.! Alle! krantenknipsels! die! je! voor! me! bewaarde! en! linkjes! die! je! me! toestuurde!heb!ik!altijd!met!veel!plezier!bekeken.!Mijn!allerliefste!zus,!Floor,!wie!had!vier! jaar!geleden!kunnen!denken!dat!we!ongeveer!tegelijkertijd!ons!belangrijkste!product!op!de! wereld!zouden!zetten?!Ik!ben!heel!blij!dat!jij!met!Joris!en!Evi!het!grootste!geluk!in!je!leven! hebt! gevonden.! Ik! ben! ook! heel! blij! dat! je! op! mij! op! deze! dag! terzijde! wilt! staan,! er! is! niemand!die!ik!op!dit!moment!liever!naast!me!zou!willen!!Dank!!
Research)Institute)SHARE) ! 214! RESEARCH(INSTITUTE(SHARE(( ! This!thesis!is!published!within!the!Research(Institute(SHARE!(Science!in!Healthy!Ageing!and! healthcaRE)!of!the!University!Medical!Center!Groningen!/!University!of!Groningen.!Further! information! regarding! the! institute! and! its! research! can! be! obtained! from! the! website:!
http://www.share.umcg.nl/.!More!recent!theses!can!be!found!in!the!list!below.! ( 2017( ( Hoeve(Y(ten( From!student!nurse!to!nurse!professional! (prof)PF)Roodbol,)prof)S)Castelein,)dr)GJ)Jansen,)dr)ES)Kunnen)) ( Ciere(Y( Living!with!chronic!headache! (prof)R)Sanderman,)dr)A)Visser,)dr)J)Fleer)) ( Borkulo(CD(van( Symptom!network!models!in!depression!research;!from!methodological! exploration!to!clinical!application! (prof)R)Schoevers,)prof)D)Borsboom,)dr)L)Boschloo,)dr)LJ)Waldorp)) ! Schans(J(van(der( ADHD!and!atopic!diseases;!pharmacoepidemiological!studies! (prof)E)Hak,)prof)PJ)Hoekstra,)dr)TW)de)Vries)) ( Berhe(DF( Challenges!in!using!cardiovascular!medications!in!SubQSaharan!Africa! (prof)FM)HaaijerORuskamp,)prof)K)Taxis,)dr)PGM)Mol)) ( Heininga(VE( The!happy,!the!sad,!and!the!anhedonic;!towards!understanding!altered!reward! function!from!a!microQlevel!perspective! (prof)AJ)Oldehinkel,)dr)E)Nederhof,)dr)GH)van)Roekel)) ! Oers(AM(van( Lifestyle!intervention!in!obese!infertile!women! (prof)A)Hoek,)prof)BWJ)de)Mol,)dr)H)Groen)) ( Magnée(T( Mental!health!care!in!general!practice!in!the!context!of!a!system!reform! (prof)PFM)Verhaak,)prof)FG)Schellevis,)prof)DH)de)Bakker,)dr)DP)de)Beurs)) ( ( (
Research)Institute)SHARE) Zon(SKR(van( Socioeconomic!inequalities!in!work!and!health! (prof)SA)Reijneveld,)prof)U)Bültmann)) ( Most(PJ(van(der( Development!of!bioinformatic!tools!and!application!of!novel!statistical!methods! in!genomeQwide!analysis! (prof)H)Snieder,)Prof)P)van)der)Harst,)dr)IM)Nolte)) ! Fleurke*Rozema(H( Impact!of!the!20Qweek!scan! (prof)CM)Bilardo,)prof)E)Pajkrt,)dr)RJM)Snijders)) ( Schripsema(NR( Medical!students!selection;!effects!of!different!admissions!processes! (prof)J)CohenOSchotanus,)prof)JCC)Borleffs,)dr)AM)van)Trigt)) ! Ven(HA(van(de( Shift!your!work;!towards!sustainable!employability!by!implementing!new!shift! systems! (prof)JJL)van)der)Klink,)prof)MP)de)Looze,)prof)U)Bültmann,)prof)S)Brouwer)) ! Hoekstra(F( ReSpAct:!Rehabilitation,!sports!and!active!lifestyle! (prof)LHV)van)der)Woude,)prof)CP)van)der)Schans,)dr)R)Dekker,)dr)FJ)Hettinga)) ! De(Carvalho(Honorato(T( Diminished!ovarian!reserve!and!adverse!reproductive!outcomes! (prof)A)Hoek,)prof)HM)Boezen,)dr)H)Groen,)dr)ML)Haadsma)) ! Olthof(M( Patient!characteristics!related!to!health!care!consumption;!towards!a! differentiated!capitation!model! (prof)SK)Bulstra,)prof)MY)Berger,)dr)I)van)den)AkkerOScheek,)dr)M)Stevens)) ! Bessem(B( The!young!athlete’s!heart;!an!electrocardiographic!challenge! (prof)J)Zwerver,)prof)MP)van)den)Berg,)dr)W)Nieuwland)) ) Husarova(D( Barriers!to!active!participation!of!schoolQaged!children! (prof)SA)Reijneveld,)prof)A)MadarasovaOGeckova,)dr)JP)van)Dijk)) ! ! For!more!2017!and!earlier!theses!visit!the!website.
! ! ! ! ! ! ! ! ! !
