Gelderland-Zuid
LHBT-acceptatie in Gelderland-Zuid
SHEET FACT
Uit onderzoek blijkt dat de psychische gezondheid van LHBT’ers minder goed is dan die van hetero’s (De Graaf et al., 2006). Discriminatie, geweld en het verbergen van de geaardheid leveren stress op. Deze stress heeft een slechte psychische gezondheid tot gevolg (Van Bergen & Van Lisdonk, 2010). Daarnaast zorgt deze stress ervoor dat LHBT’ers vaker alcohol en drugs gebruiken, meer seksueel risicogedrag ver- tonen en vaker eetstoornissen hebben. Ook hebben LHBT’ers tot vijf keer vaker zelfmoordgedachten, en tot twaalf keer vaker een zelfmoordpoging gedaan (De Graaf et al., 2006).
De acceptatie van LHBT’ers is van invloed op de psychische gezondheid. Daarom is het voor deze groep van belang is om in een veilige omgeving te kunnen leven. Een omgeving die homoseksualiteit accepteert. Deze factsheet geeft inzicht in de LHBT- acceptatie van Gelderland-Zuid. We brengen in kaart waar in de regio, en bij welke groepen, er meer aandacht besteed moet worden aan het bevorderen van deze acceptatie
LHBT-acceptatie
Wat is LHBT-acceptatie?
LHBT-acceptatie geeft de houding van de bevolking ten opzichte van lesbiennes, homo’s, biseksuelen en transgen- ders (LHBT) weer. Om de houding van de bevolking over LHBT’ers te meten, hebben we in de Gezondheidsmonitor van 2016 verschillende vragen hierover gesteld. In het uit- legkader ‘Gezondheidsmonitor 2016’ op de laatste pagina staan de vragen die zijn meegenomen om de totale LHBT- acceptatie te berekenen.
Steeds meer acceptatie in Nederland
De houding van de Nederlandse bevolking ten opzichte van LHBT-ers werd in de afgelopen jaren steeds positiever.
In 2006 dacht 53% van de Nederlanders positief over LHBT’ers, in 2014 steeg dit naar naar 70% (Kuyper, 2016).
Ook bij jongeren is deze positieve trend te zien. In 2003 vond 46% van middelbare school leerlingen in
Gelderland-Zuid homoseksualiteit normaal, in 2015 steeg dit naar 66% (Van der Star, 2018).
SHEET FACT
De Gezondheidsmonitor is een vragenlijst onderzoek.
Dit onderzoek houden we iedere vier jaar bij de inwoners van 19 jaar en ouder. De vragen gaan over allerlei onderwerpen die samenhangen met gezondheid.
Het gaat onder andere over: lichamelijke gezondheid, psychische gezondheid, leefstijl, (sociale) omgeving en milieu. Met de resultaten kunnen gemeenten, instellingen, onze GGD en andere organisaties beter gezondheidsbeleid maken.
Gezondheidsmonitor 2016
LHBT-acceptatie bij verschillende groepen
Hoe mensen over LHBT’ers denken verschilt per persoon en per bevolkingsgroep. Groepskenmerken zoals leeftijd, geslacht, opleiding, religie, etniciteit, eenzaamheid en sociale uitsluiting hebben een significante invloed bij het accepteren van LHBT’ers. De invloed van deze kenmerken wordt hieronder besproken.
Leeftijd
Tussen leeftijdsgroepen zijn grote verschillen te zien in de acceptatie van LHBT’ers. Zo hebben mensen van 75 jaar en ouder duidelijk minder vaak een positieve houding. Mensen boven de 85 jaar zijn het minst vaak positief over LHBT’ers (zie figuur 2). De gemeenten Neder-Betuwe, Neerijnen en Zaltbommel zijn het minst positief en wijken bij elke leeftijdsgroep het meest van het regionale gemiddelde af. De mensen in de gemeenten Nijmegen en Wijchen zijn het meest positief.
% met een positieve houding
LHBT-acceptatie per gemeente
Gelderland-Zuid is een regio van 16 gemeenten die van elkaar verschillen. Gemiddeld genomen heeft 80% van de mensen in Gelderland-Zuid een positieve houding over LHBT’ers (zie figuur 1).
Niet alleen de samenstelling van de bevolking heeft invloed op de LHBT-acceptatie in een gemeente, ook het beleid dat de gemeente voert heeft invloed. Sommige gemeenten voeren al jaren een beleid dat gericht is op het verbeteren van de LHBT-acceptatie terwijl het LHBT beleid bij andere gemeenten nog in de kinderschoenen staat of
helemaal niet aanwezig is.
Figuur 1. LHBT-acceptatie per gemeente (% dat een positieve houding heeft t.o.v. LHBT’ers)
LHBT-acceptatie per gemeente
LHBT-acceptatie per leeftijdsgroep
Figuur 2. LHBT-acceptatie per leeftijdsgroep Positief
Neutraal Negatief
Houding over LHBT-ers
Opleidingsniveau
Een belangrijke invloed van LHBT-acceptatie is de opleiding die mensen hebben afgerond. Tussen de verschillende opleidingsniveaus bestaan grote verschillen in de houding ten opzichte van LHBT’ers.
Zoals in figuur 3 te zien is hebben praktisch
geschoolden minder vaak een positieve houding dan theoretisch geschoolden.
Geslacht
Vrouwen hebben significant vaker een positievere houding ten opzichte van LHBT’ers dan mannen, dit verschil is niet groot. 82% van de vrouwen en 78%
van de mannen heeft een positieve houding.
LHBT-acceptatie per opleidingsniveau
Figuur 3. LHBT-acceptatie per opleidingsniveau
Etniciteit
De etniciteit van mensen speelt een rol in het accepteren van LHBT’ers. De 1e generatie niet- Westerse Nederlanders is het minst positief over LHBT’ers (zie figuur 4). De 2e generatie niet- Westerse Nederlanders is veel positiever en bij- na gelijk aan Nederlanders zonder migratieach- tergrond. Ook de 2e generatie van migranten met een Westerse achtergrond is positiever dan de 1e generatie.
LHBT-acceptatie per etniciteit
Figuur 4. LHBT-acceptatie per etniciteit
Religie
Dat migranten een lagere LHBT-acceptatie hebben dan Nederlanders zonder migratieachtergrond wordt volgens het onderzoek van Huijnk (2014) gedeeltelijk verklaard door religie. In figuur 5 is te zien dat er grote verschillen bestaan tussen verschillende religies. Niet-gelovigen en rooms-katholieken hebben het vaakst een positieve houding ten opzichte van LHBT’ers, reformatorisch gelovigen en moslims (islam) het minst vaak.
Omdat religie niet bij elke gelovige evenveel betekenis in het leven heeft, is het belangrijk om hier onderscheid in te maken. Wanneer religie veel betekenis heeft in het leven, varieert de positieve LHBT-acceptatie tussen de 12% en 71%.
Hierbij is het rooms-katholieke geloof het meest positief en de reformatorische gelovigen het minst. Als religie weinig tot geen betekenis heeft, is de positieve acceptatie veel hoger. Dit varieert namelijk tussen de 40% (islam) en 82%
(rooms-katholiek).
% met positieve houding over LHBT’ers
% met positieve houding over LHBT’ers
LHBT-acceptatie per religie
Positief Neutraal Negatief
Figuur 5. LHBT-acceptatie per religie
Eenzaamheid en sociale uitsluiting
Mensen die zich eenzaam voelen of sociaal uitgesloten zijn van de maatschappij hebben significant minder vaak een positieve houding ten opzichte van LHBT’ers (zie figuur 6 en 7). Een oorzaak hiervan kan zijn dat mensen die minder deelnemen aan de maatschappij ook minder de normen en waarden van deze maatschappij (zoals het accepteren van LHBT’ers) overnemen en naleven (Durkheim, 1951).
Sociale uitsluiting en LHBT-acceptatie Eenzaamheid en LHBT-acceptatie
Figuur 6. Sociale uitsluiting en LHBT-acceptatie Figuur 7. Eenzaamheid en LHBT-acceptatie
% met positieve houding over LHBT’ers
% met positieve houding over LHBT’ers
Openbaar zoenen
Bij de LHBT-acceptatie die hiervoor besproken is, werd de acceptatie van meerdere onderwerpen samen gemeten.
Wanneer er alleen gekeken wordt naar de houding van mensen over twee vrouwen of mannen die elkaar in het openbaar zoenen, dan blijkt deze houding veel
negatiever te zijn (zie figuur 8). Zeven procent heeft moeite met een heterostel dat zoent, bij een homostel is dit 27%.
Figuur 8. Moeite met openbaar zoenen
Houding openbaar zoenen van mannen en vrouwen
Bij de totale LHBT-acceptatie bleek er een verschil te zijn in hoe mannen en vrouwen tegen LHBT’ers aankijken. Ook bij het openbaar zoenen is er een verschil tussen mannen en vrouwen. Wanneer een heterostel in het openbaar zoent heeft 9% van de vrouwen en 6% van de mannen hier moeite mee. Als twee vrouwen in het openbaar zoenen is dit 18% van de vrouwen en 16% van de mannen. Bij twee zoenende mannen is dit 21% van de vrouwen en 33% van de mannen.
Jonge mensen hebben minder moeite
Jonge mensen hebben minder vaak moeite met het zien van openbaar zoenen door homoseksuelen. Bij hen zijn de verschillen tussen een zoen van hetero’s, lesbiennes en homo’s het kleinst. Vooral mensen boven de 65 jaar hebben vaker moeite met een zoen tussen twee vrouwen of mannen. Van de mensen boven de 85 jaar heeft bijna de helft moeite met een zoen tussen twee mannen in het openbaar (zie figuur 9).
Moeite met openbaar zoenen
Figuur 9. Moeite met openbaar zoenen per leeftijdsgroep
Hetero zoen Lesbische zoen Homo zoen
% dat moeite heeft met openbaar zoenen
HBO/WO minder moeite
Bij alle opleidingsniveaus is te zien dat meer mensen moeite hebben met een zoen tussen twee mannen dan bij een man en vrouw. Bij praktisch geschoolden is echter te zien dat de verschillen tussen een
heterozoen of een zoen tussen twee mannen of vrouwen veel groter zijn. Ruim één op de drie prak- tisch geschoolden heeft moeite met een homozoen (zie figuur 10).
Etniciteit
Nederlanders met een niet-Westerse achtergrond hebben in het algemeen meer moeite met zoenen in het openbaar, ook wanneer het om een man en vrouw gaat. Daarnaast zien we dat de 2e generatie migranten (zowel Westers als niet-Westers) minder moeite heeft met een zoen tussen twee vrouwen of mannen dan de 1e generatie migranten.
Figuur 10. Moeite met openbaar zoenen per opleidingsniveau
Religieuzen meer moeite
Wanneer mensen religieus zijn hebben zij vaker moeite met een openbare zoen tussen twee mannen of vrouwen. Vooral reformatorisch gelovigen en moslims (islam) hebben hier vaker moeite mee. In figuur 11 is daarnaast ook te zien dat refor- matorisch gelovigen en moslims überhaupt meer moeite hebben met een openbare zoen, ook wanneer het een heterostel betreft. Toch zijn ook bij deze religies de houdingen ten opzichte van een homo- of lesbische zoen veel vaker negatief dan wanneer een man en vrouw elkaar zoenen.
Moeite met openbaar zoenen per opleidingsniveau
Homo zoen
Figuur 11. Moeite met openbaar zoenen per religie
Lesbische zoen Hetero zoen
% dat moeite heeft met een openbare zoen
Moeite met openbaar zoenen per religie
Hetero zoen Lesbische zoen Homo zoen
% dat moeite heeft met openbaar zoenen
De acceptatie van transgenders lijkt op de totale acceptatie van LHBT’ers. Gemeenten die een hoge totale LHBT- acceptatie hadden, hebben ook een hoge transgender acceptatie, namelijk 80% tot 88% van de mensen heeft een posi- tieve houding (Berg en Dal, Beuningen, Buren, Culemborg, Druten, Heumen, Maasdriel, Nijmegen, Tiel, Wijchen en West Maas en Waal). De gemeenten Buren en Maasdriel vallen nu dus ook in de meest positieve groep. De acceptatie in de gemeenten Geldermalsen en Lingewaal ligt tussen de 77% en 79%. De gemeenten waarin de acceptatie het laagst is, tus- sen de 63% en 71%, zijn Neder-Betuwe, Neerijnen en Zaltbommel.
Op het eerste oog lijkt de transgender acceptatie redelijk hoog te zijn, toch blijkt uit eerder onderzoek dat transgenders in de praktijk minder vaak begrepen en geaccepteerd worden. Zo vindt 45% van de Nederlanders het belangrijk om te weten of diegene die zij ontmoeten een man of vrouw is. Daarnaast vindt 20% dat er iets mis is met mensen die zich geen man of vrouw voelen (Kuyper, 2018).
Uit een onderzoek van het Transgender Netwerk Nederland komt naar voren dat één derde van de transgenders op zijn minst maandelijks te maken krijgen met belediging en dat 43% minstens een keer per jaar een gewelddadig incident meemaakt. Ook geven transgenders in dit onderzoek aan dat zij zich het vaakst onveilig voelen in uitgaansgelegenhe- den, stations, parken, het OV en openbare toiletten. Transgenders die het meest herkenbaar zijn als transgender worden vaker slachtoffer van een incident dan transgenders die meer voldoen aan de mannelijke of vrouwelijke norm (Van Oosterhout & Alink, 2015).
Discriminatie
Uit de cijfers van de Gezondheidsmonitor blijkt dat homo’s en lesbiennes zich het vaakst gediscrimineerd voelen. Ook biseksuele mannen en vrouwen voelen zich vaker gediscrimineerd dan hetero mannen en vrouwen (zie figuur 12). In de gezondheidsmonitor komt de vraag of iemand transgender is niet aan bod. Hierdoor zijn er geen gegevens beschik- baar over de discriminatiegevoelens van transgenders in de regio Gelderland-Zuid.
Discriminatie gevoelens
Figuur 12. Ervaren van discriminatie gevoelens
% dat zich gediscrimineerd voelt
Transgender acceptatie
Met behulp van de gegevens uit de Gezondheidsmonitor van 2016 is uitgezocht hoe hoog de acceptatie van LHBT’ers in de regio Gelderland-Zuid is. Hieruit kwam naar voren dat de totale acceptatie van LHBT’ers erg verschilt per groep mensen en per gemeente. Groepen die over het algemeen vaker een negatieve houding hebben ten opzichte van LHBT’ers zijn:
• inwoners die al wat ouder zijn (75+)
• praktisch opgeleiden (LO/LBO/VMBO/MAVO)
• Nederlanders met een niet-Westerse migratieachtergrond
• reformatorisch gelovigen
• moslims
Mensen uit de gemeenten Neder-Betuwe en Neerrijen hebben vaker een negatieve houding ten opzichte van LHBT’ers. De gemeenten Nijmegen en Wijchen zijn het meest positief over LHBT’ers.
Wanneer er gekeken wordt naar houdingen van mensen over intimiteit zoals in het openbaar zoenen, dan waren deze houdingen vaker negatief dan bij de totale acceptatie van LHBT-ers. Alle groepen hadden meer moeite met een kus tussen twee mannen of vrouwen dan een kus tussen een man en een vrouw. Hieruit valt te concluderen we dat mensen minder moeite hebben met LHBT’ers in het algemeen, maar dat zij negatiever zijn over openbare intimiteit van LHBT’ers.
Er is ook gekeken naar de houding over transgenders. De meeste mensen geven aan dat zij er geen moeite mee hebben wanneer een familielid, vriend of buurman transgender is. Toch komt uit ander onderzoek naar voren dat transgenders in Nederland zich vaak niet geaccepteerd voelen. En dat zij regelmatig te maken krijgen met belediging en geweld.
Transgenders die afwijken van mannelijke of vrouwelijke normen worden minder geaccepteerd dan transgenders die bin- nen het beeld van een man of vrouw vallen.
Om de acceptatie van LHBT’ers te bevorderen is aan te bevelen om op basisscholen meer aandacht te besteden aan diversiteit. Er zijn lespakketten beschikbaar die op een laagdrempelige manier aandacht besteden aan diversiteit. Om de acceptatie te bevorderen is het daarnaast belangrijk om de focus te leggen op de doelgroepen die lager op LHBT-
acceptatie scoren. Er kan meer aandacht gaan naar de acceptatie van LHBT’ers in bijvoorbeeld bejaardentehuizen of buurthuizen. Met als doel om oudere mensen te bereiken. Studenten en scholieren kunnen bereikt worden aan de hand van bijvoorbeeld gastlessen over LHBT’ers waardoor er meer voorlichting beschikbaar is.
In de factsheet komt ook naar voren dat mensen waarbij het geloof een grote rol speelt, een lagere LHBT-acceptatie hebben. Het is dus ook van belang om diversiteit van gender en geaardheid bespreekbaar te maken op gelovige scholen, in kerken en moskeeën. Dit kan bijvoorbeeld door gastlessen of het uitnodigen van een spreker die zelf gelovig en LHBT is.
Als laatste komt in de factsheet naar voren dat de 1e generatie niet-Westerse Nederlanders negatiever over LHBT’ers denkt dan de 2e generatie. Om de acceptatie van nieuwe niet-Westerse Nederlanders te bevorderen, is het belangrijk dat inburgeringscursussen aandacht geven aan de diversiteit in gender en geaardheid in Nederland. Op deze manier komen inburgeraars sneller in contact met de Nederlandse normen en waarden rondom LHBT’ers. En kunnen zij deze sneller overnemen.
Aanbevelingen
Conclusies
Literatuurlijst
Bergen, D. van, Lisdonk, J. van (2010). Psychisch welbevinden en zelfacceptatie van homojongeren. In:
Keuzenkamp, S. (2010). Steeds gewoner, nooit gewoon. Acceptatie van homoseksualiteit in Nederland. Den Haag:
Sociaal en Cultureel Planbureau, p. 174.
Durkheim, E. (1951). Suicide: a study in sociology [1897]. Translated by JA Spaulding and G Simpson (Glencoe, Illinois: The Free Press, 1951).
Van der Star, M. (2018) Factsheet seksuele diversiteit E-MOVO. GGD Gelderland-Zuid.
Graaf, R. de, Sandfort, T.G., & Have, M. ten (2006). Suicidality and sexual orientation: differences between men and women in a general population-based sample from the Netherlands. Archives of Sexual Behavior, 35, 3, p.
253-62.
Huijnk, W. (2014). De acceptatie van homoseksualiteit door etnische en religieuze groepen in Nederland. Den Haag: Sociaal en Cultureel Planbureau.
Huijnk, W. & Dagevos, J. (2012). Dichter bij elkaar? De sociaal-culturele positie van niet-westerse migranten in Nederland. Den Haag: Sociaal en Cultureel Planbureau.
Kuyper, L. (2016). LHBT-monitor 2016. Opvattingen over en ervaringen van lesbische, homoseksuele, biseksuele en transgender personen. Sociaal En Cultureel Planbureau.
Kuyper, L. (2018). Opvattingen over seksuele en genderdiversiteit in Nederland en Europa. Sociaal en Cultureel Planbureau.
Oosterhout, E. van, & Alink, E. (2015). Veilig, zolang men het niet merkt. Een onderzoek naar de veiligheid van transgender personen in de openbare ruimte in Nederland. Transgender Netwerk Nederland.
Meer lezen?
Lokale belangenorganisaties:
COC Regio Nijmegen - www.cocnijmegen.nl DITO Nijmegen - www.ditonijmegen.nl
Informatiewebsite LHBT
Iedereen is anders - www.iedereenisanders.nl
Landelijke informatie over Gender
PsyQ : Transvisie Zorg - www.psyq.nl/genderdysforie
Transgender Netwerk Nederland - www.transgendernetwerk.nl/
Landelijke belangenorganisatie voor LHBT COC Nederland - www.coc.nl
Wil je meer weten over jongeren en LHBT? Kijk op www.schoolsoutweb.nl/
Gezondheidsmonitor 2016
De Gezondheidsmonitor is door de GGD in 2016 onder inwoners van 19 jaar en ouder uit de regio Gelderland-Zuid uitgevoerd. Ruim 18.000 inwoners uit regio Gelderland-Zuid hebben deelgenomen aan het onderzoek. Het onderzoek brengt de gezondheid, welzijn, leefstijl en de omgeving van de bevolking in beeld. In deze vragenlijst zijn tien
stellingen opgenomen om de acceptatie van lesbiennes, homo’s, biseksuelen en transgenders (LHBT) te meten. Bij elke stelling kon men aangeven in hoeverre zij het eens zijn met de stelling of hoeveel moeite zij hebben met een bepaalde stelling. In dit onderzoek zijn deze tien stellingen samengenomen om één maat van LHBT-acceptatie te berekenen, in de factsheet ook wel de totale LHBT-acceptatie genoemd. De tien stellingen die zijn samengenomen zijn:
o Homoseksuele mannen en lesbische vrouwen moeten hun leven kunnen leiden zoals zij dat willen.
o Een seksuele relatie tussen twee vrouwen vind ik prima.
o Een seksuele relatie tussen twee mannen vind ik prima.
o Wanneer een familielid of goede vriend(-in) transgender is zal ik hem/haar steunen.
o Homoseksuele paren moeten dezelfde rechten hebben als heteroseksuele paren bij het adopteren
van kinderen.
o Wanneer iemand om zijn seksuele geaardheid (homo, lesbisch of biseksueel of transgender) wordt gepest neem ik het voor hem/haar op.
o Wat vindt u ervan als twee mannen elkaar in het openbaar zoenen.
o Wat vindt u ervan als twee vrouwen elkaar in het openbaar zoenen.
o Wat vindt u ervan als een man en vrouw elkaar in het openbaar zoenen.
o Wat vindt u ervan als uw buurman of -vrouw transgender is.
Later in het onderzoek is er gekeken naar de acceptatie van openbare intimiteit van LHBT’ers, voor deze maat zijn alleen de volgende twee stellingen uit de vragenlijst samengenomen:
o Wat vindt u ervan als twee mannen elkaar in het openbaar zoenen.
o Wat vindt u ervan als twee vrouwen elkaar in het openbaar zoenen.
Verder wordt ook de acceptatie van transgenders apart onderzocht. Voor deze maat zijn de volgende twee stellingen uit de vragenlijst samengenomen:
o Wanneer een familielid of goede vriend(-in) transgender is zal ik hem/haar steunen.
o Wat vindt u ervan als uw buurman of -vrouw transgender is.
Uitgever: GGD Gelderland-Zuid Auteur: Kim van Merwijk onderzoek@ggdgelderlandzuid.nl 088 – 144 71 38
Gelderland-Zuid
