Lapilli

(1)

93 AFZETTINGEN WTKG 28_(4),2007

Lapilli

Larsvanden Hoek+Ostende

Mens worden komt uit

_je

tenen!

Nieuwevondstenuit

_Dmanisi,

de oudste

_vindplaats

_van Homo buiten

Afrika,

latennuietsmeerzien overde evo-lutie_vande_mensonder de nek

_{(lit. 2).}

Het_gaat_om _een

schouderblad,

sleutelbeenderen, opperarmbeenderen,

een

dijbeen,

een

tibia,

een

knieschijf

ennogwat

_botjes

uit de

handenvoet.De botten

_{zijn afkomstig}

vanminstens vier verschillende individuen. De verschillende skeletdelen uit de benen

_zijn

in_grote

_{lijnen modem,}

ende

_verrassing

zat hem vooral in de armelementen.

_Wij

hebbeneenenorme

bewegingsvrijheid

in dearm.Maar in Homoerectus

_lijken

die

_bewegingen

veelmeer

beperkt

te

zijn.

Dat

_geldt

ove-rigens

ook_voorTurkana

Boy,

die daarmee dus een

stukje

minder modem is dan_somswerd

_voorgedaan.

En

terwijl bij

ons,alswedearmenlos laten

hangen,

de

_handpalmen

_naar binnen

_{gekeerd zijn, lijkt}

_{het erop dat}

_bij

onzevoorouders ze naarvoren

zijn gericht.

Deze

_bevindingen

komenmet namede onderzoekersvanHomo

floresiensis goed

uit. Ook “Doeeens eenaap na?!” De meeste kinderen

_(en

volwassenen die

_je

zo

gek

kan

_krijgen)

_{reageren op dit} ver-zoek door zichmeteen op hun hurkentelaten

zakken,

en hunarmenraar telaten

_slingeren.

Het is

_duidelijk,

als we denkenaanapen,zienweineersteinstantie datze een an-dere

voortbeweging

hebben. We makenerwatrare

gelui-den

_bij

entrekkenwat

gekke bekken,

wantwevinden apen toch ook weleen

beetje

dom.

Het is

eigenlijk jammer

dat_we zo

weinig

wetenover de

voortbeweging

vanvroege

mensachtigen

enhoe die uitonze

aapachtige

voorouders is ontwikkeld. Studiesoverde

fos-sielemensconcentreren _{zich op het}

_gebit,

de

aangezichts-schedelen

natuurlijk

deo zo

belangrijke

herseninhoud. Dit is vooraleen

praktisch

gegeven. Wehebben

domweg

niet

zoveel bottenvanhet

postcraniale

skelet.

Lange tijd

keken

wevoordeze botten vooralnaarTurkana

Boy,

een

vrijwel

compleet

Homoerectus skelet uit Kenia. Het verhaal

daar-bij

was dat ditgeraamteverrassend modemwas. Van de neknaarbenedenwashet

vrijwel modem,

enmet

zijn

1.70 washet ook aleen

vrij

normaal_postuur.Vanaf datmoment zatde evolutievandemensendus

letterlijk

tussendeoren. Vanonze

voorouders, Australopithecus,

warenook al de

no-dige postcraniale

resten

gevonden.

Denk

bijvoorbeeld

aan de beroemde vondstvan

Lucy, Australopithecus afarensis,

in

_Ethiopië.

_{En die vondsten gaven}aandat deze wezens eenhele andere

voortbeweging

haddenenzich deelsnog het beste thuis voeldentussende bomen.

(2)

AFZETTINGEN WTKG 28_(4), 2007 94

die vonden

soortgelijke

kenmerken in de schouder_vande kleine

eilandmens,

dietotdusver alleen verklaard konden worden als_eensoortementvan

aanpassingen

aanhet leven opeeneiland. Het zieternaaruit datzedit echter gewoon vanhun vastelandvoorouders

geërfd

hebben.

Een ander

opvallend

puntaande

Georgische

vondsten is dat de individuenstuk voor stuk kleinerwarendan

Turka-na

Boy.

Er

_lijkt

een

behoorlijke

variatie in _groottete

zijn

geweest. Ineencommentaar

legde

Daniël Lieberman

_(lit.

1)

directeenlinkmeteenartikelvanFred

Spoor

en

colle-ga’s,

dat in_augustusin Naturewasverschenen

(lit. 3).

Hier-in werd onder andereeenverrassend kleine schedel van Homoerectusbeschreven. Er

_lijkt

dus de

_nodige

variatie binnen dezesoortgeweestte

zijn,

in_postuur.Daar maak ik me

overigens

nietzoheelerg drukover.Eenvande weini-ge

ijdelheden

die ik mezelftoestaisopeenmetroperronin Madrid of Athene_weer_eenstevredenvast testellen dat ik de

langste

wachtende

_passagier

ben. Dat

paleoanthropolo-gennetals andere

paleontologen

moeten wennen aanhet feit daterheelwatvariatie in denatuur

_bestaat,

is alleen maar een

goede

zaak. Binnen Homoerectus

lijkt

echter ook een enormevariatieaanschedelinhoudgeweestte

_zijn.

En

gezien

de

_{belangrijke positie}

die dat kenmerk

_altijd

in de evolutievandemensheeft

_ingenomen,

zal het interessant

zijn

hoe

_toekomstige

studies daarmee

omgaan.

Maar het

_{belangrijkste}

nieuws is toch_wedat_we

_eindelijk

vat

_lijken

te

_krijgen

opde evolutievanhet_geraamtevande mens.Het komt uit detenen. De benen

krijgen

als eerste eenmoderne

_aanblik,

dearmen

blijven

nogwat

_primitief

_en

uiteindelijk

komt de schedel pas als laatste. Samenvattend kunnenwedus stellen dat Homoerectus

_{waarschijnlijk}

al wel kon

_voetballen,

maardatonzevoorouders nietuitblon-ken als basketballers. De

_{armbewegingen}

warenniet flexi-bel genoeg,en

gemiddeld

genomenwarenzoook nogwat tekort. Over herseninhoudenwelke_sportik

_persoonlijk

het

_{intelligentst vind,}

hou ik

_{wijselijk mijn}

mond.

Literatuur

1

_Lieberman,

D.E.,2007.

_Homing

inon

early

Homo. Na-ture

_449,

_{pp. 291-292.}

2

_{Lordkipanidze, D., Jashashvili, T., Vekua, A.,}

Ponce de

León,

M.S., Zollikofer, C.P.E., Rightmire, G.P.,

Pont-zer,

H., Ferring,

R.,

Oms, O., Tappen,

M., Bukhsianid-ze,

M., Agusti, J., Kahlke, R., Kiladze, G.,

Martinez-Na-varro,B.,

Mouskhelishvili, A., Nioradze,

M. &

Rook,

L., 2007. Postcranialevidencefrom

_early

Homo from

Dmanisi, Georgia. Nature, 449,

pp. 305-310. 3

Spoor, F., Leakey,

M.G., Gathogo,

P.N., Brown, F.H., Antón, S.C.,

McDougall,

I.,

Kiarie,

C.,

Manthi,

F.K. &

Leakey,

L.N.,

2007.

Implications

of_new

_early

Homo fossils from

_ileret,

eastof Lake

_{Turkana, Kenya.}

Natu-re 448,pp. 688-691.

Lars _vanden HoekOstende,Nationaal Natuurhistorisch

Museum,

Postbus 9717,2300 RALeiden,

email:

_{Hoek@naturalis.nnm.nl}

Cffiiec/e?

</!er

_(Men

ua/’

zmUe*