Kerncijfers Recreatie en Toerisme 2018 16 juli 2019, 15 pagina's, PDF - 1,98 MB

2018

Afdeling ECP

KERNCIJFERS RECREATIE

EN TOERISME - GRONINGEN

1

TOERISME IN GRONINGEN IN ÉÉN OOGOPSLAG - 2018

Hieronder een kort overzicht van de belangrijkste uitkomsten uit diverse onderzoeken naar toerisme in Groningen. Voor meer achtergrondinformatie wordt verwezen naar de achterliggende notitie Kerncijfers recreatie en toerisme Groningen - 2018.

OVERNACHTINGEN

Aantal toeristische overnachtingen van Nederlanders per verblijfsprovincie x1.000

Bron: CBS-SLA, juni 2019

WERKGELEGENHEID

Jaarlijkse werkgelegenheidsgroei (R&T en totaal) t.o.v. het voorgaande jaar (%) Groningen, 2014-2017

Bron: Lisa, 2018 -4 -2 0 2 4 6 2014 2015 2016 2017 2018 R&T Totaal

18.080

toerisme banen in

4.270 vestigingen

R&T sector: 6,3%

van de Groninger werkgelegenheid (285.230 banen) 0 5000 10000 15000 20000 25000 30000 35000 2014 2015 2016 2017 2018 -10 -5 0 5 10 15 20 2014 2015 2016 2017 2018 Groningen Nederland

De procentuele ontwikkeling van het totaal aantal overnachtingen naar bestemming Groningen en Nederland

(t.o.v. voorgaande jaar)

VAKANTIES EN BESTEDINGEN

UITSTAPJES EN BESTEDINGEN

60.051.000

UIT

stapjes

van Nederlandersin Groningen

Bron: CVTO, 2018

DAGATTRACTIES BEZOEKERSAANTALLEN

Bron: www.museumhuisgroningen.nl, jaarverslagen dagattracties, provincie Groningen, 2018

BRUG- EN SLUISPASSAGES

recreatievaart Groningen, 2013-2018 geïndexeerd.

Bron: provinciale en gemeentelijke tellingen, 2013-2018

0 50.000 100.000 150.000 200.000 250.000 300.000 2014 2015 2016 2017 2018 Holland Casino Landgoed Nienoord Zwemparadijs Tropiquea Fontana Bad Nieuweschans Groninger Museum

Vesting Bourtange Klooster Ter Apel Stripmuseum 4 borgen Zeehondencentrum Pb 90,0 95,0 100,0 105,0 110,0 115,0 120,0 2013 2014 2015 2016 2017 2018

819,1 miljoen bestedingen

tijdens uitstapjes in Groningen

60.051.000 uitstapjes x € 13,64 p.p.

Groningen 24%* (2018 t.o.v. 2015) NL 28%* (2018 t.o.v.2015) *Zie N.B. op pagina 10

€ 13,64 p.p.p.d. (NL: € 15,41)

58,1 miljoen bestedingen tijdens alle

vakanties in Groningen

321.000 vakanties x € 181,20 besteding p.p. Groningen -11,7% (2018 t.o.v. 2017) NL +2% (2018 t.o.v. 2017)

€ 38,20 p.p.p.d. (NL: € 34,00)

56,6 miljoen bestedingen tijdens

toeristische vakanties in Groningen

305.000 vakanties x € 185,40 besteding p.p. Groningen -0,1% (2018 t.o.v. 2017) NL +0,9% (2018 t.o.v. 2017)

€

€

€

95% 5% toeristische vakanties vaste standplaats Bron: CVO, 2018

321.000

vakanties

van Nederlanders in Groningen

3

KERNCIJFERS RECREATIE EN TOERISME 2018 - GRONINGEN

Inhoudsopgave

TOERISME IN GRONINGEN IN ÉÉN OOGOPSLAG - 2018 ... 1

1. INLEIDING EN LEESWIJZER ... 4

1.1 Achtergrond ... 4

1.2 Bronnen ... 4

1.3 Leeswijzer ... 4

2. VERBLIJVEN ... 5

2.1 Vakanties van Nederlanders in Groningen ... 5

2.2 Overnachtingen in Groningen ... 5

2.3 Verblijfsduur van Nederlanders in Groningen ... 7

3. WERKGELEGENHEID ... 8

3.1 Totale toeristisch-recreatieve werkgelegenheid ... 8

3.2 Werkgelegenheid sector recreatie en toerisme t.o.v. andere sectoren in Groningen ... 9

4. BESTEDINGEN ... 9

4.1 Bestedingen tijdens vakanties ... 10

4.2 Bestedingen tijdens uitstapjes in Groningen ... 10

5. BEZOEKERSAANTALLEN DAGATTRACTIES ... 11

1. INLEIDING EN LEESWIJZER

In deze notitie worden de kerncijfers recreatie en toerisme 2018 in de provincie Groningen weergegeven. Sinds 2013 wordt geen grootschalig onderzoek meer gedaan in opdracht van de provincie Groningen (Toerdata en Toerisme Monitor), maar wordt een select aantal cijfers uit beschikbare landelijke onderzoeken gebundeld voor de Groningse situatie. Hieronder wordt uitgelegd hoe één en ander tot stand is gekomen.

1.1 Achtergrond

Tot en met 2012 werden de ontwikkelingen in zowel de vraag- als de aanbodzijde van de toeristische en recreatieve markt in de provincie Groningen in kaart gebracht door middel van eigen onderzoek; onder de noemer Toerdata Noord en later Toerisme Monitor (onderzoek werd uitgevoerd door Stenden/ETFI). In 2012 is geconstateerd dat we als provincie Groningen zelf een beperkte monitoringsvraag hebben, maar dat we het wel belangrijk vinden om de grote lijnen in de ontwikkelingen en trends in de sector te kunnen blijven volgen. Deze beperkte monitoringsvraag komt deels voort uit het feit dat we vinden dat statistieken alleen geen goede indicatie geven van de effecten van ons beleid. Er zijn namelijk meer factoren van invloed op de ontwikkelingen op de toeristische markt dan alleen het provinciaal toeristisch beleid, zoals: conjunctuur, kwaliteit van het aanbod, het weer en calamiteiten. Daarnaast kon het in opdracht van de provincie uitbrengen van de Toerisme Monitor grotendeels gezien worden als een service aan derden (gemeenten, Recron, studenten en onderzoekers). Wij zien de rol van kennisinstituut op dit moment niet als taak van de provincie Groningen. Toch vinden we het wel belangrijk om de grote lijnen in de ontwikkelingen en trends in de sector te kunnen blijven volgen. Dit omdat de provincie

Groningen de sector recreatie en toerisme helpt te versterken en verder te ontwikkelen. Het is een sector die een belangrijke bijdrage levert aan de werkgelegenheid en de verbetering van het vestigingsklimaat in de provincie. De sector heeft in Groningen behoorlijke potentie om verder te groeien. Met dit als

uitgangspunten en in het achterhoofd dat iedere statistiek zijn voor- en nadelen heeft is ervoor gekozen om vanaf 2013 gebruik te maken van beschikbare landelijke cijfers en deze zelf voor Groningen samen te vatten en te bundelen. Vanaf 2013 brengen we jaarlijks een notitie uit onder de naam: Kerncijfers

recreatie en toerisme - Groningen.

Hierin worden de volgende gegevens weergegeven:

• de ontwikkeling van het aantal toeristische overnachtingen van Nederlanders in Groningen en in vergelijking met andere provincies en Nederland als totaal (vanaf 2016 worden ook overnachtingen van buitenlanders weergegeven);

• ontwikkeling werkgelegenheid en vergelijking met andere provincies en Nederland als totaal; • bestedingen dag- en verblijfsrecreatie;

• indicatie van het aantal bezoekers van dagattracties;

• ontwikkeling vaarrecreatie d.m.v. o.a. registratie brug- & sluispassages.

Met het vaststellen van de Toerisme-Visie 2016-2020 is er een monitoringsvraag toegevoegd. In de Toerisme-Visie 2016-2020 is opgenomen dat het provinciale toeristische beleid wordt gemonitord door de ontwikkeling te volgen van het aantal toeristische overnachtingen in de provincie Groningen. Het streven is om deze ten minste op het niveau van de landelijke ontwikkeling te houden. Het gaat hierbij dus om overnachtingen van Nederlanders en buitenlanders.

1.2 Bronnen

Bij het samenstellen van deze notitie is gebruik gemaakt van de volgende (landelijke) bronnen: Continu Vakantie Onderzoek 2018 (CVO) en Continu VrijeTijdsonderzoek (CVTO) 2018 (NBTC•NIPO), CBS Statistiek LogiesAccommodaties, 2019 (SLA), Provinciaal Werkgelegenheidsregister, 2018 (LISA) en de provinciale en gemeentelijke brug- en sluistellingen. Een groot voordeel van het gebruik maken van landelijke cijfers is dat deze goed vergelijkbaar zijn met andere provincies en Nederland als totaal. Nadelen zijn dat we minder zicht hebben op: regionale ontwikkelingen binnen de provincie, het aanbod en de capaciteit van bedrijven en daarmee de bezettingsgraden, kleine ondernemingen en de

verschillende segmenten verblijfsrecreatie.

1.3 Leeswijzer

De monitoringsvragen die we als provincie hebben worden per paragraaf behandeld. Bovenaan iedere paragraaf wordt de monitoringsvraag genoemd en wordt aangegeven waar de cijfers vandaan komen die in die paragraaf gebruikt zijn. In paragraaf 2 komen de overnachtingen in Groningen aan de orde.

Paragraaf 3 beschrijft de ontwikkeling van de werkgelegenheid van de R&T sector in de provincie Groningen. In paragraaf 4 wordt ingegaan op de bestedingen van Nederlanders in Groningen. In paragraaf 5 wordt de ontwikkeling van de bezoekersaantallen van een aantal grote dagattracties in de provincie weergegeven. Tot slot worden in paragraaf 6 de brug- en sluispassages van

5

2. VERBLIJVEN

Monitoringsvraag: de ontwikkeling van het totaal aantal overnachtingen in Groningen en in vergelijking met andere provincies en Nederland als totaal.

Voor de cijfers in dit hoofdstuk is gebruik gemaakt van het CVO - vakantiejaar 2018 (NBTC|NIPO) en de Statistiek Logiesaccommodaties 2018 (SLA-CBS). Het CVO is gehouden onder een representatieve steekproef van 9.303 Nederlanders in de periode 1 oktober 2017 - 30 september 2018. Er zijn gedurende deze periode 4 metingen geweest, waarin wordt gevraagd naar vakantiegedrag over de 3 maanden daaraan voorafgaand. Buitenlandse gasten en hun overnachtingen en bestedingen zijn dus niet meegenomen in dit onderzoek. In de SLA van het CBS zijn cijfers beschikbaar over het totaal aantal overnachtingen (dus Nederlanders en buitenlanders). Maar in de steekproef die het CBS gebruikt worden bepaalde logiesvormen buiten beschouwing gelaten of wordt een ondergrens van aantal slaapplaatsen gehanteerd. Dit doet minder recht aan de Groningse situatie, waar veel kleinschalige bedrijven zijn.

2.1 Vakanties van Nederlanders in Groningen

In 2018 hebben Nederlanders circa 321.000 vakanties1 _{in Groningen doorgebracht. Het gaat om}

305.000 toeristische vakanties (95%) en 15.000 vaste standplaats vakanties (5%) van

Nederlanders in Groningen. Hiermee is het totaal aantal vakanties dat Nederlanders in 2018 hebben doorgebracht in Groningen met 21,7 % afgenomen ten opzichte van 2017. Het aantal vakanties van Nederlanders in Nederland als totaal is in veel mindere mate afgenomen (-2,4%). Alleen in de provincies Drenthe, Utrecht, Zeeland en Zuid-Holland is het aantal vakanties van Nederlanders in 2018 gestegen ten opzichte van 2017. Als we alleen kijken naar het aantal toeristische vakanties van Nederlanders in Groningen zien we dat dit in 2018 met 15% is afgenomen t.o.v. 2017 (CVO, 2017). Ter vergelijking: Nederland -2%.

2.2 Overnachtingen in Groningen

In de Toerisme-Visie 2016-2020 is opgenomen dat het provinciale toeristische beleid wordt gemonitord door de ontwikkeling te volgen van het totaal aantal toeristische overnachtingen in de provincie

Groningen. Het gaat hierbij dus om overnachtingen van Nederlanders en buitenlanders. Het streven is om deze ten minste op het niveau van de landelijke ontwikkeling te houden. Daarom wordt gebruik gemaakt van de cijfers uit de CBS-Statistiek Logies Accommodaties (SLA) en niet van de cijfers uit het Continu Vakantie Onderzoek (CVO).

De cijfers in het CVO en de SLA zijn gebaseerd op verschillende onderzoeksmethoden. Het CBS-onderzoek is opgezet vanuit de aanbodkant, terwijl in het CVO-CBS-onderzoek de consument wordt ondervraagd. Verder worden bij het CBS-onderzoek bepaalde categorieën logiesaccommodaties niet meegenomen. Dit levert dus andere absolute gegevens op. De CBS-cijfers kunnen dus op geen enkele manier vergeleken worden met de CVO-cijfers. Daarnaast is het van belang te benadrukken dat de toeristische branche, meer dan veel andere economische sectoren, te maken heeft met bepalende zaken waar de overheid geen invloed op heeft (bv. weer en calamiteiten, zie ook pag. 4, §1.2).

De CBS-cijfers laten het onderstaande beeld zien (tabel 1).

1_{Definitie vakantie: Elk verblijf buiten de eigen woning voor ontspanning of plezier met tenminste 1 overnachting. Het werkelijk aantal doorgebrachte}

vakanties wordt op basis van de 'vakantieparticipatie' en de 'vakantiefrequentie' berekend. Bij vakantieparticipatie gaat het om de personen die op vakantie zijn geweest: de vakantieganger. De vakantiefrequentie drukt het gemiddelde aantal vakanties per jaar per vakantieganger uit.

95% 5%

toeristische vakanties vaste standplaats

321.000 vakanties

van Nederlanders in Groningen

Bron: CVO, 2018

Tabel 1: (de ontwikkeling van het) aantal overnachtingen totaal (NL + buitenland) (t.o.v. jaar eerder) 2014 X 1000 ('14 t.o.v. '13) 2015 X 1000 ('15 t.o.v. '14) 2016 X 1000 ('16 t.o.v. '15) 2017 X 1000 ('17 t.o.v. '16) 2018 X 1000 ('18 t.o.v. '17) Groningen 1.321 (-0,3%) 1.496 (+13,2%) 1.454 (-2,8%) 1.506 (+3,6%) 1.826 (+21,3%) Nederland 99.752 (+3,8%) 103.535 (+3,8%) 106.213 (+2,6%) 111.698 (+5,2%) 116.082 (+3,9%)

Bron: CBS-SLA, juni 2019

Grafiek 2: Totaal aantal overnachtingen per verblijfsprovincie (x1.000)

Bron: CBS-SLA, juni 2019

De toename van het aantal overnachtingen in Groningen (+21,3%) ten opzichte van 2017 is groter dan de toename van het aantal overnachtingen in

Nederland als geheel, waar het aantal toeristische

overnachtingen met 3,9% is gestegen.

Alleen de provincie Flevoland liet een daling in het aantal

toeristische overnachtingen zien. Het aandeel buitenlandse

overnachtingen in 2018 in Groningen is 28,7%. Voor Nederland is dit aandeel 40,5% -10 -5 0 5 10 15 20 2014 2015 2016 2017 2018 Groningen Nederland

Grafiek 3: De procentuele ontwikkeling van het totaal aantal

overnachtingen naar bestemming Groningen en Nederland (t.o.v. voorgaande jaar)

Bron: CBS-SLA, juni 2019 0 5000 10000 15000 20000 25000 30000 35000 2014 2015 2016 2017 2018

7

2.3 Verblijfsduur van Nederlanders in Groningen

In totaal zijn er 321.000 vakanties gehouden in Groningen door Nederlanders (CVO). Net als in Utrecht en Zuid-Holland worden in Groningen relatief veel korte vakanties (2-4 dagen) gehouden (67%). Ten opzichte van 2017 is het aantal middellange vakanties van Nederlanders in Groningen afgenomen van een aandeel van 25% naar 20%. Het aandeel lange vakanties (9+ dagen) is gelijk gebleven.

In grafiek 4 valt de verdeling af te lezen van het aantal vakanties naar verblijfsduur voor zowel 2017 als 2018. Hier zijn zowel de toeristische als de vaste standplaatsvakanties meegeteld.

Grafiek 4: Verdeling aantal vakanties naar verblijfsduur (toeristische en vaste standplaatsvakanties)

Bron: CVO, 2018

De totale verblijfsduur in Nederland in dagen is gestegen met bijna 3% ten opzichte van 2017 (circa 114 miljoen dagen in 2018 tegenover 111 miljoen dagen in 2016. In Groningen is de totale verblijfsduur in dagen afgenomen met 22,2% (ca. 1,64 miljoen dagen in 2018 tegenover ca. 2,11 miljoen dagen in 2017). De gemiddelde verblijfsduur van Nederlanders in Groningen is 5,1 dagen (Nederland: 6,4 dagen)

Voor Nederland als geheel geldt dat het gemiddelde aantal overnachtingen van Nederlanders per toeristische vakantie ten opzichte van 2017 gelijk is gebleven (5,4 nachten). Dit zelfde geldt voor Groningen (gelijk gebleven op 4,1 nachten).

0% 20% 40% 60% 80% 100% Nederland 2017 Groningen 2017 Groningen 2018 Nederland 2018 2-4 dgn 5-8 dgn ≥ 9 dgn

3. WERKGELEGENHEID

Monitoringsvraag: De ontwikkeling van de werkgelegenheid in de sector recreatie en toerisme in de provincie Groningen en in vergelijking met Nederland als totaal

Voor de cijfers in deze paragraaf is gebruik gemaakt van LISA, 2018. LISA is een databestand met gegevens over alle vestigingen in Nederland waar betaald werk wordt verricht. LISA krijgt haar gegevens aangeleverd uit het provinciaal werkgelegenheidsregister. Bij de berekening van de werkgelegenheid in de sector toerisme en recreatie wordt een landelijk ontwikkelde methodiek gebruikt, de zogenaamde landelijke standaard. Bij deze methodiek worden niet alle SBI-codes volledig meegeteld, maar er wordt gewerkt met wegingsfactoren die aangeven voor hoeveel procent iedere SBI-code meetelt. Dit omdat een aantal SBI-codes slechts een zijdelingse relatie hebben met de sector R&T. Het LISA-bestand is een dynamisch bestand; dat betekent dat het jaarlijks met terugwerkende kracht wordt aangepast.

3.1 Totale toeristisch-recreatieve werkgelegenheid

In 2018 waren er in Groningen bij 4.270 vestigingen 18.080 banen (tabel 2) in de toeristisch-recreatieve sector (fulltime en parttime). In 2018 zijn er 230 vestigingen bijgekomen t.o.v. 2017.

Tabel 2: Ontwikkeling werkgelegenheid (full- en parttime) recreatie en toerisme Groningen, 2013-2017 Fulltime en parttime banen Groningen Nederland

2014 2015 2016 2017 2018 2018

cultuur, recreatie en amusement 1.870 1.940 2.030 2.060 2.100 69.740

detailhandel/groothandel 500 500 470 540 480 15.910 horeca 8.580 8.610 8.950 9.610 10.480 306.060 logiesverstrekking 1.680 1.690 1.580 1.610 1.770 86.060 overig 1.300 1.250 1.270 1.250 1.100 41.800 sport 830 860 980 1.060 1.070 34.390 vervoer 1.070 1.010 1.020 1.080 1.070 39.180

TOTAAL R&T sector 15.810 15.850 16.310 17.200 18.080 593.100

TOTAAL werkgelegenheid 270.600 270.050 269.270 275.240 285.230 8.651.830

% R&T 5,8% 5,8% 6,0% 6,2% 6,3% 6,9%

De totale werkgelegenheid is in de provincie Groningen met 3,6% toegenomen ten opzichte van 2018. Voor Nederland ligt dit percentage op 2,5%. De werkgelegenheid in de sector R&T in Groningen is met 5,1% gestegen (grafiek 5) ten opzichte van 2017. Met dit percentage is de procentuele groei van de werkgelegenheid in de R&T sector in Groningen groter dan Nederland totaal, waar de werkgelegenheid in de sector met 3,7% is toegenomen.

Grafiek 5: Jaarlijkse werkgelegenheidsgroei (R&T en totaal) t.o.v. het voorgaande jaar (%) Groningen,

2014-2017 Bron: Lisa, 2018 -4 -2 0 2 4 6 2014 2015 2016 2017 2018 R&T Totaal Bron: LISA, 2018

9

3.2 Werkgelegenheid sector recreatie en toerisme t.o.v. andere sectoren in

Groningen

Om het belang van de sector R&T voor wat betreft de werkgelegenheid weer te geven is in onderstaande grafiek de omvang van de sector weergegeven in vergelijking met andere sectoren. Uit grafiek 6 valt af te lezen dat de sector R&T met een aandeel van 6,3% groter is dan bijvoorbeeld de sector landbouw (3,0%) en iets groter dan de sector overheid (6,2%). (De sector recreatie en toerisme is samengesteld uit

onderdelen van de andere sectoren die met blauwe balkjes in de grafiek zijn weergegeven. De balkjes samen tellen dus niet op tot 100). Qua werkgelegenheid is Recreatie en Toerisme de zesde sector in de provincie Groningen.

Grafiek 6: werkgelegenheid sector R&T afgezet tegen andere sectoren in Groningen, 2018

Bron: LISA, 2018

4. BESTEDINGEN

Monitoringsvraag: bestedingen dag- en verblijfsrecreatie.

De cijfers in deze paragraaf voor bestedingen tijdens vakanties zijn afkomstig uit het Continu Vakantie Onderzoek 2018 (CVO) en voor bestedingen tijdens uitstapjes komen uit het Continu VrijeTijds Onderzoek 2018 (CVTO), beide van het NBTC•NIPO.

De onderzoeksperiode van het CVTO liep van 1 januari 2018 t/m 31 december 2018. Het CVTO wordt niet jaarlijks uitgevoerd.

De steekproeven van het CVTO zijn afkomstig uit TNS NIPObase; het access panel van TNS NIPO (database van ruim 150.000 personen, die via hun eigen pc meewerken aan allerlei vormen van onderzoek). Wekelijks werd een netto ad-hoc steekproef van zo’n 375 personen (representatief voor de Nederlandse bevolking) getrokken uit de database. De respondenten beantwoordden vragen over hun vrijetijdsgedrag in de week voorafgaand aan de enquête. In totaal zijn er in 52 metingen van 16.309 respondenten gegevens over 86.346 activiteiten verzameld.

Om ook op jaarbasis uitspraken te kunnen doen over de deelname van de Nederlandse bevolking aan diverse activiteiten werd aanvullend één keer bij 5.174 personen de participatie en frequentie voor alle te onderscheiden activiteiten gemeten.

In het CVTO 2018 zijn een aantal veranderingen doorgevoerd. Er heeft onder andere een wijziging plaatsgevonden in activiteiten en clustering van activiteiten die onder uitstapjes vallen en activiteiten in het buitenland worden niet meer meegeteld (vanwege de geringe omvang). Als gevolg hiervan moeten vergelijkingen met vorige edities van het CVTO met voorzichtigheid worden gedaan.

0% 5% 10% 15% 20%

4.1 Bestedingen tijdens vakanties

In totaal is in 2018 tijdens toeristische vakanties in Groningen ca. € 56,60 miljoen besteed door Nederlandse vakantiegangers (305.000 * € 185,40 p.p.). De bestedingen tijdens toeristische vakanties zijn min of meer stabiel gebleven t.o.v. 2017. Het landelijke beeld laat een lichte stijging zien (+0,9% t.o.v. 2017). Gemiddeld werd tijdens een toeristische vakantie in Groningen in 2018 € 185,40 per persoon besteed. Dit komt neer op gemiddeld € 38,20 per persoon per dag. Dit ligt boven het landelijk gemiddelde van € 34,00 per persoon per dag.

Tellen we ook de vaste standplaats vakanties mee dan is er door Nederlanders in 2018 in Groningen circa € 58,1 miljoen besteed. Dit is 11,7% minder dan de circa € 65,8 miljoen in 2017. In Nederland totaal zijn de bestedingen tijdens alle vakanties met 2% gestegen ten opzichte van 2017. De gemiddelde besteding per persoon tijdens alle vakanties in Groningen is

€ 181,20, dit betekent een stijging van ruim 12% t.o.v. 2017 (Nederland + 5%).

Grafiek 7: Bestedingen: verdeling per kostensoort per persoon aan toeristische vakanties in Groningen

Bron: CVO, 2018

4.2 Bestedingen tijdens uitstapjes in Groningen

In de landelijke standaard voor het bepalen van de economische betekenis van dagrecreatieve activiteiten is ervoor gekozen om - in aansluiting op de in Europa gehanteerde afbakening - een ondergrens van twee uur (incl. voor- en natransport) te hanteren en deze 'uitstapjes' te noemen. De definitie van een uitstapje luidt dan als volgt: een recreatieve activiteit die buiten de eigen woning wordt ondernomen en waarbij men minimaal twee uur van huis is (inclusief reistijd) of een combinatie van twee

of meer activiteiten die langer dan twee uur duurt. Bezoeken aan familie of kennissen zijn geen uitstapjes. Nederlanders hebben in 2018 60.051.000 uitstapjes gemaakt in Groningen. Gemiddeld werd tijdens deze uitstapjes € 13,64 per persoon uitgegeven. Dit bedrag ligt € 1,77 onder het landelijk gemiddelde (€ 15,41). De totale directe bestedingen aan uitstapjes in Groningen in 2018 zijn circa € 819,1 miljoen (ruim € 1,4 miljard inclusief vervoerskosten en vaste kosten).

* N.B. Er is sprake van een wijziging in de onderliggende activiteiten die volgens de landelijke standaard onder uitstapjes vallen in

2018. Er vallen nu meer activiteiten dan voorheen onder deze afbakening. De forse groei is dus deels te verklaren doordat er nu meer activiteiten binnen de standaard vallen dan in het verleden.

vervoer naar bestemming verblijf vervoer op bestemming horeca excursies/entree winkels overig

€ 58,1 miljoen bestedingen tijdens alle

vakanties in Groningen 321.000 vakanties x € 181,20 besteding p.p. Groningen - 11,7% (t.o.v. 2017) NL + 2,0% (t.o.v. 2017) Bron: CVO, 2018 Groningen: € 38,20 p.p.p.d. NL: € 34,00 p.p.p.d. Bron: CVO, 2018

€ 56,6 miljoen bestedingen tijdens toeristische

vakanties in Groningen

305.000 vakanties x € 185,40 besteding p.p. Groningen stabiel (t.o.v. 2017: - 0,05%) NL + 0,9 % (t.o.v. 2017)

€ 819,1 miljoen bestedingen tijdens

uitstapjes in Groningen 60.051.000 uitstapjes x € 13,64 p.p. Groningen + 24 %* (2018 t.o.v. 2015) NL + 28 %* (2018 t.o.v.2015 Groningen: € 13,64 p.p.p.d. NL: € 15,41 Bron: CVTO, 2018

11

5. BEZOEKERSAANTALLEN DAGATTRACTIES

• monitoringsvraag: indicatie van aantal bezoekers dagattracties.

Om een indruk te krijgen van de bezoekersaantallen aan dagattracties is een selectie gekozen van de best bezochte attracties uit de Toerisme Monitor, het onderzoek dat tot 2012 voor Groningen werd uitgevoerd. De cijfers zijn verkregen via de websites van een aantal grote dagattracties in de provincie, via de website www.erfgoedpartners.nl. of door ze rechtstreeks te benaderen en het bezoekersaantal op te vragen.

Tabel 3: Bezoekcijfers van enkele grote dagattracties in Groningen, 2014-2018

2014 2015 2016 2017 2018

Holland Casino Groningen 219.829 236.346 n.b.

geschat:230.331 geschat:172.748n.b.

Vanaf 18/12/2018: 13.943

Landgoed Nienoord (excl. Borg) 230.000 210.000 3.000 218.000 222.757

Zwemparadijs Tropiqua 209.432 205.755 207.000 238.000 260.000

Fontana Resort Bad Nieuweschans 207.000 210.000 208.000 215.000 211.000

Groninger Museum 180.000 209.185 287.682 213.200 236.023

Zeehondencentrum Pieterburen 80.000 80.000 70.000 80.000 70.000

Stichting Vesting Bourtange 75.000 79.165 77.167 80.000 85.000

Klooster Ter Apel 33.310 31.843 22.937 27.003 25.231

Nederlands Stripmuseum 22.000 19.790 23.839 23.250 18.000 4 borgen, waarvan: 146.363 127.140 139.015 164.218 154.805 Nienoord 17.285 15.000 20.271 26.121 24.300 Menkema 23.101 21.440 21.227 23.458 20.171 Landgoed Fraeylemaborg 82.235 67.147 75.054 93.668 83.500 Verhildersum 23.742 23.553 22.463 20.971 26.834 TOTAAL 1.402.934 1.409.224 1.468.971 1.431.419  1.296.759

Bron: 2014-2018: provincie Groningen, 2014- 2018: www. erfgoedpartners.nl

niet beschikbaar: Holland Casino heeft in verband met een privatiseringsronde het bezoekersaantal 2016 niet openbaar gemaakt; i.v.m. de brand van 27 augustus 2017 bij het Holland Casino Groningen zijn de bezoekersaantallen niet opgevraagd.

 begin 2016 is het zwemkasteel 5 weken gesloten geweest i.v.m. een verbouwing.

 Het bezoekcijfer voor 2017 is niet doorgegeven, daarom is gerekend met een vierjarig gemiddelde.

 Door het ontbreken van het bezoekersaantal 2015 en 2016 aan het Holland Casino Groningen geeft het totaal aantal bezoekers aan alle dagattracties een vertekend beeld. Om toch een indicatie te geven is voor 2016 gerekend met het gemiddelde aantal bezoekers aan het Holland Casino over de jaren 2012-2015: gemiddeld 230.331 bezoekers. Voor 2017 is dit getal vermenigvuldigd met 0,75, aangezien de brand na ¾ jaar plaatsvond.

 Dit cijfer is niet te vergelijken met 2017, i.v.m. beperkte opening van het Holland Casino Groningen

Alle geselecteerde dagattracties samen hebben 1.296.759 bezoekers verwelkomd. Dit cijfer is niet te vergelijken met het aantal bezoekers in 2017, omdat het Holland Casino slechts een halve maand open is geweest in 2018. Laten we het Holland Casino buiten beschouwing dan is er sprake van een lichte stijging van het aantal bezoekers aan dagattracties: 1.282.816 bezoekers in 2018 ten opzichte van 1.258.671 in 2017.

Landgoed Nienoord, Zwemparadijs Tropiqua, het Groninger Museum, Vesting Bourtange en borg Verhildersum hebben in 2018 meer bezoekers ontvangen dan in 2017.

6. BRUG- EN SLUISPASSAGES

Monitoringsvraag: ontwikkeling vaarrecreatie d.m.v.. brug- & sluispassages.

Ieder jaar wordt bij verschillende bruggen en sluizen in de provincie Groningen het aantal passerende recreatievaartuigen (deels handmatig) geregistreerd (tabel 4, p.12). Voor 2018 was de telperiode 1 mei tot en met 30 september (tenzij anders vermeld). Bij de sluizen worden alle recreatievaartuigen geteld die de sluis passeren, bij de beweegbare bruggen alleen de vaartuigen die een geopende brug passeren (sloepen die onder de gesloten brug door kunnen varen worden bijvoorbeeld niet meegerekend). Sinds 2012 worden ook gegevens opgevraagd bij gemeenten om een beeld te krijgen over het aantal passages op de route van Turfvaart naar Toervaart (Zuidlaardermeer - Stadskanaal - Ter Apel). Een telpunt rondom het vaargebied Winsum/Onderdendam ontbrak, daarom worden sinds 2016 ook gegevens opgevraagd van de Zijlvesterbrug te Bedum bij het kruispunt Onderdendam. Deze zijn voor 2018 niet aangeleverd. Volgens de beschikbare cijfers is het totaal aantal passages gestegen met 2.598 waarnemingen. In dit verschil zijn alleen de telgegevens van de bruggen en sluizen meegenomen waar voor 2017 en 2018

12 vergelijkbare cijfers beschikbaar zijn (Het gaat om 21 telpunten; niet meegenomen in dit verschil zijn: de

Eexterbrug, de Meedenerbrug, de Boterdiepbrug en de Fanerbrug).

De Robbengatsluis bij Lauwersoog is al jaren het drukste passagepunt. Het aantal passages bij deze sluis is in 2018 met 8% (+938 passages) gestegen ten opzichte van 2017. De relatief grootste stijging van het aantal passages is waargenomen bij de Slochtersluis (+20%). Maar ook bij de Groevesluizen Noord en Zuid en de Hunsingosluis is een grote stijging van het aantal passages waargenomen (+14,4, + 18,8% en + 15,9%).

De relatief grootste dalingen zijn waargenomen bij de Kinderverlatenbrug (-31,2%) en de Eurobrug in Stadskanaal (-29,9%). Ook op het traject van 'Van Turfvaart naar Toervaart' zijn minder passages waargenomen dan vorig jaar (-8,7%).

Tabel 4: Brug- en sluistellingen, mei-september 2014-2018, incl. ontwikkeling '18 t.o.v. '17

nr. op kaa rt ¹ 2014 2015 2016 2017 2018 +/- ('18 t.o.v. '17) +/- % 1. Brug Roodehaan 7.186 7.382 7.581 7.992 7.938 -54 -0,7 2. Groevesluis-Noord 3.505 3.888 4.754 4.070 4.678 608 14,9 3. Groevesluis-Zuid 2.860 3.459 3.757 3.579 4.251 672 18,8 4. Dorkwerdersluis 5.924 5.829 6.387 6.819 6867 48 0,7 5. Eexterbrug 993 1.123 814    6. Euvelgunnerbrug 2.693 2.695 3.862 4.036 4.315 279 6,9 7. Farmsum zeesluis 5.750 6.129 8.288 7.772 7.215 -557 -7,2 8. Gaarkeuken 5.608 5.579 6.197 6.035 6.366 331 5,5 9. Hunsingosluis (Zoutkamp) 1.341 929 997 991 1.149 158 15,9 10. Kinderverlatenbrug (Hoendiep) 171 271 456 362 249 -113 -31,2 11. Lauwersoog (Robbengatsluis) 11.789 12.096 11.963 11.753 12.691 938 8,0 12. Meedenerbrug 1.031 1.182 1.030    13. Oostersluis 5.658 5.797 6.300 6.061 6.543 482 8,0 14. Eelderbrug 2.937 2.554 3.191 2.986 3.192 206 6,9 15. Rengersbrug 2.583 2.462 2.725 2.689 2.831 142 5,3 16. Boterdiepbrug 297 272 231 153 248 172 17. Slochtersluis 229 407 757 598 720 122 20,4

18. Hoendiep (Briltil) (Fanerbrug) 100 103 80 126 127 1

19. Eurobrug (centrum Stadskanaal) 1.978 2.192 1.752 1.884 1.321 -563 -29,9

20. Traject Zuidlaardermeer-Bareveld/Hoogezand/Veendam 1.366 1.275 1.116 1.164 1.063 -101 -8,7 TOTAAL 63.999 65.624 72.238 69.070 3 71.7644 2.598 5 3,8 21. 22. 23. 24. Gemeente Westerwolde

8e _{verlaat (naar Emmer-Compascuum)}

7e _{verlaat (naar Duitsland)}

6e _{verlaat (naar Groningen)}

Ruiten Aa kanaal: aantal x gebruik sluis

2.255 2.258 1.798 227 2.118 2.290 1.697 278 1.850 1.880 1.450 262 1.875 1.900 1.375  1.588 1.713 1.340  -287 -187 -35  -15,3 -9,8 -2,5 25. Zijlvesterbrug (Bedum)   394 332  

Bron: provinciale en gemeentelijke tellingen 2012-2017, telperiode 1 mei tot en met 30 september (tenzij anders vermeld) ¹kaartnummer: zie bijgevoegde kaart 1, blz. 13 voor locatie brug of sluis

 geen data bekend

 telperiode: 1 mei tot en met eind augustus  telperiode: 1 april tot en met eind september  telperiode: 1 juni tot en met eind september  telperiode: mei, juli en augustus

2 _{Bij dit telpunt is in 2017 in een afwijkende periode geteld. Daarom is het aantal passages in 2018 vergeleken met}

2016 (waar wel in dezelfde periode is geteld).

3 _{Dit getal is niet te vergelijken met de totalen van voorgaande jaren: Voor 1 telpunt ontbreken de gegevens voor}

twee maanden en voor twee telpunten zijn voor 2017 helemaal geen gegevens beschikbaar.

4_{Dit getal is niet te vergelijken met de totalen van voorgaande jaren: Voor twee telpunten zijn voor 2018 geen}

gegevens beschikbaar

5_{In dit verschil zijn alleen de telgegevens van de bruggen en sluizen meegenomen waar voor 2017 en 2018}

13

Kaart 1: locaties telpunten

LEGENDA 1. Brug Roodehaan 2. Groevesluis-Noord 3. Groevesluis-Zuid 4. Dorkwerdersluis 5. Eexterbrug 6. Euvelgunnerbrug 7. Farmsum zeesluis 8. Gaarkeuken 9. Hunsingosluis (Zoutkamp) 10. Kinderverlatenbrug (Hoendiep) 11. Lauwersoog (Robbengatsluis) 12. Meedenerbrug 13. Oostersluis 14. Eelderbrug 15. Rengersbrug 16. Boterdiepbrug 17. Slochtersluis

18. Hoendiep (Briltil) (Fanerbrug)

19. Eurobrug (centrum Stadskanaal)

20. Traject Zuidlaardermeer-Bareveld/Hoogezand/Veendam

21. 22. 23. 24.

8e _{verlaat (naar Emmer-Compascuum)}

7e _{verlaat (naar Duitsland)}

6e _{verlaat (naar Groningen)}

Ruiten Aa kanaal: aantal x gebruik sluis

In grafiek 8 is de ontwikkeling van tien passagepunten in Groningen weergegeven over de periode 2013-2018.

Grafiek 8: Ontwikkeling van het aantal passages van recreatievaartuigen bij een aantal

passagepunten (2013-2018)

Bron: provinciale tellingen en gemeentelijke tellingen, 2012-2017

Boterdiepbrug: gegevens over juni en september 2017 ontbreken

In grafiek 9 is de ontwikkeling van het totaal aantal passages, waarvan gegevens bekend zijn over alle zes jaren, geïndexeerd weergegeven (basisjaar=2013). In 2015 is een voorzichtige stijging ingezet. In 2016 is het aantal passages fors gestegen. Sinds 2016 is het aantal waargenomen passages min of meer stabiel gebleven.

Grafiek 9: Brug- en sluistellingen recreatievaart Groningen, 2013-2018 geïndexeerd.

Bron: provinciale tellingen, 2013-2018

LEH | juli 2019 0 1000 2000 3000 4000 5000 6000 7000 8000 9000 10000 11000 12000 13000 2013 2014 2015 2016 2017 2018 Lauwersoog brug Roodehaan Farmsum Zeesluis Oostersluis Boterdiepbrug Rengersbrug De Groeve Zuid Hoendiep (Briltil) Eurobrug Zuidlaardermeer-Veendam 90,0 95,0 100,0 105,0 110,0 115,0 120,0 2013 2014 2015 2016 2017 2018