! ! ! ! Isis!Hazewindus!!|!masterscriptie!Wijsbegeerte!|!16!juli!2014!|!Sybrandt!van!Keulen/Rudi!te! Velde!
Een!Herwaardering!van!de!
Schopenhaueriaanse!Ascese!
DE!MONNIK,!DE!KUNST!EN!DE!VERLICHTING!Inhoudsopgave!
Inleiding( Hoofdstuk!1"Van(een(wilsgestuurd(leven(naar(het(quiëtisme" §1"Mens,"wereld,"wil" §2"De"sluier"van"Maya" §"De"(bevestiging"van)"de"wil"tot"leven" §"De"sprong"naar"de"ascese" Hoofdstuk!2"Voortplanting(en(liefde" §1"De"Metafysica"van"de"Geslachtelijke"Liefde" §2"Problematiek"tussen"de"Metafysica"van"de"Geslachtelijke"Liefde"en"De"Wereld"als"Wil"en" Voorstelling" Hoofdstuk!3"Kritiek:(Nietzsche(over(Schopenhauer" §1"Genealogie"van"de"Moraal:"derde"verhandeling" §2"Nietzsche’s"misconceptie" §3"De"priester"versus"de"monnik" Hoofdstuk!4"De(dubbelheid(van(de(ascese" §1"Markante"figuren:"het"genie"en"de"monnik" §2"Foucaults"Hellenistische"ascese" §3"Schopenhauers"quiëtisme"tegenover"Foucaults"affirmerende"ascese" Hoofdstuk!5"Het(pad(van(de(monnik" §1"Schopenhauer"na"Nietzsche"en"Foucault" §2"De"ascetische"“training”" §3"Schuld"en"verantwoordelijkheid" §3.1"Het"ascetisch"handelen" Conclusie( Bibliografie( " !Inleiding
" Arthur"Schopenhauer"(1788"–"1860)"is"waarschijnlijk"één"van"de"meest"ondergewaardeerde" westerse"filosofen"in"het"huidige"curriculum."Vooral"bekend"vanwege"zijn"ideeën"over"kunst" –"met"name"de"muziek"–"wordt"Schopenhauer"meestal"alleen"in"het"kader"van"de"esthetica" gelezen."Echter,"deze"esthetica"is"in"zijn"hoofdwerk"De(Wereld(als(Wil(en(Voorstelling" onlosmakelijk"verbonden"met"een"metafysische"ethiek,"en"men"kan"in"Schopenhauer"zowel" esthetica,"ethische"filosofie,"(klassieke)"metafysica"en"fenomenologie"terugvinden."" """"Opmerkelijk"is"Schopenhauers"ethische"theorie"–"die"gebaseerd"is"op"het"idee"van"de"mens" als"willend"wezen"–"waarin"de"monnik"als"een"verlicht"figuur"die"het"willen"weet"te" doorbreken"de"hoofdrol"speelt."In"Schopenhauers"hoofdwerk"wordt"het"thema"van"de" ascese,"dat"toch"vooral"wordt"gekenmerkt"als"een"typisch"religieus"thema,"weer"urgent." Schopenhauers"monnik"komt"tot"de"ascese"via"wat"hij"aanduidt"als"de"ontkenning(van(de(wil( tot(leven((de"Verneinung)."De"monnik"met"zijn"ascetisch"bewustzijn"is"een"antwoord"op"een" wereld"waarin"het"leven"bestaat"uit"verlangen"en"lijden."" """"Deze"scriptie"omvat"een"uiteenzetting"van"Schopenhauers"Wereld(als(Wil(en(Voorstelling"–" met"expliciete"nadruk"op"het"vierde"boek"–"waarbij"gestreefd"wordt"naar"begrip"van"de" relatie"tussen"de"wil,"de"wereld"en"de"voorstelling"en"de"plaats"van"de"mens"in"dit" metafysisch"systeem."" """"Schopenhauers"ascese"is"vooral"een"ascese"van"onzelfzuchtigheid,"waarbij"de"mens"zich" overgeeft"aan"een"onthechting"van"de"wereld"en"zichzelf."Omdat"Schopenhauer"het" handelen"vooral"verbindt"met"een"hechting"aan"de"wil,"de"instantie"die"ons"als"het"ware"door" het"leven"heen"navigeert,"lijkt"het"handelen"in"een"dergelijke"ascese"problematisch"te" worden;"de"wil"verliest"namelijk"al"zijn"macht"in"een"staat"van"ascese."" """"Het"einddoel"van"deze"scriptie"is"te"ontdekken"hoe"men"in"Schopenhauers"theorie"de"staat" van"ascese"bereikt,"zich"vervolgens"permanent"in"een"dergelijke"staat"kan"ophouden"en"tot" slot"hoe"verantwoordelijkheid"en"handelen"nog"tot"de"mogelijkheden"behoren"in"een" dergelijk"systeem."Daarnaast"zal"ik"betogen"dat"Schopenhauers"strikte"onderscheid"tussen"de" monnik"als"zuiver"ethische"en"het"genie"als"zuiver"esthetische"figuur,"misschien"niet"zo"strikt" hoeft"te"zijn"als"Schopenhauer"hem"maakt."" """"Daarbij"wil"ik"met"deze"scriptie"graag"Schopenhauer"onder"de"aandacht"brengen"vanuit" een"ander"perspectief"dan"de"gebruikelijke"esthetica,"en"laten"zien"dat"hij"meer"te"bieden" heeft"dan"gedacht"wordt."Schopenhauers"ethische"theorie"is"waardevol"wanneer"het"gaat" om"onzelfzuchtigheid"tegenover"anderen"en"het"streven"naar"een"gebalanceerd"zelf,"en" verdient"het"zeker"om"verdedigd"te"worden"tegen"de"kritiek"van"Friedrich"Nietzsche"en"de" Foucauldiaanse"ascese"als"waardige"opponent"van"het"Schopenhaueriaanse"systeem."" " ! !Hoofdstuk 1: Van een wilsgestuurd leven naar het quiëtisme
" In"1818"verscheen"wat"Schopenhauers"magnum"opus"genoemd"kan"worden:"De(Wereld(als( Wil(en(Voorstelling"(originele"titel:"Die(Welt(als(Wille(und(Vorstellung)."Dit"ontzagwekkende" boek,"dat"in"1844"ook"nog"eens"een"tweede"deel"met"aanvullende"opmerkingen"op"het" eerste"deel"kreeg,"beschrijft"Schopenhauers"filosofie"vanuit"vier"filosofische"gebieden."In" boek"één"zet"Schopenhauer"zijn"ideeën"uiteen"over"de"wereld"als"een"voorstelling,"in"boek" twee"zet"hij"vervolgens"uiteen"wat"de"rol"van"de"wil"is"in"de"wereld"en"de"voorstelling,"in" boek"drie"beschrijft"hij"de"rol"van"de"esthetica"in"relatie"tot"die"voorstelling,"en"in"deel"vier," tot"slot,"richt"hij"de"aandacht"op"de"ethiek"in"verband"met"de"wil."" In"dit"eerste"hoofdstuk"zal"Schopenhauers"drieluik"van"wil"–"wereld"–"voorstelling" uiteengezet"worden."De"relatie"van"de"wil"tot"de"mens"is"hierbij"een"kernonderwerp."In"dit" hoofdstuk"zullen"via"uiteenzetting"van"Schopenhauers"theorie"de"stappen"die"men"maakt" van"een"individueel"mens"in"de"voorstelling"naar"een"mens"met"een"ascetisch"bewustzijn" verduidelijkt"worden."Dit"zal"onder"andere"gebeuren"door"een"uitleg"van"de"relaties"tussen" de"individuele"wil,"de"aanschouwing"en"het"intellect"in"verhouding"tot"de"wil"als"dingEopE zichzelf,"de"Idee"en"de"zuivere"aanschouwing,"maar"ook"de"hoofdthema’s"bevestiging" (Bejahung)"en"ontkenning"(Verneinung)"van"de"wil"tot"leven"zullen"hier"worden"behandeld."" "Paragraaf 1: Mens, wereld, wil"
""""In"heel"Schopenhauers"filosofie"staat"het"begrip"wil"centraal."Deze"wil"manifesteert"zich"als" een"verschijning"(dus"als"zijnde"een"object,"maar"zeker"ook"als"mens)"in"de"wereld,"en"deze" wereld"noemt"Schopenhauer"de"voorstelling."Dat"onze"empirisch"waarneembare"omgeving" een"voorstelling"is,"komt"doordat"Schopenhauer"net"als"Kant"een"onderscheid"maakt"tussen" de"wereld"die"aan"de"mens"verschijnt,"en"een"dingEopEzichzelf."Het"dingEopEzichzelf"is"voor" Schopenhauer"nu"juist"de(wil:"" “We"mogen"dus"alle"gegeven"objecten,"zonder"uitzondering,"ja"zelfs"ons"eigen"lichaam"(…)" slechts"als"voorstelling"beschouwen"en"ze"alleen"met"de"term"voorstelling"aanduiden."Dat" waarvan"we"hier"abstraheren,"is"(…)"steeds"alleen"maar"de"wil,"die"als"enige"de"andere" kant"van"de"wereld"uitmaakt,"want"de"wereld"is"enerzijds"door"en"door"voorstelling," alsook"anderzijds"door"en"door"wil."1."" Schopenhauer"verduidelijkt"in"boek"4"de"dubbelheid"van"de"wil"nog"verder:"“De"wil"is"het" dingEopEzichzelf,"het"innerlijke"gehalte,"de"essentie"van"de"wereld;"en"het"leven,"de"zichtbare" wereld,"is"de"verschijning,"niet"meer"dan"de"spiegel"van"de"wil”2."" De"wil"realiseert"zichzelf"dus"in"de"wereld,"en"dit"doet"hij"niet"alleen"door"zich"te" manifesteren"in"de"objecten"die"ik"als"mens"in"de"wereld"ervaar,"maar"ook"door"zich"specifiek" in(de(mens(te"manifesteren,"hetgeen"volgens"Schopenhauer"zelfs"zijn"manifestatie"op"het" """"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" 1"WWV"1,"§1,"pg."54" 2"WWV"4,"§54,"pg."331"
hoogste"niveau"is."Hij"meent"dat"“de"wil"in"de"wereld"als"voorstelling"zijn"spiegel"heeft" gevonden,"waarin"hij"zichzelf"herkent,"met"steeds"hogere"graden"van"duidelijkheid"en" volkomenheid,"waarvan"de"hoogste"de"mens"is”3."" """"Omdat"de"wil"het"dingEopEzichzelf"is,"is"hij"de"essentie,"het"fundament"van"alles,"en" daarmee"is"hij"ook"de"essentie"van"de"mens:"de"wil"is"datgene"wat"het"karakter"van"de"mens" constitueert,"en"daarmee"het"handelen"van"de"mens"bepaald."In"het"verdere"verloop"van" deze"scriptie"zal"de"wil"als"dingEopEzichzelf"worden"aangeduid"als"de"oerwil,"terwijl"de" individuele(wil"als"wil"met"een"kleine"letter"zal"worden"aangeduid."" De"oerwil"kan"zodoende"opgevat"worden"als"een"transcendente"kracht,"een"hoogste"kracht." Door"zich"te"manifesteren"in"de"wereld"heeft"de"oerwil"een"concrete"vorm"en"een"concreet" bestaan"gekregen;"de"wil"als"dingEopEzichzelf"is"immers"geen"object,"en"heeft"onder"andere" de"mens"nodig"als"medium"om"zich"als"verschijning"te"manifesteren4."Wanneer"de"oerwil"zich" in"een"mens"manifesteert,"is"de"mens"nu"de"zogenaamde"objectiteit(van(de(wil:"“het"lichaam" dat"ze"voltrekt,"dus"ook"het"proces"waardoor"en"waarin"het"bestaat,"niets"anders"dan"de" verschijning"van"de"wil,"het"zichtbaar"worden,"de"objectiteit(van(de(wil.”5" """"Buiten"de"voorstelling"is"de"oerwil"nu"het"dingEopEzichzelf."Als"dingEopEzichzelf"is"de"oerwil" nergens"aan"gebonden"en"is"een"geheel(vrije(eenheid."Omdat"wij"als"mens"geen"directe" toegang"hebben"tot"het"rijk"van"het"dingEopEzichzelf,"wordt"de"oerwil"pas"in"zekere"mate" zichtbaar"wanneer"hij"zich"manifesteert"in"de"objecten"in"de"wereld"en"zich"zo"bind"aan"tijd," ruimte"en"causaliteit."Dit"is"ook"het"punt"waarop"de"oerwil"uiteenvalt"in"een"veelheid"van" objecten"(en"daarmee"ook"in"de"individuele"wil),"en"waar"zich"de"noodzaak"in"de"vorm"van"de" wet"van"de"toereikende"grond"gaat"voordoen"in"relatie"tot"de"oerwil."" """"Wanneer"de"oerwil"zich"nu"manifesteert"in"de"wereld"–"specifieker;"zich"in"de"wereld" manifesteert"als"voorstelling"–omdat"hij"in"de"empirische(aanschouwing6"immers"niet"direct" zichtbaar"is"voor"wat"hij"werkelijk"is,"manifesteert"hij"zich"tegelijkertijd"als"object"van"mijn" voorstelling"en"in"mij"als"mens."Deze"manifestatie"van"de"individuele"wil"is"niet"iets"dat"ik" direct"ervaar"als"zodanig;"ik"ben"mij"in"eerste"instantie"niet"bewust"dat"ik"als"het"ware" gestuurd"wordt"door"zoiets"als"de"wil."Mijn"ware"wilsbesef,"het"moment"waarop"de"wil"zich" definitief"aankondigt,"vindt"nu"plaats"wanneer"ik"in"contact"kom"met"het"quiëtief:" “Wanneer"de"mens"heel"de"kennis"van"de"afzonderlijke"dingen,"die"valt"onder"de"wet"van" de"toereikende"grond,"achter"zich"laat"en"met"behulp"van"de"kennis"van"de"ideeën"het" principium(individuationis"doorziet,"wordt"een"werkelijk"optreden"van"de"vrijheid"van"de" wil"als"dingeopezichzelf"mogelijk.”7." """"De"mens"is"nu"volgens"Schopenhauer"gedefinieerd"door"de"wil,"die"zich"via"mijn"brein"en" intellect"met"mij"bemoeit."De"wil"is"een"streven"dat"mij"constant"ingeeft"dat"ik"iets"moet" """"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" 3"WWV"4,"§54,"pg."330" 4"WWV"2,"§22,"pg."164" 5"WWV"2,"§20,"pg."162" 6"Zie"paragraaf"4"" 7"WWV"4,"§55"pg."357."Hierover"meer"in"paragraaf"3"
doen,"en"ik"handel"noodzakelijk"volgens"deze"impulsen8."Schopenhauer"noemt"dit"“iets" moeten"doen”"–"het"“dat”"–"de"motieven"waarnaar"ik"handel."Deze"motieven"zijn,"voor"zover" ze"bepaald"worden"door"de"wil,"hoofdzakelijk"gericht"op"mijn"zelfbehoud,"en"de"belangrijkste" factor"voor"mijn"zelfbehoud"is"het"vermijden"van"elk"mogelijk"lijden"(en"dit"lijden"ontstaat" wanneer"ik"word"belemmerd"in"het"bereiken"van"mijn"doel9)."Omdat"de"wil"mij"steeds" opnieuw"ingeeft"dat"ik"iets"moet"doen,"ben"ik"telkens"rusteloos"op"zoek"naar"het"bevredigen" van"een"verlangen."Dit"verlangen"of"deze"wens"moet"ik"vervullen"om"mij"van"mijn"lijden"te" verlossen."Wat"ik"echter"niet"in"de"gaten"heb,"is"dat"elk"vervuld"verlangen"wordt"vervangen" door"een"nieuw"verlangen:"de"wil"plaatst"mij"dus"in"een"vicieuze"cirkel"van"verlangen,"lijden" totdat"dit"verlangen"wordt"vervuld,"een"tijdelijk"geluk"en"vervolgens"een"nieuw"lijden,"ad( infinitum10."" """"In"eerste"instantie"is"de"mens"zich"echter"niet"bewust"van"zijn"toestand"van"lijden"als" zodanig."Ik"bevind"mij,"onder"invloed"van"de"wil,"in"een"staat"van"bewusteloosheid11."In"deze" staat"houdt"de"wil"mij"de"schijn"van"geluk"voor:"ik"ben"in"de"waan"dat"als"ik"mijn"verlangens" eenmaal"heb"bevredigd,"ik"volmaakt"gelukkig"zal"zijn."Dit"geluk"wordt"echter"nooit"ervaren"in" het"heden,"maar"altijd"in"het"perspectief"van"de"toekomst"(zeg"dat"ik"graag"een" levenspartner"zou"vinden;"ik"denk"dat"ik"gelukkiger"word"wanneer"ik"mijn"leven"met"iemand" deel)"of"het"verleden"(bijvoorbeeld"als"het"gaat"om"een"verloren"geliefde)."Daarnaast"is"het" volgens"Schopenhauer"ook"nog"eens"zo"dat"ik"alleen"maar"de"negatieve"aspecten"direct" ervaar,"en"nooit"de"positieve:"“Wij"voelen"de"pijn,"niet"de"pijnloosheid;"wij"voelen"de"zorgen," maar"niet"de"zorgeloosheid;"de"angst,"maar"niet"de"veiligheid.”12"Hij"kenmerkt"het"ervaren" van"leed"en"pijn"hier"als"een"“positieve"ervaring”,"en"de"ervaring"van"geluk"en"tevredenheid" als"een"negatieve"(wat"Schopenhauer"hiermee"bedoeld"is"dat"ik"mij"meer"bewust"ben"van" mijn"ongeluk"dan"van"mijn"geluk,"ik"het"geluk"minder"intens"ervaar)."Ik"geniet"dus"nooit"echt" volledig"van"wat"ik"heb,"maar"alleen"van"wat"ik"met"mijn"inspanningen"nog"meer"hoop"te" bereiken13."" """"Omdat"ik"als"mens"altijd"handel"conform"de"wil,"ben"ik"nu"onderhevig"aan" noodzakelijkheid,"oftewel"aan"wat"Schopenhauer"de(wet(van(de(toereikende(grond"noemt." Deze"noodzakelijkheid"komt"voort"uit"het"feit"dat"de"wil"mijn"karakter"bepaalt,"en"dit" karakter"bepaald"op"zijn"beurt"weer"welke"motieven"voor"mij"belangrijk"zijn"en"dus"wanneer" en"hoe"ik"zal"handelen."Ik"ben"nu"als"mens"niet"vrij,"zo"lang"ik"beïnvloedt"wordt"door"de"wil14." De"oerwil"zelf,"als"dingEopEzichzelf,"is"wel"vrij"en"volmaakt,"omdat"hij"in"zichzelf"gegrond"is."Hij" """"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" 8"WWV"4,"§56"e"57" 9"WWV"4,"§56"pg."366" 10"“De"onophoudelijke"inspanningen"om"het"leed"te"verbannen"hebben"geen"ander"resultaat"dan"dat"het"van" gedaante"verandert."Van"oorsprong"is"die"gedaante"gebrek,"nood,"zorg"om"de"instandhouding"van"het"leven."Is" het"ons"eenmaal"gelukt"–"wat"overigens"nog"lang"niet"meevalt"–"het"leed,"zoals"het"zich"in"deze"gedaante" voordoet,"te"verdringen,"dan"verschijnt"het"meteen"weer"in"duizend"andere"gedaanten"ten"tonele”,"WWV"4," §57"pg."371,"vgl."WWV"4"§60,"pg."384"" 11"WWV,"aanvullingen"boek"4,"hfdst."46"pg."1148" 12"WWV"aanvullingen"boek"4"hfdst."46"g."1150" 13"WWV"4,"§60,"pg."384" 14"WWV"2,"par."23"
is"nergens"van"afhankelijk."Dit"wil"zeggen"dat"hij,"buiten"zijn"verschijningsvormen"in"de" wereld,"onafhankelijk"bestaat"van"tijd,"ruimte"en"causaliteit."De"oerwil"wordt"pas"gebonden" aan"de"principes"van"tijd,"ruimte"en"causaliteit"wanneer"hij"zich"in"en"als"deze"principes"(als" verschijning)"de"wereld"manifesteert."De"gronding"van"de"wil"in"zichzelf"(mijn"eigen," individuele"wil"is"namelijk"gegrond"in"de"hoogste"oerwil)"zou"nu"ook"geconstateerd"zijn"in"de" mens"zelf,"ware"het"niet"dat"ik"als"mens"onderhevig"ben"aan"de"noodzaak:"de"oerwil"is" misschien"vrij,"maar"omdat"de"oerwil"zich"uit"via"mij"als"persoon,"doe"ik"slechts"wat"de" individuele"uiting"van"mijn"wil"mij"opdraagt"en"ben"ik"in"wezen"zelf"niet"vrij15."" """"In"het"kader"van"mijn"noodzakelijk"door"de"wil"bepaalde"karakter"heeft"Schopenhauer"het" ook"over"spijt:"spijt"heeft"niet"te"maken"met"de"wens"dat"ik"een"handeling"niet"had" uitgevoerd."Volgens"Schopenhauer"is"mijn"karakter"immers"bepaald"door"de"wil,"en"ben"ik" gebonden"om"altijd"te"handelen"naar"bepaalde"motieven."Het"staat"vast"dat"ik"in"bepaalde" situaties"tot"handelen"overga."Spijt"heeft"nu"betrekking"op"de"manier"waarop"ik"gehandeld" hebt."Het"staat"bijvoorbeeld"vast"dat"ik"een"eerlijk"persoon"ben,"en"dus"altijd"mijn"gedachten" over"dingen"zal"uitspreken."Het"motief"van"mijn"handeling"(het"feit"dat"ik"zal"uitspreken"wat" ik"er"werkelijk"van"vind)"wordt"nooit"bevraagd,"maar"als"ik"spijt"heb"komt"dat"doordat"ik" achteraf"kennis"neem"van"het"feit"dat"de"manier"waarop"ik"de"zaak"benaderd"hebt"niet"past" bij"mijn"karakter"(ik"ben"bijvoorbeeld"te"bot"geweest)16."" """"Als"mens"ben"ik"dus"gedetermineerd"door"de"wil:"deze"bepaalt"mijn"karakter,"en"tegelijk" bepaalt"hij"óók"de"werking"van"mijn"brein"en"mijn"intellect"(immers,"deze"geven"mij"de" mogelijkheid"te"denken"over"mijn"handelen"en"het"handelen"ook"werkelijk"uit"te"voeren."De" wil"moet"dus"wel"macht"uitoefenen"over"mijn"brein,"omdat"hier"de"oorsprong"ofwel"de" oorzaak"van"mijn"motieven"ligt),"maar"tegelijk"ben"ik"ook"een"denkend"en"kiezend"intellect." Ik"ben"er"als"mens"als"het"ware"in"twee"vormen:"als"geobjectiveerde"wil"(mijn"lichaam),"maar" ook"als"kennend"subject"(ik"heb"immers"een"intellect)."Ik"ervaar"mijzelf"nu"zowel"als"object" via"mijn"lichaam,"alsook"als"een"subject"dat"kennis"opdoet."Dit"opdoen"van"kennis"is"echter" wel"volstrekt"afhankelijk"van"mij"lichaam"in"combinatie"met"mijn"wil;"ik"ben"geworteld"in" deze"wereld,"en"mijn"kennen"is"datgene"wat"de"voorstelling"voor"mij"mogelijk"maakt."Maar" dit"houdt"wel"in"dat"ik"mijn"lichaam"ook"als"deel"van"die"voorstelling"moet"ervaren."Als"ik" mijn"lichaam"en"diens"handelingen,"diens"aanwezigheid"in"de"wereld,"niet"zou"zien"op" dezelfde"manier"als"de"aanwezigheid"van"andere"dingen"in"de"wereld,"zou"ik"volgens" Schopenhauer"nooit"kunnen"komen"tot"een"kennen"van"het"motief"achter"mijn"handelingen," maar"slechts"blijven"steken"in"een"wetmatig"oorzaakegevolg"patroon17."Dit"kennen"is"in"de" eerste"plaats"altijd"gebonden"aan"de"wil,"en"ik"heb"dan"ook"geen"directe"toegang"tot"de"wil" zelf."In"wezen"is"mijn"kennen"dus"altijd"subjectief,"en"ben"ik"een"fundamenteel"egoïstisch" wezen18."Dit"egoïsme"houdt"in"dat"ik"voortdurend"waakzaam"ben"op"wat"voordelig,"en"wat" nadelig"is"voor"mijzelf,"zonder"anderen"daarbij"in"ogenschouw"te"nemen."Ik"zal"mij"nooit"op" een"diepere"manier"verbonden"voelen"met"anderen"of"met"de"wereld,"omdat"deze" """"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" 15"WWV"2,"par."23,"vgl."WWV"4,"par."55" 16"WWV"boek"4,"par."55" 17"WWV,"boek"2"par."18" 18"WWV"4,"§66"pg."431,"vgl."WWV"aanvullingen"boek"4,"hfdst."48"pg."1185"
verbintenis"tot"gevolg"heeft"dat"ik"mijn"eigen"welzijn"uit"het"oog"kan"verliezen."De" egoïstische"mens"heeft"zijn"eigen"welzijn"als"eerste"prioriteit." """"De"subjectiviteit"heeft"dus"te"maken"met"mijn"wil19,"die"ervoor"zorgt"dat"ik"mij"altijd"richt" op"mijn"zelfbehoud."De"objectiviteit"ligt"hem"bij"Schopenhauer"in"wat"hij"de"zuivere( contemplatie"noemt,"een"concept"dat"gebonden"is"aan"de"aanschouwing,"en"staat"geheel"los" van"mijn"wil20."" """"De"oerwil"is"dus"het"achterliggende"principe,"het"dingEopEzichzelf,"dat"pas"waargenomen" en"gedefinieerd"kan"worden"termen"van"tijd,"ruimte"en"causaliteit"zodra"hij"zich"in"de"wereld" als"voorstelling"tot"uitdrukking"brengt"(over"de"aanraking"met"de"oerwil"als"dingEopEzichzelf" later"meer)."De"mens"is"de"meest"volmaakte"manifestatie"van"de"oerwil,"en"zijn"karakter"en" zijn"motieven"worden"noodzakelijk"door"de"wil"bepaald."De"wil"maakt"daarbij"dat"de"mens" een"fundamenteel"egoïstisch"wezen"is,"dat"voornamelijk"handelt"naar"zijn"zelfbehoud." Echter,"de"mens"kan"de"voorstelling"(ofwel"het"principium(individuationis)"gaan"doorzien"en" daarbij"wat"Schopenhauer"naar"boeddhistische"term"de"sluier(van(Maya"noemt,"oplichten." Paragraaf 2: De sluier van Maya"
""""Volgens"Schopenhauer"worden"ons"intellect"en"ons"brein"gecontroleerd"door"de"wil21."In" ons"dagelijks"leven"zijn"we"ofwel"overgeleverd"aan"de"berekenende"en"koele"ratio"van"ons" intellect,"die"qua"kennis"niet"verder"gaat"dan"wat"de"wil"ons"ingeeft22,"ofwel"aan"een"blinde" drift,"een"intuïtie,"waarbij"de"dingen"die"de"wil"ons"wil"laten"doen"automatisch"en"zonder" enig"redeneren"gebeuren"(denk"aan"ademhalen,"biologische"en"fysische"processen,"en"niet"in" de"laatste"plaats"de"voortplanting!)23."Wij"worden"gekenmerkt"als"redelijk"wanneer"onze"wil" en"ons"intellect"in"balans"zijn,"dat"wil"zeggen,"als"geen"van"beiden"de"ander"op"een" schadelijke"wijze"overheerst24."Teveel"overheersing"van"de"wil"maakt"namelijk"het"correct" uitoefenen"van"motieven"onmogelijk"(immers,"we"kunnen"dan"niet"meer"reflecteren),"en"een" overdaad"aan"intellect"(zoals"het"genie"dat"volgens"Schopenhauer"bezit"in"hoofdstuk"31"van" de"aanvullingen)"zorgt"er"juist"voor"dat"de"wil"weggedrukt"wordt"en"wij"ons"zelfbehoud"niet" meer"op"de"voorgrond"stellen."Omdat"wij"ons"echter"niet"bewust"zijn"van"de"(oer)wil,"hem" niet"direct"aanschouwen"als"het"dingEopEzichzelf,"moet"er"iets"tussen"ons"en"de"wil"zitten."Dit" “iets”"is"onze"empirisch"waarneembare"wereld,"die"Schopenhauer"ook"wel"aanduidt"als"het" principium(individuationis"(of"soms"ook"met"de"Boeddhistische"term"de(sluier(van(Maya)."Dit" principium(individuationis"is"in"feite"niets"meer"dan"de"tijd"en"ruimte25,"ofwel"de"principes"die" ons"als"individu"het"vermogen"geven"om"ons"tot"de"wereld"te"verhouden,"onze"plaats"in"de" wereld"te"kunnen"vaststellen"en"die"ons"voorstellingsvermogen"voeden."Het"principium( """"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" 19"WWV"aanvullingen"boek"2,"hfdst."22" 20"WWV"aanvullingen"boek"4,"hfdst."44"pg."1111" 21"WWV"aanvullingen"boek"3,"hfdst."29"pg."945" 22"Atwell"1997,"pg."151:"Atwell"kenmerkt"het"mannelijke"intellect"bij"S"als"zodanig."Ik"ga"er"hier"echter"van"uit" dat"mannen"en"vrouwen"in"principe"gelijk"zijn." 23"WWV"2,"§23"pg."168,"vgl."§60,"de"mens"heeft"als"hoogste"doel"de"voortplanting." 24"WWV"aanvullingen"boek"4,"hfdst,"47"pg."1170" 25"WWV"2"§22"pg."166"“Gelet"op"dit"laatste"zal"ik"tijd"en"ruimte"–"met"gebruikmaking"van"een"term"die"ik" ontleen"aan"de"goede"oude"scholastiek"–"het(principium(individuationis"noemen"(…)"“"
individuationis"zorgt"er"dus"voor"dat"ik"als"mens"verbindingen"kan"leggen"tussen"objecten"in" de"wereld,"om"mijn"empirische"waarnemingen"een"soort"noodzakelijkheid"mee"te"geven."" """"Omdat"ik"als"mens"geregeerd"wordt"door"mijn"wil,"zal"ik"in"eerste"instantie"niet"achter"de" sluier"van"Maya"kunnen"kijken."Ik"aanschouw"de"wereld"in"de"eerste"plaats"vanuit"mijn" subjectiviteit"als"zodanig,"dat"het"principium(individuationis"mijn"“zicht”"op"de"wereld" bepaald:"“de"subjectieve"manier,"die"van"binnenuit"begint"en"het"bewustzijn"als"gegeven" opvat"en"die"ons"laat"zien"door"welk"mechanisme"de"wereld"zich"in"ons"bewustzijn" manifesteert"en"hoe"ze"zich"daarin"opbouwt"uit"het"materiaal"dat"door"zintuigen"en"verstand" wordt"aangereikt;”26"Mijn"kennis"laat"zich"leiden"door"de"motieven"van"de"wil"en"weerhoud" mij"ervan"om"de"(oer)wil"onmiddellijk"te"kennen"(Op"pagina"13"in"paragraaf"4"van"dit" hoofdstuk,"zullen"we"zien"dat"dit"kennen"van"de"wil"aanleiding"is"tot"een"paradox"binnen" Schopenhauers"opvattingen"over"de"(oer)wil)."Dit"subjectieve"deel"van"mijzelf"wordt"door" Schopenhauer"ook"wel"aangeduid"als"mijn"karakter:"In"boek"2"en"4"van"De(Wereld(als(Wil(en( Voorstelling(noemt"Schopenhauer"drie"soorten"karakter"die"zich"in"de"mens"manifesteren:" het"intelligibele(karakter,"het"empirische(karakter"en"het"verworven(karakter."Deze"drie" karakters"hebben"alle"drie"hun"eigen"soort"relatie"tot"de"wil"en"het"opdoen"van"kennis."" """"Het"eerste"karakter"dat"door"Schopenhauer"genoemd"wordt"is"het"empirische(karakter27." Schopenhauer"omschrijft"het"empirische"karakter"als"in"sterke"relatie"tot"de"Platoonse"Idee:"" “Pas"in"het"empirische"karakter"komt"de"Idee"volledig"tot"openbaring,"waarbij"de" ontwikkeling"van"het"organisme"als"fundamentele"voorwaarde"wordt"voorondersteld."Bij" de"menselijke"soort"heeft"elk"individu"een"eigen"empirisch"karakter"(ja,"dat"kan,"zoals"we" in"het"vierde"boek"zullen"zien,"zelfs"gepaard"gaan"met"de"volledige"verdwijning"van"het" karakter"van"de"soort,"namelijk"door"zelfopheffing"van"al"het"willen”28" Ieder"individu"heeft"dus"een"eigen"empirisch"karakter,"en"het"is"het"handelen"dat"voortkomt" uit"het"empirisch"karakter"dat"steeds"bijdraagt"aan"het"uitdrukken"van"de"Idee."Het" empirische"karakter"is"als"het"ware"het"zichtbaar"maken"van"de"invloed"van"de"wil."" Als"men"het"empirisch"karakter"nu"“abstraheert"van"deze"verschijningsvorm"in"de"tijd”29," komt"men"terecht"bij"het"zogenaamde"intelligibele(karakter."Dit"intelligibele"karakter"is"een" “buiten"de"tijd"liggende"en"dus"ondeelbare"en"onveranderlijke"wilsuiting”30"en"“valt"dus" samen"met"de"Idee,"of"nog"beter"gezegd,"met"de"oorspronkelijke"wilsuiting,"die"zich"in"het" karakter"openbaart”31."Het"intelligibele"karakter"is"dus"als"het"ware"het"dingEopEzichzelf" onder"de"karakters"(we"zouden"dit"karakter"misschien"het"best"kunnen"kenmerken"als"ons" onderbewuste"of"de"ziel),"waarvan"het"empirische"karakter"zijn"verschijning"in"de"wereld"is." Mijn"intelligibele"karakter"bepaald"dus"fundamenteel"wat"voor"soort"mens"ik"ben,"en"mijn" empirische"karakter"is"de"samenhang"van"alle"handelingen"die"dit"intelligibele"karakter" """"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" 26"WWV"aanvullingen"boek"2,"hfdst."22"pg."856" 27"WWV"2,"par."28"pg."209" 28"WWV"2"§28"pg."209" 29"WWV"2,"§"22"pg."209" 30"WWV"4,"§55"pg."358" 31"WWV"2,"§"22"pg."210"
zichtbaar"maken."Door"het"opdoen"van"zelfkennis"in"de"loop"der"tijd,"kan"ik"nu"bij"de"essentie" van"mijn"wezen"komen,"namelijk"de"wil32."" """"Echter,"het"empirische"noch"het"intelligibele"karakter"is"toereikend"om"deze"zelfkennis"op" te"doen."Schopenhauer"noemt"daarom"in"boek"4"nog"een"derde"karakter:"het"verworven( karakter"33."Dit"verworven"karakter"heeft"alles"te"maken"met"zelfkennis,"en"is"dus"een" karakter"waarbij"je"bewustzijn"van"jezelf"als"willend"wezen"opdoet."Hoewel"ons"empirisch" karakter"de"zichtbare"uiting"van"ons"intelligibele"karakter"is,"kunnen"we"onszelf"er"namelijk" toch"niet"mee"begrijpen,"aldus"Schopenhauer."Het"empirisch"karakter"is"namelijk"niets"méér" dan"de"uiting"van"ons"intelligibele"karakter."Ons"intellect"staat"het"empirisch"karakter" constant"in"de"weg"als"het"gaat"om"reflectief"zijn"op"zichzelf."Het"empirische"karakter"is" volledig"onderworpen"aan"de"wil:"" “Als"louter"natuurlijke"drift"is"het"empirische"karakter"op"zichzelf"irrationeel;"daarbij"komt" nog"dat"zijn"uitingen"door"de"rede"worden"gestoord,"en"dat"des"te"meer,"naarmate"de" mens"over"meer"bedachtzaamheid"en"denkvermogen"beschikt”34."" Het"verworven"karakter"is"nu"reflectie"op"ons"handelen,"het"kennen"van"onze"motieven"en" zodoende"dus"kennis"van"wat((en"dat)(we(willen."Het"verworven"karakter"is"een"zo"volledig" mogelijke"vorm"van"zelfkennis,"en"daarbij"de"realisatie"dat"wij"nu"eenmaal"zijn"wie"we"zijn," dat"we"nu"eenmaal"noodzakelijk"doen"wat"we"doen35."Dit"verworven"karakter"is"nu"een"stap" naar"de"mogelijkheid"van"het"kennen"van"de"wil"zelf."We"kunnen"het"verworven"karakter,"in" het"kader"van"die"reflectie,"zien"als"een"soort"training;"in"tegenstelling"tot"het"empirisch" karakter,"dat"alleen"het"handelen"op"zichzelf"behelst,"is"het"verworven"karakter"door"zijn" reflectieve"aard"in"staat"het"patroon"van"mijn"handelingen"zichtbaar"te"maken."Omdat"het" verworven"karakter"mij"inzicht"geeft"in"mijn"patronen"kan"ik"hierop"inspelen"en"bijvoorbeeld" mijn"sterke"kanten"uitbuiten"of"mijn"zwakkere"kanten"onderdrukken."Het"genie,"een"figuur" waarover"we"meer"zullen"lezen"in"hoofdstuk"vier,"is"iemand"die"in"dit"inspelen"op"het" verworven"karakter"tot"het"uiterste"gaat."" """"Wanneer"ik"mij"onder"invloed"van"het"principium(individuationis/de"sluier"van"Maya" bevindt,"is"het"zo"dat"mijn"rede"of"intellect"wel"werkt,"maar"waar"Schopenhauer"uiteindelijk" naartoe"wil"in"boek"4"is"een"vorm"van"bewustwording"die"het"intellect"volledig"uitsluit."De" ascese"is"als"het"ware"“niet"voor"rede"vatbaar”"Schopenhauer"wil"naar"een"objectieve" bewustzijnstoestand,"en"dit"is"iets"dat"niet"via"redeneren"bereikbaar"is;"in"tegendeel:"het( overkomt(je36."Ik"gebruik"mijn"intellect"in"zoverre"als"ik"het"nodig"heb"om"na"te"denken"over" hoe"ik"mijn"motieven"het"best"ten"uitvoer"kan"brengen."" Zeg"dat"ik"op"mijn"werk"ontevreden"ben"over"mijn"huidige"positie"(ik"zou"graag"meer" verantwoordelijkheden"op"me"nemen),"en"zodoende"graag"een"promotie"zou"willen"omdat"ik" denk"dat"dat"ik"daar"gelukkiger"van"wordt."Ik"gebruik"mijn"rede"dan"om"te"bedenken"hoe"ik" """"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" 32"zie"ook"WWV2,"§18"pg."154" 33"WWV"4,"§55"pg."359" 34"WWV"4"§55,"pg."359" 35"WWV"4"§55"pg."361,"vgl."WWV"4"pg."344"en"348" 36"Atwell"1997,"pg."153,"vgl."WWV"4"§63,"pg."410"(de(huivering,"“waardoor"ze"plotseling"worden"overvallen”)"
die"promotie"zou"kunnen"krijgen."Mijn"intellect"werkt"dus"op"het"niveau"van"het"hoe."Het"is" een"hulpstuk"tot"de"weg"náár"het"wat"(het"bevredigen"van"mijn"verlangen,"dus)."Waar" Schopenhauer"nu"heen"wil,"is"van"een"kennis"die"niet"reflectief"is"op"zichzelf"en"de"wereld," naar"een"staat"van"bewustzijn"die"dat"wel"is:"zuivere,"contemplatieve"kennis"die"zich"niet" bezighoudt"met"relaties"van"objecten"onderling"of"met"zichzelf,"maar"met"de"dingen"op"zich" (de"Platoonse"Ideeën)."De"Platoonse"Idee"heeft"echter"een"vreemde"positie:"de"Idee"behoort" niet"precies"tot"de"wereld"als"object"(ze"zijn"immers"de"“universele"vorm”),"omdat"de"Idee" een"objectieve"waarneming"is"van"het"brandpunt"van"de"som"van"alle"relaties,"maar"ook"niet" tot"het"wezen"van"het"dingEopEzichzelf(hij"openbaart"slechts"het"objectieve"karakter"van"de" dingen,"maar"niet"het"wezen"van"de"dingen):"hij"bekleedt"een"soort"tussenpositie"tussen" beide"uitersten37."" Ik"moet"dus"via"de"methode"van"contemplatieve"kennis,"die"Schopenhauer"aanduidt"met" aanschouwing((in"tegenstelling"tot"de"waarneming,"die"wilsgebonden"is),(tot"een"toestand" zien"te"komen"waarin"ik"mijn"rede"achter"me"kan"laten"en"pogen"om"méér"te"zien"dan"de" sluier"van"Maya."Hierbij"moet"mij"dus"eerst"iets"overkomen,"wil"ik"de"stap"naar"de"ascese" kunnen"maken."
Paragraaf 3: De (bevestiging van) de wil tot leven"
""""Als"mens"wil"ik,"volgens"Schopenhauer,"in"de"eerste"plaats"altijd"maar"één"ding:"het"leven," en"wel"het"leven"met"zo"min"mogelijk"lijden"–"dat"wil"zeggen,"een"leven"waarin"er"zo"min" mogelijk"obstakels"tussen"de"wil"en"zijn"doel"staan38."Mijn"wil"tot"leven"is"een"streven."Ik" word"door"mijn"wil"constant"gedreven"om"iets"te"willen."Dit"iets"is"er"altijd"op"gericht"om" mijn"verlangen"(honger,"dorst,"seksuele"drift"etc.)"te"bevredigen."Dit"veiligstellen"van"het" eigen"bestaan,"is"samen"met"het"voortplanten"van"het"geslacht"de"hoofdzaak"voor"ieder" mens39."Het"bevredigen"van"mijn"verlangens"is"echter"altijd"maar"tijdelijk:"zodra"ik"een" verlangen"heb"vervuld,"komt"er"een"nieuw"verlangen"voor"in"de"plaats40."Mijn"wil"tot"leven"is" nu"dus"“het"volhardende"willen"zelf"dat"niet"door"kennis"wordt"gestoord”41."" """"Hoewel"mijn"intellect"in"de"eerste"plaats"altijd"in"dienst"staat"van"de"wil,"is"er"iets"aan"mij" dat"zich"nog"onvoorwaardelijker"aan"de"wil"overgeeft:"mijn"lichaam,"en"dan"preciezer,"mijn" geslachtsdrift."Schopenhauer"ziet"de"voortplanting"als"ultieme"belichaming"van"wat"hij"de" bevestiging"van"de"wil"tot"leven"noemt:"“Het"eigen"bewustzijn"en"de"heftigheid"van"de"drift" leren"ons"dat"in"deze"daad"[de"geslachtsdaad]"de"meest"uitgesproken"bevestiging(van(de(wil( tot(leven,"zuiver"en"zonder"verdere"toevoeging"(…)"tot"uitdrukking"komt”42."Deze"wil(tot( leven"is"in"het"geval"van"de"seksualiteit"ook"nog"eens"een"blinde"drift,"waarbij"mijn"instincten" het"overnemen"en"mijn"intellect"feitelijk"niets"hoeft"te"doen."Mijn"intellect"heeft"op"geen" enkele"wijze"invloed"op"de"werking"van"mijn"geslachtsdelen43."" """"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" 37"WWV"aanvullingen"boek"3,"hfdst,"29"pg."946" 38"WWV"4,"§56,"pg."366" 39"WWV4,"§57"pg."368" 40"WWV"4,"§57,"pg."371" 41"WWV"4,"§60,"pg."383" 42"WWV"4,"§60"pg."385" 43"WWV"4,"§60,"pg."387"
Dat"Schopenhauer"de"ultieme"bevestiging"van"de"wil"tot"leven"toekent"aan"de"geslachtsdrift," komt"doordat"de"wil"het"lichaam"nodig"heeft."Mijn"lichaam"is"namelijk"een"drager"van"de" (oer)wil,"zonder"mij"als"lichaam"zou"de"oerwil"zich"niet"in"de"voorstelling"kunnen" manifesteren."Hoewel"het"intellect"een"grote"rol"speelt"in"het"bevestigen"van"de"wil"–"mijn" intellect"is"er"immers"dienstbaar"aan,"en"zorgt"er"voor"dat"ik"goed"gecalculeerd"kan"handelen" –"heeft"de"geslachtsdrift"toch"iets"dat"mijn"intellect"de"wil"nooit"kan"bieden:"de" voortplanting."De"voortplanting"geeft"de"oerwil"de"garantie"dat"hij"een"nieuw"leger"aan" dragers"creëert,"om"zo"zijn"verschijning"in"stand"te"houden44."De"geslachtsdrift"reikt"op"dit" punt"over"het"individu"heen45,"en"dient"een"hoger"doel"waar"wij"ons"niet"van"bewust"zouden" zijn46."Schopenhauer"meent"dan"ook"dat""“ten"gevolge"van"dit"alles"zijn"de"geslachtsdelen"het" eigenlijke"brandpunt"van"de"wil"en"dus"de"tegenpool"van"de"hersenen”47."Onze"voortplanting" is"een"puur"instinctief"proces."De"wil"gebruikt"de"voortplanting"dus"om"zichzelf"steeds" opnieuw"te"bevestigen"in"een"nieuwe"generatie,"hetgeen"inhoudt"dat"de"wereld"is" overgeleverd"aan"het"lijden:"" “Het"lijden"is"gerechtvaardigd"doordat"het"de"wil"er"niet"van"weerhoudt"zichzelf"te" bevestigen;"en"deze"bevestiging"wordt"gerechtvaardigd"en"in"evenwicht"gehouden" doordat"de"wil"het"lijden"duldt.”48."" De"voortplanting"is"de"reden"dat"het"lijden"een"menselijke"conditie"is,"een"conditie"die"we"als" mensheid"in"stand"houden." """"Het"ontkennen"van"de"geslachtsdrift"door"middel"van"seksuele"onthouding,"of"door"het" afzien"van"het"krijgen"van"een"kind,"is"in"dit"geval"direct"een"daad"van"Verneinung." Schopenhauer"meent"dat"het"zo"radicaal"ontkennen"van"het"eigen"lichaam"een"vorm"van" zelfverloochening"is;"je"bent"hier"in"tegenspraak"met"je"verschijning,"doordat"je"het" voortbestaan"van"deze"verschijning"poogt"te"voorkomen."Schopenhauer"gaat"ervan"uit"dat" deze"zelfontkenning"nooit"vanuit"de"wil"zelf"optreed,"maar"altijd"vanuit"het"kennen"dat"ons" tot"het"quiëtief"brengt49."De"bewustwording"van"onze"lichamelijkheid"–"preciezer,"het" bewustzijn"van"het"gebruik"van"onze"seksualiteit"–"is"nu"een"van"de"mogelijkheden"om"tot" een"ommekeer"in"ons"bewustzijn"te"komen."Wanneer"ik"er"bewust"voor"kies"om"mijn" seksualiteit"alleen"te"gebruiken"voor"het"genot"en"niet"voor"de"voortplanting,"ben"ik"zoals" hiervoor"gezegd"al"bezig"met"de"ontkenning"van"de"wil"tot"leven,"simpelweg"omdat"ik"het" voortbestaan"van"de"wil"niet"mogelijk"maak."Mijn"wilsbesef"dient"zich"nu"aan"in"het"kader" van"mijn"relatie"tot"anderen;"via"mijn"seksuele"relatie"tot"–"of"zoals"in"de"volgende"paragraaf" zal"worden"uiteengezet"–"mijn"emotionele"band"met"anderen."Mijn"bewustzijn"van"mijn" lichamelijkheid"in"combinatie"met"mijn"verworven"karakter"waarmee"ik"mijn" """"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" 44"WWV"4,"§60" 45"“maar"alleen"al"de"bevrediging"van"de"geslachtsdrift"gaat"verder"dan"de"bevestiging"van"het"eigen"bestaan"(…)" ze"bevestigd"het"leven"over"de"dood"van"het"individu"heen”,"WWV4,"§60"pg."385,"vgl."MGL,"hfdst."44"pg."1110" 46"Hierover"meer"in"hoofdstuk"2" 47"WWV"4,"§60"pg."387."" 48"WWV"4"§60"pg."388" 49"WWV"4,"§62,"pg."391"
gedragspatronen"kan"herkennen"en"trainen"maakt"dat"ik"bewust"kan"kiezen"om"me"voort"te" planten"of"juist"niet."Echter,"pas"met"het"ethische"begrip"van"de"wereld"is"ook"het" doordachte"overzien"van"de"gevolgen"die"het"niet"krijgen"van"een"kind"heeft"op"de"oerwil"als" dingEopEzichzelf(mogelijk."" """"Om"te"voorkomen"dat"dit"ontkennen"te"vaak"gebeurd"en"de"wil"zijn"grip"op"de"mensheid" verliest,"heeft"Schopenhauer"een"metafysische"constructie"bedacht"om"het"systeem"in"stand" te"houden"en"de"mens"te"binden"aan"het"leven"van"gebrek"en"behoefte:"de"geslachtelijke" liefde50."
Paragraaf 4: de Sprong naar de Ascese"
""""e"Zoals"we"in"de"tweede"paragraaf"hebben"gezien"is"mijn"intellect"en"daarmee"mijn"kennis" primair"subjectief;"dat"wil"zeggen"dat"ik"de"wereld"aanschouw"vanuit"een"egoïstisch"oogpunt," hetgeen"op"zijn"beurt"weer"impliceert"dat"ik"slechts"de"relaties"tussen"objecten"zie,"niet"de" objecten"op"zichzelf."Ik"aanschouw"de"wereld"op"een"manier"die"ons"helpt"om"te"ontdekken" hoe"ik"mij"het"beste"door"die"wereld"kan"voortbewegen."" Wil"ik"naar"een"toestand"van"een"(quiëtistische)"ascese,"moet"ik"mij"echter"ontdoen"van"mijn" intellect"en"mij"geheel"overgeven"aan"een"ander"soort"aanschouwing"dan"de"dagelijkse" empirische"aanschouwing"(oftewel"de"waarneming)."Een"belangrijke"vorm"van"dergelijke" aanschouwing"is"de"esthetische,"maar"ook"de"moraliteit"speelt"een"belangrijke"rol"in"de" zoektocht"naar"de"vorm"van"aanschouwing"die"mij"naar"het"pad"van"de"ascese"kan"leiden." """"In"paragraaf"1"en"2"van"dit"hoofdstuk"heb"ik"uiteengezet"hoe"de"wereld"en"de"mens" volgens"Schopenhauer"in"elkaar"zitten."Zowel"de"wereld"als"de"mens"blijken"geconstitueerd" te"zijn"door"een"transcendente"kracht,"die"Schopenhauer"de"wil"noemt."Deze"wil"–"de"oerwil," als"het"ware"–"heeft"ons"dus"ons"leven,"maar"aan"de"andere"kant"is"de"wil"als"individuele" manifestatie"–"door"zijn"constante"drang"tot"willen"–"veroorzaker"van"lijden."Zo"lang"we" leven,"zijn"we"onderhevig"aan"deze"drang"van"de"wil,"en"“Vanaf"de"eerste"verschijning"van" zijn"bewustzijn"ervaart51"de"mens"zichzelf"als"willend,"en"in"de"regel"blijft"zijn"kennen" onafgebroken"betrokken"op"zijn"wil.”52"maar,"" “het"gebeurt"slechts"bij"uitzondering"dat"zo’n"leven"wordt"onderbroken"door"een"kennen" dat"nu"eens"niet"in"dienst"staat"van"de"wil"en"dat"gericht"is"op"het"wezen"van"de"wereld"als" zodanig"en"dat"resulteert"in"hetzij"een"esthetische"oproep"tot"beschouwelijkheid,"hetzij" een"ethische"oproep"tot"resignatie.”53."" Hoewel"beide"oproepen"leiden"tot"zuivere"contemplatie,"is"er"echter"een"verschil"in"het" kader"van"rust"en"onrust,"afhankelijkheid"en"onafhankelijkheid."In"deze"paragraaf"zullen"we" ons"richten"op"de"ethische"oproep;"in"hoofdstukken"vier"en"vijf"zal"de"esthetische"kant"nader" belicht"worden." """"Het"in"paragraaf"1"genoemde"onderscheid"tussen"objectiviteit"en"subjectiviteit"geldt," """"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" 50"Zie"hoofdstuk"2" 51"Mijn"nadruk" 52"WWV"4,"§60"pg."384" 53"WWV"4,"§60"pg."385"
behalve"voor"mijzelf"(ik"ben"een"willend"subject,"maar"tegelijk"ook"objectiteit"van"de"oerwil)," ook"voor"onze"kennis."In"de"subjectieve"kennis"gaat"het"om"kennis"van"binnenuit,"waarbij"ik" mijn"eigen"bewustzijn"tot"object"van"kennis"maak,"terwijl"het"met"objectieve"kennis"gaat"om" kennis"van"buitenaf,"en"niet"zo"zeer"om"mijn"eigen"bewustzijn54."Mijn"kennis"wordt" vervolgens"naar"een"hoger"niveau"getild,"wanneer"de"objectieve"kennis"een"verbintenis" aangaat"met"de"subjectieve"kennis55."De"subjectieve"kennis,"is"de"kennis"van"ons"eigen" innerlijk,"namelijk"de"wil."Echter,"via"de"objectieve"kennis"kunnen"wij"nooit"tot"het"innerlijk" van"dingen"komen;"alles"wordt"door"ons"intellect"direct"geobjectiveerd56."Het"probleem"is" nu,"dat"we"door"middel"van"voorstellingen"nooit"tot"absolute"kennis"kunnen"komen."Onze" kennis"is"volgens"Schopenhauer"noodzakelijk"verbonden"aan"de"wereld,"aan"de"voorstelling." Deze"voorstelling"wordt"door"onze"empirische"aanschouwing"(de"waarneming)"bepaald"in" tijd"en"ruimte"(de"esthetische"aanschouwing"is"hierop"een"uitzondering,"maar"hierover"later" meer)"en"daarmee"door"veelheid."Deze"veelheid,"en"ook"de"principes"van"tijd"en"ruimte"zijn" niet"voor"ons"beschikbaar"aan"de"andere"kant"van"de"sluier"van"Maya:"het"dingEopEzichzelf" staat"namelijk"los"van"tijd,"ruimte"en"causaliteit"en"is"een"eenheid,"die"zich"alleen"als"veelheid" uitdrukt"op"het"moment"dat"hij"zich"manifesteert"in"de"wereld57."Echter,"we"hebben"het"hier" over"onze"intellectuele"kennis;"deze"is"nog"steeds"verbonden"met"de"wil."Er"is"voor" Schopenhauer"nu"een"beter"soort"kennis"mogelijk"dan"de"dagelijkse"kennis"die"zich"onledig" houdt"met"het"volgen"van"de"driften"van"onze"wil,"en"het"is"deze"kennis"die"mij"–"mits"ik"mij" daarvoor"openstel"–"naar"het"pad"van"de"ascese"leidt."" """"Al"onze"kennis"komt"echter"primair"voort"uit"de"aanschouwing:"onze"zintuigen"geven"ons" prikkels"door,"die"vervolgens"door"de"wil"via"de"hersenen"omgevormd"worden"tot"motieven" die"ons"tot"handelen"aanzetten."De"behoefte"aan"deze"kennis,"het"waarom"ervan,"komt" volgens"Schopenhauer"door"de"veelheid"in"de"voorstelling."Zouden"we"ons"bevinden"achter" de"sluier"van"Maya,"in"het"domein"van"het"dingEopEzichzelf,"dan"zou"kennis"niet"nodig"zijn" omdat"er"daar"nergens"iets"anders"is,"iets"dat"verschilt"van"ons"en"waar"wij"ons"toe"moeten" verhouden58"(Behalve"niet"nodig,"is"kennis"in"het"dingEopEzichzelf"daarbij"volgens" Schopenhauer"niet"eens"mogelijk"vanwege"het"ontbreken"van"tijd,"ruimte"en"veelheid."In"de" wereld"van"het"dingEopEzichzelf"is"er"geen"begrenzing,"en"het"is"juist"de"begrenzing"die"kennis" noodzakelijk"maakt59)."" """"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" 54"WWV"aanvullingen"boek"2,"hfdst."22,"pg."856" 55"“Deze"tweede"benaderingswijze"(de"objectieve)"is"in"de"eerste"plaats"zoölogisch,"anatomisch,"fysiologisch,"en" wordt"pas"filosofisch"doordat"ze"een"verbintenis"aangaat"met"de"eerste"(de"subjectieve),"en"zo"op"een"hoger" standpunt"komt”"(WWV"aanvullingen"boek"2,"hfdst."22"pg."856)" 56"WWV"aanvullingen"boek"2,"hfdst."22"pg."857,"858" 57"WWV"aanvullingen"boek"4,"hfdst."48"pg."1187" 58"aanvullingen"boek"2,"hfdst."22"pg."858" 59"“Hieruit"kunnen"we"concluderen"dat"er"aan"de"gene"zijde"van"de"verschijning","in"het"wezeneopezichzelf"an" alle"dingen,"waar"de"vormen"van"tijd"en"ruimte"–"en"dus"ook"veelheid"–"ontbreken,"dat"daar"dus"ook"geen" sprake"kan"zijn"van"kennis."In"het"boeddhisme"wordt"dit"gebied"omschreven"als"prajna"paramita,"hetgeen" betekend"<<de"wereld"aan"gene"zijde"van"alle"kennis>>."<<Kennis"van"het"dingeopezichzelf>>,"in"de"meest" strikte"zin"van"het"woord,""zou"dus"alleen"al"onmogelijk"zijn"omdat"daar"waar"het"wezen"van"de"dingen"begint," het"kennen"wegvalt"en"omdat"alle"kennis"per"definitie"uitsluitend"betrekking"heeft"op"verschijnselen."Kennis"
