Auteursrecht op toegang
De exploitatierechten van de auteur
in het tijdperk van digitale informatie en
netwerkcommunicatie
D.J.G. Visser
ISBN 90 52S0 508 χ
© 1997 D I G Vissei, Amsterdam
De autcur dankt het Max-Planck-Institut für ausländisches und internationales Patent-, Urheber und Wettbewerbsrecht te München en het Instituul voor Ini'or-matierecht tc Amsterdam voor de genoten gastvrijhcid.
Inhoudsoverzicht
Lijst van afkortingcn
Hoofdstukl Inleiding 19
1 Algeraene inleiding 19 2 De exploitaticrechlen 24
Hoofdstuk 2 Het verveelvoudigingsrecht 39
1 2 3 4 5 6 7 8 Inleiding
Tradition ele funclic Traditionele definiüe Veranderende funcüe Het kopieerprobleem
Hct gcbruik van een computerprogramma en het verveelvoudigings-recht
Netwerkcommunicatie en het verveelvoudigingsrecht Conclusic 39 40 41 44 46 61 79 81
Hoofdstuk 3 Het openbaarniakingsrecht 83
1 Inleiding 83 2 Traditionele vormen van publiek toegankelijk maken 89 3 De afzonderlijke traditionele vormen van publiek toegankelijk
Hoofdstuk 4 Consequenties 181
1 Inleiding 181 2 De overbodigheid van het vcrveelvoudigingsrecht 182 3 Onderscheid materieel cn immaterieel achterhaald 201 4 Technische en contractuele bescherming 208 5 Slotconclusie 211
Inhoudsopgave
Hoofdstuk 1 Inleiding 19
Hoofdstuk 2 Het verveelvoudigingsrecht 39
1 Inlcidmg 39 1 1 Plan van behandeling 39 1 2 Afbdkenmg van hct bcgnp verveelvoudiging (leproductie) 40 2 Trdditionelc iuncüe 40 3 Tradiüonelc deiimtic 41 3 1 Vastlegging 43 3 2 Geschikt om het werk waarneembadi te nidken 43 3 3 Vorder niets relevant 44 4 Verandeiende funeüc 44 4 1 Praktisch problecm deccntrahsatie 44 4 2 Systematisch probleem gebruik en communicatie als
verveelvoudiging 45 5 Het kopieerprobleera 46 51 Het thuiskopieren 46 51 1 Begnp 46 5 1 2 Geschiedenis 46 5 1 3 Heliingsystecm 48 Uitgangspunt 48 'Oplossing' 48 Legitimdtie 49 5 1 4 Verenigdc Statcn 50 Betdnidx 50 Audio Home Recording Act 51 5 1 5 Relevdnte verschil lussen analoog en digitaal 51 5 2 Het fotokopieren 53 5 2 1 Vergtlijkmg met thuiskopieren 53 5 2 2 Pnvegebruik 53 5 2 3 Intern /akelijk gebruik 54 5 2 4 Vicieu/e cirkel 56 5 3 Computerprogrdmmd's 57 5 3 1 Vergeh)king met thuiskopieren en lotokopieien 57 5 3 2 Totddlverbod 57 5 3 3 BSA-khkh]n cn het pnvacybeldng 57
5 4 Het antwoord in de machine9 58
5 4 1 Kopieerbeveihgmg 59 5 4 2 Kopjecnegistrdtic en-rapportdge 60 6 Het gebruik vdn een computerprogrammd en het
6.5.3 Laden in de Verenigde Slalen 67 6.5.4 Uitvocren in Nederland en Duitsland 68 6.5.5 Uitvoeren in de Verenigde Staten 69 6.5.6 Duurzaamheid 69 6.5.7 Rechtspolitieke keuze 70 6.5.8 Rechtspolitieke argumenten 72 6.6 Het in beeld brengen en de transmissie 73 6.7 Gebruiksrecht 73 6.8 Bezwaren 75 6.9 Tussenconclusie ten aanzien van computerprogramma's 77 6.10 Consequentics ten aanzien van andere werken 78 7 Netwcrkcommunicatie cn het verveelvoudigingsrecht 79 8 Conclusie 81
Hoofdstuk 3 Het openbaannakingsrecht 83
1 Inlciding 83 1.1 Plan van behandeling 83 1.2 Betekcnissen van het begrip openbaar maken 83 1.2.1 Eerste openbaarmaking 84 1.2.2 Vcrbreiden 86 1.2.3 Het in het verkeer brengen van exemplaren 87 1.2.4 Publiek toegankelijk maken 88 2 Traditioncle vormen van publiek toegankelijk maken 89 2.1 Publiek toegankelijk maken in de Auteurswet 1912 89 2.2 Publiek toegankelijk maken in de WNR 90 2.3 Publiek toegankelijk maken in het Duitse autcursrecht 91 2.4 Publiek toegankelijk maken in het Amerikaansc auteursrecht 92 3 De afzonderlijke traditioncle vormen van publiek toegankelijk
7.2.3 Bewegend beeld: videocabines 151 Vcrcnigde Staten 151 Oostenrijk 152 Nederland 153 7.2.4 Tussenconclusie 154 7.2.5 Andermaal: raadplcging ter plaatse 155 8 Gei'ndividualiseerd toegankelijk maken op ai'stand 156 8.1 Verspreiding van cxcmplaren 156 8.2 Gemdividualiseerd uitzcnden ('narrowcasting') 157 8.2.1 Verenigde Staten: On-command 158 8.2.2 Duilsland: gelijktijdigheidsvereiste achterhaald 159 8.2.3 Nederland: videocabines 159 8.2.4 Verhuur- en leenrecht richtlijn: 'electronic rental'? 160 8.3 Semi-gemdividualiseerd uitzcnden 161 8.3.1 Tcletekst 161 8.3.2 Abonnee-televisie en pay-per-view 161 8.4 Elektronisch verspreiden 162 8.4.1 Nederland 163 B u m a - S t e m r a 163 SENA - fonogrammenproducenten 164 8.4.2 Duitsland 164 8.4.3 Verenigde Staten 165 8.4.4 Elektronisch verspreiden en uitputting 166 Uitputting ten aanzien van traditioneel verspreiden 166 Uitputting van het elektronisch verspreidingsrecht zell 167 8.5 Vcrschil tussen gei'ndividualiseerd uitzenden en elektronisch
Hoofdstuk 4 Consequentics 181 1 2 2 1 2 2 2 3 2 4 2 5 2 6 2 7 2 8 2 9 2 10 2 1 1 212 2 1 3 3 3 1 31 1 31 2 31 3 31 4 31 5 3 2 3 3 4 4 1 4 2 4 3 44 5 Inleiding
Plan van behandehng
De overbodighcid van hei verveelvoudigingsrecht Het verveelvoudigingsrecht werkt niet meer Het openbaarmakingsrecht werkt wel
Downloaden als mcalculeerbare gebruiksmtcnsivenng intern beschikbaar stellen
Doorgeven
De keten van ovci läppende vriendenknngen Document levenng op vei/oek
Kopieren ter plaatse Fussenconclusie Tradiüonele piratcri] Computerprogramma's
Conclusie afschalfmg van het verveelvoudigingsrecht Consequcnties
Regelgeving Prakü]k Kern
Onderscheid mateneel cn immateriecl achterhaald Consequenties voor de regelgeving
Nederlandse Auteurswet Nederlandse WNR Duitse Auteurswet Amenkaanse Auteurswet WIPO-voorstcIlcn
Consequentics voor de piaktijk Consequenties voor de theone
Lijst van afkortingen
AA Ars Aequi aant. aantekening AG Advocaal-Generaal
AMI Informatierecht/AMI, Tijdschrift voor autcurs-, mcdia- en informalierecht (tot 1986: AMR)
AMR Auteursrccht, tijdschrift voor auteurs- en mediarecht art(t). artikel(en)
Aw Auteurswel 1912 a.w. aangehaald werk BBS Bulletin Board System BC Berner Conventie
BGH Bundesgerichtshof (Duitsland)
BGHZ Amtliche Sammlung von Entscheidungen des Bundesgerichtshof in Zivilsachen
ΒΓΕ Bijblad bij de Industrielle Eigendom
Buma Vereniging Buma (Voorheen: Het Bureau voor Muziek- auteurs-recht)
BW Burgcrlijk Wetboek c.a.i. ccntrale antenne inrichting CD Compact Disk
CD-1 Compact Disk Interactive
CD-ROM Compact Disk Read Only Memory Cir. U.S. Court of Appeals
CITED Copyright in Transmitted Electronic Documents Cong. Congrcss
CONTU National Commission on New Technological Uscs of copyrighted works, Final report, 1978
CPU Central Processing Unit cq. casu quo (respectievelijk) CR Computerrecht
curs. cursivering
DAT Digital Audio Tape DCC Digitale Compact Cassettc diss. dissertatie
DWFV D.W.F. Verkadc (annotator NJ) EDV elektronische Datenverarbeitung
ΕΚ Eerstc Kamer
EMM E.M. Mcijcrs (annotator NJ)
EVRM Europecs Verdrag voor Rechten van de Mens F.Supp. Fcderal Supplement
F.3d Federal Third
GEMA Gesellschaft für musikalische Aufführungs- und mechanische Vervielfältigungsrechte (Duitsland)
GG Grundgesetz
GRUR Gewerblicher Rechtsschutz und Urheberrecht
GRUR Int. Gewerblicher Rechtsschutz und Urheberrecht, Internationaler Teil
Gw Grondwet
HR Hogc Raad der Nederlanden
H.R.Rep. Housc of Rcpresentatives Report (Verenigde Statcn) IPR internationaal privaatrecht
IVBPR Internationaal verdrag inzake de Burgerrechten en Politieke Rechten
jo. juneto (in samenhang met) Ktg. Kantongerecht
LAN Local Area Network LG Landgericht
LGZ Landgericht Zivilsachen
LWH L. Wichers Hoeth (annotator NJ) m.nt. met noot
MvA Memoric van Antwoord MvT Memorie van Toelichting
vNH E.A. van Nicuwenhovcn Heibach (annotator NJ) NU National Information Infrastructurc
NJ Nederlandsc Jurisprudentie NJB Nederlands Jurislcnblad NJW Neue Juristische Wochenschrift OGH Oberste Gerichtshof (Ooslenrijk) OLG Oberlandesgericht (Duitsland) par. paragraaf (in deze Studie)
Pb. Publicatieblad der Europese Gemecnschappcn p(p). pagina('s)
Pres. President
RAM Random Access Memory Rb. Rechtbank
RG Reichsgericht (Duitsland) r.o. rechtsoverweging
RvdW Rechtspraak van de Week
S. Section (van de Amerikaanse Copyright Act) SCMS Serial Copy Management System
SENA Stichting ter exploitatie de naburige rechten sess. Session
Steil Staatscouranl
Stemia Stichtmg tot Exploitatie der Mechanische ι echten der Auteurs t a ρ te aangehaalder plaatse
TK Twcedc Kamei
Uihg Uihcbeiicchtsgeset/ (Duitsland)
USC Title 17, United States Code, Copynght Act ol 1976 U S Ρ Ο United States Patent Quai terly
VS Verenigdc Staten W Wcckblad van het lecht
WJPO Woild Intellectual Pioperty Oigamsaüon WNR Wet op de nabui ige ι echten
Wl V Wet op de Telecommunicatievooi/ienmgen WV Wetsvooistel
Hoofdstuk 1 Inleiding
1 Algemene inleiding
/./ Probleemstelitng
l.JJ Toegang voor iedereen
XS4all, ol'tewcl accessfor all, is een van de idealen van de Intcrnct-gemcenschap. Het wereldwijde netwerk van computcrnctwerkcn zou het mogelijk moeten ma-lten dal iedereen toegang zou hebben tot alle informatie waar hij of zij belangstel-ling voor heeft. XS4aIl is tevens de naam van een bekende Nederlandse Internet Provider, een organisatie die gebruikers toegang biedt tot Internet. Internetge-bruikers hebben via hun provider de mogelijkheid op het Internet informatie van anderen tc raadplegcn en informatie voor anderen toegankelijk te maken. Dit laatste, het toegankelijk maken van informatie, kan bijvoorbecld door het ver-sturen van elektronische post of door het aanbieden van informatie op een eigen hörne page, een 'pagina' die door andere Internetgcbruikers kan worden geraad-pleegd. Het aanbieden van een Internet home page is de meest eigentijdse vorm van het toegankelijk maken van informatie.
In de cerste grote Intcrnct-autcursrcchtszaak in Nederland1 ondervond de organi-satie XS4all dal het ideaal waarnaar ze genoemd is, in strijd kan komen met 'het uitsluitend recht van den maker van een werk van letterkunde, wetenschap of kunst, of van diens rechtverkrijgendcn, om dit openbaar te maken en te vervecl-voudigen, bchoudens de beperkingen, bij de wet gestcld': de wcttclijke definitie van het auteursrecht.2 Hocwel XS4all en de andere gedaagde Internet providers vrij uit gingen omdat zij als Service provider nict aansprakelijk werden gehouden voor het feit dat auteursrechtelijk beschermde informatie via de door hen aan gebruikers beschikbaar gestclde home pages openbaar gemaakt werd, werd wel in rechte bevestigd dat deze vorm van toegankelijk maken van informatie onder het uitsluitend recht van de autcur valt.
'Toegang voor iedereen', in de betekenis van informatie toegankelijk maken voor iedereen, kan op grond van het auteursrecht nict zonder toestemming van de au-tcur, maar is volgens vclen wel een van de belangrijkste funeties en doelen van Internet. Om die reden wordt het auteursrecht door Internetgebruikers vaak gc-zien als een obstakcl voor de ontwikkeling van Internet, terwijl
auteursrechtbe-1. Prcs. Rb. 's-Grdvcnhagc 12 maail 1996, Computei ι echt 1996 p. 73 met noot D.W.F. Vci kade, Mediü-foium 1996, ρ Β59 met noot D.J.G. Vissei opp. 61, AMI 1996, p. 96 (Scientology-kerk/XS4aIl es.).
langhebbcnden hei Internet vaak /ien als ecn bcdreigmg vooi het vooilbcstaan van het auteuisrecht
In de/e Studie wordt ervan uitgegaan dat het ook in het tijdpcik van digitale
ιη-iormaüc cn netwerkcommunicaüc redch]k en nuttig IS dat de maker van cen au-teursiechteh]k beschermd werk geld kan veidienen aan het gebiuik dat van /ijn weik wordt gemaakt Het is redehjk dat hi] kan proiitcien van het feit dat consu menten de vruchten van /i)n aibeid plukken en het is nutüg dat hi| daardooi ge-stimuleerd kan worden om meer werk te maken waar de samenleving als geheel, met inbegnp van de Internctgcmecnschap, van proiileerl3 Even bclangi i]k, ι
edc-hjk en nuttig is ovengens het icit dat een auteur het recht heeit /ip werk, Indien hl] dat wenst, gratis voor lcdereen toegankehjk tc maken of te laten maken
112 fiel elektronisch vergiet
Dommcrmg4 heeft de ontwikkcling waarbi] gebruikcrs met behulp van loto-, au-dio- en video-kopieerapparatuur intormaüc onbeperkt kunnen verveelvouchgen
omschreven als een elektronisch vergiet, waardoor woord, beeld en geluid van het autcui srechtelijk beschermd werk beginnen 'weg tc lopen' Het/ellde geldt in nog gi otere male voor compulerprogramma's en andere miormatie pi odueten in digi-tale vorm die nog gcmakkcli]kci, beter cn snellei tc kopieren /ijn De werking van het elektronisch vergiet wordt nog versterkt door de aansluiting van computci s op netwerken die lnloimatie-producten wereldwrjd raadpleegbaai en kopieerbaar maken Dommermg stelt ondei vciwij/ing naar dc/c ontwikkelingen dat de na-druk op de kopiecrhandelmg achterhaald is cn dat het 'reprodenken' een vu-ouderd papierdcnkcn is dat moet worden vervangen dooi cen 'netweikdenken'5 Hij hcelt in grote hjnen aangegeven welke conscquenties dit loslaten van het 're-pro-denken' /ou kunnen hebben, maai is nog met toegekomen aan de viaag wat dit concrect vooi het auteursi echtehjk systeem /ou moeten betekenen (
Hier wordt, decls in het verlengde van de bevmdingen van Dommermg, ondei-/ocht in hoeverre het bestaande auteuisrechtehjk systeem van cxploitatici echten nog voldoet Uitgangspunt is hieibi) dat, ook al is het nuttig cn redeh|k dat het auteursrecht bhjlt bestaan, dit nog met betckent dat het nood/akehjk of/elis maai gewenst is dat het betrekking bli]ft hebben op dc/ellde handehngen waaibi] het tradiüonecl aanknoopt Als het met betrekking tot digitale mioimatie en net-wei kcommumcatie doelmaüger /ou /ijn om andeie handehngen auteuisicchtcli]k iclevant te achten, /ou ovei wogen moeten worden daartoc ovei te gaan Andei-/ijds moet voorkomen woidcn dat men het wicl opnieuw gaat uitvinden
vooi-3 In de/e Studie woidl nict verdu ingegaan op de icchtsgiond van litt aulcuisiecht Ilicivooi /\\ verv, c/cn naar het monumentale piocfsümlt van II I dcßuiuforl lletaultuisicüit in htl Ncdci landschccn intti nationale recht Uli echt 1909 pp 70 125 Giosheidc diss pp 122 168 Veikade
ΛΛ 1991 ρ 859 867 en de daai genoemde literatuui
4 t I Dommcnng Het auteursi echt spoclt weg dooi het elektiomseh veigiet ( omputeii echt 1994 pp 109 113 (veider Domnienng 1994)
5 Donmicnng 1994 pp 111 112
/ovcr hct bestaande systcem van exploitatiercchtcn voldoct, dient het zovccl mo-gclijk intact tc blijven.
Deze Studie omvat daarom een onderzoek naar de handclingen die traditioneel auteursrechtelijk relevant zijn en naar de handelingen die met betrekking tot digi-tale inlormatie en netwerkeommunicatie dat zouden mocten blijven ot worden.7 In deze Studie wordt als uitgangspunt genomen dat hct auteursrecht in het tijdpcrk van wereldwijde netwerkeommunicatie, mondiaal geharmoniseerd dient te zijn. Problemen die voorvloeien uit het feit dat er verschillende beschermingsniveau's en -termijnen bestaan worden in deze Studie nict besproken.
1.2 Äfbakening van het onderwerp
1.2.1 Auteursrechtelijk relevante handelingen
Het auteursrecht heclt betrekking op handelingen waardoor informatie die au-teursrechtelijk beschermd is toegankelijk gemaakt kan worden.Sl) Het aanbieden van ecn home pagc op Internet is een modern voorbeeld, maar er zijn tal van andere handelingen waardoor auteursrechtelijk beschermde informatie toegan-kelijk gemaakt kan worden. De traditionclc vormen van toegantoegan-kelijk maken zijn; het vervaardigen en vervolgens verspreiden of tentoonstcllcn van cxcmplaren en het uitvoeren of uitzenden van auteursrechtelijk beschermd werk. In de Nedcr-landse Auteurswet worden de handelingen waardoor auteursrechtelijk be-schermd werk toegankelijk kan worden gemaakt aangeduid als 'openbaar maken' en 'vcrvcclvoudigcn'. Deze Studie gaat over openbaar maken en verveelvoudigen en daarmee over de inhoud1" van het auteursrecht."
Hier zullcn, hand in hand met de inhoud, de grenzen en de beperkingen op hct auteursrechtelijk cxploitaüerccht aan de orde komen welke betrekking hebben op soorten handelingen. Hct gaat hierbij om grenzen en beperkingen die, naar m deze studie zal worden verdedigd, ecn algemene strekking en principiele
beteke-7 Fcn bel<ingii|ke cn de meest lecenle veiweikte bion van inloimatie vooi de/c sludie is de bundcl getileld ' The Futuie ol copynght in a digital cnvnonment', Ρ Β Hugenholl/ (cd ), pioceedings ol
the Royal Academy Colloquium oigani/ed by the Royal Nelheilands Aeademy of Sciences (KNAW) mtl Ihe Inslilute Ιοί Intoimalion Law (Amsleidam. 6-7 July 1995), Den Haag 1996, Kluwci i,aw International, vcischenen in |um 1996(veidci Futuic-bundcl)
8 (Vii|\vel) letteili|k Spooi/Veikadc, ρ 4,/ie ook Spooi, diss., ρ 131
9 De titel 'Auteuisiccht op toegang' kan gele/en woiden als een samentiekkmg van 'het Aulems-iccht heelt betiekking op handelingen waaidooi auteuisAulems-icchteh|k beschcimd weik toegankeh|k gemaakt kan woiden'
10 De/e Studie heell i>een beti ekking op hct vooi weip van hct autcui si echt Vi agen ovei weil autem s-iechteli|k beschcimd is komen dus nict aan de oide Zie Inemvei bijvooibccld de piocfschniten van FW üiosheide,'Auteuisiecht op maat', diss Utiecht, Devcntci 1986, Α Α Quaedvhcg, Άιΐ-teuisicchtop technick',diss Ni|megen,ZwolIe 1987, PB I lugenholtz,diss Amsteidam,'Autcuis-iccht op mloimatic', üevcntei 1989 en het handboek van Spooi/Vcikade, hooldsluk III 'Hei
weik'.
11 De bclangnjkste Ncdcilandstahge studies ovei dit onduweip waai in dc/e Studie vaak aan /al woiden geiclciecid /ιμτ I II Spooi, 'Scupta manent, De leproductic in hct autcui siecht', diss.
ms hebbcn omddt /e voortkomen uit een botsmg van hcl auleursrecht met belang njke(r) gionchechten en die in het üjdperk van digitale mJormatie cn netweik-commumcaüe onder druk staan Do speufieke beperkmgen op de exploitatieiech-ten die vooi behouden /i]n aan bepaalde personen of lnslanties, die beperkt /ijn tot bepaalde soorten werken o( tot kleine gedeelten daarvan en/oi die uitsluitend met een bepaald doel worden vei rieht, zoals het citaati echt en de onderwijsexcep-tics, bhjven buitcnbeschouwmg Daarmee wil ovciigensnietge/egd/ijn dat dezc laatste beperkmgen met principiecl van aaid (kunnen) 7i|n De hier getrokken grens tussen algemene en specifieke beperkmgen heett vooial te maken met het feit dat de cerste categone van beperkmgen die hier wel worden bespioken, mo menteel in grotere mate ondci druk staan en volgens sommigen /ells /ouden moe-ten worden afgeschait Concreet betekent het dat de bepeikmgcn die bekend staan als 'uitputüng', 'de lamihe-, vnenden ol daaiaan gch]k te stellen knng' cn het kopieren 'voor eigen oelcnmg, Studie ol gebruik' wel aan de orde komen en de andere beperkmgen metI2
12 2 Ondetzockte rechlsslelsels
In de/e Studie worden de handehngen ondci/ocht die ondci het auteursrechtch)-ke exploitatierecht vallen /owtl in Ncderland als in Duitsland cn de Veremgde Staten n De keu/e voor het Nederlandse auteursrecht hgt vooi de hand omdat dit land /owel voor de Nedcrlandse auteur als voor de mcerderhcid van de le/ers van een Nederlands pioelschnlt het meest veitiouwd cn het meest van belang IS De keu/e voor Duitsland IS ingegeven door het leit dat de Duitsc Auteurswet, het Urhebeircchtsgcset/ (verder Urhg), woidt gekenmerkt dooi een gedctaillccid cn over/ichtchjk systeem van exploitatiei echten dat m uitgcbreide rechtspraak cn htcratuui is uitgewctkt en becommenlaricerd De Veremgde Staten /ηη geko/en
omdal dat land op het gebied van de meuwe media, de ontwikkelmgen op dit gebied, cn de auteursiechtch)ke aspecten daarvan, duidchjk voorop loopt Het 'Whitc Papci' getiteld 'Intcllectual Pioperty and the National Information Infra-strueture' (veidci Whitc Paper) dat in seplcinbei 1995 veischcen,14 speelt een bclangrrjke ιοί in de internationale diseussie en in de/c Studie
De bcsprckmg van de situatie in Ncderland en Duitsland brengt met /ich mec dat ook de Euiopesc legelgeving die daatop van mvloed is, aan de orde komt De diverse Euiopese richthincn op het gebied van autcuisiecht en aanverwantc rech
12 V r cen bcsprckmg van de speerfieke beperkmgen /i| verwe/cn naai Spoor/tikadt hooldstuk V Beperkrngcn
13 In dt/t Studie /ullen de internationaal pnvaatjethttli|ke ispectcn nicl aan dt oidt komen Drt btltkenl dal dt vraag waardt handtlingen plaats vmden tn wilk rulü daaiop van lotpassinp is met ldn dt ordt komt hei gaat om dt viaago/ die handtlingen naai hei ι echt van de onder/ochte landen ondci dt btsthtiming van litt txploitalieiechl ν in de auleui vallen ol /ouden motltn vallen
tenls als ook het Groenboek van de Europcse Commissic ovcr 'Het Autcursrecht cn de Naburige rechten in de [nformatiemaatschappij' (vorder: Groenboek) van 19 juli 1995lf'zullenaande ordekomen. Voor alle genoemde landen is tenslottede Berner Conventie relevant. De Berner Convcntie in zijn huidige vorm zal echter nauwclijks besproken worden omdat de bescherming daarvan, wanncer het gaat om de auteursrechtelijk relevante handclingen, vecl minder ver gaat cn minder duidelijk is dan de Europese regelgeving en het nationale recht van de verschillen-de lanverschillen-den. In het slothooldstuk zullen enkele bepalingen uit twee WlPO-voor-stellcn uil 1996 kort worden besproken.
7.3 Plan van behandehng
In het vervolg van dit eerste hoofdstuk zal worden onderzocht op welke soorten handclingen de exploitatiercchtcn van de autcur betrekking hebben en wat in het algemeen de kenmerken en beperkingen van die rechten zijn.
In het tweede cn derde hoofdstuk worden de handelingen besproken die in het systeem van de Nederlandsc Auteurswct onder het vcrveclvoudigingsrccht rcs-pectievelijk het openbaarmakingsrecht vallen. De keuze om bij de hoofdstukin-deling aan tc sluiten bij deze Nedcrlandse tweehoofdstukin-deling, die in de andere onder-zochte landen onbekend is, is met alleen ingegeven door de gedachte dat dit voor de meeste Nedcrlandse lezers een vertrouwd systeem is, maar vooral door de om-standigheid dat handelingen die onder het vcrveelvoudigmgsrecht vallen cn de Problemen die /ich bij de toepassing van dit recht voordoen, duidelijk vcrschillen van de handelingen en problemen waarop het openbaarmakingsrecht betrekking heeft, terwijl de verschillende handelingen en de bijbchorcnde problemen van het openbaarmakingsrecht onderling grote overeenstemming blijken te vertonen. In het vierde hoofdstuk worden de consequentics van de bcvmdingen van de voor-gaandc hoofdstukken besproken. Hier worden conclusies getrokken en er worden cnige aanbevelingen gedaan.
Allcrcerst worden, zoals aangekondigd, in het vervolg van dit eerste hoofdstuk, cnige algemene kenmerken van de exploitatierechten besproken.
1*> Kichtli|n 91/250/KLX! van de Raad Vc\n 14mci 1991 bell eilende de ιechlsbesihermtng van
umipii-leipioguuiuna\, Pb ni L 122/42, Riclithjn 92/100/EEÜ van de Raad van 19 novembei 1992 be-ll eilende/ie/ veiluiu 11 ec hl, hei u tbe-lleen teüi I en bepaalde nabln ige rechten ophctgcbiedvan mlebe-llec- mlellec-luele eigendom, Pb nr L 346/61, Richten 93/83/EEG van de Raad van 27 septcmbei 1993 toi tooidinalie van bepaalde vooi schulten betiellende het autcut siecht cn nabuugc ι echten op het
gebied van de satelhelomioep en dedoorgiflevui de Label, Pb ni L248/15,6oktobei 1993, Richth|n 96/9/EG v<>n de Raad van 11 maai t 1996 bell eilende de rethlsbesLlienning van dalabanken, Pb m L 77/20 In het kadei van de/e Studie is met lcievant Richthjn 93/98/FEG van de Raad van 29 oktobei 1993 bell eilende de hai monisalie van de best'ieinungsleiιηηη van het auteuisiecht en van bepaalde nabunge ι echten, Pb. in. L 290/9
2 De exploitatierechten
2 / [ xploilatie begnpsbepaling
De rechten van de auteur hebben betiekkmg op handehngen waaidooi /i|n weik toegankeh]k gemaakt kan woiden De/e ι echten woiden in aitikel 1 van de Nc-dcrlandse Auteui swet 1912 (verdei Aw) omschreven als openbaar maken en ver-veelvouchgen internaüonaal en in de litei atuui woi den de/c ι echten ge/amenh]k veelal aangcduid met de term exploitatiei echten In het Duits spieekt men van
Verweilungsiechte en in het Engels van exploitution nghts ol van economit nghts 2 11 Exploitatierechten en persoonhjkheidsrechten
Overeenkomstig de klassieke ondcischeiding /ijn de exploitatierechten de rech-ten die beogen de auteur de mogeh|kheid te biedcn het gebruik van /ijn wcik te gelde te maken, tcrwi|l de /ogend<imdc persoonhjkheulsi echten hem in Staat moe-ten stellen /ijn moielc belangen met betiekkmg tot /ijn weik te behaiügen
(bij-voorbccld het recht /ich te vei/ettcn legen de verandeimg ol veimmking van /ηη
wei k) De persoonh|kheidsrechtcn, die ook wel morele ι echten worden genoemd, hebben ecn totaal ander karaktei dan de exploitatierechten en bhjvcn in de/e Studie hinten beschouwing Het gaat hier uitsluitcnd om de exploitatierechten Het gedeelte 'cxploitatie' in het begnp 'exploitatieiechten' geelt aan dal de/e ι echten de tegenpool voimen van de bovengenoemde categone van de peisoon h|kheidsrechten en vciwijst naar de luncüe die de/e rechten vooi de auteur
vei-vullen l7 De auteur kan /ijn weik exploiteicn dooi gebruik tc maken van /i|n ex-ploitati rechten Spoor stelt in /ijn proelschnlt 'Men moet de term 'cxex-ploitatic- 'cxploitatic-l echten' daaiom /o verstaan, da'cxploitatic-l de/e rechten aan de auteui /ei'cxploitatic-l de mogeh]kheid biedcn, /oveel mogeh|k vooiclecl te tiekken uit /ijn werk' '«" Algc/icn van de woorden 'zoveel mogeh]k\ wordt de/c Stelling ondci schreven Hoeveel vooi deel de auteur kan trekken, en ol dat'zoveel mogeli/k' IS, IS moeihjk vast te stellen in icdei geval athankeh|k van tal van omstandigheden en rmjns in/iens met iclcvant voor de vaststclhng van het karakter van de exploitatiei echten
De/c vetklaring hgt nogal vooi de hand, maai is belangnjk als mleidmg op de bespreking hierna van een andere minder biuikbare veiklarmg voor het begnp exploitatiei echten
2/2 Lxploitaliei echten en exploüatiehcmdelingen
In de/c Studie woidt eivan uitgegaan dat de cxV\o\Ui\c> echten met, althans met
nood/akeh)kerwijs betiekkmg hebben op cxploitaUchande/mgen Dit veigt enige tochchtmg Hierboven is al aangekondigd dat exploitatiei echten betrekking heb-ben op bepaalde handehngen waardoor het weik toegankchjk gemaakt kan woi-den, hieiondei /al ook woiden gesproken van handehngen die direct oi indneet
17 I vanlsacku De exploitatieieehlen van dt autem Biussel 1%3 ρ V) Da.n waai de moielc
Jechten /ijn /u.vti /tdchjkt belangen op het we,k besehe, men waa, borgen de txplo.laHt.teilten de ekonomische mogeli|kheden welke dit weik hem bitcltn
leiden tot de consumptie van het wcik De noimalc betckenis van exploitcien IS 'gebruiken om ei vooideel uit te Uckken, winstgevend maken' 7° Dit zou op het
cerste gc/icht betekenen dat allcen handelingcn die met winstoogmeik woiden vei rieht, o! wel handelingcn die ei toe dienen degene die /e vei ncht tot vooi deel tc stickken, onder de cxploitatiei echten zouden vallen Dit is echtci nict het geval Vooi de toepasseh]khcid van de cxploitaticrechten doet het al dan niet hebben van cen winstoogmerk bij degene die de handelingcn vei rieht, m elk geval als (hoold)icgcl, niet tei/akc
2 11 Geen exploilatiehandehng, wel onder het exploitalieiecht
Zo valt bi]vooi beeld het mtlenen van exemplai cn van cen bepaald wei k onder cen exploitatiei echt, tci wi] 1 mtlenen in de Auteui swet woi dt gcdcfimeei d als 'het vooi cen bepeikte ti)d cn ζ ondei duect oj tndirect econontisch of commeiueel vootdeel vooi gcbiuik tci beschikkmg stellen dooi voor het publick tocgankch]kc mstel-hngen' (eins DV) ' ' · " Ook het giaus cn /ondei winstoogmeik op het Internet be-schikbaar stellen van auteui sicchlchjk beschermd weik valt /ondei twijfel onder ecn cxploitatiei etht van de autcur
Het is in het auteuisrecht niet ongebruikelijk om vast te houden aan de gedachte dat exploitatiei echten steeds bell ckking hebben op exploitatichandelingen, door het begnp 'exploitatie' in het aulcui siecht eenandeie,/cei liumebetekcnis toe tc kennen ""• Uitcmdclnk moet men dan 'exploitatie gaan omschnjvcn als alle han-delingcn die dueet ol lndncct leiden tot consumptie van het werk Dit betckent echter dat men hei begnp exploitatie /odanig heeit opgeickt dat het nauwehjks nog /ellstandige betekenis heeft en m ledci geval vei vciwijdeid is van de gc biuikchjke betckenis van het wooid Ovei de wcnseln.kh.cid daaivan kan men twisten Hiei wordt vastgehouden aan de veiklaiingdat 'exploitatie' veiwijst naai de func tie die het ι echt vooi de auteui vei vult cn niet naai de aard van de handeling
vooi degene die hetn vei rieht
214 Wel exploilatiehandehng, niet onder hei exploitatierecht
£ r is icdcn om duideh|k te stellen dat de cxploitatiei echten niet nood/akeh]kei-wijs beti ckking hebben op alle exploitatichandelingen ^ Ei /ijn bepaalde hande-lingcn die mocili|k anders omschreven kunnen woi den dan als exploitatie van cen weik cn loch nict onder de exploitatiei echten vallen Ecn vooi beeld daaivan is
20 I eiste betckenis genoemd in Vin D ile Cuoot wooidcnbock dci Nedulandse ta U 12c dmk 2' Aitikel 12 IrcHAw
22 De dooi dcibrandy vooi de lnvoeimg v,\n litt uillccnicchl (ondti andeie in AMI 19S6 ρ 147) veidcdigde Stelling dal het mtlenen niel onelei hei exploit itieieeht /ou (kunnen) \<illen omdat d lai bi| geen spiake is ν in exploitatie (met winstoogmeik) is ichleihaald en volgcns de hiei vei dedigde delimtie ν in exploit itieieeht oii|iusl
2^ C ohen lehoiam doel dit bi|vooi beeld dooi (in AMI 1986 ρ 148) lesteilen dal hctbevoieleien van lees eulUiui ook cen voim ν in voordeel tiekLen is wat ι xploilatie in ι uime auteuisieehtehjke /in is waaidooi mtlenen als exploiteien is um tc melken Spooi en Verkade h|ken ook \ast te willen houden aan het exploit ltiekaiaktei van de handJing dooi ei in hun handboek (p 167 in noot 95) op te wi|/en d ll bi| het mtlenen dooi openbaie bibhotheken ian/ienh|kc bcdiagen um subsieliegeld gemoeid /i|n
het gevcn van betaald advics, bijvoorbeeld dooi cen advocaat, op basis van een bepaald auteursrechtclijk beschermd werk Dit is duidehjk ccn voim van voordcel tiekkcn uit ccn werk, terwijl dit niet onder hct exploitaücrccht van de auteui valt de auteur van ecn (undisch handboek kan mct op basis van /ηη aulcuisrccht ecn
vei bod of vcrgoeding vragen vooi dergeh]k commcrciecl gebruik van /ijn wei k ^ Ecn ander voorbccld is het opdoen van inspnalie een aulcui die /ich laat inspn e-lcn door hct weik van anderen trekt slclhg vooideel uit het wcik van die ander, loch valt dit (terecht) niet onder hct cxploitatiei echt van de auteur Voordeel trek-ken uit de prcslalics die anderen eerder hebben veincht is in bcginsel geooi loold De maatschappelijke cn economischc vooiuitgang is daai in bclangnjkc male op gebascci d Bcpaalde handehngen vallcn cchtei op gi ond van ecn keu/e van de wetgever ondci het exploitaticrecht van de auteui, omdat het wensclijk is de au-teur in staat te stellen aldus /i]n wcik tc cxploiteicn
2 15 (ieen weltelijke tei m
Hct is tenslotte van belang vast tc stellen dat de leim exploitaücrechten niet een
wettch)kc term is Hct begnp komt in de Nederlandsc Auteui swet niet voor Het is hier te lande een ovcrkocpelmg van de wettehjkc rechten die in de Auteurswet worden aangcduid mcl 'vcrveelvoudigen' en 'openbaai maken'2< Discussie over de betekenis van 'exploitatierecht' is voor de interpietatic van het Neclerlandse positieve recht dus in leite ovei bodig ol on/uiver hct gaat om de intei pi ctatic van 'vcrveelvoudigen' en 'openbaar maken'
Intcrnationaal en in vecl andere landen bestaat de/e tweedchng in vcivcelvoudi gen cnci/ijds cn openbaar maken andcr/i]ds mct (ol niet /o duidchjk) Dat is een leden vooi het gebruik van de algemene term exploitatieiechten Een andcie IC-den waarom de term exploitatierechten hier vaak wordt verko/cn boven 'open-baar makenen/ol veiveelvoudigen'isdathiermeegeprobeeidwordttebenadruk-ken dat de opcnbaaimakingsrechten, maar vooial de veiveclvoudigingsrcchten geen docl op /ich/elf /i|n Het gaat er immers om dat aan de auteur ι echten tci
beschikking staan op basis waarvan hi) /ηη werk kan exploiteren, niet dat hi] ccn verbods- ol vergoedingsiecht heeit ten aan/ien van alle openbaai makingen en (technische) verveelvoudigingen
2 2 Comumptte
Hierbovcn is al aangekondigd dat de exploitatiei echten betiekking hebben op handehngen Iraditionecl /ηη de exploitatiei echten gcfoimuleeid als
veibods-rechlen ten aan/icn van bepaalde handehngen Op basis van de/e veibodsreehten
25 Vcrgclijkindc/didc/in Ulmu Uihebu und Vulagsrecht Bciljjn 1980 ρ 224 DeiBegnildei Verwcitung ist dabei lieihch nicht in dem weiten Sinn /u deuten in dem ei naeh dem dllgemeinen Spiachgebiauehvcistanden weiden konnte Dei Veilassei eines I landbuehsdei Maschinenkunde kann nicht die Vei Weitung/um Bau und /ur Bedienung von Μ ischinen unteisagen
kan de auleur bcpaaldc handelingcn aan derden verbiedcn of al dan niet tegen ecn veigocdmg tocstaan v
Nu is de uiteindchjke waarde van een auteuisicchtch|k beschcimd weik gelegen in de consumptie ervan Het genot oi gebnuk van een weik bestaat uit het consu-mei en ervan (het Ic/en van een bock, het beluistei en van een plaat ol het beki|kcn van een schildenj, het bewonen van een huis, het gebiuikcn van een werk van toegepaste kunst of van een computeiprogramma) Het waainemen, genicten of consumptici 'gebruikcn' van het werk, dat hici steeds gezamenhjk /al woiden aangeduid als de consumptie, voi mt daai mec een centraal gegeven in het auteurs-iecht7S
Τ heoi etisch /ou het dcnkbaai /ijn de consumptichandehngcn /elf ondei het ex-ploitatic-veibodsrecht van de auteui te brengen Dit IS echter (in het verledcn) nooit gebeuid In de auteui siechtdoctiinc is raen ei alind vanuit gegaan dat de consumptie 'cen /aak is welke /ich aan dnecte auteui siechtchjkc legehng ont-trekt'Ί> Dit weid /clfs /o van/ellsprekend geacht dat ei in de hteiatuui weinig
ddndacht aan is besteed v> In het vcivolg van dc/c Studie zal bhjken dat de con
sumptie tegenwoorchg in sommige gcvaüen mogeh]k wel ondci het
exploitaüe-iccht valt ol cheigt te vallen Een cxploitatieiecht dat dnect betickking heelt op consumptie bhjlt echter unpraktisch, onwenschjk en onnodig In dc/c mleidmg woidt daaiover leeds het volgcnde opgemcikt
Ecn exploitatie-vci bodsrecht dat betrekking heeit op consumptie is onpiaktisch, omdat de consumptie dooi de eindgebiuikei vooi de rechthebbende met of nau-wclijks te contioleien is
Een exploitaüc-vcibodsrecht dat bctiekking heelt op consumptie is onwenseli/k
OITI de volgende redenen
d het exploitaticrecht /ou te /cci in stii]d komen met (mateuelc) eigendoms-bevoegdheden van de eigenaai van het exemplaai waann het weik is vastge legd, dooidat de/e laatste vnjwel /ouden woiden opgeheven,
b (pogingen tot) contiolc op de consumptie /ouden de pnvacy van de emdge-buukcis sehenden, consumptie van mlormatic vindt immeis vaak plaats bin-nen de pnve-sleci van de cindgebiuiker, en
c cen veibodsiccht ten aan/ien van consumptie van lnloimatic zou de infoima tie-(ontvangst)vii]heid onevemedig belcmmcicn
Een cxploitatic-veibodsiccht dat betiekking hcclt op consumptie is tcnslotte on-nodig, omdat ei voldoendc andcic aanknopingspunten bh]ven vooi aldoende cx-ploitatiei echten die mindei onpi aktisch of onwcnsch|k /ijn
27 Oo pioblcmatiek van de wcUeh|kc om/etting van vubodsiechten in vugoedingsi echten blijlt in dc/c sludic builcn beschouwing omdat drt in bcgmscl met van mvloed is op de sooit limuhlmqtn waai de betiellendc icchten betickking op hebben
28 Zie bi|vooibeeld de ovei weging van hcl Bundesgeiichtshol in het Tonband ancst (GRUR 1955
ρ 496) soistcslel/tliehgeiadcdei Weikgcnussdes I in/chicn [ ] dci die inneie Rcchtlcitigunf; lui den Anspiuch des Uihcbeis aul eine angemessene Veigutung bildet AAL ook Spooi diss ρ ΠΙ
29 Spooi diss ρ 113 /ic ook Spooi/Vcikade ρ 141
De hier eingebrachte scheiding tussen 'onpiaklisch' cn 'onwcnseli|k' is van be-lang omdat hieina/al blijken dal indicn het weliswaai praktisch mogelijk /ou kun-nen worden om consumptiehandelingen te conti olei en, dit niettemm onwenseh)k /ou/ηη
2 3 Communicalie
De exploitdtierechten van de auteui hebben geen betrekking op de consumptie van het wei k, maai wcl op handehngen die daarloe leiden, oltcwel het toegankelijk
niaken ol de communicatie van het werk " Voimen van communicaüe die ondei
het exploitatierccht vallen /ijn bijvoorbeeld het vcrspieidcn van excmplaicn, het uit/enden via ι adio of tclevisie cn het in het opcnbaai ten gehoi e bi engen ol vei-tonen
Zondei communicatie van het weik kan er geen consumptie plaatsvindcn Een exploilaüe-verbodsrecht dal bell ekking heeft op de communicatie geel t de aulcui cen ι echt op gi ond waarvan hij mdirect de consumptie kan regulci cn cn aan hnan-ciele vooiwaarden kan binden Iedeic nieuwe communicalie lcidt potcntieel toi een gebruikstoename die in pnncipe kan woiden in^eca/cu/eeitl door de auteui op het moment dal ηη loeslemming geeil vooi de bewustc communicatie Als de au-teui tocstcmminggeett voorhetdiukkenen uitgeven van/i|n boek in een bepaal-de oplage houdt hi) daaibi) imphcict lekening mec, en ickent al vooi het leit dal /i]n weikdaaidoorevcntueeldooi ecngiool,maai minol meei over/ienbaai aan-lal mensen /al worden gelc/en het aanaan-lal exemplai en voi ml cen mdicatic voor de omvang van het eindgebruik l9 Dooi een royalty tc bedingen maakt de auteui n\n veigoeding evenredig alhankeh|k van de daadwerkeli|kc veikoop, bi] cen lump-sum betahng wordt de beloning in cen keei algekocht, maar is dit bedi ag wel (mdi-rect) mgegeven dooi hei tc verwachten eindgebruik "
2 3 1 Private en pubheke communicatie
De ellectivileit van een verbodsrecht hangt al van de aldwingbaaiheid en dus al-leiccist van de contioleerbaaiheid De male van controleerbaarheid vei schilt sterk per communicatievorm Communicatie kan alleieeist woiden gesphtst in
private communicatie an pubheke communicatie Private communicatie tussen
in-dividuen ondcrlmg, bi]vooibceld in de vorm van biielwissehng ol telcloonge-sprek, is niet ol nauwehjks tc controleien cn controle ervan /ou ook om vcischil-lende, hierna te bespreken redenen onwcnselnk zipi Communicatie aan cen groep van gebiuikcrs van emge omvang, cen pubhek, heelt al snel cen openbaar Μ Spooi diss pp ΠΙ 152 De bcgnppen loegankehjk maken cn communicalie /ullcn m dc/c
Studie dooi elk lai woiden gebiuikl
32 De lolale omving van de eonsumplie is natuuiIi|k nooil pieeies vasl te slellen omdat sommigi exemplaien nooil en andeic vele malen /ullcn woiden gcle/en bi)vooiheeld omdat /e (een paai keei) woiden dooi vu kocht loch is het le veiwaehten eindgcbiuik op basis van eivaiingsiegels wcl bij benadeiing le schatten
kdiakter, waardooi het ecn lclaticl conüolceibaic handelmg wotdt Te denken valt hieibi] aan ecn voorstellmg in hcl openbaai of aan ecn lddio- of tclcvisie-uit/ending
2 3 2 Openbaai maken pubheke comnmnicatie
De cxploitatie-veibodsi echten van de auteui hebben daarom vooial bclickkmg op pubheke communicatie, op min of meei openbaie oveibienging van een weik Dc/c handchngen die in de Ncdcilandsc Auteuiswet worden aangeduid met de tei m openbaar maken, vormen cen van de twee hoofdeategoneen van cxploitaüc-1 echten Het openbaannakingsrecht voimt daaiom een van de hooldondci werpen van de/e Studie en zal woiden besproken in hootdstuk 3
2 ? ? Verveelvondigen op zichzelj geen communicatie
De andere hoofdcategone van handchngen die ondei ecn exploitatieiccht valt IS het veiveelvoudigen, het veivaardigen van excmplaicn Het verveelvoudigcn is geen communicatiehandehng, maar, in leder geval ooispionkchjk, cen handchng die aan de communicatie, door middel van de vei spi eiding van exemplai en, vooi aj gaat De vervaaidigmg en veispreidmg van exemplai en is de commumcatic-voi m die de aanleiding is geweest vooi het ontstaan van het autcuisrecht De vei-veelvoudiging voimt de nood/akeh)kc vooibereidingshandehng 4 vooi, en daai-nicc het begin van de vei spiciding van exemplaren Vei vcelvoudigen is in bcginscl een voorbercidmgshandclmg op een andeic voorbcicidmgshandelmg (de vei-i>pieidmg) op de uiteindehjke consumpüc van het werk Het veiveelvoudigings iccht is het ondeiweip van hooidstuk 2
2 ? 4 Gemeenschappeli/k kenmeik
Het gemccnschappehjke kenmeik van de handehngen die onder het exploitaüc icchl van de auteui vallen is dat het om handchngen gaat die leiden tot een calcu-leerbaiegebt iiiksloename, oltewel een toename in consumptie van het werk, waai-dooi de auteui bij het onder vooi waai den vcrlcncn ol weigeien van toestemming voor de betieiiende handelmg die gebiuikstocname kan mcalculeien ol voorko nien De/e handchngen waardooi het wcik tocgankch|k wordt gemaakt dienen bi] voorkeui conti oleei baai tc /ηη, hetgecn vei ondci stell dat controle zowcl pi
ak-tisch mogeh]k als nict pi mcipiccl onwenseh|k moct /i|n, omdat andeis uiloelenmg van de rechten onmogeli]k is cn/ol onwcnsehikc consequentics heelt
2 4 Grenzen en bepei hingen
De bcpcikingen cn gien/cn van de autcursiechteh]keexploitatieiechten woiden, /oals vaak in het lecht, gevormd dooi confheten met andcie rechten Waai een botsing met andei c ι echten plaatsvindt dient ecn alweging tc woi den gemaakt om tc bcpalen welk lecht (in hocvciie) dient tc prevaleren Hicina zullen de duc
Ddt de vuvcelvoudigingcui vooibuudingisopdccommunicatic blijkl bi|VooibcLlduildcd<Jini lic vanvcivtolvoudigingmdcl lansc Aulcmswcl (C ο Icdcla pioputte inü.llu,tucllc 1992 aitikcl I 122 3) La icpiocluction consislc dans la lixation matciicllc de I ocuvit pai tous piottdes qw
(grond)i echten worden besproken die belangnjke gren/cn van de auteursrech-tehjke exploitatierechtcn vormen, te weten eigendom, pnvaey cn
informatievnj-heid
2 4 1 Eigen dorn
Consumptie cn cigcndom
Zoals hiervoor al kort werd aangegeven conflicteert een exploitatic verbodsi echt op consumptie met hei ugendomsiccht Immers, 'Eigendom is het regt om van eene /aak het vnje genot te hebben '1 S Dit recht is /clfs ecn grondiecht Artikel l,lid l,eerslc7in,vanProlocol 1 bij hctEVRMluidt 'lederenatuurh]keol lechts-persoon heeit het recht op het ongestooid genot van /ijn eigendom' Voor /over en steeds wanneer hei genot cn gebruik van een werk gekoppeld is aan een stoile-hjk exemplaar waarop een eigendomsrecht rust /ou een autcursrechtestoile-hjk 'con-sumptie'- of 'genotsveibodsrecht' op gespannen voel staan met het 'genotsiccht' van de eigenaar
Nu is het eigendomsrecht ook weei met onbegrensd 'Ilel Staat de eigenaar met uitsiuitmg van een ledei vnj van de /aak gcbiuik te maken, mits dit gebruik met stnjdt met de lcchten van andcien [ ]' y Het autcursrechtclijk exploitatieiccht /ou wehswaar zo'n 'recht van anderen' kunnen /ηη, maai de cerder genoemde (en later te onderbouwen) omstandigheid dal het onnodigis het genot ol de consump-tie van het werk onder het exploitaconsump-tiei echt te brengen, leidt er toe dal de aiwegmg van de botsende rechten in het voordeel van het eigcndomsiccht uitvalt Om die reden \ alt het loutere gebruik van een exemplaar tiaditionecl met onder het cx-ploitalicrccht van de auteur, ongeacht het oogmerk van de gebruikcr Zowel het le/cn van een bock uitsluitend voor eigen genocgen, als het gebruiken van het/elf-dc boek voor commercicel advies, vallen nict ondei het exploitatierccht
Commumcatic en eigendom
Een ander belangnjk kenmerk van eigendom is de overdraagbaarheid ervan v De commumcatie van een werk dooi de vcrspieiding van exemplarcn gaat meestal gepaard met de overdracht van (de eigendom van) die exemplarcn Wanneer de vcikoop van exemplaren waann het werk is vastgelcgd onveikort ondei het ex-ploitdtie-verbodsrecht van de auteur /ou vallen, /ou dit een vergaande beperking van het cigendomsi echt van de eigenaar betekenen Als de verkoop van cxcmpla-len daarentegen in het geheel met onder het exploilatic-veibodsrccht /ou valcxcmpla-len,
35 Aitikel 625oudBW Dedehnitie van cigcndom Staat legenwooidig in aitikel 1 bock 5 BW l igen dorn is het meest omvaltcnde iccht dal cen pcisoon op cen /aak kan hebben De betekems is diarmceniel gcwij/igd Het oude artikel woidt hier geeiteeid vanwege de paiallel Hissen genot en consumptje
36 Ailikel 1 hd2Boek5BW Ookaitikel ] vanpiotoeol I bij het Γ VRM kcnleen dcigelijkebepei king De voorgaande bepahngen tasten eehtei op geen cnkele wi|/c het leeht aan dat „en Staat heeil om die wetten toe te passen die hi| nood/akeh|k ooideelt om het gcbiuik van eigendom te leguleien in overecnstemming met het algemeen belang ol om de belaling van belastingen ol andere hcfirngen ol boelcn te vei/ekeien
/ou de autcur, wanneer hij degenc die heeft veiveelvoudigd nict kan achterhalen (bijvooibeeld als de vcivaardigmg van de excmplaien in het buitenland heeft plaatsgevonden) een belangnjkc commumcatievoim van ζηη wcik niet kunnen tegtngaan respecüevelijk reguleren
Hei compiomis tussen het exploitaticrecht en het eigendomsiecht komt tot uit-drukking in het vcrschijnsel genaamd 'uitputtmg' Het recht de commumcatie door de veikoop of andere verspreidmg van exemplaien te verbieden, beperkt /ich tot cxcmplaren die nog niet met toestemming van de auteur voor de cciste maalm het veikeer/ijn gebracht Met andeiewooidcn na de cerste verkoop met toestemming van de autcur IS het cxploitatic-veibodsiecht uitgeput en IS het met meer van toepassmg op laterc veikoop of veispreidmg 3S De gedachte is dat wan-neer de auteui toestemming geeft voor de eerste verkoop/verspreidmg van een exemplaar (of al voor de daai aan vooi afgaande vei vaardiging ervan) hij ι ekemng
kan houden met het feit dat het exemplaai mogehjk vorder verkocht zal worden Hij kan dit gegeven mcalculeicn bij de (hnanciele) voorwaarden die hij aan ζηη toestemming verbindt Daarmee is een cxploitatie vcrbodsiecht op veideie vei-koop van dezc exemplaren in begmscl onnodig en, in verband met het conflict met het eigendomsiecht tevens onwenselijk 3<
Hieibi] moct woiden opgcmeikt dat het laten hören in openbare gclegenheden
thcoieüsch ook door de rcchthcbbendc bi] dt cciste veikoop van een diager bij-vooibceld een CD, /ou kunnen woiden mgccalculeerd, waaidoor een separaat openbaaimakingsi echt te dien aan/ien onnodig zou ζηη Dit /ou echtei leiden tot
een aan/ienh]kc verhogmg van dt prijs van de betreffende CD, waaidooi de ko pers die met van plan ζηη openbaar tc maken, chegene die dat wel gaan doen als het wäre Sponsoren' Dit gegeven, gccombinceid met het feit dat een
openbaai-rnakingsrecht (met bctrekkmg tot het in het openbaar ten gehoi e breiigen) met onwenseh/k wordt geacht, verklaait waarom de uitputtmg geen betiekkmg heett op andere openbaaimakmgsvoimen
2 4 2 Pnvacy Algemeen
Het Duitse Bundesgenchtshof (BGH) heeft in 1955 in ζηη Tonband-ai lest40 dat in het volgcndc hoofdstuk nader /al woiden bcspioken,41 de algemene Stelling vei-kondigd dat wanneer het (exploitatie-)bclang van de auteui op het pnvacybelang van de gcbruiker botst, het belang van de autcur in de legcl vooi zou gaan omdat ci zondci diens piestatie vooi de gebiuikti mets tc gcbiuiken valt42
"'S I Iet vcrhuui cn looniccht voimtwccr cen bepcikmg op de uilputüng Zic hoofdstuk 3 paiagiaaf
1 1 5
^9 Ol cn wddiom (nie!) hctzclldc licclt te golden vooi VLIIIUUI tn uitlcen wordt bcspioken in hoofd stuk 3 paiagiaal 3 1 5 alwaai ook de vcrschilluidc ui puttings theoneen aan de oide komen 40 BCiH 18moi 1955 (,RUR 1955 ρ 492 (ronbind Giundig Ropoitu)
Nach dem Giundgedanken des Urheber/echts, das vor allem auch die wul-schajtlichen Belangen des geistig Schaffenden sichern will, ist bei einem sol-chen Inleressenwidei streit zwissol-chen dei S( hopfenssol-chen Sphai e des Ui hebet s und det pt tvaten Sphat e des Werknutzers vielmehr der schöpfet ischen Spha-te, ohne die eine Wetknutzung überhaupt nicht möglich waSpha-te, dei Vorzug zu geben, wie dies das RG für den Iall des Zusammentreffens personltchketts-techthcher Intetessen des Uthebers mit Belangen des Sachetgenturners eines Kunstwetkes bereits im Iahte 1912 anerkannt hat (RG/ 79, 197) "
De/e stclhng, die door Spooi in 197644 cn in 19964"1 met instemming h|kl tc worden aangchddld, wordt hier nadrukkehjk ntel ondcrschicvcn De Stelling heelt cen dpodictisch karaktei de constatenng ddt gebruik van ecn werk met mogehjk IS /onder de creaüe eivan, is een schijnargument dal met tot de conclusie hoclt te leiden dat de rechten van de makei /waardei wegen dan de pnvdcy van de ge-bruiker Door het economische exploitatiebclang van de auteui tc omschnjvcn als de 'scheppendc slecr' woidt ten omechte de schijn gewekt dat er sprake /ou /ηη
van een 'sieer die vcrgehjkbdar is met ol /ou mocten pievaleien boven de pnve-slcei
Ei is veel voor te /eggen om het giondrecht op pnvaey in veel gevallcn tenmmste even /waai te laten wegen als het exploitaticrecht van de auteui Ten eerste was het Tonband-arrest, in ledei geval waai het de stelhgheid van de uitspraak bell eJt, ook in de jaren vijltig in Duitsland al omstreden l< Ten tweede hcclt, /oals in het volgende hoofdstuk /al bhjken, het BGH /elf in /ηη Peisonal-Ausweis anesl van 29 mei 196447 de Stelling implitiet dl slerk gcrclativeerd dooi de uitoefening van cxploildtie-rechlcn ondei de/cltde omstandighcdenls wel m stnjd met de pnvaey te achten 1> len dei de is het leeht op pnvaey (de laatste decennia) /eei steik in
43 Dc/c vcrwi|/ing naar een uilspiaak van het Reichsgciicht uit 1912 is wunig ovutuigcnd In die uitspiaak ging hol om de /eei spcciliekc situatic waaiin ten kunstsehildu op giond van /ηη p u soonhikhcidsiecht met succes eiste dat ecn liesco van /ijn h-ind m een tiappenhuis \an een pnve ρ md die dooi de eigenaiesse gcdeelteliik was oveigesthilderd m ooispionkehjke Staat /ou woi dengesteld Iletgingdaai dus om dcpusoonltikhudsicdilui van de auteui en bovendien om een kunstweik dat een uniumi was De/e uilspiaak biedt wunig tot geen aanknopingspunten vooi de
(•cploitatuHcliHnmdbLULkkmglolmassapioiliiiitndKdL casset(cband|cs in de Tonband /aak U U staan met betrekking tot digit ll inloi matie en netwei keommunieatie De ieiteh|ke details'van
de/e Reichsgciieht/aak uit 1912 /ijn eehtei wel /eei vtimakeli]k en woi den smakeli|k dooi Ouaedvlieguit dt docken gedaan in /ηη oiatie uit 1992(Λ Α Quacdvlieg Auteui en aantastmg w u k en waaidighcid lede KU Nijmcgen 1992 /wolle 1992 pp 1 3)
44 Spooi diss ρ 22
45 Spooi I utuie Bündel ρ 73 In lls fund imenlal |udgemenl the C ouit sei out that the impatt ol (thtn) modern iteoiding tcehnology was such that it allcetcd the ι ight ownei s lnteicsts and that whcic the authoi s pioteetion conllicts with the usei s pnvate sphcic the loimu must eome Ins't sinec without the authoi s cicalive laboui the woik would not have been available Ιοί copying in the hi st plaee
46 / i e de nool van De Booi luiislen/citung 1951 ρ 749 en voorts Spooi diss ρ 23 t n dt daai gtnoemde hteratuui
47 GRUR 1965 ρ 104
bctckems toegcnomen waaidooi het nu alseen algcmecn giondiecht heeft tegcl-den,™ waai legen het exploitatiebelang van de auteur zorgvuldig dient te worden aigewogen
Consumptie en pnvaey
Het lecht op pnvacy IS in de Ncderlandse grondwet enigs/ms versprcid ovei viei verschillende bepahngen (artikelen 10 t/m 13) In het Euiopcse verdrag vooi de ι echten van de mens (EVRM) Staat het bij elkaar in ai tikel 8, hd 1 'Een ledei heeft recht op lespeet voor zi|n pnve leven, ζηη famihe- en ge/insleven, zrjn woning en /i)n conespondentie'5I
De consumptie, het loutere waarnemen van mlormatie lijkt voorzover dit in een
woning plaatsvindt in leder geval onder de bescherming van de pnvesfeei te val
len Maar /oals de Hoge Raad m het airest 'Bcspiede bijstandsmoedei"59 onder vcrwi]/ing naai de Memone van Toehchtmg bij artikel 10 Gw heeit benadiukt, laat het recht op pnvaey '/ich met immtelnk begrenzen bijvoorbccld tot het huis waai in men leeft' (ι ο 4 4)
Het is goed verdedigbaar dal de louteie consumptie in het algemeen, dus ongeachl Waai /e plaatsvindt, gerekend kan woiden tot het pnveleven In de Nederlandse autcursrechtehjke |unsprudentic is tenminste een geval bekend waarm (mdirect) naar een 'consumptie-vnjheid' in het autcuisrecht wordt verwezen wanneei IC-mand 'uitsluitend ten eigen genoegen mu/iek ten gchoie brengt' valt dit nict on dci het openbaarmakingsrecht van de auteui, ook wanneei anderen tocvalhg mee kunnen luisteicn, onder andeie omdat 'de pailemcntane gcschicdenis van de tot-standkoming van aitikel 12, tweedc hd, in /qn huldige redactie geen steun [gcelt] aan de opvatting dat de wetgevci een 70 vei gaande bescherming van het mu/iekautcuisiecht ten koste van de vnjheid van de mdivuluele burger heeit ge wcnst'(cms DV) "
Zoals hierondei nadei /al woiden besproken valt de communicalie Hissen Iwee
Individuen ondei het recht op pnvaey evcnals alles wat binnen de familickimg
plaatsvindt Daai van uitgaande h|kt hetgeen een mdividu in ζηη eentje doct, wan neer hi] een boek leest ol met een walkman op naai een mu/iek|e luislei t, α fortioi ι tot /i]n pcisoonh)kc levenssfeer te moeten woiden gerekend Ol hi] dit boek nu leest οΓ de walkman op hcelt in /i|n eigen huiskamei in de tiein, op een bankjc in het paik ol in een openbaie bibhotheek is daarbi] met relevant
M M Veihey Hon/ontale weikmg vangiondreehten in Ικ 1 bi|/ondu van hei lethtop pnvacy diss 1992 ρ 419 (contlusic)
/ie ook aitikel 17 hd 1 van het International veidiag in/ ike buigeiieehten tu pohtieke ι echten (IVBPR) Niemand mag woiden ondei woipen aan wilickeunge ol onwettige lnmenging in /ιμι pnveleven /qn ge/insleven /i|n huisen /ιμι bnelwissehng noch aan onwettige aantasting van/ijn eei en goede na im
HR9|anuaii 1987 Nl 1987 928
Op grond van het twcede Jid van arükel 8 EVRIVT4 /ijn bcperkmgen op hct recht op privaey mogth|k, onder andere voor de beschermmg van de rechten van an deren De/e beperkingen moeten echtei nood/akelijk /ijn in een democratischc samenleving Voor /over en /olang de exploitatiebelangen van de auteui voldoen-de gewaarborgd kunnen worvoldoen-den door exploitatierechtcn die betrekking hebben abändere (niet-consumplie) handelin gen, is> een beperkmgop het recht op pnvaey door een verbodsrecht op consumplie niet eens nodig, laat staan noodzakelijk Dan pievaleert ten de/e het recht op privaey "
Communicatie en pnvaey
In het hiervoor geuteerde artikel 8 EVRM wordt ook de concspondentie gc noemd als beschermd door het pnvaey grondrecht De mdividuele commumtatie wordt van oudsher beschermd door het bnel- cn teleloongeheim % Nu is de com-municatie per brief en lnmiddelsookdieperteleloon een 'oudeiwctse', 'mcdium-spccifiekc' vorm van communicatie J Α Hol man suggercert m /ηη proefschnit
van 1995" m verband met de ontwikkehngen op het gebied van de communicatic-technologie het volgende nieuwe artikel 13, hd 1 Gw 'Ieder heeft het recht ver trouwclijk met anderen te commumeeren' Daarmce /ouden alle nieuwe
commu-mcaüevoi men, bijvoorbecld per e mail ondci het grondrecht vallen Een dcigelij-ke lormulermg hjkt een verantwoorde cigenüjdsc cn mcdia-bestendige uitwci king van aiükel 8 EVRM
Als de mdividuele ver/ending van auteursicchtehjk beschermd werk ondei het exploitatie veibodsrecht /ou vallen, zou de aklwingbaarheid (controleerbaar-heid) van de nalevmg van dit lecht een mbreuk op hct recht op vertrouwehjke communicatie betekenen
Maar ook de communicatie die plaats vindl in de huisehjke knng, bijvoorbeeld in de vorm van het voorlczen van een veihaal ol het speien van cen mu/ickstuk, wordt beschermd door hct recht op pnvaey Controlc op communicatie binnen de pnvo sfeer is even ingri]pend als controle op umsumptie m dic/ellde sleci Zolang er bruikbare andere aanknopingspunten bestaan voor de exploitatierechtcn van de auteur is een verbodsrecht ten aan/ien van mdividuele communicatie onnodig, dus /eker met 'nood/akeli]k in cen democratische samenleving' cn kan het de pioporüonahteits toets van artikel 8, lid 2 EVRM dus met doorstaan Daaiom dient het exploitatierecht van de auteur /ich /o cmgs/ins mogch]k tot openbaie
54 Artikel 8 lid 2 I VRM Gecn inmcnging van cmg opcnbaai gc/ ig is tocgest lau in de uitoclemng van dit recht fgenoemd in hct ccistc lid DVJ dan vooi /ovci bi| de wel is vooi/ien en in een dcmocratisehe samcnleving nood/akchjk is in het belang van de nationale veilighcid de openb u e vciligheidol het ceonomisch wel/ijn vanhetland hctvooikomcn van wanoidcli]kheden cn sti U bare feiten de bcschciming van de gc/ondheid ol de goedc /eden ol vooi de beseherming van de rechten en vnjhedcn van andeicn
55 Whereusei s nght ol pnvaey might be prcjudiced ncithei luthoisnoi their suecessois m inte est shouJdbeallowcdtocxeiciscthcn exelusivenghtsofconliol PL Gellei Reprogiaphyandothei PiocessesofMass Use in I hc iclorm ol C opynght [ aw rxpenences Abioad / m i c h 1990 ρ 5(1
communicatic te bcperkcn, oftewel communicatie die gericht is op de openbaar-heid, waardoor de privesfeer gevrijwaard kan blijvcn van controle.
2.4.3 Injormatievrijheid
Exploitatierechlen kunnen ook in strrjd komen met de inlormatievrijheid.5*1 On-der iniormatievrijheid wordt hier verstaan de vrijhcid orn dcnkbeelden, meningen en inlichtingen le koesteren, door te geven cn te ontvangen, als gewaarborgd door artikel 10 EVRM.''9 Met de 'free flow of Information'-gedachte die aan de informa-tievrijheid ten grondslag ligt vertoont het 'access for all'-ideaal een sterke over-eenkomst. Het conflict tussen informatievrijheid en exploitatierecht van de autcur is zeer problematisch omdat de rechten in aanlcg diametraal tegenover elkaar staan: het individuele exclusieve recht om bepaalde handelingen die leiden tot genot cn gebruik van bepaalde informatie te verbieden tegenover het (grond-) recht handelingen tc verrichten die leiden tot het gebruik cn genot van informatie. Het hiertussen te vinden evenwicht betekent in het algemeen niet meer en niet minder dan dat de handelingen waar exploitatie-verbodsrechtcn op van toepas-sing zijn, zo gekozen worden dat er geen onnodige belemraeringen voor de in-formatiestroom zijn. Artikel 10, lid 2 EVRM60 Staat immers, evenals artikel 8 EVRM, allecn beperkingen toe voorzover dezc noodzakelijk zijn in een demo-cratische samcnleving. Er mocten niet zonder noodzaak handelingen onder het verbodsrecht van de auteur worden gebracht, als het voor hem mogelijk is door niiddel van het uitoefenen van zijn rechten ten aanzien van andere handelingen Λ]η werk te cxploiteren.
In overcenstemming daarmee vormt de iniormaticvrijhcid verder de basis voor bepaalde beperkingen van het autcursrecht met betrekking tot bepaalde soorten van inlormatie, in bepaalde hoevcelheden, voor een bepaald doel. Dcze beperkin-gen zijn deels expliciet in de Auteurswet opbeperkin-genomen61 cn moeten deels blijken in
Zic hicrover bijvootbeclcl· D WH Vcikadc, 'Inlcllcclucle eigcndom, mcdcdingmg cn mfoimalie-vtijheid', ledc 1990, passim, cn PH. Hugcnholt/, diss , pp 150-165.
Ailikel 10, lid I EVRM Een leder heclt icchl op vnjhcid van meningsuiting. Dit iccht omval de vrijhcid een mcning tc koestcien en de vii|hcid om inlichlingen of denkbcelden tc ontvangen ol tc vcislickken, /ondei inmenging van emg opcnbaai gc/ag cn ongeacht gien/cn Dit aitikcl bclct Statcn met uidio-omioep-, bioscoop- ol tclcvisicondcincmingen te ondciwcipcnaan een systeem van veigunnmgcn
Ailikel 10, lid2 EVRM. Daardcuitoclcningvandc/e viyhcdcn [gcnoemdin lid 1, DV]plichtenen vei anlwooi dcli)kheden met /.ich bi engt, kan 71) woi den ondc; woipcn aan bepaalde loi maliteilen, vooiwaaulen, bepcikingen ol sanetics, die bi] de wet /ljn 'ooizien cn die in een demociatischc samcnleving nood/akcli]k /ljn in het belang van de nationale veiligheid, tcuitoualc intcgnteit ol openbaic vciliglicid, hei voorkomen van wanoidchjkhejen cn sliafbare leiten, de bcscherming van de ge/ondhcid ol de goede /eden, de bcschciming van de goede naam ol de lochten van an-deien.om de veispieiding van vcitiouweli|kc mcdedclingen tc vooi komen oi om het gc/ag ende onpaitijdighcid van de rechteih|kc macht tc waatborgen.
de afweging van de exploilatierechten legen de informaticvnjhcid in specifiekc gevallen waarin de Autcurswet niet voorziet.62
2.4.4 Cultuur-pohtleke beperklngen
Naast beperkingen die verband houdcn met klassieke (grond)rcchten van ande-ren, zoals eigendom, privaey en informaticvrijheid, zijn er in hei gcldcnde auteurs-recht ook beperkingen die een meer culluur-politiek karakter hebben. De beper-kingen die te maken hebben met onderwijs, eultuur en wetenschappen beruslen op politieke keuzes om bepaald gebruik van auteursrechtelijk beschermd werk vrij te stellen/'3 Deze beperkingen hebben betrekking op handclingen door bc-paalde inslantics, bijvoorbeeld openbarc bibliotheken, of op handelingen met cen bepaald doel, zoals illustratie bij het onderwijs.
De hier bedoelde eultuur-politieke beperkingen hebben een minder algemeen en prmcipieel karakter dan de grenzen die bepaald worden door de eerder besproken grondrechten, al kan men hier wel een (iets verwijderd) verband zien met de in-formatievrijheid. Cultuur-politiekc overwegingen zullen er in het algemeen nict toe leiden dat een bepaalde categoric handelingen, ongeacht het doel en ongeacht de aard van de informatic waar deze handelingen betrekking op hebben, zal (moe-ten) worden vrijgesteld. Het zou steeds mocten gaan om speeifieke uitzonderin-gen die door het cultuur-politiekc doel worden gerechtvaardigd, omdat anders snel sprake is van willekeurige beperking van cxploitatierechtcn. De culluur-poli-lieke beperkingen blijven hier verder buken beschouwing.
2.5 Conclusie
De grenzen en beperkingen van de exploitaticrechten worden in grote lijnen be-paald door het eigendomsrecht, het recht op privaey, de ini'ormatievrijhcid en door cultuur-politiekc overwegingen. Het eigendomsrecht en het recht op privaey
62 Vgl HR 20 okiober 1995, RvdW 1995,2120, IER 1995, ρ 223, AMI 1996, ρ 51 (Dror/Lvo.a) De HogeRaadwecsindc/c/aakcenbeiocpop lOEVRMen 19IVBPRal (ι ο 3.1 Ι) Ί lelgeen Hvoia in het kado van haar beroep op dc/e verdragsbepahngen beeil aangevoeid, dwrngl nrcl tot de conclusie dal in hei onderhavige geval hei belang van DIOI bi| de haar loekomende merk- en au-leuisrechten/oumoeten wi|ken vooi dat van hvora brj vi rjhcicl van meningsuiting ' (cuis DV) In r ο 3 6 2overwoogde HR evenwel '[De) uitdiukkeli|kc beperkingen [in 4? 6 van iloofdsluk I van de AuleurswelJ sluiten echter nret uit dat de gi en/en van hcl auleur srecht ook in andere gevallen aan de hand van een vcrgehjkbaie alweging nader mocten worden bepaald, in het bij/onder wan-necr de behoefte aan de desbetreltende bcgi cn/ing door de wetgevei niel is ondei kend en /ij past in het sielsei van de wet, /ulks in het licht van de ontwikkelmg van het autcuisiecht als middel tot bescheiming van commeiciele belangen'. Vgl eeidei Rb. Amsteidam 19januarr 1994, ItiR 1994, ρ 50, (Volkskiant/Beeldrecht), met name ι.ο 8 'Iloewel er m de hteiatuur lange tijd van werd uitgegaan dal de wetgevei verondersteld moest worden binnen het laam van aitikei 10 EVRM in de Auteui swet de |iirste afweging le hebben gemaakl, is er smds de |ai cn tachtig een onmiskcnbar e sti ommg die van menmg is dat autcui si echten als gewaai boi gd in de Auleurswet in conci ete geval-len op gespannen voet kunnen staan met ar tikel 10 EVRM, met name omdal het sielsei van wette-h]ke beperkingen door /ljn enge loimuleiing onvoldoende aan hei iccht op vri|c meningsuiting tegemoct komt'
gcvcn in het kadcr van deze Studie, tc weten bij hct bepalen van de handehngen waar exploitatierechten betrekking op hebbcn oi zouden moeten hebben, het meest houvasl Deze beide ι echten raaken vooi al duidehjk dat
consumpüehande-hngen cn individuele communicaliehandeconsumpüehande-hngen in beginscl niet ondei een exploi-taticrecht van de auteui (mögen) vallen, in leder geval zolang dit niet noodzakehjk IS om de auteur de mogehjkheid te geven zijn weik te cxploiteien Aanzienlnk minder concreet is (in dit kader) de gi ens die de injot matievnjheid trekt Atgezien van het teil dat handehngen in het algemeen niet onnodig ondci het exploitatie-l echt mögen woiden gcbi acht, exploitatie-levert de mexploitatie-loi maticvnjheid vanwege hct pnncipie-le en onvennrjdehjke confhet met pnncipie-leder cxploitatierecht, wemig steun bi] het vast-stellen van de omvang van de exploitatiei echten van de auteui Nog mmdei hanteerbaar ζηη in dit verband de beperkmgen van cultuui-pohtiekc aard De
pohtieke (dus veianderhjke) oveiwegmg dat bepaaldc groepen consumenlen in bepaalde gevallen (extra) moeten worden beschermd ot bevoordeeld ten detn-mente van de ι echten van de auteur laat zieh naai mijn mening nog minder dan de miormatievrijheid vertalen in concrete entena voor begrenzmg met algemene geldmg r4
Hoofdstuk 2 Het verveelvoudigingsrecht
Das Urheberrecht bedeutet in seinem Kern die Herrschaft des Urhebers über die Mitteiling des Werks durch Verbreitung, Aufführung, Sendung usw. in bestimmten Grenzen. So gesehen ist die Vervielfältigung nur eine Vorberei-tungshandlung zur Verbreitung. Sie ist aber verselbständigt und zu einer be-sonderen ausschließlichen Befugnis des Urhebers ausgestaltet, nicht nur im Zusammenhang der geschichtlichen Entwicklung - alles Urheberrecht ist ja aus dem Nachdruckschutz entstanden - sondern vor allem weil nur im Sta-dium der Vervielfältigung weitere Urheberrechtsverletzungen durch Verbrei-tung wirksam verhindert werden können.
De Boor, GRUR 1954, p. 440
1 Inleiding
/./ Plan van behandeling
1 2 Afbakening van het begnp verveelvouchging (repioductie)
Met verveelvoudigen wordt hier stecds bedoeld hct vcrvcclvoudigen in enge zur1 het reproduccren ol vervaardigcn van vastlcggingen in stoiielnke exemplaren2 in ongewijzigde vorm Niet bedoeld wordt het verveelvoudigen in gewij/igdc vorm, hct bewerken of vertalcn 1 Het bcwerkingsrccht hceft een wezenlnk andei karak-ter dan hct rcproductierccht Het bewerkmgsrecht geelt aan dat de cxploitatie-rechten (repioductie- en openbaarmakmgsiechten) ook betrekkmg hebben op bcwerktc/gcwi]/igde welken Het vormt dus cen mtbreiding van het voorwerp van de exploitatierechten cn met van de soorten handehngen waar exploitatierechtcn op van toepassmg /ijn Om in dit verband verwarrmg over de betckems van de teim 'vervcelvoudigmg' te voorkomenzoumen er voorkunnenkiezcn om conse-quent de term 'reproductie' tc gebiuikcn 4 In dezc Studie gebeult dat met Hier wordt ervoor geko/en om in bcginscl aan tc sluiten bij de in de Ncderlandse Au-tcurswet cn in de rechtspraak en literatuur gcbiuikehjk term 'verveelvouchging'
2 Traditionele funetie
Het verveelvoudigmgsrccht neemt traditioneel cen centrale plaats in het autcurs recht in Het recht om het werk in exemplaren tc repioducercn wordt in alle au-teurswetten ter wereld erkend en IS vastgelegd in de Berner Conventic. Deze be-langri)ke rol van het vciveelvoudigingsrccht is tc verklaren uit de plaats en de iunctie van de verveclvoudigmg in het communicatieproces, waann het werk van de auteui naar de emdgcbruikcrs komt Het versprcidcn van exemplaien die met de drukpers waren vervaardigd (hct 'dooi den druk gemeen maken"5) was de be-langnjkste aanleidmg voor de totstandkoming van het autcursrecht6 cn is lang een van de belangnjkste commumcaüevormen geblcvcn
In hct pi oces van vcrvaai digen en vci spi eiden van exemplaren vormt het verveel-voudigen cen eerste en noodzakelijke handelmg die van oudshcr massaal en cen-iraa/plaatsvond Hct drukken van teksten en atbeeldingen was cen kostbare aan-gelegenheid die alleen bij aan/ienlrjke oplagen aanückkeh]k was en daarmee voorbehouden was aan professionclc drukkers/uitgevers. Daarmee vormde het vervaardigen van exemplaren tegehjk een eenvoudig tontroleerbare activitcit
1 Veigebjk Van Isacker, ρ 164
2 Met 'exemplaren' woi den in dc/e Studie (stoHtlijke) inloimatiedragei s bedoeld De termen 'exem pldeir' en inlormatiediager' /ullen dooi elkaai in de/elfde betekems worden gebiuikt
3 7ie over de twec betekemssen van hei wooid 'verveelvoudigen in de Auteurswet 1912 uitgebieid en ovci tuigend J 11 Spooi, 'De twee betekemssen van het wooi d verveelvoudigen in de Auteurswoi 1912', WPNR 105, nr 5234, 1974, pp 165 170
4 Spoor en van Isaeker maakten de/e keu/e in hun pioclsehnlten Zie Spooi, diss pp 3 4 en Van Isaekcr, pp 164 165
5 In de oude Nederlandse Auteuiswet van 28 ]um 1881 (Stb 124) weid het exploitatieieehl van de auteur in artikel 1 (deels) omschreven als 'het lecht om geschrilten, plaat , kaait , mu/iek , toneel-werken en mondehnge voordi aehten door den diuk gemeen te maken (eui s DV)
Het aantal drukkcrs en uitgevers was te overzien en het drukken en verspreiden van aanzienlijkc aantallen exemplarcn was moeilijk verborgen te houden. Om deze drie rcdencn, samcngevat: omdat het drukken cen a) noodzakelijke, b) aan de communicatic vooratgaande en c) controleerbarc handeling was, vormde het verveelvoudigen een ideaal aanknopingspunt voor een auteursrcchtelijk ver-bodsrecht.7 Op basis van dit recht kon de auteur eenvoudig contracteren met de drukker/uitgever waarbij hij de financicle ol andere voorwaarden voor de ver-spreiding van zijn werk kon overeenkomen en waarbij rekening gehouden kon worden met het aantal exemplaren dat zou worden vervaardigd. Drukkers en uit-gevers die zonder tocslemming werk drukten maakten zieh per definitie schuldig aan piraterij (professionelc, massalc inbreuk) en waren rclatief gemakkelijk op te sporen.
Van een recht dat aanvankelijk vooral gericht was op het vervaardigen van exem-plarcn met bchulp van de drukpers, evolueerde het verveelvoudigingsrecht met de komst van andere reproductielechnieken tot zijn huidige, algemene en ruime deii-nitie. De Nedcrlandse wetgever achtle het in 1912 nog zinvol om de vastlegging op 'rollen, platen en andere voorwerpen, bestemd om het geheel of een gedeelte van het werk längs mechanische weg ten gehoore brengen' apart in de wet te noemen, maar eigenlijk bestond er toen al geen twijfel over dat deze verveelvoudigings-technieken ook onder het algemene verveelvoudigingsbegrip van artikel 1 Aw werden begrepen. Ook voor het verveelvoudigen van geluidsopnamen op gram-mofoonplatcn en het dupliceren van films*1 gold dat deze activiteiten om dezclfde technische en organisatorische redenen een geschikt aanknopingspunt voor een verbodsrecht bleven: het waren noodzakelijke aan de communicatie voorafgaan-de en controlecrbare handclingen.
De verruiming en veralgemcnisering van het verveelvoudigingsrecht loopt paral-lel met de theorievorming volgens welke het auteursrecht een absoluut recht is op een immaterieel goed en iedere vorm van verveelvoudigen omvat ongeacht het doel of andere bijkomende omstandigheden.1' De praktische achtergrond waarte-gen deze theorievorming plaatsvond was cn bleel echter lange tijd, in ieder geval tot ongeveer 1950,10 de traditionele situatie waarin het verveelvoudigen vrijwel uitsluitend centraal, massaal en professioneel gebeurt.
3 Traditionele definitie
De traditionele definitie van het verveelvoudigingsrecht zoals die zieh in vcrschil-Icnde landen heeft ontwikkeld is door Spoor uitgebreid onderzocht en besproken
7. Een inzicht dat ovengenspas vecl lalci dan bij dcuitvindingvandeboekdiukkunst cn latci dan de lnvocimg van de diukkeispnvileges ontslond Vgl, De Bcaulort, diss , Hoofdsluk I !}!} 1 en 2 8 De Beauforl, diss., pp. 244-245.
9 Spoor, diss., hooidstuk 1, met namc ρ 53 (conclusie).
