EN \-JOONHUISMODEL VIR vlINDHOEK. IN FAKTOREKOLOGIESE UN IV ER ST.iN-STUDIE VAN DIE 1975-SENSUSOPNAMES
f
deur
J. DE KOCK
Verhandeling ingelewer ter vervulling van die vereiste vir die graad MAGISTER ARTIUM (Aardrykskunde)
UOVS-SASOL-BIBLIOTEEK
0280826
IIIIIII11III
111053261301220200018IN DIE FAKULTEIT VAN LETTERE EN WYSBEGEERTE AAN DIE UNIVERSITEIT VAN DIE ORANJE VRYSTAAT BLOEMFONTEIN
STUDIELEIER: DR W.F.S. SENEKAL
~< • ...". >,'~'-
'~'?O~~~~l
"
~ iI .. ~:; ..: " ',' 7 ' \.::t C>:DER
1
GI:,:,_,=""J, _~_-":,~n'
", ,_',,' ~""~::"2 U:T :CE~ ,_ -_ ,- _ ",- ~:=:~~"\'::~"'..:;)
NIELH"''''~..
,,,,.-,,,"~.# ,.:,." /"«'<_f,-6·,~·"" "".",'::<o-,~Opregte dank aan die stadsraad van Windhoek vir die toe-stemming om die munisipale sensusgegewens te mag gebruik, en die inligting wat hulle tot my beskikking gestel het.
My dank gaan ook uit na mej. I. van der ~erg en mnr D. Bester van die Rekensentrum van die UOVS, mnr J. Combrink van die Rekensentrum van die Suidwes-Afrika Administrasie en alle persone wat my met hulp en raad in die verskillende fases
van die verhandeling bygestaan het. '
Aan my studieleier, dr0 'v/.F. S. Senekal 'n opregte woor d van dank
vir die inspirasie, aanmoediging en leiding waarvolgehs hy die pad vir ons wat agterna kom, uitgestip .het.
Aan my Skepper kom toe die lof, eer en aanbidding vir die genade om hierdie taak te kon voltooi.
JOHAN DE KOCK
INHOUDSOPGA\V'E
DEEL I
Bladsy HOOFSTUK 1 , HETODOLOGIE EN NAVORSINGSOPSET 1
F.aktorekologie Stedelike ekologie Sensusdata 1 1 4 6 7 9 12 16 1.2 1.1 Doel 1.3 1.4 1.5 1..6 1..7 1..8 1.9 HOOFSTUK Sensussones Sensusopname Meerveranderlike tegniektoepassing Geografiese datamatriks 10801 Sosio-ekonomiese statusver~nder-likes
i6
108.2 Bewoningstr~ktuurveranderlikes 16 1.8 ..3 Gesin- en etniesestatusver-anderlikes 17 Hipotese 1.9.1 Sosio-ekonomiese struktuur 1.9.2 Woonbuurtstatus 17 17 17 2 SOSIO-EKONOHIESE S'l'.\TUSSTRUKTUUR 20 2.1 Inleiding 2.2 Denominasie 203 Onderwyspeil
20301 Skoolgaande be voI'ki.nq 204 Beroe~struktuur 2.5 Inkomste 2.6 Reismetode 20 20 22 24 25 28 31
(
..
,
l.L
Bladsy
>.~" ,
HOOFSTUK 3 BE\'lONING-,GESINS- EN ETNIESE STRUKTUUR 34
3.9.2 Gesinsverband 3.10 ,Huistaalverspreiding 3 ..3 3.7 3.8 3.9 In1ei"ing
Die beskikbaarheid van beboubare grond Woningtipes en woninggroottes
Betaalstelsel vir wonings Eiendomswaardasie 34 34 36 39 41
Die benutting van parke en oop ruimtes:in
Hindhoek 43
Die rol van skemabehuising in Windhoek. Immigrasie en intrastedelike migrasie
44 Gesinstatus 3.9.1 Ouderdomstruktuur '46 47 47 50 51 GEïNTEGREERDE FAKTOID10DELLE 56 HOOFSTUK 4 .56 Inleiding Hiërargiese groepering
Geïntegreerde residensiële model 4.3.1 Algemeen
4.302 Hoofkomponentontleding
4.3~3 Hiërargiese groepering 4.304 Voorstelling van die model
Geïntegreerde woonhuismodel 4.4~1 Inleiding
4.4.2 Hoofkomponentontleding
4.4.3 Hiërargiese groepering- van woonhuis-respondente volgens buurtstatus
4.404 Voorstelling van die model
57 57 57 58 67 68 71 71 71 78 78 HOOFSTUK 5 EVALUASIE 83 Inleiding Datamatriks Geïntegreerde modelle 83 83 84
Bladsy
, 5030i Residensiële model
5 ..4
86 87
,
5.3.2 Woonhuismodel
5.3~3 Prosesse wat.Windhoek se'blanke
residensi~le vormmanifestasie onderl~ Hipotesetoetsing 5'0401 .Sosio",:,ekonomiesestruktuur 5.4.2 Woonbuurtstatus 89 92 92 93 97 Slotbeskouing GERAADPLEEGDE WERKE 101 BYLAE A BYLAE B BYLAE C BYLAE D BYLAE E BYLAE F BYLAE G BYLAE H BYLAE I BYLAE J BYLAE K DEEL II ( '.'"
Aantal persone in spesifieke kerkgroepe
per sone in Windhoek 106
Aantal mans in spesifieke opvoedkund~ge
groep per sone in Windhoek 112
Beroepskategorie~ volgens die
munisipali-teit van Windhoek 118
Getal mans per beroepsgroep per sone
vir alle irlwoners in Windhoek 119 Aantal woonbare kamers per woning per
sone in Windhoek 125
Betaalstelsel vir woningtipe per sone in
Windhoek 131
Aantal persone in spesifieke
ouderdoms-gro~pe per sone in Windhoek .137
Aantal persone in spe:.ifieke taalgroepe
per sone in W~ndhoek 143
Korrelasiematriks vir die residensiële
model 149
Korrelasiematriks vir die geïn~egreerde
woonhuismodel 153
• , Aantal hoofde van huishoudings per
inkomstegroep vir Windhoek 157
FIGURE
OPGAI'lEVAN TABELLE
Nommer Titel
1.1 Verspreiding van groter sensussones in \\lindhoek
Veranderlikes wat in Windhoek se resid~nsi~le en woonhuisrnodelle ver-reken is
Die eiewaardes van die eerste 10 komponente van die woonhuismodel wat vir Windhoek saamgestel is
-Kumulatiewe bydrae van die eerste 10 veranderlikes tot die totale varia~ie vir die residensi~le en woonhuismcdelle van \'>'indhoek
Verspreiding van kerklidmaatskap in vHndhoek
102
I ')
o.J
1.4
2.2 Persentasie mans per opvoed-. kundige groep in Windhoek
Getal mans in beroepsgroepe in Windhoek . Gemiddeld~ jaarlikse inkomste van gesins-hoofde en eggenotes per groter sensus-gebied vir Windhoek
Dominante inkomstegroepe per sone in Windhoek
Aantal wooneenhede t.o.vo grootte en tipe
in Hindhoek
Betaalstelsel vir wonings per sone vir \'Jindhoek
3.4 3.5
Eiendomswaardasies van alle woonhuise vir 'vJindhoek
Parkgebruik van alle blankes in Windhoek Aantal woonhuise en ~oon~telle wat
gedurende 1968 - 1974 in Windhoek voltooi is
3.6 Ouderdomsverspreiding vari Hindhoek se blanke bevolking
Hoofkomponentladings van die geïntegreerde residensi~le model van Windhoek (attribute
volgens Tabel 1.2 genommer) .
Hi~rargiese sonegroeperings en gemiddelde komponenttellings vir di~ geïntegreerde residensi~le model van Windhoek
402 Bladsy 8 9 14 14 21 23 26 29 31 37 40 42 44 46 50 59 70
Nommer .Titel Bladsy
5 ..1
Hoofkomponentladings van die geïntegreerde woonhuismodel van Windhoek (attribute
volgens Tabel 102 genommer) 74
Hi~rargiese groepering van Windhoek se woonhuisrespondertte met behulp van die Andrews-metode en die i-waardes van die
komponenttellings 80
Hi~rargi~se sonegroeperings vir die
ge!n-tegreerde woonhuismodel van Windhoek 81 Hi~r~rgiese sonegroepering volgens die
eerste hoofkomponenttelling van elke sone
in Windhoek se residensi~le model 88 Hi~rargiese sonegroepering volgens die
eerste hoofkomponenttelling van elke sone
in Windhoek se woonhuismodel 89
beskikbare data uit die sensusopname van 19750 Daar wo r d voorts I
METODOLOGIE EN NAVORSINGSOPSET 1.,1 Doel
I
Faktorekologie~e stud{es in Westerse ste~e het verbasende ooreenkomste in die' sosio-ekonomiese strukt.ur e van die stede getoono Ten opsigte van residensigle differensiasie is veral drie uitstaande dimensies van verskil, naamlik ekonomiese sta-tus?.gesinstatus en etniese status, q ev Ln d , Hierdie
navorsing het dan ook ten doel die hi~rargiese differensi~ring van Windhoek se blanke residensi~le gebiede met behulp van die
gepoog om die belangrikste onderliggende faktore in hierdie woonbuurt onderskeidings te identifiseer, te bespreek en hull~ ruimtelike verspreidingspatrone te bepaal.
102 Faktorekologie
Geograwe het toenemend begin besef dat die klassieke ekologiese studie as navorsingsmetode onvoldoende iS,vir die ontleding van die stad. Voorts het die kwantit~tiewe revolusie wat sterk teoreties gefundeer is, begin veld wen. Terwyl in die sosiale ruimte analise ~ beperkte
sosiaal-gerigte benadering is, voortspr-ui tende uit die basis wat deur die klassieke ekologie van die Chicago-skool neergel& is, het faktoreko-logie 'n stap verder gegaan en 'n \-ryerreeks parameters en b etez' vergelykende statistiese tegnieke gebruik om die stedelil-':eekologie na te vors. Baie dissiplines het die stad as navorsingsgebied geneen en nuwe statistiese tegnieke, waar ono er faktoranalise , ve'r skaf
volgens Robson aan die navorsers uit hierdie verskillende vak-dissiplines'n i7:etodevan kommunikasie en ~ vlYse waarop bevindinge
1 vergelyk kan word~
Die gebruik van meerverariderlike statistiese hulpmiddele in die ontleding van die residensiële struktuur van stede het betreklik ~nlangs eers die aksent van h60fsaaklik patroonge-rigte na (tar-s) vorm- en prosesstudies laat verskuif: " it was rather later in time that the focus of atten~i_n was moved from pattern identification to the task c~ examining the
2
propageer die gebruik van statistiese hulpmiddels in aardryks-kunde en hulle voel dat die .fokus in geografie verskuif het:
I
·1
i
"
the discipline h,Bs shifted its emphasis from a primary concern of ordering data to a major interest in more scientific3 analysis~"
Die sosiale area analise van Shevky aanvaar dat slegs drie kernfaktore saamgestel kan word uit ~ aantal verskillende fak-tore. "Shevky's technique suggests that the complexity of urban social structure can be subsumed under three basic constructs which are termed social rank, urbanization and
. 4
segregation." Die statistiese benadering van meerveran-derlike analise, waar die uitstaande faktore suiwer op die basis van interkorrelasie van die data self bepaal word,
be-(
antwoord egter meer aan die doel van die navorser. "Vlhereas the Shevky technique sel~cts its constructs, and the variables which compose them, on the basis of possibly suspect.theory, multivariate analysis selects its discriminating factors sole-lyon the basis of the intercorrelations of data itsalf - and
5
a large body o~ data at that." Berry beskou voorts die hoë mate van vergelykbaarheid van faktorekologiese analises as een van hulle belangrikste kenmerke. 6
Faktorekologie omvat die toepassing van faktoranalise op data wat die sosiale geleding van die bevolking, gewoonlik die
7
stedelike bevolking, beskryf. Die tipiese faktorekolo~iese studies bestaan uit die toepassing van faktoranalitiese teg-nieke op 'n wye verskeidenheid demografiese, sosio-ekonomiese
-en etniese data wat in ~ subarea-raamwerk ontwikkel word. Fak-toriale ontledings is gebaseer op die gedagte dat· dit moontlik is om veelvuldige aantal veranderlikes wat die stedelike eko-logie onderlê, aan die hand van veel minder onderliggende
kom-8
ponente te verklaar. Die doel van die ontleding kan gesien word as die vermindering van die oorspronklike n-subareas
(waarnemings) met 'n m-veranderlike matriks, na n-ssuba r ee s , met ~ r-faktormatriks, waarin r, die aantal betekenisvolle
faktore, aansienlik minder is as mo Berry vat die doel van faktorekologie as volg saam: "In other words, the factorial method is a mode of data analysis and reduction to produce the knowledge of fundamental patterns of variation and of
9 statistical_independance and which variable relate to what." Volgens Robson slaag faktorekologie daarin om onderliggende elemente binne die sosiale struktuur van die stad uit te ligG "The technique therefore meets our need to isolate those ele-ments within urban social structure which can be thought of as
'fundamental' in that they account for a large fraction of the total variation within the universe of data." 10
Timms (1971) vind in ~ vergelyking van ongeveer 20 faktorekolo-giese studies wat tot 1971 gedoen is ~ merkwaardige ooreenkoms in die resultate, hoewel die tegnieke, studiegebiede en
gewig-. . 11
draende faktore heelwat verskil het. ~ Faktoranalise van 34 sosiale en ekonomiese veranderlikes vir 622 sen suswyke in Johannesburg deur Hart (1973) toon dieselfde drie onderliggende dimensies van verskille wat in die meerderheid stede wat onder-soek is, gevind is. ~ Faktor wat as sosio-ekonomiese status (sosiale status) geinterpreteer word, word universeel as die onderliggende dimensie van verskil uitgewys. ~ Aantal faktore, wat verskille in die tipes gesinne wat kenmerkend van die be-volking is, aandui, kom ook algemeen voor. Faktore rakende die etniese samestelling van die bevolking en sy mobiliteitskenmerke kom minder voor, maar ontstaan tog dikwels genoeg om hulle in-sluiting as algemene onderskeidende dimensies te regverdig. 12 Hoewel spesifieke faktore wat verwant is aan die eiesoortige kenmerke van die bevolking in enige stad mag voorkom, is die basiese patroon tot enkele algemene faktore b~perk. Hierdie uitstaande dimensies van residensiële verskil toon die volgende. ve~spreidingskenmerke:
1. Sosio-ekonomiese status word gewoonlik ge-assosieer met rnaatstawwe soos inkomst.e,.bez-oep . en opvoeding en neig om sek-tories te versprei.
2. Gesinstatus word gewoonlik ge-assosieer met vrugbaarheid, tipe huishouding en arbeidsmagdeelname.deur vroue en neig. om konsentries te versprei.
30 Etniese en kulturele minderheidsgroepe neig om op ~ nodale
wyse te groepeer en die huistaal van die groepe word gewoonlik 13
gebruik om hulle te identifiseer~
Die belangrikste kritiek wat teen faktorekologiese modelle inge-bring kan word is dat dit slegs ~ beperkte, uitgesoekte
hoeveel-I
heid veranderli!ces q ébru i.k en dat die v'eralgemenings 'n beperkte insig van d±e werklikheid daarstel. Nog ~ basiese tekortkoming van faktorekologie is dat dit belangrike sosiale gedrag en ten-dense,' byvoorbeeld alle tipes verslawingsgevalle of jeugmis-daad wat ~ invloed op die stedelike bevolkingsverspreiding het~ nie in aanmerking neem nie, en vir inlig~ing, in die meerderheid
\
van gevalle, op beskikbare sensusdata aangewese is.
Hierdie"datagebreke is in die jongste tyd deur geograwe soos Senekal oorbrug. In genoemde geograaf se
faktorekologie-\
. .
studie van Bloemfontein is fisiogra~iese, afstands-,
behavioris-r;-,
.
tiese en huisomskrywingsfaktore by die tradisionele veranderlikes. gevoeg om ~ beter insig van die sosio-geografiese st.r ukt.uur-van
14 die stad te verkry.
Die waarde van faktorekologie 1& veral'daarin dat die kenmerkende eienskappe van ~ stad s~ substreke ~ nuwe vereenvoudigende be-tekenis ~erkr~ wat voorheen nie ontleedbaar was nie. Verder ver-skaf die komponent-tellings ~. baie goeie kriterium vir klassif±-kasie en ~uimtelike voorstelling va~ die eienskappe.
1.3 Stedelike ekoloaie
Aangesien die beginsels waarop faktorekologie gebaseer is, wesenlik nie van die konsep van sosiale ruimte-analise verskil nie (behalwe in die dataspektrum en statistiese manipulasieteg-nieke) , is'dit nie vreemd dat ~ meer geografies geori~ntenrde
',....
ori~n-tering bied ~ redelike goeie uitgangspunt tot uitbouing van ~ studieveld wat in die resente publikasie van Berry
( ) 15 . . \. .,
en Kasarda 1977 as stedellke ekologle geldentlflseer Alhoewel die beginsels van laasgencemde teorie, weens die beperkende aard van Windhoek se sensusdata, nie in hierdie
studie gemodelleer kon word nie, sal hierdie genetiese
be-spreking met slegs ~ samevatting van die teorie van residensiêle oriëntering afgesluit wordo
Die teoretiese verklaring van die stedelike sosiale struktuur is gebaseer op die wisselvorme - enersyds van die sosiale
ruimte analise en andersyds op die gedragsbenadering - van die . . "I ... . t . 16
resldensle e orlenterlng eorle.
Faktorekologie is ~ nuttige metode by die ontleding van ~ stad se residensiêle'substreke terwyl Berry se residensiêle
oriên-teringsmodel hierdie ekologiese studies op ~ m~er teoretiese voetstuk plaas waarby meer grondig~ teoretiese verklcirings van die stedelike sosiale en behuising-struktuur gevind kan word~
Die konsep van residensi~le oriêntering het as basis die mens en sy keuse ten opsigte van sy wo onp Lek , "Despite the'vari-ation in age of residential property that naturally ~ccurs with-in a town, there are also variations in style, standard and size that reflect demands made by the various socio-economic
17
groups over a long period of timeo" Hierdie keuse word beïnvloed deur die tipe woning, die ligging en die prys van die woning, wat weer op hulle beurt ~en nouste saamhang met die bewoner se inkomste, sy gesinstruktuur, sy voorkeure, afstand van die werk en die sosiale omgewing van die woonbuurt.
Die huishouding wat as basis vir hierdie beskouing dien, word '. in ~ sosiale ruimte aangetref waarvan die verskillende dimensies
bepaal word deur die grootte en samestelling van die gesin, die beroep, inkomste en die onderwyspeil daarvan (Fig. 1 (a) ). Die huishouding verteenwoordig ~ won Lnqr-utmt.e, pie ken::::.. -merkende dimensie van hierdie woningruimte is die ~lpe woon-eenheid, hoeveelheid, ruimte, die prys en bevolkingsdigtheid (vergelyk Fig. leb) ). Die kriteria vir die buurt waarin hierdie huishouding gevestig is, he~ veral betrekking op die
sosiale status en gesinskenmerke (Figo l(c) ). Die huis-houding sal dus n~ uitoefening van"genoemde keuses, hulle in ~ gebied vestig en ~ woning betrek wat aan hulle keuse-vereist~s voldoen en hulle bevind tussen ander huishoudings met dieselfde sosio-ekonomiese- en gesinstruktuur as hul-self (Fig. led) ) ~ 18
(
Johnson sien hierdie keuse-uitoefening as ~ prose~ van ~elek-sieo "First they are chosen by their ability to pay, a
facto.::-which broadly limits the purchase of new houses to middIe-class pe6ple. These people in turn are sorted into houses of a range of sizes and located in areas of differing social desirability, their choice being controlled by the location of thei~ places of work, by their family size, and by the
. 19 amount that individual families can afford."
104 Sensusdata
In studies van hierdie aard word daar normaalweg van bf steekproefingewinde dat~bf sensusgegewens gebruik gemaak. Sensusdata word deur l'~oseren Kal ton gedefinieer as: "The word 'census' is used to denote a complete enumeration as distinct from the partial enumeration associated with a sample. The alternative distinction between a census and a survey is taken to lie in the nature of the information col-lected. The former term is then generally confined to en-quiries that are·more or less straightforward cotints, like
20 censuses of population, distribution and production." Riley and Sturgeon wys op die moontlikheid wat sensusdata vir navorsing inhou. "The census offers a wealth of informa-tion, particularly if it can be obtained in a detailed form. This dita, when combined with other data sources, provides material for analysis invaluable to the sytems approach to planning. " 21.
Die data wat; in hierdie faktorekologiese ontleding gebruik wo rd is verkry van die 1975 sensusopname van die ~unisipaliteit van Windhoek. Hoewel'dieselfde besware wat vir die ouer
faktoreko-logiese studies geld ook h~er van toepassing gemaak ka? word; is die feit dat hierdie studie gegewens oor die totale bevolk-ing van Windhoek in berekening bring, ~ belangrike positiewe aspek. Omdat veranderlikes wat in die ontleding gebrui~ is noodwendig deur die sensusopname bepaal word, is baie belbng-rike faktore soos erfoppervlaktes en waa~dasiesyfers nie in die studie opgeneem nie. Hierdie'data is egter absoluut geld~nd omdat dit baie onlangs ingewin is. Nog ~ voordeel bo 'die steekproef ingewinde data is dat die faktorekologiese studie op die universum - bevolking van Windhoek gedoen is. Ten spyte van die voordele wat vermelde resente1sensusdata
*
mag vertoon, word bepaalde dataprobleme in Hoofstuk 5 aangestip.
1.5 Sensussones
Die studiegebied omsluit die munisipale grense van die stad Windhoek. Dd.e, stad is in 24 groter sen su sq ebi.ed e op,.-gedeel waarvan 21 in die ondersoekgebied val (vergelyk Tabel 1.1 en Fig. 2 (a) ). Om mooptlik verwarring tussen die nommers van die groter en kleiner sensusgebiede·te yoorkom, is by
eersgenoemde ~ ~ul vooraan die nommers tot en met 90 geplaás. Die sWê.lrt-en kleurlingwoonbuurtes, Katutura en Khomê.lsdal,.is vir'die doel van hierdie ~tudie buite rekening gelaat. Die groter sensusgebiede in die ondersoek is weer in 129 kleiner
sensuswyke opgedeel (Fig. 2(b) ).. Hierdie kleiner sen su swyk e vorm die substreke waarop hierdie studie ~ebaseer word. Die sens u swyk e is so ingedeel dat elke wyk ongeveer 200· wooneenhede bevat •.
,TABEL 1..1 VERSPREIDmG VAN GROTEH SENSUS-SONES IN ~'!I;'!DP.OF.K GROTER SON.r.; m:SKR.y:'lING
010 020 030 040 EROSPARK EROS KLEDJ-\'1I:NDHOEK-NOORD KLEIN-W!NDHO~K-SUID 050 AVIS 060 070 080 090 100 110 120 130 140 150 160 170 180 190 200 210 220 230 240 LUXURY HILL I ADHD-IISTRASIE SSK~NOORD SSK-SENTRAAL SSK-SUID SSK~\\1ES
SUIDELIKE INDUSTRIëLE A1\£.r',
LUGHAHE SPOORI'JEë
NOORDELIKE 'INDUSTRIëLE AREA
VJINDHOEK~NOORD \HNDHOEK-lvES SUIDERHOF OLYHPIA ACADEMIA PIONIERSPARK KHOI'iASDAL KATUTURA KLEINHO£\oIES
Baie sensuswyke binne die SSK het geen residensiële inwoners nie. Aangesien die sones in die SSK wat wel een of meer resi-densiële inwoners het, se ,inwonergetalle so klein is dat dit as onbeduidend beskou kan word, word dieselfde wa ard e s wat hulle verwerf het ook op die wyke om hulle wat geen residensiële inwoners het nie,'t6egepas, sodat die hele stad in die studie betrek is"
1.6 Sensusopname
Die sensusopna~e van Mei 1975 bevat gegewens van die volgende persone:
(a) Al die inwoners van Windhoek wat:gekontak kon word. (b) Skoliere van ander sentra wat in Windhoek skoolgaan.
(c) Inligting met betrelckLnq tot besoekers en militêre dienspligtiges is ingewin, maar nie in die sensus opgeneem nie sodat die sensus ~us die de jure bevolking van Windhoek reflekteer. Inligting aangaande gesinsamestelling en gesins-grootte~ motor-eienaarskap, reisafstand na die werk, tipe vervoer wat gebruik word, tipe akkommodasie, beroepe, kerk-verwantskap, taalgroepe en inkomste is met hierdie sensus-opname Lnqewd.n,
TABEL 1.2 VERANDERLIKES WAT IN WINDHOEK SE RESIDENSI~LE EN WOONHUISMODELLE VERREKEN IS
HOOFFAKTORE SUBFl\KTORE ATTRIBUTE
Familie en etniese
veranderlikes Ouderdom 1
%
persone 0-19 jaar oud 2%
persone 20-39 jaar oud 3%
persone 40-60 jaar oud4
%
persone·ouer as 60 jaar 5%
Afrikaanssprekend 6%
Duitssprekend 7%
Engelssprekend 8%
Italiaanssprekend 9.%
Portugeessprekend 10%
Franssprekend 11%
Andertaliges Taal Sosio-ekonomiesefaktore Denominasie 12
%
N.G. l~dmate13
%
Gereformeerd 14%
Hervormd 15 %'Anglikane 16%
Hetodiste 17 % Baptiste 18%
Rooms Katoli~keTABEL 1.2 (VERVOLG)
HOD""'''''' - 'Y.TORE SU'I,3Ft~ 1.<T·ORE
~~t~l~·,~~~.,~~~~ ~' "~-~~~ ~~~~~~ __
Onderv.ryspeil:
Mans 27
%
met geen opleiding2·8
%
met primêre opleidir.g 29%
met st.6-8 opleiding, 30%
met matriek 31%
met diploma 32%
met universiteits-oplei·dir.g Ondervryspéil:Vroue 33
%
met geen opleid'ing34
%
met primêre opleiding 35%
met std. 6-8 opleiding 36%
met matriek 37%
met diploma 38%
met universite·its-opleiding Beroepsgroepe:*
Mans 39%
Vlerkloos 40%
Suid-Afrikaanse \'leermag 41%
professionele beroep 42%
opgeleide arbeiders 43%
ongeskoolde v/erkers 44%
bestuurders 45 ~~ gek\'lalifiseerde Vlerk-. ers 46%
ongekVlaliciseerde wer kers*
Verwys Bylae CoTABEL 102 (VERVOLG) HOOFFAKTORE SUBFAKTORE Beroepsgroepe: Vroue Inkomstegroepe: Huishoudings-hoof
Bewoningstruktuur Tipe huis wat bewoon word Bestaalstelsel vir won.i.nq ,, ATTRIBUTE 47
%
huisvrouens \48
%
vroue in alle beroepe 49%
RO - R2 500 per jaar 50%
R2 501 R3 500 51%
R3 501 - RS 000 52%
RS 001 - R7 000 53%
R7 001 - Rl,4 000 54%
R14 001 + 55%
Enkelwonings 56r;
Skakelwonings 57%
Woonstelle 58%
Kamerwonings 59%
Tehuise 60%
Koshuise*
61%
Hospitale*
62 ~b Hotel*
63%
Ongeklassifiseerd 64%
Geen woning 65%
Huurders 66 96 Verbandhouers 6796
Volle eienaars 68%
Vry bewoners Getal' woonbarekamers per woning 69
%
1Die betroubaarheid van dl~ ingewinde inligting oor die blanke be-22
volking van Windhoek word op 98 persent gereken. ~ Vraelys is deur die munisipale opnemers aan die inwoners van alle tipe wonings ge~tuur. Gegewens van die vraelyste en opnames is deur ~ rekenaar verwerk en die resultate van die sensusopname is gedurende Junie 1976 as rekenaar-uitdrukke vrygesteL
'" Slegs -permanente inwoners is in berekening qebz-Lnq,
4 kamers 70
%
5 - 7 kamers 71%
8 + kamersHierdie resultate; sowel as inligting wat op band by die reken-sentrum van die Administrasie van S.W.A. beskikbaar is, is .ge-bruik om "die veranderlikes wat vir hierdie studie gebruik is, te bepaaL
-H ..
Voorts ~s datamatrikse vir twee modelle Opgestel. Persentasies en gemiddeldes vir al die ve rande rLi.ke s van die totaal residensiële b~volkings is bereken, sowel.as die persentasies en gemiddeldes van die residensi~le bevolking wat enkelhuise bewoon. Vir die
I .
hoofstukke nor die sosio-ekonomiese-, gesin- en etniese struk-ture, asook vir die bewocingstruktuur, is die persentasies en gemiddeldes von die veranderlikes van ~ sensuswyk' bepaal. Indien een veranderlike uit byvoorbeeld ~ ree~s veranderlikes wat, argumentsenthalwe, taalverspreiding in die sensuswyk
uitbeeld, dominant is, word dit beskou as sou'dit ve~teenwoordig-end wees vir die sensuswyk van daardie bepaalde reeks verander-likes. Om as ~ dominante veranderlike beskou te word, moet die veranderlikes minstens 51 persent van die sensuswyk se bevolking verteenwoordig •
1.7 Meerveranderlike tegniektoepassin~
. "
Om~die gefntegreerde modelle met behulp van die.hoofkomponent-metOde saam te stel is die persentasies van die veranderlikes van ~ sensuswyk in,verhouding met die totale bevolking van die hele ondersoekgebied (Windhoek) bereken.
Die hantering, ontleding en interpretasie van groot hoeveelhede data is soms baie moeilik of heeltemalonmoontlik sonder die
gebruikmaking van statistiese meerveranderlike metodes. Metodes' soos faktorana14se en hoofkomponentanalise om slegs twee te noem,
kan ~ groot aantal interverwante veranderlikes verminder tot ~ véel kleiner aantal onafhanklik~ komponente wat konseptueel baie
mak-. 23
liker verklaar en verwerk kan word as die oorspronklike data-massa. Die basiese verskil tussen faktoranalise en hoofkomponentanaJ.ise volgens Yeates is dat by hoofkomponentanalise veronderstel word dat die gekose veranderli~es a{ die variasie in die struktuur-verskynsel wat ondersoek word, verklaar, terwyl by fakt0}' ~~lise slegs 'il gedeel te van die variasie deur 'die gekose vF':"and.e'rlikes
24
Volgens Yeates volg die hoofkomponentanalise dus ~ meer deterministiese benadering teenoor ~ meer buigsame,
eksperi-25 mentele benadering wanneer die faktoranalise gebruik word.
Die doel van die studie sal dus die tipe meerveranderlike metode wat gebruik gaan word, bepaal. 26 Hierdie verskille beho~rt egter nie die essensi~le verw~ntskappe tussen die twee metodes verberg nie: "Both are powe rfu I tools in the
ana-lysis of a mu Lt.Lvari.ete universe of data. They recognise the fact that in a collection of variables, each individual vGciable is not of the same importëince or Height as a diagnostic measure of the total variation, and that some of the variables o verLap to sho\'lthe same basic patterns of variation." 25
Die .ont1eding van die struktuurveranderlikes van die residensiële gebiede van Windhoek is met behulp van die hoofkomponentanalise gedoen. Hoofkomponentanalise is lineêre kombinasies van die oorspronklike data en \'lordas statisties-analitiese tegniek aangewend om, onder andere, die kompleksiteit van die inter-verwantskappe van ~tedelik-sosiale en geografiese faktore onder-ling te verklaar. Die belangrikste voorde~l wat hierdie metode· inhou is dat elke komponent ~ maksimum.bydrae tot die totale som van die veranderlikes lewer.. "The principle-component procedure, wh i.ch attempts to discern all the underlying di.ruensi.ons existent within the data matrix, begins by calculating that dimension
whá ch accoun+s for the greatest proportion of the total variation. ,,28
Die eerste komponent lewer die ~rootste bydrae tot die totale variasie en die tweede komponent dra die meeste by tot die oor-blywende variasie en so'gaan dit voort totdat die totale variasie
29
verklaar iso
By die interpretasie van die hocfkomponentmodel kan dit gebeur dat ~ hele aantal komponente buite·rekening gelaat kan word, omdat dit slegs nodig is om komponente wat ~ beduidende bydrae
. ':lO
tot die totale variasie lewer, te gebruik. ~ Gewoonlik word net komponente met ~ eiewaarde van groter as een as verrekenbaar beskou, hoewel dit nie ~ vaste afkappunt is nie. Die eiewaardes is ~ aandqiding van elke ~nkele faktor of komponent se bydrae tot die verklaring van die variasie in al die veranderlikes (Tabel ~03)~1
TABEL 1.3 DIE EIEWAARDES VAN DIE EERSTE 10 KOMPONENTE VAN WOONHUISMODSL WAT VIR W~clDHOEK SAA~~ESTEL IS
DIE
13,12676 2,73350 1,82927 1,60494 1,47321 1,24231 1,17277 1,07827 Os98287 0,96848
Robson sien die hoofkomponentmetode só:"1'he analysis of the data begins from the correlation matrix for the wh61e town and the components are derived from the latent vectors of the matrix. The latent root for each component is th~ sum of the scores of the varianees of each vector. Since the correlation coefficients are a means of standarizing the variables with unit_variance, the SUiT! of individual variance for each varLab Le is the total
variance and the total variance and the latent root of each component therefore shows the proportion of the total variance
32 which is accounted for by that cornpon ent ,II
Hagget (1969) som die metode as volg op: "Briefly, the original data matrix is reduced to an intercorrelation matrix, latent roots are extracted, factor scores calculated, and the original locations _ re-arrayed in n-dimensional space. Distances are measured in the n-space, points clustered and the resulting taxonomic divisions tested by m:u1tiple discriminant analysis." 33
Die kumulatiewe bydrae van die eerste.lO veranderlikes tot die totale variasie van die onafhanklik~ veranderlikes word in 'Tabel 1.4 getoon.
TABEL 1.4 KU1'1UT.A'I'IE\·}EBYDRAE VAN'_' DIE EERSTE 10 VERJl-.NDERLTKES TO_T
DIE TOTALE VAR~AS~E VIR DIE RESIDE~SI~LE EN WOONHUIS-MODELLE VAN WI~DHOEK
RESIDENSIëLE t10DEL \'lOONHUIS1·JODEL
%
van die Variasie Kurnu La t.Levie%
%
van die Variasie Kurnu LatLewe%
37,0 37,0 37,5 37,5
8,3 45,3 7,8 45,3
5,8 51,1 5,2 50,5
5,5 56,6 4,5 55,1
TABEL 104 (VERVOLG)
(If
van die Variasie Kumulatiev.re%
%
van die Variasie Kurnu'l atLewe%
to I 2,9 62,6 3,5 62,8 2.,6 65,2 3,3 66,2 2,4 67,6 3,0 69,2 2,3 69,9 2,8 72,0 2s0 71,9 2,7 74,8
Daar is dus net soveel komponente as wat daar veranderlikes is, maar omdat slegs die enkeles daarvan, afhangend van 'watter
insluitingskriterium daar gebruik van gemaak word, die totale verskynsel verklaar, is dit nie nodig om di~ wat ~ onbeduidende bydrae lewer ook in berekening-te bring nie.
Van komponentladings sê Berry: "The basic taal in the interpreta-tion of the results of the factor analysis is the matrix of
factor laadingsc" 34 Komponentladings.dui op die sterkte van el~e spesifieke veranderlike se korrelasie met ~ bes6ndere komponent. Hoe hoêr die telling, hoe sterker is die verander-lik2 se assosiasie met die komponent en andersom. Waar die komponentladings dikwels gebruik word om die komponent ~ naam
te gee, is dit soms nodig om, waar daar sterk positiewe sowel as sterk negatiewe ladings is, dit s6 te identifiseer dat beide die sterk positiewe en negatiewe ladings in die naam verteen-woordig is. Die Ladi.nqs wat beduidend' is bepaal dus wat die naam van die komponent sal weeS. 35
Die komponenttellings toon die relatiewe posisie van elke spesi-fieke komponent in die verskillende sones (sensusvryk) e an , Hier-die tellingwaardes kan dus ruimtelike voorgestel word sodat
ge-- 36
ografiese patrone daa+volgens bepaal kan Hard. Hier het qns dus 'Tl metode om die komponente ruimtelik voor te stel: "If maps of the components are required, the scores of each observa-tion unit on each component have to be calculated.
,
In r~f-,2ct, these components can be ~egarded as variables that r~fectively summarize much of the variation in the data, and so the scores of the observation that would have yielded these components provide the'data that can be utilized for a mapped'spatial
37 representation."
Die komponenttellings van die eer~te tien komponente van elke sensuswyk is as data-inset vir die verkryging van die geintegreerde modelle gebruik.
1.8.1 Sosio-ekonomiese stetusveranderlikes
1e8 _G_e_09..r._a_f_i_e_s_e_.d_é_I1_·:-_a_:n__;a__;t_r_i_k_~_>.
~ Aantal veranderlikes (71) wat die sosiale en ekono-miese kenmerke van die residensi~le groepe in Windhoek be-skryf, is verkry uit die data van·die 1975 - sensusopname van die munisipaliteit van Windhoek. Die hoofkomponent-program van die rekensentrum by die UOVS was beperk tot siegs 25 veranderlikes en om al die veranderlikes in ~en datamatriks saam te vat, is ~ vergrote program ontwikkel. Hoewel die veranderlikes almal in een datanatriks saamgevat is, kan daar tog duidelik drie hoofgroepe onderskei word (vergelyk Tabel 1.2).
,
Hierdie groep sluit in veranderlikes ten QPsigt~ van kerkverband, onderwyspeil, beroepstruktuur, en inkomste. Alhoewelouderdom as veranderlike deur Berry en Horten in hulle studie van die faktorekologie van metropolitaanse gemeenskappe, in hierdie groep geplaas word, word dit.eerder
-in hierdie studie by' die gesinstatusgroep ingesluit. 1.8.2 ~ewoninqstruktuurveranderlikes
In hierdie groep word die huistipe of woningfipe, die betaalstelsel vir die woning en die getal kamers per woning in berekening gebring. Sommige van hierdie genoemde veranderlikes kan volgens Berry en H~rton ewe maklik. as sosio-ekonomiese statuiveranderlikes gebruik word: II and
such variables as the degree of overcrowding and the number of persons per household occupy the intersection of the two sets of characteristics, applying both to people and to householding." 38 Die afwesigheid van veranderlikes van erfgroottes en waardes is ~ tekortkoming. Die gemid~
~.
delde eiendomswaardasies vir residensi~le buurtes is
egter bespreek en kan met vrug gebruik word by die interpre-tasies en korrellasies Van die residensi~le en woonhuis-modelle. 39
10803 Gesin-en-etniese statusveranderlikes
Soos reeds aangedui is die ouderdomstruktuur 'van die bevolking van Windhoek as veranderlike onder gesinstatus ge-plaas. Hiervolgens ~an die groepe ongetroude of skoolgaande mense, jongJ vo Lwa sse , en die na-gesinsfase of aftreefase
onderskei word. Huistaal word as ~ verteenwoordigende ver-anderlike ingesluit om etniese statusverskille aan te duiG
Deur hierdie studie word die teorieë van Perk en Burgess, Hoyt, Harris en UlIman en die teorie'van residensiële oriëntering .van Bo' Berry getoets ..
1 ..9 ..1 Sosio-ekonomiese struktuur
Eerstens word daar met betrekking tot die sosio-ekonomiese struktuur van Windhoek se residensiële gebiede gepostuleer dat:-(a) Ekonomiese statusgroepe neig om in sekere sektore van die
stad se woongebiede te groepeer.
(b) Gesinstatus sal ~ konsentriese ruimtelike verspreiding vertoon. (c) Etniese status sal ~ nodale ruimtelike verspreiding binne die
sektor/sone ~aamwerk vertoon. Die voorkoms van blanke minder-heidsgroepe' in vHndhoek is, onbeduidend en' etniese status sal. dus-nie ~ belangrike rol speel in di~ differensiasie van
woon-bu.urtes in Hindhoek nie .. 1 ..9,,2 \'Joonbuurtstatus
Tweedens word daar met betrekking tot woonbuur tstat.us gepostuleer dat:
(a) Die algemene patroon wat in ander Westerse stede aangetref is, naamlik die sektorverspreiding van sosio~ekonomiese statusfaktore en die konsentriese verspreiding van gesin-statusfaktore ook in Windhoek voorkom. Sosiale klasgroe-perings manifesteer dus in woonbuurtdifferensiasieo
(b) Die woonhuismodel ~ meer realistiese patroon van hiërargies gedifferensieerde woonbuurtes wat op sosiale status geba-seer is, as die residensiële model,.verbeelde
(c) Die voork~ms van ge!ntegreerde skemabehuising in Windhoek se woongebiede tot residensiële gebiedswaardeverval aan-leiding gee'en dat die owerheid se rol in die ontplooiing
van die stadsgebied hierdie proses eerder aanhelp as voorkom .. (d) Sosiale status per se nie die mees aangewese metode is
waar-volgens woonbuurtdifferensiasie onderneem kan word nie en dat fisiografiese standplaasfaktore, afstandfaktore en menslike gedragspatrone (wat ni~ in die sensusdata beskikbaar was nie) ook belangrike bydraes tot genoemde woonbuurtdifferensiasie kan leweio(vergelyk Senekal se sosio-geografiese woonhuis-model} 0
I
I
I
L, Robson , B.T.) Urban Analvsis - A st~_ ...:C)f City Structure Sunderland,.
..
o.4~2. Herberti D.T. en Johnson? R.J., Social Areas in Cities:
."ol~~at.ial Perso_ectives on pr()blei'1sand Policie.~ p.viii. 3. Amedeo, D. and Golledge, R.G., An introduction te
Scien-die Munisioaliteit van Bloemfontein : ~ Faktor ekoloaiese
5", Ibid., p.48.
6. Berry, B.J.L., Contemporary Urban Ecology in Beavon, K.S.O. en Fair, T.J.D., rede:_e , Proceedinas of Uri)an er.d Reaional
Development Seminar; p.3 ..
7", Timms, Do', The Urban I1osaic, p.54.
8. Van der 1'1erwe,1.J. en Nel, A., Qie Stad en sy Omgewinq
?n
Studie in Nedersettinqs ~~rafie, po155.10. Robson, B.T.,
SP.
cito, ~.58.12. Hart, T·., rfhe Factorial Eco~qv of Joh2nnesburg.!. I1.A.-ver·-handelinq, Universiteit van die Witwatersrand, p.26.
13. Carter, Ho, The Study of Urban Geoaraphv, p.278.
14. Senekal, W.F,S.j Gedifferensieerde Woonbuurtvorrninq binne
Toepassingstudie, D. Phi1-profskrif, Universiteit van Stéllenbosch, 1977, p.3l.
15. Berry, a.J.L. ~n Kasarda, J.D., Contemporary Urban EcoloGv, p.16. 16. Prinsloo, D.A., Die Residensi~le oatrone van Bethlehem:
~ Faktoreloaiese Studie, M.A.-verhandelir.g, Universiteit van die Oranje-Vrystaat, p.2l.
lB. Senekal, W.F.S.,
PE.
cit., polS.19" Johnso;1, J.H., Urb2.n Ge0..2EE.Phv: Po.nIntroductorv Analvst.s, p.S3. 20. Moser, C.A., and Kalton, G., Sur~ey Methods in Social
In-vestigation, paS4.
21. Riley, N.W. en Sturgeon~ K.B., A Place-related System for Data Assimilati_on, Sto.!:"aqeand Analysis, in Fifth Conference of Southern Africa Surveyors, p.B.
22. Windhoek, Municirality, Winjhoek Municioal Census, Mav. 1975, poB.
23. GouId, P.R., Methodoloaical Develooments since the Fifties, p.S50 24. Yeats, M., Quantitative Analvsis in Human Géoaraohv~ p.2~0.
2S. Ibido, .p.2080
260 Cooley, W.W. en Lohnes, P.R., Multivariate bata Analysis, po129.
I'
27. Robson,
B.T.;
oD.cit., p.60.(
2B. Yeats, Mo, op.cit., p.212
29. Van der Merwe, I.J. en Nel A., oo.cit., polS7. 30. Prinsloo, D~A., oo.cit., p.54.
31. Yeats, M., op.cit., p.213.
32. Robson, B.T., _9p.ciL, p.160. r
33. Ha~gett, P., "On Geographical Research in a Computer En-vironment", in The Geoarabhical Journal, ·Vol. 135, Deel 4, Desember, 1969, p.499.
3~. Berry, B.J.! .• en Horton, F.E., Geographic Perspectives on Urban Systems, p.326.
35. Senekal, W.F.S., op.cit., p.IB. 36. Hart, To, op.cit., p.B6.
37. Yeats, 1'1 •. , ~ cit., po227 •
.3B. Berry, B.J.L. en Horton, r.E., op.cit., p.324.
39" Hindhoek , l'1uniSipa1i teit, Bou-insoekteurs Afdeli!2_9sh eek-,Eroef getrek I. S(~ptember, 1976.
I
HOOFS'r-UK '2
SOSIO-EKONOlHESE S'rATuSSTRUKTUUR
----_._---_
..._---201 In) e_idinq
Die ontwikkeling van, bepaalde residensi~le gebiede in stede vind plaas as gevolg van die verskille wat tussen mense bestaan. 11 .~o in the twentieth century Western city,
resi-dential areas are notable for their social differences, which are in turn reflected in the structure and other
characteris-1 t' ,,1
tics of their popu_a lonG , Voigens Timms loop, residensi~le verskille en sosiale verskille hand aan hand: "Re'sidential differentiation parrallels social differentiations." 2
~ Aantal veranderlikes wat hierdie sosiale en ekonomiese ken-~erke van residensi~le groepe in die ver~killende substreke van die stad beskryfs is uit die 1975-sensus van die munisipaliteit van Windhoek geneem. Hierdie gekose veranderlikes word nou afsonderlik bespreek.
2.2 Denominasie
Volgens Swart en Lamont is die kerk ~en van die belangrikste sosialiseringsagente waardeur die individu die kultuurgoedere van sy volk sy eie m~ak. Dit bring mense bymekaar op ~ gemeen-skaplike basis. 3 Carver beklemtoon die belangrike plek wat die kerk deur die eeue, in ale stad, ingeneem het en beskou ale ker~ nog as die kern van baie sted~ en veral klein dorpies. 4 Win~hoek se bevolking is oorwegend Agrika~ns- en Duitsprekendo Hierdie twee taalgroepe se tradisionele kerkv~rbande sal dus ook die grootste rol in die denominasie-patroon van die stad speel in die sones waar dominante kerkgroepe voorkom. In 27,6 persent van die,129 substreke in die studiegebied het di~ twee taalgroepe se tradisionele kerkverbande, die Neder-duits Gereformeerde en die Duits-Lutherse Kerke, gesamentlik die grootste lidmaatskap verteenwoordig. Die vernaamste kerk-groepe ",'at'in die stad voorkom is die Nederduits Gereformeerde, die Duits-Lutherse en die Rooms Katolieke Kerke wat in,~
min-e;
Die totale kerklidmaatskap van di~ stad se bevolking'word in Tabel 201 dangetoon~ Die Nederduits Gereformeerde ~erk het verreweg die meeste lidmate, naamlik 15 104. Di~ kerk se invloed kan toegeskryf wo~d aan die Afrikaanssprekende
be-volking wat tegelyk die grootste blanke groep in die sta~ is en tradisioneel ly_ederduits Gerefor."meerde lidmate Ls , Die sensus-data wys egter pertinent op die lae ke rkbywon i.nqsyf e.r - ongeveer 14 persent van die Nederduits Gereformeerde Kerk se lidmate woon slegs een diens op ~ Sondag bYG
TABEL 2 .. 1 VERSPREIDING VAN KERKLIC;'-1AATSKAP IN WINDHOEK
GETAL PERSENTASI2 VAN
GELOOF LIDMA'l'E DIE BEVOLKING
Nederduits Gereformeerd 15 104 46,7 Gerefor.ï.eerd 900 2,8 Hervormd 755 '2,3 l1etodiste 1 619 5,0 Anglikaans 1 010 3,1 Bapti3te 145 0,5 Rooms Katolieke 2 427 7,5 Duits-Luthers 5 431 16,8
-Apostoliese Geloofsending 640 2,0 Hebreeuse 130 0,4Sewende
.
Dagse Adventiste 105 0,3SpC:!dereën 100 '0,3
Afrika Evangelie 170 0,5
Ander 2 075 6,5
Geen 1 '{)70 3,3
Die Nederduits Gereformeerde Kerk is die enigste kerkgenootskap wat,in groot dele van die stad ~ dominante posisie inneem. In 45 sensus-substreke wat 35 persent van die totale aantal sen su swyk e ui t.meak , is die Nederduits Gereformeerde Kerk Se lid~ate dominant. Windhoek-Noord, Windhoek-Wes, Suid~rhof en die meeste nuwe residensi~le uitbreidin~s so~s Pionierspark, Academia, Olympia en Erospark is oorwegend Nederduits
Gerefor-meerde Kerkgcibiede~ Die drie Afrikaanse kerkgroepe, die NoG.
Kerk, die Gereformeerde Kerk en die Nederduits Hervormde Kerk het gesnmentlik meer as 50 persent van die stad se blanke'be-volking as lidmate._
Die Duits-Lutherse invloed strek vanaf die begin van die eeu toe Duitse sendelinge die ~ang binneg~kom het. Hierdie kerk-groep en die Rooms Katolieke Kerk se invloed word hoofsaaklik beperk tot die ouer sentrale en oostelike dele (Avis) van
groep in sone 43 (vergelyk Bylae A~o
die stad. D· ,~e Kerkgroepe se algehele afwesigheid in Windhoek-Noord en die spoorweggebied is opvallend en kan toegeskryf word
aan die oorheersing van Afrikaanssprekende inwoners wat lid-mate van die drie susterkerke is.
In twee sones in die stad word ho~ konsentrasies Rooms Katolieke lidmate aangetrefo In beide sane 43 in die westelike deel van die SSK en sone 15 in Avis word Rooms Katolieke kerke, hospituie en sk~le aangetref. Die Rooms Katolieke is die vernaamste
kerk-~ Hele aantal kleiner kerkgroepe word dwarsoor die hele stad gevind maar hulle invloed op die d~nominasiestruktuur van die stad is baie gering~ In Byl~e A word die' verspreiding van die belangrik-ste ke~kgroepe se lidmate in die verskillende sensussubstrake aanq e-t oon ,
Volgens Swart en Lamont beinvloed die skolastiese o~voedings-peil van ~ stad se bevolking elke ander aspek van die
sosio-ekonomiese struktuur van so 'n stad , Deur onderwys wo r d die
kultuur van die een geslag na die ander oorgedra, wat die belang-rikheid van onderwys vir elke gemeenskap beklemtoon. Onder\-lys is in menige opsigte uiters noodsaaklik vir die doeltreffende
. 6
funksionering en instadhouding van die stad se gemeenskappee In hierdie studie is die onderwyspeil vir mans en vroue apart bereken, maar dit word gesamentlik bespreek. Dit blyk dat
ongeveer 38 persent van Windhoek se volwasse bevolking 'n skolas-tiese onderrigpeil van tussen standerd ses tot standerd agt bereik heto (Fig. 3 )e Figuur 3 toon die aantal soneS waarin die onderskeie opvoedkundige groepe dominant voorkomc Hierdie
deel van die bevolking word nie algemeen in die professionele beroepe gevind nie en omdat dit onwaar skyn l Lk is dat tn groot· getal vrouens in bestuursposte van ondernemings aangetref sal word, kan hierdie groep mense ~ groot deel uitmaak van die 30 persent van die arbeidsmag wat opgeleide hande-arbeiders is en " die 22 persent van die arbeidsmag \'Jatdie ongekwalifiseerc.e
werkers uitmaako (Tabel 2Q3).
Volgens Bylae B word enkele residensiële konsentrasies van groepe met standerd agt opleiding gevind. Hier ~s dit veral opm~rklik dat die tw~e hostelle van die S~id-Afrikaanse Spoor-weë in die noordelike deel van die midd~stad, die suidelike industriële gebied~ die·westelike randsones van Windhoek-Hes en die hele Vlindhoek-Noord baie' st ez-k v2~teem'JOordig wor-d deur bewoners wat in genoemde skolastiese opleidingsgroep val.
TABEL 202 PERSENTASIE j·LI'.NS PEP. OPVOEDKt.lNDIGE GROEP
n~
VlTIIDHOEK"OPVOEDKlJNDIGE . PEIL'
ALLE \'!ONINGS
HOONHUISE
AANTAL PERSENTASIE AANTAL PERSElnASIE
Geen formele opleiding 1 988 12,8 1 916 14,3 Primêre skool 2 602 16,_7 2 179 16,3 Standerd 6 ~ 8 5 539 35,6 3 713 27,8 Natriek 3 037 19~5 3 713 27,8 Hoër Tegnies 1 147 7,3 834 6,2 Universiteit 1 267 8,1 1 016 7,6
Die hele stad, met die uitsonde~ing val~ die middestad, die suidelike industriële gebied, die spoo rweqq ed eeLte, \'.'indhoek-Noorden
Windhoek Wes, waar die meeste mans standerd agt skolastiese onderrigpeil behaal het, se mans het gemic.deld ~ onderrigp2il van matriek. JN~rens in die stad word gevind dat groepe met ter-siêre opleiding dominant is nieo Ongeveer eweveel sones in die
stad het vroue wat gemiddeld sta~derd agt geslaag het en gemid-deld matriekkwalifikasies het. Dit is opmerklik dat vroue en mans in dieselfde opleidingskategorie naasteby in dieselfde sones gegroepeer Ls , Slegs in dLe middestad vind ons dat vroue gemid-deld ~ hoër skolastiese opvo~dingspeil bereik het as mans
~---20 3..1 ~lgaande b evo Lk Lnq ,
In die geheel gesien het vroue 'n hoër skolastiese opvoedings-peil as mans wat prim~re en sekond~re opleiding betrefo
Ongeveer 20 persent van die manlike bevolking het tot matriek gevorder (Tabel 2.2 )'0 'n Groter aantal mans as vroue onder-gaan tersi~re opleidinge Dit dui geensins op 'n unieke tendens nie, aangesien meer vroue na sekond~re skoolopleiding gaan werk en mans op hulle beurt'meer tegniese kolleges of universiteite
besoek as vroue. Die persentasie manlike bevolking bo 20-jarige ouderdom met geen SKolastiese opleiding is ongeveer 1298 persent vir bewoners van alle wonings en effens meer vir woonhuisebe-woners (Tabel 202)0
Die verdeling van skoliere in prim~re en sekond~re skole word to~ 'n mate bepaal deur die aantal jare wat die skolier in elke skool iss Gedurende 1975 het alle staatskole van'n sewe jaar 1aerSkool- en 5 jaar hoërskoolsisteem oorgeskakel na ~ gelyke verdeling van 6 jaar vir elke skoo~ (prim~r en sekond~r). Privaatskole is nie deur hierdie reëling geraak nie. Na hierdie verdeling was 59,2 persent van alle dagskoliere in die prim&re .
skole en 40,8 persent in die hoërskole~
'n Groot aantal skoliere (22 persent) kom van buite Windhoek en woon in skoolkoshuiseo Vie~ van die sewe staatslaerskole, agt van die nege staatshoërskole en drie van die vier privaatskvle besc~~kd.k oor k~os .u~sgerlewe&hui . 7
Die belangrikste invloed van die skoliere op die residensi~le patrone van die stad is die invloed wat di~ verskillende taal-groepe op die plasing van skole het. 'n Gelyke'verspreiding van Afrikaapse skole kom in ongeveer al die residensi~le gebiede voor. Omdat Duitsprekendes en Engelssprekendes baie minder in getal is en oor die hele stad verspreid woont is die plasing van Engelse en Duitse skole,op sentr~le plekke genoodstiako Dit verklaar dus ~rotendeels die ligging van die Engelse en Duitse
skole in en op die rand van die middestad en die verspreide
. . 8
Die beroep wat ~ persoon b~oefen het dikwels ~ groot invloed op ·die sosiale en ekonomiese omgewing ~aarin hy hom bevind. Jackson beskou die rol wat beroepe in die sosio~ ekonomiese struktuur van die stad speel, as baie belangrik: "It's (occupation} significance is clearly twofold because it relates to ~n econemic relationship with the means of pro-duction but also defines a worksituation which will in turn have consequences on both the consciousness of class-identity and also will help to define patterns of status estimation and attitude. to the stratification system both within and outside the vrork sltuatLon
s "
9 Voorts b ev.ind Wheeler in sy navorsing oor Pittsburgh dat " ••• occupations that are most alike in residenti2.1 location are also similar in sooio-· economic rank; those with the greatest locational difference10 represent the extremes of status level".
Gegewens oor beroepe is baie belangrik by the samestelling van die faktorekologiese modelle omdat dit SO ~ essensi~le komponent in die bepaling van die sosio-ekonomiese status van mense is. As die ouderdomsgroep waarin ~ mens gewoonlik beroepsg~rig is, as 20 tot 64 jaar geneem w~jd, is daar 8 627 mans in \vindhoek wat potensiële aktiewe beroepsbeoefenaars is. On-geveer 2,1 persent is aktief in die diensbedrywe teenoor die 0,7 persent in 1968. Volgens die opstellers van die Windhoek streekplan sal hierdie syfer na verwagting tot 3,8 persent aan die einde van die eeu styg. Il As gevolg van die groot
r
persentasie vroue wat in die 2.rbeidsmag betrek is, maak die blanke arbeidsmag ongeveer 40 persenf van die volwasse blanke bevolking uit.
Uit Tabel 2.3 is dit duidelik dat opgeleide handearbeiders (werk-tuigkundiges, verpleegsters, ens.) en nie-handearbeiders wat ongekwalifiseerde werkers is (ontvan9sdames, ens.) die grootste beroepsgroepe in Windhoek is.
Half- eri ongeskoolde werkers, dit wil s~ werkers met geen erkende n~skoolse kwa LdfLka sLe s nie, vorm di·e derde grootste groep, na2.mlik 16 persent van die potensi~le manlike arbei~s-mag (vergelyk Bylae C en Tabel 2.3). Professionele werkers
(byvoorbeeld argitekte, tandartse, ens.) vorm ook ~ redelike groot groep in die arbeidsmag, naamlik 13 pe r serrt, N ie-hande-arbeiders wat wel gekwalifiseerde werkers is, soos tiksters en kommersiêle verteenwoordigers, is ongeveer net soveel in getalle as die professionele werkers. Slegs sowat 1 persent van die potensiêle getal manlike werkers in die stad was tydens die opname werkloos. Skoliere en studente is nie in hierdie beroepsopname verreken nie.
TABEL 2.3 GETAL HANS IN BEROEPSGROEPE nl VlINDHOEK
KmiULA-.;.
PERSENTASIE 0/
BEROEPSKATEGORIE "
.
GETAL TIEI'iEpOpgeleide hande-arbeiders 1 942 24,7 24,7
Ongekwalifiseerde werkers 1 032 13,2 37,9
Half- en Geskoolde hande- l 313 16,7 54,6
,arbeiders Administratiewe werkers 1 210 15,4 70,0 Gekwalifiseerde we r ke r s 1 129 14,4 84,4 Professionele Iderkers 1 033 13,2 97,6 vleermag 111 1,4 99,0 Werkloos 69 1,0 100
*
Beroepsgroepe volgen~ die klassifikasie van die munisipaliteit van Windhoek - vergelyk Bylae C.Wat die residensiêle konsen~rasie van manlike werkers in die onderskeie beroepsgroepe betref, word volgens Fig. 4 gevind dat hlindhoek-Noord gedomineer "lord deur spoorweqampt enar'e, Die administrasie- en ander staatsamptenare se hoogste resi-densi~le konsentrasies Hord ge~ind n~t noord van die SSK en in Academia. Mynwerkers en boere is veral woonagtig in Olympia, terwyl persone in die privaatsektor (kleinhandel,
,
groothandel) verél in Erosoark en dele van Klein-Windhoek woon. ~ Bestudering van Bylae D toon dat'professionele menseen bestuurders van ondern~mings veral in Luxury Hill en die gedeelte van SUiderhof om die Engelse ho~rskool (Centaur~s) woon. Dit wil dus voorkom asof Engelssprekende professionele mense en bestuurders van ondernemings meer geredelik in die omgewing van die'Engelse ho~rskool vestig. Oor die res van
die stad kom we r-ker s van die onderskeie beroepskategorieë verspreid voor'(Figo 4).
van die middelklas na die laer ~idd~klas. (Hierdie bepaling Met ~etrekking tot werkgewers is die staatsdiens, kommersiële
en finansiële instellings die belangrikste in die stad en ver-skaf hulle werk aan 66 persent van die manlike,werknemers.
\<1indhoek-Noord en die spoorweggedeel te (sones 34 en 35) onder-streep Wheeler se bevindinge in Pittsbu~gh in s6verre dat hierdie residensiële gebiede se inwoners naasteby in die-selfde inkomste- en opvoedkundige groepe val, naamlik dié
is subjektief gedoen). Hierdie tendens kan toegeskryf word aan die konsentrasie van eenderse beroepe (spoorweg- en staats-amptenare) ~n die gebiede.
Fabriserende industrieë, die konstru~sie- en die vervoerbedryf trek elk so~~t 15 persent van die"blanke manlike arbeidsmag. Hierdie bedrywe is hoofsaaklik gevestig in .die noordelike en suidelike industriële gebiede waar hulle hul stoorkamers, werkswinkels en kantore het.
Die meeste men~e werk in die SSK, waar ongeveer 6 400 mense hulle dagtaak verrig. Groot ondernemings soos die Su~d-Afri-kaanse Spoorweë (2 500 werkers) "en die Administrasie van S.H.A.
(1 200 werkers) konsentieer hulle werknemers hoofsaaklik by hulle onderskeie hoofkantore.
Die no)rdelike (2.600 werkers) en die suidelike (4 300 werkers) industriële gebiede mag in die toekoms 'n verandering in die verspreiding van wer ke.rs in 1:Jindhoekteweegbring. v/eens 'n te-kort aan ruimte vir industriële gebr~ik sal industriële gebiede
selfs so ver as Brakwater, 12 k~ noord van Windhoek ontwikkel moet word, terwyl die gebiede wat nou as industriële areas gebruik word (veral die suidelike ~ndustriële gebied) benut k~an word'Vlr reSlidenSle"'1 e en k~ommerSle'''l...l I'de uoe eln es. 12
Vroue in ~lle beroepskategorieë in Windhoek maak 36 persent van die vroulike bevolking van die stad uit, terwyl die res in geen b ez-oep staan nie en hoof seak Li.k huisvrouens tso Vro·.,,=is, soos die manlike arbeidsmag, hoofsaaklii bedrywig ir die kom-mersiële en finansiële instellings en die staatsdiens v/aar hulle
ongeveer 48 en 38 persent van die totale vroulike arbeidsmag onderskeidelik uitmaak~ Die getal vroue in die arbeidsmag is ongeveer'die helfte seveel as die manlik~ arbeidsmag. 13 Uit die voorafgaande is dit duidelik d~t die administ~atiewe funksie van die stad ~ groot invloed op die beroepstruktuur het. Die belangrikheid van .die finansi~le en kommersi~le
instellings wat werkersgetalle betref, kan verklaar word .deur die stad se posisie as grootste bevolkingskonsentrasiepunt in die land en die stad se belangrikheid as hoof distribusiesentrum v~n Suidwes-Afrika.
2,,5 Inkomste
Inkomste is een van die belangrikste attribute in ~ faktor-ekologiese model-toepassing 'omdat dit die grootste bydrae tot die ekonomiese status van die mens en die gebied maak. Samuelson som die.belangrikheid van inkomste vir ~ie huishouding op:
" 000 if you can know but; one fact about a man, knowledge of
. 14
his income Vlill probably reveal most of· him. " Inkomste is dikVleIs ~ bepalende en ~ beperkende faktor by die keuse-uitoefening van die mens volgens Morrill: "The highest income group~ have the widest choice of location and type of residence, since their ability to. pay enables them to achieve the environ-ment they desire. IVddle-income groups may not be able to pay for a rebuilt central-city environment and are thus likely to move to outer, moderate-quality city distri~ts and suburbs. The poor occupy the oldest, smallest homes and are often closest to industrial area." 15 ~ Uitvoerige bespreking v~n die ver-spreiding van inkomste-groepe in Windhoek i~ dus nodig om die uiteindelike verspreiding van die onderskeie statusgebiede in die stad beter te kan. verstaan.
--J'
Daar is besluit om slegs die inkomste van die hoof van die huis-houding in te sluit en VIel om die volgende rede: Indien alle verdieners in ~ huishouding se inkomste in ber~kening gebring
,
word, kan ~ huishouding van drie verdieners gesamentlik ~ baie ho~r jaarlikse inkomste toon as ~ huid~ouding m~~ een .of
twee ve r dlene r s , Om hierdie ongelyke verdeling uit te 'skakel is besluit om slegs die heof van elke huishouding se -inkomste in die studie in te sluito CByiae K)o
Die gemiddelde inkomste van gesinshoofde in Windhoek is R6 450 16
per jaara Hoewel ~legs die inkomste van die gesinshoof in die datamatriks opgeneem iSJ -is dit tog belangrik om te let op
die bydrae wat an~er lede van die gesin tot die gesinsinkomste heto Uit Tabel 2~4 blyk dit-dat manlike gesinshoofde die be·· langrikste br-oo dw.i.rme r is, ten ...yl die vroulike hoofde baie minder verdiene Die bydrae van die we.rk eride vrou t.ot die ge-sinsinkomste is belangrik en bedra soms soveel as die helfte
die gesinshoof inkomste. 17
van se
TABEL 2.4 GE!HDDELDE JAARLIKSE INKm-1STE VJ<.N GESINSHOOFDE EN EGGEiWTES PER GROTER SE;-;SUSGE3IED VIR' \'iINDHOEK
SENSUSGEBIED HANLIKE HOOFDE (R) VROULIKE HOOFDE (R) EGGEl-ïOTES (R)
010 8 560 4 070 020 6 730 3 620 3 770 030 7 290 3 780 3 690 040 7 510 3 720 3 770 050 5 490 3 450 3 380 060 9 130 3 351 3 970, 080 5 950- 3 070 3, 700 110 5 970 3 300 3 510 120 5 420 3 640 3 380 .140 4 900 3 420 3 120 160 5 420 3 290 3 480 170 6 470 3 950 3 500 180 6 680
-
3 460 3 380 190 7 470 3 530 3 520 200 6 740 3 250 3 590 210 7 540 3 730 3 640Op Fig. Sword die versprei~ing va~ inkomstegroepe in Windhoek aangedui. Die groot v~rspreiding wat die inkomstegroep tussen R5 000 en R7 000 toon, onderskryf die hoë q ernidde Ld e Lnkoi..ste wat; vir die stad bel-eken is.
and is nót suitable for small 'and even.medium sized erv~n unless considerable higher development costs are accepted. It is an advantage t6 be able to allocate land which ~s difficult tQ
18
develop, to the upper income groups:" Die beskikbaarheid van die nodige geld is dus volgens Timms ~ bepalende faktor,by die keuse van 'n worii.nq, "However' great the desire to move to a .more favoured location and however much information the
house-
'-Persone wat inkomstes van meer as R14 000 verdien is-nie so groot in getalle dat hulle ~ groep op hulle eie regverdig nieo
Voorts woon hierdie persone so verspreid tussen ander persone van hoë inkomstegroepe dat hulle maklik deur daardie groepe ge-akkommodeer word. Dit is veral in die nuwer residensi~le uitbreidings dat hierdie hoogste inkomstegroep, di~ met in-komstes tussen R7 000 en Rl4 000 per jaar, goed verteenHoordig
iSG ,Erospark, Oly-mpia, die mees suidelike deel van Ac ademi.a en grbot gedeeltes van Pionierspark huisves huishoudings in hierdie inkomstegroep. Die ouer iykmanswoonbuurtes word veral in die oostelike sektor van die stad in die heuwelagtige dele van Klein-\:!indhoek, Luxury Hill en Avis gevind. Hierdie ge-bied is volgens ~ behuisingsverslag van die munisipaliteit van Windhoek die geskikste woongebiede vir die hoër inkomste-groepe. "Much of Hindhoek Is usable Land is relatively steep
hold has at its disposal concerning the existence of suitable vacancies1 the realization of movement reflects~he availability
. 19 )
of the necessary economic resourcr:s." Dit is dan ook in hierdie ouer residensiële rykmansbuurtes (sones 25 en '26) dat die meeste persone met inkomste van Rl4 000 en hoër per jaar, woon (vergelyk sones 010, 040 en 060 in Tabel 2.4).
In groot dele van Klein- ...·Jindhoek, Suiderhof , \tJindhoek-Vles en Windhoek-Noo~d is ~ inkomste in die R5 000 tot R7 000 groep die mees algemeen. In 58 sones, wat 45 persent van die totale aantal Sones in die studiegebied uitmaak, is inkomstes van tussen R5 000 en R7 000 dominant. Hierdie inkomstegroep is veral prominent ~n woongebiede wat by of naby die spoorlyne en deurpaaie deur die stad geleë is (Tabel,2.5).
In drie sones, twee naby die Sentrale Sakekern en een aan die noordelike munisipale grens van die stad (sone 83), domineer
'n baie lae inkomstegroep, naamlik dié laer as R2 500 per jaare Die sone in die ~estelike gedeelte van die middestad (sone 43)
huisves die Rooms Katolieke kerk en hospitaal. Werkers in hierdie sone woon in die klooster en kerkgeboue en ontvang ~ baie klein salaris, indien enige.
Beide die lae-inkomstegebiede in die suidelike middestad en die noordelike sektor van ~ie stad grens aan die industriële
-,
arease Veral die sone wat aan die suidelike industriële area grens toon die algemene tekens van ~ swak woonbuurt soos Morrill dit beskryf het. Klein skakelhuise, vervalle geboue en industriële indringing word bier aangetref.
Inkornstegrdepe wat hoër as R2 500 maar laer as R5 000 is, kom verspreid tussen die ander groepe voor, maar daar is tog ~ neiging van die laer inkomstegroepe om te konsentreer in en om die middestad en in ouer dele van woongebiede (Fig. 5). Dit is egter veral die hoë inkomst~groepe wat duidelike
ge-konsentreerde voorkomste oor die stad vertoon en gunstig vergelyk met die sones van gemiddelde en groot woonhuise en professionele beroepsgroepe. Die ve~spreiding van die inkomstegroepe in die sones word in Tabel 2.5 en Bylae Kaangedui.
TABEL 2.5 DmUNANTE INKm·1STEGROEPE PER SONE IN \'lINDi-iOEK KU11ULI\-DJKOJ.1STEGROEP AANTAL SONES
%
VAN AANTAL SONES TIEi'JE%
Ra - R2 500 3 2,3 2,3 R2 500 R3 500 3 2,39 4,6 R3 501 R5 000 33 25,6 30,2 RS 001 R7 000 58 45,0 75,2 R7 001 R14 000 32 24,8 100,0 1<14 000 + 0 r: 0 0 2.6 Reismetoë.e
Die meeste residensiële gebiedi is redelik ver van die SSK en die industriële uitbreidings wat die belangrikste ver-samelpunte van werkers is, vervryder. Sportfasiliteite is ook so geleë dat inwoners van die stad gewoonlik ver moet ry om dit te kan benut. Dit is dus nie buitengewoon dat 29 persent
f
van die stad se volwasse inwoners g~reelde bestuurders van privaatmot~rvoertuie is nie en 2972 persent as passasiers
in privaatvoertuie reis nie. Dit verteenwoordig meer as die helfte van die stad se blanke bevolking.
Wat motoreienaarskap betref is ditslegs' in Klein",Mindhoek eli Luxury Hill waar meer as 50 voertuie per 100 persone aangetref word. Wat die res van die stad betref is daar ongeveer' 40 motors per 100 persone in elke sone. Res~densi~le gebiede ver van die SSK, soos byvoorbeeld E.cospark, Olympia, Acade-mia en Pi6nier~park het effens meer motors per 100 inwoners as die sones in die nabyheid van die middestad; 20 Hierdie gebiede met die ho~r aantal motors per sone vergelyk positief met die sones van hoogste inkomste (vergelyk Fig. 5)
Busdienste bestaan weens die swak ondersteuning deur die publiek en ho~ ~edryfskoste amper gladnie in die stad nie.
'n Onbeduidende 0,3 persent van die publiek maak van hierdie fasiliteit q ebruLk , 11et die hu.id-i.qe br anc st.ofbepe r-kLnq ~'lat in die land geld en die parkeerprobleme wat veral gedurende spi tstye in die middestad ondervind word, .word die instelling van ~ busdiens vanaf Pionierspark en Académia in die yooruitsig
21. gestel"
Die ho~ persentasie van die bevolking wat gladnie van enige gereelde vervoer gebruik maak nie tesame met die persone wat gereeld stap9 kan moontlik aan die 43 persent van die blanke vroue wat as huisvrouens geklassifiseer kan word,gekoppel word. Ongeveer eweveel mans en vroue stap gereeld werk toe ~n dit verteenwoordig 14 persent van die totale blaryke arbeidsmag •
-,
18. \'lindhoek,Hunicipali ty, Housing ReP<?Et, p ,30. (
VER\'IY SING S •
p ..5L
/
S\oJart,C.F 0 en Lamont, Sosiolooie;;..;:..;:...;;.;.;._:,~-~n
Be-5" \'lindhoek,l'lunicipality, Vlindhoek Nunicical c~~_].975,
p.23.
7.. "Jindhoek, Hunicipality, Schools P~, 'P.7•
9. Carter, Ho, The Study of Urban Geoqraphy, p.2S8. 10,. Ibid. , po2S8.
Il. Planmedewerkers, Windhoek Streekplan, 1976, p.20"
12. Windhoek, Municipality, Development Potential in Windhoek, February, 197I, p.32.
13. Windhoek, Municipality, Windhoek Municipal Census, MaïJ 1975, po68.
140 Samuelson, P.A.,. Economics, p.lOó.
IS" Morrill, R.L., The Soatial Crganization of.Society, p.17l. 16. Windhoek, Municipality, Housina Report, p.lS.
-17. Windhoek, Municipality, A Bus Service for Windhoek, p.70.
19. Timms, D., op.cit., p.118.
/
Bergel skryf die fisiese skeiding tussen mense in stede-like residensiële gebiede toe aan die volgende redes: t"The
economic impact of housing is the most potent force. The cost of houses, rentals and maintenance form an in
surmount-1
able barrier b etvreen cLa sse ss " Die rol wat; die woning in
die residensiële struktuur van die stad speel word deur
Beaujeu-Garnier en Chabot as baie belangrik beskou, veral o~dat dit I,
HOOFSTUK 3
BEVlONING-_j GESINS- EN ETNIESE STRUKTUUR
3.1
-_._-
Inleidina-dwarsoor die hele stad aangetref word: "D\'iellingsoccupy the major p2rt of the urban area, and they are found every-where though least f~equently in the centre and in the ware-house quarters. 'In many shopping and business streets they occupy the upper floors; and in tbe industrial quarters they occupy spaces between the factories." 2 Hierdie verspreiding van wonings soos deur genoemde skrywers beskryf, geld ook vir Windhoek.
/
3.2 Die beskikbaarheid van beboubare arond·
Die omland van die-vallei waarin Windhoek geleë is plaas
'n bepE!rking 'op die uitbreiding van die stad. Die. stad is geleë
in ~ bergagtige kom wat ongeveer 10 kilQmeter wyd en 18 kilo-meter lank is. Die beboubare grond word deur ~ groot aantal d~oë rivierlope opgesny. Die natuurlike dreineringsisteem
3
vloei na die noorde en noordweste. Die huidige stadsont-wikkeling is sterk gekonsentreer teen die berge en op die re-latj.ef meer gelyk en minder gebroke grond in die oostelike sektor van di~ vallei. Stedelike ontwikkeling op hierdie ongelyke terrein het tot gevolg gehad dat boukoste hoog is en da~ di~ voorsiening v~n dienste uitermate hoog is. 4
Gedurende 1975 was daar ongeveer 5900 hektaar grond binnD die
munisipale grense beskikbaar vir stedelike ont0ikkeling. .J
minder geskik is vir bebouing as dj,e gebiede wat reeds benut is en kan moontlik nog net aangewend word vir die ontwikkeling van lae digtheids-woonbuurte~ vir die ho~r inkomstegroepe. Die nuwe onderwyskollege en die voorgestelde verkeersroetes salook die grootste deel van die genoemde beskikbare grond (5900 ha) beslaan.
As gevolg van die bergagtigheid van elie omgewing en die stecl'e-like groei wat reeds in Windhoek' plaasgevind het is die hoeveel-heid grond binne die staasgebied beperk. Kommersi~le en indus-tri~le gebruike moet dus met mekaar kompeteer vir die beskik-bare grond. Daar sal tot ~ngeveer die jaar 2000 genoeg grond beskikbaar wees om in die behoeftes van die stad te voorsien.
~I
word. Pi0nierspark, die grootste woongebied in di~ stad, het Die aanvraag na, wonings sal gedurende hierdie tydperk (1976-2000) ongeveer 8000 eenhede wees. Daarna sal daar egter na alterna-tiewe gebiede vir verdere uitbreiding g~soek moet ~ord.
Die munisipaliteit van Windhoek het reeds aanbeveel dat 'n ge·· bied, net noord van Brakwater, aange~oop moet word om te dien as 'n toekomstige nuwe uitbreiding. Die betrokke gebied i~ baie groot en'die gelyk oppervlakte van die terrein leen hom baie tot die ontwikkeling van industri~le gebiede en ho~digtheids- I
woongebiede vir die laer inkomstegroepe. 5 Slegs beperkte voorstedelike ontwikkeling het tot, dusver in di~ Brakwaterge-bied plaasgevind.
Woonhuise beslaan die grootste persentasie van die ,totale b2-boud~ oppervlakte in Windhoek. Die adm!nistrasie-,
spoorweg-\.
en munisipale geboue beslaan ongeveer die helfte van die opper-vlakte wat deur huise beset -word. Woonhuise beslaan ongeveer 17 persent van die totale oppervlakte van yeboue in die stad .wat dit die belangrikste enkele residensi~le eenheid in die
stad maak (vergelyk Tabel 3.1).
Wat die benutting van woonerwe betref word daar gevind dat slegs in die heel nuutste woonbuurtes 'n groot aantal le~ erwe ,bestaan. Ongeveer die helfte van· die,totale hoeveelheid woonerwe in
Olympia (sone 113) en Erospark (sone 1) is nog onbenut. In die ouer residensi~le gebiede is dit .slegs in Klein-Windho~k-Suid en Suiderhof'waar ~ noemenswaardige aantal 1e~ erwe gevind
