1. Inleiding
Medio 2013 werd door de Vereniging Humanitas, in nauwe samenwerking met de Gemeente Kerkrade, een Ruilwinkel geopend in de Patronaatstraat. In 2016 werd de Stichting Het Spelend Kind opgericht. Beide organisaties hadden tot doel de relatieve armoede te bestrijden middels het ruilen van goederen en diensten c.q. het ter beschikking stellen van speelgoed voor kinderen, die in armoede opgroeien. Medio 2020 zijn beide initiatieven verhuisd naar het Flexiforum alwaar diverse organisaties met de Gemeentelijke re-integratiedienst samen komen om de burgers van Kerkrade nog beter van dienst te kunnen zijn bij re- integratie en armoede bestrijding. Met ingang van 01-01-2021 wordt de Ruilwinkel losgekoppeld van Humanitas en gaat zij met Het Spelend Kind op in één nieuwe stichting “ Ruilwinkel Kerkrade”. Op het moment van overdracht kent de Ruilwinkel ruim 4.300 leden. Het brede veld van maatschappelijke participatie kunnen we als volgt definiëren:
De Ruilwinkel Kerkrade
De Ruilwinkel Kerkrade richt zich primair op inwoners van de Gemeente Kerkrade, die op een of andere manier, te maken hebben met sociaal-maatschappelijke uitsluiting. Op het centrale plein waar de Ruilwinkel aan grenst, is een ontmoetingstafel waar mensen een kopje koffie of thee kunnen drinken en zodoende op een natuurlijke manier met elkaar in contact komen en hulpvragen kunnen stellen. De medewerkers van de Ruilwinkel hebben hierin een actieve rol. In de Ruilwinkel heb je geen geld nodig; inkoop en verkoop gebeurt met een geautomatiseerd puntensysteem. De mensgerichte waarden: gelijkwaardigheid, behoud van eigen regie, verantwoordelijkheid nemen voor jezelf en anderen en vraaggericht activiteiten organiseren, staan centraal in de Ruilwinkel. De filosofie is dat iedereen een bijdrage kan leveren aan de samenleving. De Ruilwinkel is dan ook een plek waar mensen een dagbesteding kunnen vinden, vaardigheden kunnen
De mens en zijn / haar talenten staan centraal.
Bij de intake van vrijwilligers alsook bij de gesprekken met deelnemers / klanten die om (extra) ondersteuning vragen wordt o.a.
gebruik gemaakt van het spinnenweb van Machteld Huber over de Positieve Gezondheid. Op deze manier wordt snel duidelijk op welke leefgebieden
ondersteuning nodig is.
2. Missie en doelstellingen
Missie
De stichting is een burgerinitiatief met algemeen belang, dat op een efficiënte en effectieve wijze goederen wil verstrekken aan de doelgroep levend in relatieve en stille armoede. De stichting wil een laagdrempelige organisatie zijn, die mensen die leven in ‘stille armoede’ hun gevoel van eigenwaarde terug geeft. Zij wil betrokken zijn bij haar klanten, meedenken met hun uitdagingen en oplossingen aanreiken. De stichting wil opereren als een klantgerichte schakel tussen diegene die goederen en diensten beschikbaar stelt aan diegene die deze nodig hebben. Met bijzondere aandacht voor de positie van het kind. De Ruilwinkel wil haar medewerkers, vrijwilligers en re-integratieklanten in een individueel en collectief traject opleiden, begeleiden en werkervaring bieden. De Ruilwinkel wil een bijdrage leveren aan de maatschappelijke participatie van mensen met een (grote) afstand tot de maatschappij in het algemeen en de arbeidsmarkt in het bijzonder. Zo wordt mensen een reële kans geboden om te participeren in de maatschappij en zelfstandig, verantwoord werk te verrichten om te zijner tijd een reguliere dienstbetrekking te kunnen accepteren. De Ruilwinkel richt zich primair op de inwoners van de Gemeente Kerkrade.
Doelstellingen
De Ruilwinkel zet zich in om:
1. armoede te voorkomen en te bestrijden,
Ad. 1 Armoede voorkomen en bestrijden
Bij de Ruilwinkel heb je geen geld nodig. Goederen en diensten worden via een puntensysteem geruild. Met de verdiende punten bij verkoop kunnen klanten andere goederen en diensten kopen. Ook mensen die geen goederen verkopen, kunnen punten verdienen door diensten aan te bieden zoals taarten bakken, strijken, schoonmaken, tuinieren, voor iemand koken, etc. Deze diensten worden voor een vooraf vastgesteld aantal punten uitgevoerd.
Vrijwilligers krijgen punten voor hun inzet. Zij kunnen met deze punten goederen en diensten `kopen`.
Klanten krijgen punten bij inlevering van de goederen. Medewerkers van de Ruilwinkel kunnen goederen weigeren indien de voorraad toereikend is en/of de goederen niet voldoen aan “schoon, heel en veilig” of incourant zijn. Elk nieuw lid krijgt bovendien 2 punten inschrijfbonus. Mensen kunnen door deze ruilhandel spullen verwerven, die anders buiten hun bereik liggen. Klanten kunnen ook goederen en diensten schenken. De punten van deze goederen / diensten komen in een donatiepot / noodfonds. Andere burgers, bijvoorbeeld een tienermoeder of vluchtelingen, kunnen punten uit het noodfonds krijgen om iets te kopen.
De uitgifte van punten uit het noodfonds gebeurt na toestemming van de coördinator van de Ruilwinkel.
Ad. 2 Stimuleren sociale activering / ontmoeting
Allerlei mensen ontmoeten elkaar bij De Ruilwinkel. Zij maken een praatje over de goederen of diensten die zij zoeken en komen zo in contact met elkaar. Vrijwilligers worden gestimuleerd om vooral tijd te nemen voor de klanten. Klanten onderling vinden het prettig om elkaar te treffen in de winkel. Door de actieve bijdrage van De Ruilwinkel aan het ontmoetingsplein waar vrijwilligers in gesprek gaan met de inwoners die een kopje koffie of thee drinken. De bezoekers worden op die manier gestimuleerd om met elkaar in gesprek te gaan waardoor de eventuele eenzaamheid kan afnemen.
Periodiek worden activiteiten georganiseerd om de ontmoeting te stimuleren. Voorbeelden: activiteiten rondom religieuze feestdagen, creatieve activiteiten.
Ad. 3 Stimuleren (arbeids) participatie / verkleinen van de afstand tot de arbeidsmarkt
Inwoners met een bijstandsuitkering worden door gemeente Kerkrade bij De Ruilwinkel geplaatst om de afstand tot de arbeidsmarkt te verkleinen. Zij worden gestimuleerd om weer actief deel te nemen aan het arbeidsproces, met als einddoel uit te stromen naar een betaalde baan. Zij krijgen daarbij primair begeleiding van de re-integratie consulenten en in beperkte mate van de coördinator van De Ruilwinkel.
Inwoners van Kerkrade kunnen bij De Ruilwinkel terecht om weer een dagritme op te bouwen, sociale contacten op te doen, voor een taalstage of voor terugkeer in de maatschappij. Dit vergt extra inzet op het gebied van begeleiding, maar is voor het inbedden van De Ruilwinkel in Kerkrade erg nuttig.
Ad. 4 Inzet van talenten van mensen
Bij De Ruilwinkel krijgen medewerkers de gelegenheid om hun talenten te ontdekken en te ontwikkelen o.a. door hen goed in te werken, eigen initiatief te stimuleren en zo mogelijk tweetallen te formeren opdat men van elkaar kan leren. Bij het inwerken is het van belang dat iedere vrijwilliger op alle plekken in de
winkel meedraait. Op die manier worden soms onvermoede interesses en talenten aangewakkerd.
Door gebruik te maken van het spinnenweb van de positieve gezondheid wordt naar de doelen van de vrijwilligers gekeken. Vanuit de filosofie dat mensen goed presteren en hun talenten inzetten wanneer zij doen wat zij graag doen, wordt zo goed als mogelijk door De Ruilwinkel aangesloten bij de ontwikkeling van talenten van mensen.
Ad. 5 Integratie bevorderen en bieden van maatschappelijke ondersteuning
Iedereen is welkom bij De Ruilwinkel. Burgers uit verschillende culturen, met verschillende achtergronden, geschoold, ongeschoold, met een beperking, met diverse (sociale) vaardigheden komen samen als klant en/of vrijwilliger. Elkaar met respect benaderen en elkaar stimuleren om de eigen talenten in te zetten staan centraal.
Het feit dat mensen uit verschillende culturen en met verschillende levenservaring samen moeten werken, is soms lastig, maar gaandeweg zie je over en weer begrip ontstaan. Belangrijk is om onderhuidse ergernissen bespreekbaar te maken en mensen te laten zoeken naar oplossingen of mogelijkheden tot verbetering. Om een en ander in goede banen te leiden worden duidelijke werkafspraken gemaakt en wordt een winkeletiquette opgesteld.
Doordat medewerkers bij het inwerken ook oog voor de andere taken (en dus mensen) moeten hebben, ontwikkelen ze een bredere kijk. Ineens worden “die anderen” ook gewoon mensen en vooral collega's.
Door binnen De Ruilwinkel deze waarde uit te dragen, verandert ongetwijfeld ook iets buiten de winkel.
“Samen eten, samen muziek maken, samen zingen, samen sporten” bevordert de integratie. Op die manier leren mensen elkaar kennen en waarderen. Bij de organisatie van activiteiten wordt daarmee rekening gehouden. Zo kunnen kennismakingsdagdelen georganiseerd worden rondom een bepaalde cultuur of land
Ad. 6 Het hergebruik van goederen stimuleren
De Ruilwinkel stimuleert het hergebruik van goederen door mensen en bedrijven te bewegen hun spullen bij de Ruilwinkel in te leveren en te komen ontdekken wat men hier kan “kopen”. Dit kan door klant te worden of door goederen te doneren. In alle gevallen is legitimatie verplicht.
Ad. 7 Samenwerking
De Ruilwinkel staat open voor samenwerking met allerlei organisaties. De Ruilwinkel staat niet op zichzelf.
Het is een onderdeel van Flexiforum waar allerlei organisaties met betrekking tot armoedebestrijding en participatie bijeenkomen. De Ruilwinkel vindt het dan ook belangrijk om samen te werken met andere organisaties en elkaar te versterken, aan te vullen en van elkaar te leren. Zo streeft De Ruilwinkel bijvoorbeeld naar gezamenlijke deskundigheidsbevordering van de diverse (vrijwilligers)organisaties, het gezamenlijk organiseren van activiteiten voor medewerkers, vrijwilligers, klanten maar ook van netwerkbijeenkomsten. Op deze manier wil De Ruilwinkel haar bijdrage leveren aan de groei van Flexiforum, zodat Flexiforum de vraagbaak wordt voor burgers en waar zij terecht kunnen met al hun vragen.
Ad. 8 Vergroten van de leefbaarheid
De Ruilwinkel wil met voornoemde doelen en het ontmoetingsplein in Flexiforum een bijdrage leveren aan het vergroten van de leefbaarheid in Kerkrade. Het is de bedoeling dat burgers zomaar even binnen lopen in Flexiforum om de krant te lezen, een kopje koffie of thee te drinken, even een praatje te maken en bijvoorbeeld de Nederlandse taal te oefenen. Gedurende het hele jaar worden allerlei activiteiten voor jong en oud georganiseerd zoals: knutselclub, bingoavond, activiteit rondom week van de alfabetisering / laaggeletterdheid, burendag, halloweenmiddag voor de kids, sinterklaasmiddag en kerstactie voor de kids.
Met de diverse wijken (in de buurt) zal actief contact gezocht worden om burgers te betrekken en mogelijk vanuit De Ruilwinkel ondersteuning te verlenen.
3. Werkwijze
* De coördinator Ruilwinkel is een beroepskracht en valt arbeidsrechtelijk onder verantwoordelijkheid van de Gemeente Kerkrade en qua uitvoering van de Ruilwinkel onder het bestuur van de Ruilwinkel.
** De Gemeentelijke Reïntegratie kandidaten vallen onder verantwoordelijkheid van de Gemeente Kerkrade, zij worden voor het opdoen van werkervaring gedetacheerd bij de Ruilwinkel en krijgen daar begeleiding van de reïntegratie consulenten.
De Ruilwinkel wordt geleid door een beroepskracht die verantwoordelijk is voor het werven, opleiden en gedeeltelijk begeleiden van (kwalitatief) vrijwilligers. De medewerkers van de Ruilwinkel bestaan uit vrijwilligers en re-integratiekandidaten van de Gemeente Kerkrade. Re-integratiekandidaten worden door de Gemeentelijke sociale dienst bij De Ruilwinkel geplaatst om werkervaring op te doen en vervolgens uit te stromen naar betaald werk. Vrijwilligers zijn burgers die zichzelf hebben aangemeld omdat zij het werk bij De Ruilwinkel leuk vinden, voor de gezelligheid, om hun sociale netwerk te vergroten, voor een taalstage, om een dagritme krijgen, om dingen te leren, om weer te wennen aan een werkritme, om collega’s te hebben, om iets voor anderen te kunnen doen, om capaciteiten in te zetten voor mensen die het minder
4. Organisatie
Stichting Ruilwinkel Kerkrade wordt met ingang van 1 januari 2021 opgericht en is de rechtsopvolger van Humanitas Ruilwinkel Kerkrade en Stichting Spelend Kind Parkstad. De stichting heeft ten doel om mensen uit alle lagen van de bevolking met elkaar in verbinding te brengen en het bewerkstelligen van een hechtere samenleving door het zijn van een platform voor alle sociale contacten. Daarnaast bevordert de stichting duurzaamheid door het stimuleren van hergebruik van goederen in het algemeen en meer in het bijzonder het stimuleren van hergebruik van speelgoed. Stichting Ruilwinkel Kerkrade wordt geleid door een bestuur dat minimaal uit 3 en maximaal uit 5 natuurlijke personen bestaat. Het bestuur kiest uit zijn midden een voorzitter, een secretaris en een penningmeester. De bestuurders worden benoemd voor onbepaalde tijd.
Het bestuur is belast met het besturen van de stichting en verantwoordelijk voor het bereiken van de doelen van de stichting.
Naast het bestuur functioneert een Raad van Advies (RvA), die wordt ingesteld door het bestuur. De RvA bestaat uit minimaal 3 natuurlijke personen . De RvA wijst uit zijn midden een voorzitter en een secretaris aan. De leden van de RvA kunnen geen deel uitmaken van het bestuur. De RvA fungeert als adviesorgaan voor het bestuur en zal het bestuur met raad en daad terzijde staan. Op basis van de kennis, ervaring en het netwerk van de deskundigen in de RvA, worden de maatschappelijk relevante visie en de missie van de stichting verder vertaald in concrete activiteiten.
Formeel is de coördinator (beroepskracht) in dienst van de gemeente Kerkrade. In de praktijk vindt de feitelijk aansturing plaats door het bestuur. De uitvoering van de Ruilwinkel en ook alle vrijwilligers vallen onder de verantwoordelijkheid van het bestuur. Minimaal 1 keer per maand vindt, in de week voorafgaand aan een bestuursvergadering, werkoverleg plaats tussen de coördinator en (een vertegenwoordiging van) het bestuur. Hieruit voortvloeiende afspraken worden schriftelijk vastgelegd.
De stippellijn van advieslid namens Gemeente wil zeggen dat er geen advieslid toegevoegd is door de gemeente aan het bestuur. Echter er vindt periodiek overleg plaats tussen bestuur, wethouder en beleidsambtenaar (4x p.j.)
5. Sterkte en zwakte analyse van Stichting De Ruilwinkel Kerkrade
Onderstaand de geconstateerde sterke en zwakke punten en kansen en bedreigingen van de stichting en waar in de beleidskeuzes rekening mee gehouden moet worden. Het plaatst het initiatief in perspectief van het Maatschappelijke beleidsveld.
Sterke punten Zwakke punten
1. burgerinitiatief
2. verstrekt gratis goederen en diensten;
3. levert een aanzienlijke bijdrage aan het begrip hergebruik;
4. gaat voor duurzaamheid en kwaliteit;
5. werkt voor en met mensen in een achterstandssituatie in Kerkrade;
6. wordt actief ondersteunt door het bedrijfsleven (m.n. spelend kind) 7. uitgebreid netwerk;
8. veel ondersteuning uit het veld en inzet van vrijwilligers;
9. heeft resultaten geboekt;
10. bestuursleden hebben ervaring met leer/werktrajecten;
11. uitgiftecentrum lijkt op winkel, wat belangrijk is voor eigenwaarde.
1. het bieden van continuïteit in de bezetting en openingstijden;
2. niet meten maatschappelijk rendement.
Kansen Bedreigingen
1. uitstekend netwerk
2. (politieke) aandacht voor de doelgroep levend in armoede
3. cradle-to-cradle is ‘hot’;
4. samenwerking;
5. maak werk van werk;
6. alternatief “betalings”systeem;
1. structurele politieke steun gemeente is niet verplicht middelen uit minima, armoedebeleid of bijzondere bijstand beschikbaar te stellen;
2. geen voldoende eigen inkomsten te genereren;
3. meerdere organisaties die zich op dezelfde markt bewegen;
