Viool leren spelen op je 66e

(1)

02-06-2012

De Nacht van Kunst en Wetenschap Evert Bisschop Boele

Viool leren spelen op je 66e

(2)

Lectoraat Lifelong Learning in Music & the Arts

(3)

Healthy Ageing through Music and the Arts

(4)

De vraag…

Subject: Violin for adults

Date: Sun, 18 Jul 2004 01:48:29 +0000 Hi,

I'd really like to ask you a question.

I'm 15 years old , I love the violin and plan to learn it . Can I learn it? …

(5)

… en het antwoord?

Subject: Violin for adults

Date: Sun, 18 Jul 2004 01:48:29 +0000 Hi,

I'd really like to ask you a question.

I'm 15 years old , I love the violin and plan to learn it . Can I

learn it? I don't know because people told me that any one

wants to learn violin has to start from the age of 6 or 5 is that real?

Please answer me

(6)

Even voorstellen…

• Lectoraat Lifelong Learning in Music & the Arts (Prins Claus Conservatorium, HG)

- de musicus in de snel veranderende samenleving +

• Noordelijk kennisthema: Healthy Ageing - vergrijzing

- Noord-Nederland

- fysiek, cognitie, welzijn =

(7)

1. Effecten van musiceren op ouderen

2. Het project

3. Algemene bevindingen

4. Leerlingen en docenten aan het woord

5. Waarom doen we zo moeilijk?

6. Nergens om

7. Tot slot

(8)

1. Effecten van musiceren op ouderen

(9)

Research Group Lifelong Learning in Music & the Arts

Cognitie

Bugos et al. (2007) (…) conducted an experimental study in which they tested “Individualized Piano Instruction” (IPI). They hypothesized IPI as a possible cognitive intervention with a variety of skills and tasks, which may have the capacity to integrate multiple neural networks and thus mitigate or prevent age-related cognitive decline. Participants (…) in the experimental group were subject to a rigid IPI regimen, with three hours of piano practice required per week. The authors found strong indications that their hypothesis was

confirmed, and that its effects were transferred beyond musical cognitive domains.

(10)

Cognitie

Thompson et al. (2005) conclude that listening to music enhances attentional

processes in both healthy older adults and dementia patients.

While less is known about the effects of playing music in older adulthood, there is some evidence that this has a positive effect on brain activity, although it may be that such effects are limited as age increases (Habib & Besson, 2009).

(11)

Welzijn

Koga & Timms (2001) reported decreased anxiety, depression and loneliness

in those that participated in their music lessons. Hays (2005a; 2005b) also highlights the importance of music – both recorded and practical – to the lives of older adults living in the community.

(12)

2. Het project

(13)

Projectdoel `Ouderen en muziek’

Versterken van de praktijk van het muziekles geven aan oudere leerlingen

- praktijkgericht

- vocaal/instrumentaal

- verschillende genres en groeperingsvormen - ouderen: `derde ;evensfase’, globaal 60-+

(14)

Projectopzet `Ouderen en muziek’

1. Wat gebeurt er al en wat weten we dus al?

- interviews en observaties in bestaande praktijken 2. Welke kennis willen we verder ontwikkelen?

- verdere literatuurstudie en pilots 3. Hoe dragen we die kennis over?

(15)

3. Algemene bevindingen

(16)

De oudere leerling...

- … bestaat niet - ... kiest zelf

- ... zet zich daarom buitengewoon in

- ... heeft veel voorkennis en is daardoor perfectionistisch - ... heeft een breed referentiekader en is daardoor breed

geïnteresseerd - ... is loyaal

- ... stuurt ook zelf het leerproces

- ... is gefrustreerd dat het leren niet snel genoeg gaat - ... mist zelfvertrouwen

(17)

De les

• doelstellingen: eigenaarschap • beginsituatie:

• voorkennis, ervaring • belemmeringen

• leerstof: eigen keuze – oud en modern - kinderliedjes? • groepering: 1-op-1, groep

(18)

Tips en trucs?

• Versnel je uitvoeringstempo – leer een nieuw stuk • Maak het makkelijker – speel zonder bladmuziek

(19)

4. Leerlingen en docenten aan het woord

(20)

De docent

Ik heb veel respect voor ouderen die beginnen met het leren van een instrument, ik vind het moedig. Ik hou van werken met ouderen; ze nemen me serieus, zijn dankbaar en zijn

ongelofelijk gemotiveerd. Lesgeven aan ouderen geeft me veel voldoening.

(21)

De leerling

Ik ben vrijer geworden, durf geluid te maken, voel dat ik meer lucht heb en dat ik ontspannen zing. Dit alles geeft me meer zelfvertrouwen, helpt me over een bepaalde angst heen. De zangles is een moment voor mijzelf. Bovendien geeft het zingen, maar ook in het bijzonder de zangles een gevoel van welzijn.

(22)

De leerling

Als ik bij haar thuis op les ga, moet ik telkens een trap op om de lesruimte in te gaan. Meerdere dingen tegelijkertijd doen kost me teveel moeite. Dit heb ik haar een keer duidelijk gemaakt toen ze tegen me begon te praten als ik de trap opliep; en heeft ze daarna nooit meer gedaan.

(23)

De docent

Het besef dat men altijd in het amateurisme zal blijven hangen komt bij sommigen hard aan. Vaak is dit een groter struikelblok dan eender welke fysieke of mentale belemmering.

(24)

De leerling

De heer De Vries speelt elke dag; het levert niet altijd

rendement op. “Maar er zijn ook momenten dat je een stukje van Bach speelt en dat het ook als Bach klinkt”, zegt hij. “Dat zijn de momenten waar het om gaat. Het gaat erom dat je ervan geniet.”

Als hij gaat zoeken naar achtergronden van muziekstukken, stijlperiodes en componisten, dan opent zich de een na de

andere deur en komt hij terecht in een wereld van literatuur en filosofie. Via muziek ontdekt hij een nieuwe en interessante wereld.

(25)

De leerling

Mevrouw De Jong (80) heeft als kind nooit de kans gehad om een instrument te leren bespelen en voelde zich muzikaal een analfabeet. Wel herinnert ze zich levendig hoe ze als kind kon genieten van het orgelspel in de kerk en dat ze het maar

storend vond dat mensen door het orgelspel heen spraken. Dat ze nu wel les kan nemen ziet ze als een tweede kans.

Orgelspelen is haar grootste hobby. Het bepaalt mede haar dagritme ’s ochtends, voor de koffie, speelt ze een tijdje en ook vroeg in de middag en avond gaat ze weer even achter het

orgel zitten. Ze fietst 5 km heen en 5 km terug om les te nemen op de muziekschool. Ze vindt het vervelend om een les over te moeten slaan en mist het spelen ook wanneer ze op vakantie gaat. Orgelspelen geeft haar rust en structuur.

(26)

De leerling

Zes jaar inmiddels al gaat ze om de 14 dagen een half uur op les bij Anne. Ze is als volledige beginner begonnen, zelfs met het noten lezen. Het grootste struikelblok waar mevrouw Van der Meer tegenaan loopt is het combineren van alle aspecten die bij piano spelen komen kijken: het correct lezen van de noten, de pedalen beheersen, linker- en rechterhand coördineren, en dan uiteindelijk nog het stuk in een keer doorspelen en het tempo erin krijgen. Al die dingen zijn soms teveel om te verwerken. Ze heeft dan het gevoel dat er ‘geen plaats meer is in haar hoofd’.

Mevrouw Van der Meer ervaart ook traagheid in het opnemen van de vaardigheden, zeker als ze ziet hoe snel haar dochter het pianospelen leert. Het is een proces van lange adem. En al voelt ze niet altijd

(27)

De leerling

Het verhaal van Ruud Keizer is bijzonder en aangrijpend. Door een hersenoperatie negen jaar geleden is een deel van zijn hersenweefsel beschadigd geraakt. Hierdoor is hij fysiek en mentaal achteruitgegaan. De grootste belemmeringen als gevolg van de operatie zijn een slecht kortetermijn-geheugen, aandachtsstoornissen, snel vermoeid zijn, de linkerhand functioneert niet goed meer en in het algemeen zijn er

kleine ongewone foutjes tijdens het pianospelen die naar Ruuds gevoel vaker voorkomen dan in een normale situatie.

Het volgen van pianoles is voor Ruud voornamelijk een manier om fysieke achteruitgang tegen te gaan, al weet niemand of het effectief helpt. Ondanks de geringe kans dat er nog kwalitatieve vooruitgang komt, haalt hij er enorm veel plezier uit. Het nut van de lessen ziet hij daarom als een verrijking in de breedte, niet in de diepte.

(28)

De leerling

Ronald kwam er al gauw achter dat concertpianist worden misschien een brug te ver was. Toch heeft hij al veel bereikt.

Grote, moeilijke stukken zoals een Nocturne van Chopin staan op Ronalds verlanglijstje om ooit te spelen. Zijn docente

ontwikkelt vereenvoudigde bewerkingen van Ronalds favoriete werken, zodat hij deze toch kan spelen.

Op zicht lezen is voor Ronald een uitdaging. In het algemeen is de combinatie van noten lezen - wat op zich al moeilijk gaat wegens zijn achteruitgaand zicht - en het uitvoeren

tegelijkertijd heel moeilijk. Dat hij de informatie traag opneemt omwille van de ouderdom heeft er ook mee te maken, en dat frustreert hem af en toe.

(29)

5. Waarom doen we zo moeilijk?

(30)

Waarom doen we zo moeilijk?

When it comes to understanding expertise and expert

performance, psychologist Dr. K. Anders Ericsson is perhaps the world’s leading authority. His research is the basis for the “ten-year rule” and “10,000-hour rule” which suggest that it

requires at least ten years and/or 10,000 hours of deliberate

practice to achieve an expert level of performance in any given

domain – and in the case of musicians, often closer to 25 years in order to attain an elite international level.

(31)

Een `genuanceerde’ benadering…

In mijn lespraktijk heb ik geobserveerd wat ‘talent’ bepaalt. Waarom gaat

de ene leerling veel sneller vooruit dan de andere? Het antwoord is aan de ene kant een geruststelling en aan de andere kant een teleurstelling. Wat alle langzame leerlingen als overeenkomst hebben is dat ze weinig studeren, geen routine opbouwen en slecht gemotiveerd zijn. Wat alle uitblinkers als overeenkomst hebben is een grote liefde voor muziek, discipline en veel studie uren.

De geruststellende conclusie is dat iedereen viool kan leren spelen. De

teleurstellende conclusie is dat iedereen hard moet werken, ook de grote talenten.

Muziek is topsport!

(32)

Muziekatletiek

(33)

6. Nergens om

(34)

Bericht uit de praktijk 1

When I was trying to learn the cello in the 6th grade I

remember how hard it was for me to read music and I never did learn. At 41, I am trying again and seem to be picking up on it pretty quick. Everything seems to be coming easier to me now. Maybe I am more motivated now than I was as a child or maybe it's that I use the violin to forget about all the other crap that going on, just for a short while. My husbands learning curve on his guitar at age 61 seems pretty quick as

well. Maybe kids minds are better sponges but I think that adults have better motivation and are more disciplined when they decide to learn something new.

(35)

Bericht uit de praktijk 2

On Jul 2, 2010:

Your Name: Richard L.

Subject: Later age learning (violin)

Message: Interestingly, I read on your pages of people starting to learn violin at 62. I began two years ago starting at age 68 with arthritic hands and somewhat deaf ( I was an Airline Pilot hence deafness. two hearing aids!).

Now entering my third year I have broken the back of Pachelbell Kanon but are still a long way to go before I am satisfied.

To any other readers, it has not been easy at all, I am just too plain

stubborn to give up. I make progress but not fast.

I am also handicapped by the medications needed to keep me alive. No I am not a complete wreck just sounds like it!

(36)

Een genuanceerde benadering…

Is it too late to embark on a journey that will stretch you

emotionally, mentally, and physically? Is it too late to engage in an art form, an ineffable vehicle for personal expression that does not rely on emails or facebook status updates? Is it too late to learn you have perseverance and determination you never knew you had? I guess the question really is: Why wouldn’t you learn to play the violin as an adult?

(37)

7. Tot slot

(38)

Beginsituatie Doelen “De les” Evaluatie De pedagogische relatie Samen- leving Lee rl ing “ler en ” Do cen t “pr of essio n ele on twikk elin g ” Validerend Dialogisch Intergenerationeel Biografisch Sociaal gericht Cultureel sensitief Op maat

Leerling als expert

Competentie- georiënteerd Muziekles

Organi- satie

(39)

(40)

Contact

www.lifelonglearninginmusic.org www.hanze.nl/ouderenenmuziek

16 juni symposium De Puddingfabriek e.h.bisschop.boele@pl.hanze.nl