Capaciteitsproblematiek
Toelichting
18 november 2013 – Leuven
21 november 2013 – Brugge
Capaciteitsproblematiek
1. De eerste signalen
2. Tendensen in de leerlingenpopulatie
3. Input voor selectie van capaciteitsdossiers
4. Algemene aanpak (ad hoc), betrokken gemeenten, vrijgemaakt budget
5. Bevragingen inzake infrastructuur
6. Bredere context en uitdagingen scholenbouw
7. Hulpmiddelen voor lokale taskforces en lokale overheid
1. De eerste signalen
De eerste signalen – Onderzoeken
• Prognoses maximumcapaciteit in het basisonderwijs (studiedienst stadsobservatie Antwerpen) sinds 2009
• Onderzoek naar de capaciteit van het Nederlandstalig onderwijs in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest (Prof.
Rudi Janssens, VUB) van 2009
• Bevolkingsprognoses (federaal planbureau, studiedienst Vlaamse regering) van 2011:
• deze projecties reiken van 1 januari 2009 tot 1 januari 2030
• de populatie naar leeftijd en geslacht op 1/1/2008 is het startpunt.
De eerste signalen – Trend demografie
De eerste signalen – GIS Antwerpen
De eerste signalen – Gegevens centraal
aanmeldingsregister (CAR) Antwerpen
Het laatste signaal –
Trendbreuk demografie
‘Crisis geeft
bevolkingsgroei knauw’
De Morgen, zaterdag 13 april 2013
2. Algemene tendensen in de
leerlingenpopulatie
Analyse inschrijvingsgegevens
• De stijgende trend vanaf de periode 2006-2008 in het kleuteronderwijs zette zich in het basisonderwijs door in de periode 2010-2012 en zal zich vanaf de periode 2016-2018 ook aftekenen in het secundair onderwijs
• Sinds 2006 daalt het aantal inschrijvingen in het gewoon secundair onderwijs maar tegelijk stijgt het aantal inschrijvingen in het buitengewoon secundair onderwijs
Als de stijging in het buitengewoon secundair onderwijs
vanaf 2016 zou worden versterkt omwille van de demografische groei, zal het buitengewoon secundair onderwijs normaliter
eerder onder druk komen te staan dan het gewoon secundair onderwijs
3. Leerlingenevolutie en
capaciteitsgegevens als input voor selectie van
capaciteitsdossiers
Inschrijvingsgegevens – toename vraag als indicatie voor capaciteitsproblematiek
kleuters 1 feb 2006
lager onderwijs 1
feb 2006
kleuters 1 feb 2013
lager onderwijs 1
feb 2013
Ratio inschrijvingen
kl/lo
Toename in basisonderwijs tussen
2006 en 2013
Antwerpen 19.216 29.078 24.246 32.090 0,76 8.042 17%
Asse 926 1.373 1.157 1.633 0,71 491 21%
Denderleeuw 610 1.073 814 1.219 0,67 350 21%
Gent 9.049 14.420 10.668 14.965 0,71 2.164 9%
Grimbergen 974 1.623 1.285 1.867 0,69 555 21%
Halle 1.465 2.213 1.572 2.506 0,63 400 11%
Kortrijk 2.876 5.137 3.281 4.788 0,69 56 1%
Leuven 3.568 5.977 4.101 6.100 0,67 656 7%
Mechelen 3.120 5.071 3.859 5.287 0,73 955 12%
Roeselare 2.118 3.597 2.525 3.629 0,70 439 8%
Sint-Niklaas 2.664 4.570 3.293 4.808 0,68 867 12%
Tienen 1.044 1.687 1.294 1.858 0,70 421 15%
Turnhout 1.443 2.500 1.696 2.520 0,67 273 7%
Vilvoorde 1.390 2.052 1.770 2.459 0,72 787 23%
Wervik 601 997 758 1.012 0,75 172 11%
Ratio (kleuter/lager) als indicatie van de toekomstige behoeften in lager onderwijs
Ratio inschrijvingen
kl/lo
Beschikbare cap kl op 1 september
2013
Beschikbare cap lo op 1 september
2013
Beschikbare cap kl op 1 september
2018
Beschikbare cap lo op 1 september
2018
Ratio capaciteit
kl/lo
Product ratio's
Antwerpen 0,76 27.990 38.095 28.860 40.846 0,71 0,53
Asse 0,71 1.250 1.845 1.600 2.255 0,71 0,50
Denderleeuw 0,67 761 1.242 1.121 1.386 0,81 0,54
Gent 0,71 13.316 17.763 14.117 18.878 0,75 0,53
Grimbergen 0,69 1.504 2.245 1.673 2.559 0,65 0,45
Halle 0,63 1.801 2.672 1.825 2.720 0,67 0,42
Kortrijk 0,69 4.270 6.425 4.270 6.495 0,66 0,45
Leuven 0,67 5.262 7.613 5.367 7.613 0,70 0,47
Mechelen 0,73 4.185 6.046 4.510 6.595 0,68 0,50
Roeselare 0,70 2.823 4.615 3.209 5.576 0,58 0,40
Sint-Niklaas 0,68 4.089 5.938 4.261 6.066 0,70 0,48
Tienen 0,70 1.609 2.500 1.609 2.525 0,64 0,44
Turnhout 0,67 2.408 3.413 2.408 3.413 0,71 0,47
Vilvoorde 0,72 1.978 2.700 2.280 3.052 0,75 0,54
Wervik 0,75 908 1.291 1.028 1.363 0,75 0,56
Fusiegemeen te
potentië le kleuters
2018 (SVR)
potentiël e leerlinge
n lager 2018 (SVR)
te verwacht
en kleuters
2018
te verwac
hten kleuters
2024
verschil kleuters
tussen 2012 en
2018
te verwachte
n leerlingen
lager 2018
te verwacht
en leerlingen
lager 2024
verschil lager tussen 2012 en
2018 Antwerpen 27.523 37.761 28.238 28.269 4.853 35.515 39.683 5.812
Asse 1.402 2.220 1.223 1.178 82 1.640 1.685 89
Denderleeuw 829 1.420 856 855 67 1.298 1.325 146
Gent 11.680 16.582 12.483 12.207 1.954 16.158 17.709 2.150
Grimbergen 1.575 2.584 1.294 1.273 66 1.879 1.931 136
Halle 1.611 2.600 1.613 1.574 51 2.502 2.566 126
Kortrijk 3.024 4.748 3.535 3.467 297 5.016 5.291 405
Leuven 3.789 5.566 4.462 4.123 403 6.428 6.713 596
Mechelen 4.324 6.136 4.329 4.316 614 5.637 6.240 671
Roeselare 2.382 3.805 2.601 2.567 179 3.768 3.896 303
Sint-Niklaas 3.165 5.067 3.457 3.387 243 5.080 5.249 536
Turnhout 1.566 2.449 1.822 1.738 138 2.516 2.539 139
Vilvoorde 2.109 3.571 1.815 1.758 73 2.460 2.485 194
Gebruik van prognoses SVR om toekomstige
behoeften in basisonderwijs in te schatten
Capaciteitsindicator – Theoretische marge in 2013 tussen beschikbare capaciteit en ingeschreven leerlingen
Marge capaciteit kleuter 2013
Marge capaciteit lager 2013
Marge basisonderwijs
2013
Indicator capaciteit kleuter 2013
Indicator capaciteit lager 2013
Indicator basisonderwijs
2013
Antwerpen 3.744 6.005 9.749 13,4% 15,8% 14,8%
Asse 93 212 305 7,4% 11,5% 9,9%
Denderleeuw -53 23 -30 -7,0% 1,9% -1,5%
Gent 2.648 2.798 5.446 19,9% 15,8% 17,5%
Grimbergen 219 378 597 14,6% 16,8% 15,9%
Halle 229 166 395 12,7% 6,2% 8,8%
Kortrijk 989 1.637 2.626 23,2% 25,5% 24,6%
Leuven 1.161 1.513 2.674 22,1% 19,9% 20,8%
Mechelen 326 759 1.085 7,8% 12,6% 10,6%
Roeselare 298 986 1.284 10,6% 21,4% 17,3%
Sint-Niklaas 796 1.130 1.926 19,5% 19,0% 19,2%
Tienen 315 642 957 19,6% 25,7% 23,3%
Turnhout 712 893 1.605 29,6% 26,2% 27,6%
Vilvoorde 208 241 449 10,5% 8,9% 9,6%
Wervik 150 279 429 16,5% 21,6% 19,5%
Capaciteitsindicator – Theoretische marge in 2018 tussen beschikbare capaciteit en ingeschreven leerlingen
Marge capaciteit
kleuter 2018
Marge capaciteit lager 2018
Marge basisonderwijs
2018
Indicator capaciteit
kleuter 2018
Indicator capaciteit lager 2018
Indicator basisonderwijs
2018
APS correctie(*)
Antwerpen 104 4.679 4.784 0,4% 11,5% 6,9% 2%
Asse 356 587 943 22,3% 26,0% 24,5% 2%
Denderleeuw 260 80 341 23,2% 5,8% 13,6% 1%
Gent 1.497 2.542 4.039 10,6% 13,5% 12,2% 1%
Grimbergen 375 675 1.050 22,4% 26,4% 24,8% 0%
Halle 188 181 368 10,3% 6,6% 8,1% 1%
Kortrijk 704 1.436 2.140 16,5% 22,1% 19,9% 1%
Leuven 784 1.009 1.793 14,6% 13,3% 13,8% 3%
Mechelen 170 945 1.115 3,8% 14,3% 10,0% 0%
Roeselare 574 1.758 2.332 17,9% 31,5% 26,5% 1%
Sint-Niklaas 778 947 1.726 18,3% 15,6% 16,7% 1%
Tienen 310 607 917 19,3% 24,0% 22,2% 1%
Turnhout 559 860 1.419 23,2% 25,2% 24,4% 1%
Vilvoorde 430 544 974 18,9% 17,8% 18,3% 2%
Wervik 207 248 455 20,2% 18,2% 19,0% 1%
4. Algemene aanpak, betrokken
gemeenten, budget
Eerste maatregelen in kader van de capaciteitsproblematiek
Naar aanleiding van een actualiteitsdebat in het Vlaamse Parlement op 10 maart 2010 is een algemene taskforce capaciteit opgericht door de minister van onderwijs
Acties 2009-2010 (beleidsbrief 2010-2011)
•
Oprichting taskforce capaciteit met focus op 4 gemeenten (Antwerpen, Gent, Halle, Vilvoorde)•
Extra infrastructuurmiddelen ingezet (12 miljoen €)•
Randvoorwaarden:• Hertelling scholen gewoon lager onderwijs (omkadering op basis van effectieve leerlingenaantal)
• Aanpassing afstandsregeling (< 2km)
Huidige aanpak capaciteitsproblematiek
• Capaciteit scholen gewoon basisonderwijs in kaart gebracht op niveau fusiegemeente (sjabloon)
• Oprichting lokale taskforce capaciteit onder coördinerende rol van de gemeente met volgende samenstelling:
• vertegenwoordigers van alle lokaal aanwezige onderwijsverstrekkers
• LOP-deskundige
• betrokken gemeentelijke administraties en bestuur
• Jaarlijks indienen van gedragen uitbreidingsvoorstellen via lokale taskforce, vergezeld van onderbouwde analyses met koppeling inschrijvingsgegevens, capaciteitsgegevens, demografische projecties, woonuitbreidingsgebieden, …
• Jaarlijkse toekenning van capaciteitsmiddelen (ad hoc)
• Projectopvolging via Exceldocument
(aantal gecreëerde plaatsen, kostprijs, aantal m² uitbreiding, bereidheid tot open stellen van infrastructuur voor de gemeenschap, …)Betrokken gemeenten - Criteria 2010
• In 2010 werden lokale taskforces capaciteit opgestart in Antwerpen, Vilvoorde, Halle, Gent en BHG
• In 2010 werden 24 bijkomende gemeenten gevraagd om sleuteldata:
• alle centrumsteden
• steden die beantwoordden aan bepaalde parameters
o meer dan 1000 kleuters op 1 februari 2010
o verschil tussen 1 februari 2005 en 1 februari 2010 meer is dan 100 kleuters
• In 11 gemeenten werden lokale taskforces opgestart: Asse, Grimbergen, Leuven, Lokeren, Kortrijk, Mechelen, Roeselare, Sint-Niklaas, Sint-Pieters-Leeuw, Tienen, en Turnhout
• In 3 gemeenten is men in 2013 opnieuw gestart met sleuteldata te verzamelen: Geel, Hasselt en Sint-Truiden
• Van 10 gemeenten is er weinig of geen reactie gekomen: Aalst, Dilbeek, Heist-op-den-Berg, Ninove, Maasmechelen, Ronse, Temse, Brugge, Genk en Oostende
Andere gemeenten met aandacht voor capaciteitsproblematiek
• In 2012 werden eveneens lokale taskforces opgestart in de gemeenten Denderleeuw en Wervik
• In 2012 hebben ook de gemeenten Beringen en Boom een sjabloon gevraagd om sleuteldata te verzamelen
• In 2013 hebben 8 bijkomende gemeenten een sjabloon gevraagd om sleuteldata te verzamelen: Affligem,
Beernem, Bocholt, Leopoldsburg, Poperinge, Tervuren,
Westerlo en Wijnegem
Toegekend budget 2010-2014
• Toegekend budget 2010-2012 bedraagt 66,7 miljoen €
• Toegekend budget 2013 bedraagt 62,3 miljoen €
• 39,1 miljoen € vrijgemaakt eind januari 2013: Antwerpen (20,1 miljoen), Asse (5 miljoen), Brussel (6 miljoen), Denderleeuw (2 miljoen), Gent (6 miljoen)
• 23,2 miljoen € vrijgemaakt eind maart 2013: Antwerpen (9,3
miljoen), Vilvoorde (5 miljoen), Mechelen (5 miljoen), Roeselare (2,8 miljoen) en Gent (1,1 miljoen)
• Budget 2014:
• lokale taskforces dienden vóór 31 mei 2013 nieuwe voorstellen te bezorgen
• voorlopig is 57,5 miljoen € voorzien, in juli 2013 werd hiervan 37,5 miljoen € toegewezen aan de lokale tasforces van Antwerpen, Gent, Grimbergen, Mechelen en BHG
5. Bevragingen inzake
infrastructuur
Bestaande bevragingen inzake infrastructuur
•
Capaciteitsverzameling lokale taskforce• Bevraging gekoppeld aan jaarlijkse aanvraag voor bijkomende capaciteitsmiddelen
• Overlap met capaciteitstabel LOP
•
Capaciteitstabel LOP• Decretaal vastgelegde jaarlijkse bevraging (vanaf inschrijvingsperiode voor schooljaar 2013-2014)
• Doel = verzekeren dat kinderen op een correcte manier in scholen ingeschreven worden
• Verhogingen van de doorgegeven capaciteit van een school zijn achteraf mogelijk, mits akkoord op het LOP
• In te vullen voor de start van de inschrijvingen voor basisonderwijs op de niveaus kleuter, lager, vestigingsplaats en school): de capaciteit per
geboortejaar/leerjaar (maximum van 25 per klas)
•
Schoolgebouwenmonitor (5-jaarlijks) en niet verplicht karakter (beperkte respons) met als focus de kwaliteit van schoolinfrastructuurCapaciteitstabel LOP
Inschrijvingen schooljaar 2013-2014 Datum van de gegevens (dd/mm/jjjj):
Capaciteit % Cont IND % Cont nIND Cont IND Cont nIND
Aantal verwachte lln uit eigen school
IND
Aantal verwachte lln uit eigen school
nIND
Vrije plaatsen
IND
Vrije plaatsen
IND Cap.
OKAN
128124 Gemeentelijke Basisschool 500 200 300 151 329
Kleuter onderwijs 200 80 120 40 135
Lager onderwijs 300 120 180 111 194
VPL Spoele 40 500 200 300 151 329
Kleuter onderwijs 200 80 120 40 135
Lager onderwijs 300 120 180 111 194
14906 Kleuterklas - geboortejaar 2011 50 40,00% 60,00% 20 30 0 0 20 30
14906 Kleuterklas - geboortejaar 2010 50 40,00% 60,00% 20 30 2 49 18 -19
14906 Kleuterklas - geboortejaar 2009 50 40,00% 60,00% 20 30 11 40 9 -10
14906 Kleuterklas - geboortejaar 2008 50 40,00% 60,00% 20 30 27 46 -7 -16
14906 Kleuterklas - geboortejaar 2007 0 40,00% 60,00% 0 0 0 0 0 0
14900 1ste leerjaar 50 40,00% 60,00% 20 30 22 33 -2 -3
14901 2de leerjaar 50 40,00% 60,00% 20 30 25 56 -5 -26
14902 3de leerjaar 50 40,00% 60,00% 20 30 16 34 4 -4
14903 4de leerjaar 50 40,00% 60,00% 20 30 14 31 6 -1
14904 5de leerjaar 50 40,00% 60,00% 20 30 17 17 3 13
14905 6de leerjaar 50 40,00% 60,00% 20 30 17 23 3 7
Niet-structureel beschikbare capaciteit
Capaciteitstabel LOP bevat geen onderscheid tussen structureel beschikbare en niet-structureel beschikbare capaciteit.
Niet-structureel beschikbare capaciteit wordt in huidige format van departement O&V als volgt omschreven:
o Overbenutting (bijvoorbeeld gebruik van refters als leslokaal of tijdelijke overbezetting klaslokalen)
o Infrastructuur die niet dient voor onderwijsdoeleinden (bv. cultureel centrum)
o Infrastructuur waarvoor de vergunning in de tijd beperkt is (bv.
containers die slechts drie jaar op een bepaalde grond mogen staan) of waarvoor de onderwijsinspectie slechts beperkte
toelating verleent
o Infrastructuur die niet meer voldoet aan de veiligheidsvoorschriften en gesloopt dient te worden en/of dringend gerenoveerd
Aandachtspunt: enkel projecten die effectief zorgen voor bijkomende capaciteit komen in aanmerking voor capaciteitsmiddelen
Huidige capaciteitstabel (format van departement
onderwijs en vorming bezorgd aan de lokale taskforces)
Beschikbare capaciteit
uitgezonderd uitbreidingen door middel van capaciteitsmiddelen
Te verwachten bijkomende capaciteit via
reguliere middelen
Uitbreidingen (inclusief modulaire bouw) door middel van
capaciteitsmiddelen
Net
Structuree l beschikba
re capaciteit
kl
Structuree l beschikba
re capaciteit
lo
Niet- structuree
l beschikba
re capaciteit
kl
Niet- structuree
l beschikba
re capaciteit
lo
Capaciteit kl Capacitei t lo
Geplande uitbreidin
g VPL (kleuters)
Geplande uitbreiding VPL (lager)
Effectief gerealiseerde uitbreiding VPL
(kleuters) in periode bevraging
Effectief gerealiseerd e uitbreiding VPL (lager) in
periode bevraging
GO 1.111 2.222 100 200 150 300 100 200 50 75
OGO 1.111 2.222 100 200 150 300 100 200 50 75
VGO 1.111 2.222 100 200 150 300 100 200 50 75
Totaal 3.333 6.666 300 600 450 900 300 600 150 225
Afstemming instrumenten
Afstemming (taakverdeling) tussen Departement O&V,
Kenniscentrum O&V, AGIOn, AgODi en LOP maar ook tussen centrale overheid en lokale overheid inzake instrumenten voor dataverzameling, opvolging, monitoring:
•uniform kader voor verzameling capaciteitsgegevens
Discimus, Mijn onderwijs, …
Capaciteitsmonitor
•gebruiksvriendelijk en uniform inzetbaar instrument voor opvolging projecten (projectinformatie, masterplannen, beheersstructuren, …)
•stedelijke analyse (uitwisselen goede praktijkvoorbeelden)
6. Bredere context en
uitdagingen scholenbouw
Bredere context
• Vrijheid van onderwijs
• Actieve vrijheid van onderwijs (inrichters): Private personen, lokale besturen en GO! hebben de vrijheid om een school op te richten, maar hebben geen verplichting
• Passieve vrijheid van onderwijs (onderwijszoekers)
• Inschrijvingsbeleid (GOK-beleid, vrije schoolkeuze, centraal aanmeldingsregister, …)
• Wachtlijsten
(zonder wachtlijstproblematiek zou de aanpak van de capaciteitsproblematiek totaal anders zijn)• Groenboek en witboek BRV (integraal voorzieningenbeleid)
• Objectieve versus subjectieve data (kwaliteit):
• aantal stoeltjes versus aantal (beschikbare) m² (dit in kaart brengen in schoolgebouwen vergt een gigantische inspanning)
• sociale en pedagogisch aspecten bepalen mee de optimale bezettingsgraad
• fysische en financiële normen (sommige directies in Antwerpen verklaren meer plaatsen open dan de fysische norm )
Uitdagingen scholenbouw
•
Demografische ontwikkeling zal aandacht blijven vragen•
Risico’s verbonden aan crisismanagement (vermijden):• Te veel focus op vandaag en morgen
• Te weinig focus op kwalitatieve duurzame oplossingen
• Overcapaciteit genereren
•
Anticiperen op capaciteitsproblematiek in secundair onderwijs en buitengewoon onderwijs (grotere complexiteit) flankerende maatregelen
•
Capaciteitsproblematiek in Brussel en “verbrusseling” (verstedelijking) nood aan algemene visie op onderwijs in BHG (in samenwerking met VGC, Franstalige Gemeenschap, BHG, …)
•
Aandacht voor niet-infrastructuuraspecten (personeel, ondersteuning directies in voorontwerpfase van een bouwproject, …)•
Duurzame scholenbouw met aandacht voor onderwijsvernieuwing en architecturale kwaliteit bij ontwerp schoolgebouw(onderwijshervormingen, school van de toekomst, brede school, digitale evolutie, 3x4, …)
7. Hulpmiddelen voor lokale
taskforces en lokale overheden
Mogelijke (toekomstige) hulpmiddelen voor lokale taskforces
•
Capaciteitsmonitor (zo mogelijk als interactief instrument vanaf 2015) om op korte en op lange termijn de capaciteitsbehoeften correct in te schatten als basis voor masterplanning•
Aanmaak van databundels voor gemeenten en scholen•
Inbreng van interne of externe expertise ter ondersteuning lokaal niveau, mogelijke rol VVSG, Kenniscentrum Vlaamse Steden•
Ervaringen uitwisselen tussen verschillende lokale taskforces(bilateraal, workshops, …) inzake stedelijke analyses, masterplanning, multifunctionaliteit, herbestemmingen, …
•
(Mobiele) (stedenbouwkundige en scholenbouwkundige) experts die niet verbonden zijn aan één gemeente of één school maar regionaal ingeschakeld worden, bijvoorbeeld ter ondersteuning van directies bij het hele bouwtrajectMogelijke (toekomstige) hulpmiddelen voor lokale taskforces
• Meerjarenbegroting
(een te strakke timing zet druk op de ruimte om kwalitatieve ontwerpoplossingen te leveren)• Kwalitatief lokaal masterplan en voorzieningenbeleid:
• Meest gepaste en duurzame projecten prioriteren (onder meer op basis van selectiecriteria) en op zoek naar lange termijn
investeringen en samenwerking
• Herbestemming gebouwen onderzoeken (indien mogelijk al
voorzien in ontwerpfase) en aandacht voor multifunctionaliteit (link met traject witboek Beleidsplan Ruimte Vlaanderen en rapport
stedenbeleid)
• Voorzieningenbeleid, onder meer bij aansnijden van nieuwe woonuitbreidingsgebieden: minimale ruimte voorbehouden voor gemeenschapsvoorzieningen, rol projectontwikkelaars, …
Lokale overheid
Een van de Vlaamse beleidsprioriteiten (FLOB) voor de lokale overheid is het opzetten van actieplannen, gericht op de aanpak van capaciteitsproblematiek, in samenwerking met lokale actoren
Een uitdaging maar tegelijk opportuniteit inzake masterplanning en een geïntegreerd voorzieningenbeleid is de invoering van de beheers- en beleidscyclus (BBC) en de meerjarenplanning voor gemeenten
samenwerking over verschillende stadsdiensten heen (onderwijs, welzijn, kinderopvang, ruimtelijke ordening, huisvestingsbeleid, …)
opstellen van masterplannen met alle onderwijspartners en andere beleidsdomeinen op basis van een breed gedragen
langetermijnvisie en een daaraan gekoppelde strategie
opportuniteiten inzake multifunctioneel inzetten van gebouwen (brede school, …) en patrimonium binnen de gemeente
(anticiperend op mobiliteitsproblemen), en voorzien van
herbestemmingsmogelijkheden voor welzijn, onderwijs, cultuur, …
leer- en studietraject (stedenbeleid) rond een cross-sectorale oefening tussen onderwijs, kinderopvang, zorg en sociaal wonen