Een overzicht van de biomedische technologie in het onderzoek aan de Nederlandse universiteiten, technische hogescholen en bij de organisatie voor Toegepast Natuurwetenschappelijk Onderzoek

Een overzicht van de biomedische technologie in het

onderzoek aan de Nederlandse universiteiten, technische

hogescholen en bij de organisatie voor Toegepast

Natuurwetenschappelijk Onderzoek

Citation for published version (APA):

Brouwers, A., Gaijkema, A. P. M., & Smeets, J. W. (1985). Een overzicht van de biomedische technologie in het onderzoek aan de Nederlandse universiteiten, technische hogescholen en bij de organisatie voor Toegepast Natuurwetenschappelijk Onderzoek. (BMGT; Vol. 85.701). Technische Hogeschool Eindhoven.

Document status and date: Gepubliceerd: 01/01/1985

Document Version:

Uitgevers PDF, ook bekend als Version of Record

Please check the document version of this publication:

• A submitted manuscript is the version of the article upon submission and before peer-review. There can be important differences between the submitted version and the official published version of record. People interested in the research are advised to contact the author for the final version of the publication, or visit the DOI to the publisher's website.

• The final author version and the galley proof are versions of the publication after peer review.

• The final published version features the final layout of the paper including the volume, issue and page numbers.

Link to publication

General rights

Copyright and moral rights for the publications made accessible in the public portal are retained by the authors and/or other copyright owners and it is a condition of accessing publications that users recognise and abide by the legal requirements associated with these rights. • Users may download and print one copy of any publication from the public portal for the purpose of private study or research. • You may not further distribute the material or use it for any profit-making activity or commercial gain

• You may freely distribute the URL identifying the publication in the public portal.

If the publication is distributed under the terms of Article 25fa of the Dutch Copyright Act, indicated by the “Taverne” license above, please follow below link for the End User Agreement:

www.tue.nl/taverne

Take down policy

If you believe that this document breaches copyright please contact us at:

lUO 85.701 januari 1985

Een overzicht van de Biomedische Techno-logie in het onderzoek aan de Nederlandse Universiteiten, Technische Hogescholen en bij de Organisatie voor Toegepast Natuur-wetenschappelijk Onderzoek Redaktie A. Brouwers A.P.M. Gaykema J.W. Smeets Kaftontwerp: H.C. Bommelj~ Typewerk M. Lutters-Claassen Distributie: Sekretariaat Interuniversitair Over leg Biomedische Technoloqie

pIa

THE, Bura BMGT Pastbu5 513

1.

2.

INHOUDSOPGAVE

Inleiding

Overzicht van: Erasmus Universiteit Rotterdam

pagina 1

3

3. Katholieke Universiteit Nijmegen

4. Rijksuniversiteit Limburg

5. Rijksuniversiteit Groningen

6. Rijksuniversiteit Leiden

7. Rijksuniversiteit Utrecht

8. Technische Hogeschool Delft

9. Technische Hogeschool Eindhoven

10. Technische Hogeschool Twente

11. Organisatie voor Toegepast

Natuur-wetenschappelijk Onderzoek

12. Universiteit van Amsterdam

13. Vrije Universiteit Amsterdam

14. Samenwerkingen

15. Lijst van kontaktpersonen

16. Lijst van vaktermen en afkortingen

5 7 9 11 13 15 17 19 21 23 25 27 29 33

INLEIDING

Onder biomedische technoloqie (BMT) verstaat men aIle handelinqen waarbij natuurwetenschappelijke en technische kennis en vaardigheden worden qebruikt en aangevuld voor problemen binnen de gezondheidszorg en de biologie.

Onderzoek op dit gebied heeft al vele jaren ruime aandacht op de Universiteiten en Technische Hogescholen, alsmede bij de Medisch Technologisch Dienst (MTD, voortgekomen uit het Medisch Fysisch Instituut van TNO). Voor dit veld van onderzoek ontstond een Inter-Universitair-Overleg, dat de naam kreeg IUO-BMT. Dit over leg is gericht op onderlinge samenwerkinq waar zinvol en realiseerbaar qeacht.

De fakulteiten geneeskunde van de Universiteiten hebben onderzoekpro-qramma's die qericht zijn op medische vraagstellingen. In vele gevallen vormen BMT-elementen daar een belangrijk onderdeel van. Bovengenoemde omschrijving van BMT valt voor een deel samen met aIIes wat men onder fysiologisch onderzoek kan verstaan. Bij de benaming BMT vindt men verwantschap met begrippen als biofysika, klinische chemie, klinische fysika, medische fysika.

Al deze begrippen hebben gemeen dat ze aktiviteiten duiden met multi-disciplinaire aspekten gericht op de gezondheidszorg en de biologie als objektgebieden voor dit soort onderzoek. Met BMT worden hierbij vooral die aktiviteiten bedoeld waarbij een stuk technologie een dominante plaats inneemt. Dit is het geval:

Daar waar nieuwe technologische ontwikkelingen nieuwe mogelijkheden voor medisch-biologisch onderzoek kunnen scheppen.

Daar waar het onderzoek sterk bepaald wordt door technologisch bezien moeilijke experimentele faciliteiten.

Daar waar het tot applikatie brengen van nieuw fundamenteel inzicht voor diagnostiek, therapie, revalidatie of preventie, technologi-sche ontwikkelinqen vereisen naar nieuwe apparatuur, -methoden, systemen of processen.

Bij een aantal groepen ziet men een groeiende integratie van de BMT in de onderzoekprogramma's. Vaak treft men een groei aan naar multidis-ciplinaire samenwerking op instellingsnivo. Het IUO-BMT tracht een rol te spelen daar waar zeer specifieke BMT-kennis en -vaardiqheden van andere instellingen van nut kunnen zijn voor de voortgang van onder-zoek.

Mede voor dit doel geeft dit rapport een beknopt beeld van de belang-rijkste karakteristieken van de BMT-elementen in de onderzoekkapaci-teiten aan de Universionderzoekkapaci-teiten, de Technische Hogescholen en de MTD

(TNO). Per instelling vindt u achterin kontaktpersonen indien u meer gedetailleerde informatie wenst.

Vanuit het IUO-BNT is ook aandacht q~icht op algemene aspekten van de BMT. Enkele zaken die hier onder vallen zijn:

Medical Technology Assessment.

Industriele benutting van produkten van (BMT-)onderzoek.

Veiligheid t.a.v. klinische apparatuur

in

Ergonomische aspekten t.a.v. patienten, medische- en paramedische beroepsgroepen.

Onderwijssituaties t.a.v. BMT-aspekten.

Bet handhaven van voldoende randvoorwaarden voor de natuurlijke ontwikkelingen van de BNT.

Bevorderen van financieringsmogelijkheden voor dit multidiscipli-naire veld van onderzoek binnen het overwegend monodisciplinair gestruktureerde systeem van onderzoekfinanciering.

Dit overzicht betreft BMT-aspekten die meestal deel uitmaken van om-vangrijkere onderzoekprogramma's. Over deze bredere onderzoekkaders kan men hieruit dus geen konklusies trekken.

De BMT-informatie per instelling wordt gegeven in beknopte omschrijvin-gen. Hierbij is de herkenbaarheid binnen een instelling zoveel mogelijk gehandhaafd. Er komen variaties voor in de omvang van het onderzoek per aandachtspunt. Ook de bundeling van de verschillende punten, bepaald door de couleur locale, geschiedt niet overal op precies dezelfde wijze.

De karakteriseringen van de BMT-elementen per instelling kwamen tot stand in over leg met de leden van het IUO-BMT. Hier en daar speelden persoonlijke visies uiteraard een rol. Bet zoeken naar enige uniformi-teit gaf soms bij de redaktie aanleiding tot bijstellingen. Om deze redenen kunnen de participerende instellingen in dit overleg niet aangesproken worden over de inhoud van dit rapport. De verantwoorde-lijkheid hiervoor berust bij het IUO-BMT.

De BMT-elementen opgenomen in dit overzicht vormen als regel onderdeel van langlopende onderzoekaandachtsgebieden. Mede hierdoor is gestreefd

naar een beeld van de BNT dat nog funktioneel kan zijn tot het eind van

ERASMUS UNIVERSITEIT ROTTERDAM

2.1

Diagnostiek van ischemische hartziekten m,b.v. ultrageluid

• Ontwikkeling van transducers en systemen en de toepassing daarvan bij diagnostiek en onderzoek in de cardiologie

• Kwantificering en automatische verwerving en verwerking van echo-car-diografische gegevens

• Ontwikkeling meetmethoden voor herkenning van weefselsoort

2.2

Ontwikkeling automatische ECG-analvse. contractiliteitsmetingen en beeldverwerkinq

• Automatische verwerking van een-dimensionale en twee-dimensionale signalen

• Verbetering en automatisering van diagnostische methoden t.b.v. klini-sche systemen: rust-ECG, inspannings-ECG, Holter-ECG, hartkatheteri-satie, coronair angiografie, linker ventrikel angiografie, scintigrafie • Methoden en systemen voor intensieve patientenbewaking

2.3

Longfunktieparameters

• Ontwikkeling van kwantitatieve modellen voor betere informatie uit lichaamsplethysmografische metingen

• Verbetering van thermodilutie meetmethode voor cardiac output tijdens beademing

2.4

Revalidatieonderzoek

• Parameterstudies van loop- en bewegingspatronen

• Ontwikkeling van systemen voor de bepaling van krachten en bewegingen • Dynamometrie, i.h.b. isokinetische meting voor o.a. therapie-evaluatie • Onderzoek naar de keuze van technische voorzieningen in het

revalida-tieproces 2.5

Elektrogastroqrafie

• Meting myoelektrische aktiviteit van het gladde spierweefsel van de maag m.b,v, buikhuidelektroden (hond en mens) t,b,v, de studie van de normale en afwijkende maagmotoriek, zowel in tijds- als in frequentie-domein

• Ontwerp en konstruktie van telemetriesystemen, implanteerbaar in proef-dieren: een- of meerkanaals-, universeel modulair 6-kanaals-systeem

2.6

Preventie van aandoeninqen van het houdinqs- en bewegingsapparaat

• Kontinue meting van parameters betreffende houding en beweging zonder hindering van de werknemer

• Bepaling van ontwerpcriteria voor werkplekken en kwantificering op basis van biomechanika-studies tijdens zittend en staand werken

• Onderzoek aan het systeem, gevormd door voet en schoen te samen; opspo-ren van fysische grootheden en ontwikkeling van apparatuur om die te kwantificeren

KATHOLIEKE UNIVERSITEIT NIJMEGEN

3.1.

Bioelektriciteit

• Registratie en analyse van de wisselende potentiaalverdelingen over het lichaamsoppervlak. Het bepalen via modellen van het aktivatieverloop van de hartspiercellen (Body Surface Mapping)

• Kwantificering en analyse van elektrische signalen van zenuwvezels t.b.v. de klinische diagnostiek

• Elektrofysiologische signaalverwerking van de spieraktiviteit; ontwik-keling single-fiber diagnostiek bij spier-zenuwziekten

• Onderzoek naar en toepassing van schattingsmethoden voor evoked poten-tials

• Chronotopografie: meting van potentiaalwisselingen over de hersenschors na somato-sensibele stimulatie

3.2

Signaal- en beeldanalvse

• Matfun: universeel software-pakket voor signaalverwerking met uitge-breide grafische faciliteiten; toegankelijk voor zowel ervaren als nieuwe experimentatoren; flexibel toepasbaar voor nieuw onderzoek • Analyse van signalen van zenuwvezels en spieren (single fiber, motor

unit, spier als geheel)

• Onderzoek naar de perceptie van helderheid van de normale temporele en de spatiele stimulusveranderingen m.b.v. stabilisatietechnieken

• Ontwikkeling elektrofysiologische meettechnieken (VEP); verbetering signaal-ruisverhouding, ontwikkeling recursieve tijdvariante filter-methoden

• Optimalisering van rOntgenonderzoek m.b.v. psychofysische methoden • Meting en interpretatie van visueel geleide oogbewegingen in normale en

pathologische omstandigheden

• Kwantitatieve verwerking van de foetale hartfrequentie en intra-uterine druk m.b.v. internationale standaard

• Registratie en korrelatie van vitale parameters bij zieke pasgeborenen, op non-invasieve wijze verkregen

• Analyse van visuele kwaliteit van medisch diagnostische beelden • Patroonherkenning bij celpreparaten in de pathologische anatomie

• Weefseldifferentiatie met ultrageluid (akoestospektrografie); bewerking en analyse van klinische echogrammen

3.3

Radioloqie

• nosimetrie bij rOntgenonderzoeken; stralingsreduktie bij thoraxopnamen • Elektronen bundelmodel, berekening isodose patronen voor klinische

3.4

Biomechanika

• Gewrichtsmechanika; knie en pols

• Gewrichtsimplantaten; ontwerpen, spanningsberekeningen, fixatie-methoden, ontwerp en selektie criteria

• Tandheelkundige materialen

3.5

Massaspektrometrie

RIJKSUNIVERSITEIT LIMBURG

4.1

Elektrofysioloqie. mechanika en biochemie van de normale en ischemische harts pier

• Ontwikkeling van een meetsysteem met een -borstelN _{van ca. 200}

elek-troden op de hartspierwand voor de bestudering van elektrofysiologische mechanismen en behandeling van hartritmestoornissen

• Ontwikkeling van meetmethoden en modellen voor lokale en transmurale veranderingen in de hartspiermechanika onder normale omstandigheden en bij gehele of gedeeltelijke afsluiting van de kransslagader

• Methode-ontwikkeling om op basis van enzymuitstortingen en van het metabolisme van hartspierweefsel op biochemische wijze hartspierschade t.g.v. ischemie te kwantificeren

4.2

Ontwikkeling en evaluatie van ultraqeluidsvstemen • Voor toepassingen op het cardiovasculaire systeem

• Ontwikkeling van pulsdoppler-meetsysteem voor bloedsnelheidsprofielen en veranderingen in vaatwanddiameter

• Ontwikkeling van afbeeldingstechniek voor hoog frequente puls-echosy-stemen werkend in real-time

4.3

Mikrocirculatie

• Ontwikkeling van meettechnieken op het gebied van mikroskopie, bloed-druk, bloedsnelheid, fluorescentiesystemen

• Gericht op het verkrijgen van informatie uit bloedvaten met een dia-meter kleiner dan 0,1 mm.

• T.b.v. onderzoek op de circulatie in het terminale vaatbed, waar de regulatie van de bloedstroming en de stofuitwisseling met de weefsels plaatsvindt

4.4

Hypertensie

• Ontwikkeling van kompartimenten modellen voor de distributie in het lichaam van antihypertensieve geneesmiddelen en voor de effekten hier-van op het lichaam

• Aanpassingen van meettechnieken voor het verkrijgen van informatie hiervoor via kleine proefdieren (ratten)

• Ontwikkeling van een ultrasonore dopplersnelheidsopnemer voor de bepa-ling van druk en stroomsterkte in bloedvaten met een diameter kleiner dan 1,5 mm

• Aandacht voor mikropompsystemen die regionale toediening van farmaca mogelijk maken

4.5

Thrombinevorminq

• De ontwikkeling van een computer gestuurde ellipsometer waarmee de reakties van eiwitten van een membraanoppervlak worden bestudeerd (gebruik makend van veranderingen in lichtreflektie-eigenschappen gedurend reaktieprocessen)

• Toegepast bij onderzoek naar de vorming van thrombine uit eiwitten op een phospholipide membraan

4.6

Fysieke en psychische belastinq

• De ontwikkeling van meetmethoden voor de bepaling van fysiologisch relevante data over lichamelijke ins panning

4.7

Voedinq en metabole processen

• De antwikkeling van een meetkamer vaar het verkrijgen van informatie • Met name in relatie tat lichamelijke inspanning en vaeding

RIJKSUNIVERSITEIT GRONINGEN

5.1.

Cardiovasculaire technoloqie

• Ontwikkeling van komponenten voor hartlongmachine: gasbeldetector, geautomatiseerde cardiotomiezuiger, autotransfusiesysteem, bloedpompen • Signaalverwerking voor diagnostiek: PAIN, VCG/ECG (on line), EVR (on

line), cineangio cardiografisch ventrikelfunktie onderzoek, dokumen-tatie cardioanesthesie

• Hoge resolutie gamma camera • Computergestuurde hartstimulator

• Huidcirculatie m.b.v. laser-Doppler techniek • Automatische flowmeting in extremiteiten • Snelle automatische bloeddrukmeter

5.2

Lonqfunktie-qastransport technologie

• Meetsystemen voor gasuitwisselingsprocessen: kontinue foetale p02-meting, 02-gebruik en co2-produktie per ademhaling, twee-kleuren re-flektie oxymeter, 02-affiniteit van hemoglobine in bloed

• Longfunktieonderzoek bij beademde patienten: diffusiekapaciteit, kort-levende radio-aktieve isotopen (13 N, 11 C), beademingsapparatuur, auto-matisering FRC

• Komponenten hartlongmachine: kathaferometer als p02/pco2 sensor, hoge frequentie ventilatie

• Katheters voor kontinue meting van bloed-pH in vivo

• Multikomponentanalyse van hemoglobinederivaten in mensenbloed

5.3

Spier-zenuwstelsel-zintuiq technologie

• Meettechniekontwikkeling spier-zenuwstelsel: ademhalingsmonitor m.b.v. elektromyografie van ademhalingsspieren, EMG en EEG telemetrie en registratie, meerkanaalsreferentie versterker, automatische relaxo-metrie

• Revalidatietechnieken: myoelektrische ademprothese, gangbeeldanalyse, bio-feedback systeem

• Beethoogtemeting voor tandheelkundige prothesen • Automatisering elektro-ophtalmologie

• Fonetograaf

• Automatisering funktiediagnostiek in de neurologie • Raster stereografie voor preventie rugklachten • Elektro-fysiologische signaalverwerking

5.4

Kunstweefsels en -organen • Cel-polymeerinteraktie

• Coronair bypass prothese, elastische vaatprothese voor arterioveneuze shunts, tracheaprothese, corneaprothese, kunsthuid, hechtmateriaal • Rekonstruktie en vervanging van de beschadigde meniscus

• Bruikbaarheid van calciumtrifosfaat als botvervangend middel

5.5

Oncologische technieken

• Beeldtechnieken voor diagnostiek: Positron Emissie Tomografie (PET), Faxitron rOntgenfoto's, computer tomografie/echografie, NMR, flowcyto-meter met laser lichtbron

• Applicaties medisch cyclotron; automatisering synthese kortlevende radiofarmaca voor PET

• Behandeling van tumoren: hyperthermie, Cavitron Ultrasonic Aspirator (CUSA), intra-operatieve bestraling, femur-endoprothesesystemen • Beeldanalyse (kwantitatieve) van cellen, celonderdelen en weefsels

(software)

5.6

Medische biotechnologie

• Drug targeting m.b.v. liposomen en glycoprotelnen

• Konstruktie DNA-vectoren voor gensubstitutie in enzym-defici~ntecellen • Bereiding en toepassing monoclonale antilichamen voor virus- en

tumor-diagnostiek in vitro en in vivo

• Ontwerp en toepassing peptidefragmenten als mogelijk vaccin tegen virusinfekties

• Toepassing van HPLC-technieken (peptiden, aminozuren, virale en

bacte-ri~le eiwitten)

• Plantencel-kweek voor bereiding farmaca

5.7

Diyersen

• Geneesmiddel afgiftesystemen: glucosesensor, oraal nulde-orde toedie~

ningssysteem

• Servosysteem voor galwegenfunktie-onderzoek • Automatische registratie van urineproduktie

• Huidfunktieonderzoek, waterdampverlies via de huid • Vermoeidheidsverschijnselen van osteosynthese-materiaal • Bepaling allergeengehalte in lucht

RIJKSUNIVERSITEIT LEIDEN

6.1

Medische statistiek en informatika

• Ontwikkeling en toepassing van modellen, methoden en technieken binnen de statistiek en informatika op medisch wetenschappelijk onderzoek, diagnostiek, prognostiek en patientbewaking

• Ziekenhuisinformatiesysteem (ZIS)

• Programmapakket voor statistische patroonherkenning (ALLOe)

• Analyse van klinische data; snelle geautomatiseerde mikroskopische morfometrie (LEYTAS-project)

6.2

Cytochemische en cytometrische methoden voor automatisering van histo-en cytodiagnostiek

• Specifieke en kwantitatieve detectie van moleculaire komponenten in cellen en weefsels (zuren, proteinen, enzymen)

• Fysisch-chemische modellen die het matrix-karakter van reakties in mikroskoop-preparaten simuleren

• Computerprogramma's voor cytofotometrie en cytofluorometrie in kombi-natie met scanning en TV-mikroskopen

• Flow-cytometer en flow-sorting apparatuur 6.3

Qntwikkeling en methodologie ten behoeye van diagnostiek en thefapie • Ontwikkeling en toepassing van alloplastische middenoorprotheses voor

middenoorrekonstrukties

• Ontwikkeling van scintigrafisch onderzoek; diagnostische mogelijkheden; nieuwe detectie-apparatuur; programmatuur voor beeldverwerking

• Werkkondities in de operatiekamer; beperking luchtverontreiniging door inhalatie-anaesthetika; verbetering afvoersystemen

• Urodynamika van de lagere urinewegen; ontwikkeling van onderzoek-technieken

• Ontwikkeling van radiofarmaca 6.4

Hart. longen en bloedstolling

• Ontwikkeling impedantiekatheter voor evaluatie van de pompfunktie van het normale en abnormale hart

• Relatie tussen kontraktie en elektrische aktivatie van de hartspier; hartspiermechanika op cellulair en orgaanniveau

• Regelsystemen van ademhaling en circulatie; vroeg-diagnostiek van longafwijkingen

• Fysika van de circulatiej (stromings)mechanika en stoftransport toege-spitst op de coronaire circulatie

6.5

Hooqwaardige technjeken ten behoeve van medisch basjs-onderzoek • Uiterst snelle voltage clamp versterkers voor celmembraanonderzoek • Laser diffraktie techniek voor het bepalen van de sarcomeerlengte in

spiertjes

6.6

Medische bjo-technoloqie

• Produktie monoclonale anti-lichamen • Produktie van restrictie enzymen

RIJKSUNIVERSITEIT UTRECHT

7.1

Informatieverwerking m.b.t. biologische organismen

• Geautomatiseerde meetopstelling voor single fiber elektromyografie • Ontwikkeling van een transportabele meetopstelling voor kwantitatief

onderzoek van de gestoorde motoriek t.b.v. diagnostiek en kontrole therapie van neuromusculaire aandoeningen

7.2

Beeldverwerking in de geneeskunde

• Onderzoek en ontwikkeling van algemeen toepasbare

beeldverwerkingstechnieken: segmentatie, topologie, digitaal filteren, patroonherkenning, t.b.v. medische diagnostiek

• Toegepast onderzoek op het gebied van: digitale radiografie (picture archiving and communication systems), digitale substraktie angiografie, computer assisted tomografie, NMR-tomografie, emissie computer

tOlografie, likroskopie, cytofluorometrie, NMR-spektroskopie van hart en tUloren

7.3

Diagnostiek van het oog m.b.y. gereflekteerd licht • Densitometrie van het visuele pigment

• Fluorometrie: bepaling lekkage van de retinale circulatie naar het oogvocht

• Ellipsometrie: bepaling dubbelbrekende eigenschappen van hoornvlies en fotoreceptoren; bepaling ori!ntatie van de fotoreceptoren

• Scanning laser ophtalmoscoop: tweedimensionale densitometrie van het visuele pigment

7.4

Het pulmonale gastransport en de pathogenese yan luchtwegobstruktie • Ontwikkeling geautomatiseerde opstelling voor bepaling

diffusiekapaci-teit van de longen I.b.v. koolmonoxide (single-breath methode, rebrea-thing methode)

• Ontwikkeling geautomatiseerde parameterschatting van de ademflow-volume kurve

7.5

Reakties yan de huid op fvsjsche en chelische inyloeden ujt het 'ili~u

• Fundamenteel onderzoek naar (over)gevoeligheid van de huid voor licht • Bestrijding van overgevoeligheid en andere huidziekten m.b.v. licht

• Ontwikkeling van apparatuur hiervoor: opstelling voor het verkrijgen van licht in een te kiezen golflenqtegebied en van voldoende hoge intensiteit voor diaqnostiek en therapie; bestralingskabines voor lichttherapie van b.v. psoriasis, eczeem

7.6

Pathofysioloqie van atherosclerose

• Ontwikkeling van perfusiekamers voor in vitro bestudering van adhesie van bloedplaatjes aan vaatwanden; ook geschikt voor bestudering van in vitro effekt van geneesmiddelen

7.7

Protektie van het door ischemie bedreiqde hart

• Ontwikkelinq qeautomatiseerd systeem voor kathetermappinq en display van de elektrische hartaktiviteit in drie dimensies

7.8

Chemisch en medisch-bioloqisch onderzoek aan radiofarmaca • Ontwikkeling radiofarmaca, o.a. t.b.v. hersenflow-studies

• Toepassingen van kortlevende positron-emitters in farmaca t.b.v. nucle-air geneeskundiq onderzoek

7.9

Diversen

• Externe fixateur voor behandeling van open botbreuken (patent) • Implanteerbare multigated ultrageluidsdopplerflowtransducers voor

kleinere vaten

• Methoden voor lokale hyperthermie m.b.v elektromagnetische velden van speciale vorm t.b.v. gecombineerde radiotherapie en hyperthermie van tumoren

TECHNISCHE HOGESCHOOL DELFT

8.1

Lichamelijk gehandicapten

• Bovenste ledematen; prothesen; orthesen; proprioceptie

• Kommunikatie; hulpmiddelen voor motorisch en sensorisch gehandicapten • Evaluatiestudies: behandelproces van gehandicapten; methodieken bij

revalidatie

• Bewegingsstudies: armbewegingen; neuronale besturing van het voort-bewegen; kontaktloze bewegingsanalyse

• Aangepast bouwen: toegankelijkheid van gebouwen; bouwkundige voorzie-ningen

• Ontwikkeling van revalidatiehulpmiddelen voor dagelijkse aktiviteiten

8.2

Beeldtechnieken

• Plaatsgevoelige detectie van rOntgen- en gammastraling

• NMR-afbeelding: resolutieverbetering; supergeleidend magneetsysteem • Ultrasone medische diagnostiek: resolutieverbetering; ontwikkeling van

sensoren

• Rekonstruktiemethoden in de nucleaire geneeskunde: software-ontwikkeling; optimalisering van apparatuur

• Analyse van angiogrammen en scintigrammen door middel van digitale beeldbewerkingstechnieken

• Beeldverwerking in medische diagnostiek: chromosomen klassifikatie; mitoseherkenning

8.3

Ergonomie en yeiligheid

• Cybernetische en informationele ergonomie: visuele informatie-overdracht en besturingstaken; procesregeling; beeldschermstations; cockpits

• Anthropometrie: datasystemen; kwantificering van lichamelijke belasting • Veiligheid in de gezondheidszorg

8.4

Audioyestibulair systeem

• Psychofysika; elektrofysiologie; mechanika van het inwendige oor 8.5

Signaalyerwerking en instrumentatie

• Meetsystemen: dikke filmtechniek; aktieve huidelektrode

• Signaalanalyse: hartritmevariabiliteit; detectie van spikes in het EEGj spektrale pneumografie

• Telemetriej implanteerbaarj meerkanaals

• Automatisering: rekentechnieken ten behoeve van lokale hyperthermiej analysemethoden voor fysiologische metingen

• Spraakanalyse en spraaksynthese

8.6

Modelvorming en simulatie

• Reologie van het bloed; hydrodynamica

• Opzet en evaluatie van de bouw van gezondheidscentra • Spraakverstaanbaarheid in gebouwen

• Relatie oogbewegingspatronen en gepresenteerde informatie

8.7

Nucleaire biotechniek (Interuniversitair Reactor Instituutl • Spoorelementstofwisseling

• Bereiding van radiofarmaca • Multi-spoorelementanalyse • Stralingshygiene en dosimetrie

TECHNISCHE HOGESCHOOL EINDHOVEN

9.1

Humane perceptie

• Perceptieve informatieverwerking in wisselwerking met apparatuur en programmatuur; horen, spraak, zien, lezen, cognitie en kommunikatie • Produktergonomiej hulpmiddelen voor perceptief gehandicapten

9.2

Organisatie en beheer

• Organisatiestruktuurj arbeidsklimaat; kosten en budgeteringj interorganisationele samenwerking

• Het verpleegkundig gebeurenj het klinisch en poliklinisch gebeuren; eerstelijnsgeneeskunde; ziekenhuisbouw; opleidingen op dit gebied • Medical technology assessment (MTA) studies

9.3

Binnenklimaat

• Milieu in gebouwen; veiligheid en behaaglijkheid bij bepaalde aktiviteiten; ziekenhuisafdelingen, bejaardentehuizen etc. • Beheerssystemen met laag energieverbruik

• Arbeidsomstandigheden in en rond de operatiekamer 9.4

Biomechanika

• Spiergewrichtstelsel; langdurige aandacht voor gewrichtsmechanika • Bloedstromingseffekten; interakties stromende media en hun

omgevingssystemen

• Visko-elastische material en 9.5

Fysiologische chemie

• Geavanceerd analytisch instrumentarium

• Klinische toepassingen en fundamenteel onderzoek

• Langdurig aktief op nier/kunstnierprocessen en steroldhormonen 9.6

Medische elektrotechniek

• Biomedische toepassingen van meettechniek, procestechniek, procesidentifikatie, parameterschatting

• Langdurig aktief op anesthesie, ultrageluid met accent op

9.7

Biofysika

• Analyse van fysische meetmethoden • Stabiliteit van longalveolen

• Indikatorverdunningsmethode voor de bepaling van bloedstroomsterkten • Transportverschijnselen in biosystemen en in klinische apparatuur • Cyclotron-applikaties: analyse van sporenelementen in biomedische

vloeistoffen en weefsels; produktiemethoden voor kortlevende radionucliden voor medische doeleinden

9.8

Thematisch onderzoek

• Hartklepprothesen: langdurige fundamentele aandacht voor werking en konstruktie van de natuurlijke aortaklep, gericht op inzicht t.b.v. het ontwerpen van hartklepprothesen

• Atherosclerose: ontwikkelen en evalueren van meetmethoden voor de vroegtijdige detektie van kleine vernauwingen in aders

• Bloedtechnologie: diagnostiek en behandeling bij verstoringen in de normale samenstelling van het bloed

TECHNISCHE HOGESCHOOL TWENTE

10.1

Biomedische werktuigbouwkunde

• Smeringsmechanismen in synoviaalgewrichten • Bevestiging van knie-endoprothesen

• Non-invasief verstelbare groeiprothese in tibia en/of femur

• Vervormingen en spanningen in weefsels nabij uitwendige ondersteuningen • Preventie van rugklachten

• Non-invasieve bloedsnelheidsmeting • Hemodynamica en bloedvatgeometrie

10.2

Biomedische informatietechnologie • Aktieve bronimpedantie van het hart

• Modelvorming van motor-unit aktiepotentialen • Elektrische geleiding in skeletspierweefsel • Elektromyografie voor klinische toepassing • Volumegeleiding en EEG

• Epileptiforme aktiviteit in hersenplakjes

• Automatisering van inspanningselektrocardiografie • Foetale ECG

• Ontwikkeling van meetdevices voor gebruik in bloedvaten op basis van de ion-sensitive-field-effect-transistor (ISFET)

• Reduktie van systeemfouten bij rOntgenopnamen • Meting van pupilreakties

• Katheter-tip-drukmeter met resonerend membraan • Ontwikkeling van neuroprothesen

• Automatisering in de klinische chemie

10.3

Biomedische materiaaltechniek en pharmaceutische chemie • Interaktie van material en met bloed

• Interaktie van material en met weefsel • Interaktie van materialen met bacteri~n

• Antitrombogene polymeren

• Toepassing van polymeren in reagentia en in kunstorganen • Biodegradeerbare kunststoffen

• Prod rugs

10.4

Biofysische techniek • Raman mikrospektroskopie

• Raman spektroskopie van nuclelnezuren en eiwitten • Stromingscytometrie

• Magnetische veldveranderingen • Theoretische immunologie • Reologie van kunstspeeksel

ORGANISATIE VOOR TOEGEPAST NATUURWETENSCHAPPELIJK ONDERZOEK TNO

Medisch Technoloqische Dienst (MTD-TNO)

• Onderzoek naar de gebruikswaarde van medische apparatuur met nadruk op: doelmatigheid, veiligheid, storingsproduktie en storingsgevoeligheid • Ontwikkelen van kriteria, meetmethoden en procedures ten behoeve van

eigen onderzoek, beleidsonderbouwing en normontwikkeling op het gebied van medische apparatuur

• Toetsen van medische apparatuur aan normen, toelatings- en kwaliteits-eisen met het oog op produktverbetering en exportbevordering

• Tot coOrdinatie van gebruikswaardeonderzoek en onderlinge erkenning en uitwisseling van testresultaten

• Adviesverlening en informatieverstrekking via het Adviescentrum Medische Technologie (AMT) van de MTD: ondersteuning van medische instellingen bij aanschaf, gebruik en onderhoud van medisch technische produkten, opbouw en onderhoud van gegevensbestanden van medisch tech-nische produkten en medisch technologische kennispunten, zonodig leggen van kontakten met experts elders in TNO

• Aktuele onderwerpen van onderzoek: elektrochirurgie, infuustoedienings-systemen, ultrageluidsdosimetrie, pacemakerinterferentie, veiligheid van installaties

Bureau Voorzieninqen Gehandicapten (BVG-TNO)

• Ingang en koOrdinatiepunt voor het onderzoek binnen TNO en het Insti-tuut voor Revalidatievraagstukken (IRV) op het gebied van voorzieningen voor gehandicapten en revalidatie

• Probleeminventariserend en beleidsvoorbereidend onderzoek

• Onderzoek naar kwaliteit en bruikbaarheid van voorzieningen voor gehan-dicapten

• Onderzoek gericht op produktontwikkeling en produktverbetering inclu-sief de daarbij toe te passen vervaardigingsmethoden

• Revalidatie onderzoek/onderbouwend onderzoek

• Lopende aandacht: rolstoelen, kommunikatiehulpmiddelen, sensoren en manipulatoren, orthopedische hulpmiddelen, toepassing van moderne materialen.

UNIVERSITEIT VAN AMSTERDAM

12.1 Zintuiqen

• Visueel systeem: primaire processen, kleur, kontrast, struktuur, ko-deringssystematiek

• Ontwikkeling van een draagbare VEP-analyse systeem • Ontwikkeling testapparatuur voor het kleuren-zien • Auditief systeem: frequentieselektiviteit methodologie

12.2

Medische informatika en statistiek

• Statistiek; ontwikkeling en toepassing van methoden en technieken t.b.v. medisch wetenschappelijk onderzoek

• Signaalanalyse van EEG en evoked responses; topologie (mapping)

• Ontwikkeling van systemen voor de digitale registratie en bewerking van fysiologische signalen: EEG, EMG

12.3

Hart en circulatie

• Elektrofysiologie van het ischemische hart; ontwikkeling computermodel hartritme- en geleidingsstoornissen; multi-elektrode epicardiale

metin-qen; endocardiomappinq qedurende operaties; ventriculaire tachycardie • Ontwikkeling methoden voor de detectie van de His-bundel aktiviteit aan

de borstwand

• Ontwikkeling van de (bed-side) apparatuur voor de registratie van hartpotentiaalhoogtekaarten (Body Surface Mapping)

• Ontwikkeling van nauwkeurige cardiac-output metingen tijdens beademing (thermodilutie)

• Fysiologie van de circulatie; variabiliteit van hartritme en bloeddruk; 24-uurs bloeddrukregistratie

12.4

Beeldanalyse en -bewerkinq

• 3 D-beeldbewerking; ruimtelijke rekonstruktie van anatomisch materiaal (embryonaal rattehart) en CT-scan opnamen

• Optimalisatie van afbeeldingstechnieken bij rOntgenfotografie

• Statistische analyse van binaire (zwart-wit)-patronen; patroonherken-ning en kwantitatieve evaluatie van CT-scans

12.5

Meet- en reqistratiemethoden t.b,y, de diagnostiek

• Evoked response metingen en cerebrale bloedstroommetingen (Xe 133 methode) t.b.v. vroege opsporing cerebrale ischemie

• Ontwikkeling registratiemethoden in de urologie: uroflowmetrie, inkon-tinentie registratie

• Ontwikkeling van apparatuur t.b.v. de meting van de konditie van de enkelbanden

12.6

Experimentele chirurqie

• Toepassing dermaal schapencollageen als biomateriaal

• Onderzoek van het sluitmechanisme van sfincters; ontwikkeling metho-dieken

VRIJE UNIVERSITEIT AMSTERDAM

13.1

Medische informatika

• Biologische signaalverwerking: ECG; segmentatie van EEG; intensieve bewaking

• Beeldverwerking in nucleaire, radiologische en mikroskopische toepas-singen

• Patroonherkenninq en diagnostiek; interaktieve statistische herkenninq en klassifikatie; expertsystemen t.b.v. medische besluitvorminq

• "Data base management" - systemen voor researchondersteuning • Klinische support systemen: software; afdelinqsgerichte systemen;

ondersteuning extramurale zorg 13.2

Haemodynamika

• BMT-ontwikkelingen van komponenten voor model studies aan de circulatie • Hydrodynamische weerstanden

• Elektromaqnetische stroomsensoren voor doorsneden van 10-25 mm. • Snelle pneumatische en pneumatisch-elektromaqnetische klepsystemen • Funktiegestuurde hydrodynamische pomp

• Afstandmetinq m.b.v. ultraqeluid ("transit time" principe) • Mikrotemperatuur- en krachtsensoren

13.3

Medische fysika t.b.y. klinisch onderzoek

• Hartritmevariabiliteit: coaxiaal-elektroden, signaalanalyse; onbloedige meting van de bundel van His aktiviteit

• Visueel systeem: meet- en registratiemethode voor oogbewegingen, VEP, pupillografie; oogparameters d.m.v. ultrageluid

• Celfysika: mikroelektrodentechniek voor hartspiercelonderzoek • Differentieel impedantie-plethysmografie voor vochtbepaling in de

thorax

• Ontwikkeling van fysische meetmethoden t.b.v. het onderzoek Preventie Decubitus

SAMENWERKINGEN

thermodilutiemethode (2.3, 9.7, 12.3)

telemetriesysteem (2.5, 8.5, 12.5) gewrichtsmechanika (3.4, 9.4) metabole processen (isotopen

massaspektrometrie) (4.7)

pulsdoppler-meetsysteem (4.2, 9.8) vaccin tegen virusinfekties (5.6,

6.6) automatische VCG/ECG-analyse (5.1) tumorbehandeling (5.5, 8.5) laser-Doppler (5.1) preventie rugklachten (5.3, 10.1) systeembouw femurendoprothese (5.5, 10.1) beeldverwerking (7.2, 8.2) radiofarmaca (7.8, 9.7) botgroeistimulatie (7.9) ultrageluiddopplerflowtransducers (7.9) bewegingsstudies (8.1, 2.6) angiogrammen en scintigrammen (8.2, 2.2) NMR-afbeelding (8.2, 7.2)

ultrasone medische diagnositiek (8.2, 2.1)

informationele ergonomie, visuele informatie-overdracht (8.3) beeldrekonstruktiemethoden (8.3.,

7.2

mechanika van het binnenoor (8.4, 12.1)

reologie van het bloed (8.6, 6.4) anesthesie (9.6, 6.3) ziekenhuiswetenschappen (9.2) humane perceptie (9.1) hartklep (9.8, 6.4, 4.1) atherosclerose (9.8, 4.2, 8.6) reologie kunstspeeksel (10.4) visueel systeem (12.1, 9.1, 3.2) Body Surface Mapping (12.3, 3.1) toepassing dermaal schapencollageen

(12.6, 10.3)

x---x---x

x---x---x

x--x---x---x

x--x

x---x

x--x

x---x---x

x---x---x

x---x

x---x---x

x---x

x--x

x---x

x---x

x---x

x---x

x---x

x---x--x

x---x

x--x

x--x

x---x---x

x---x

x---x

x---x--x--x--x---x--x--x--x

x--x---x

x---x---x

x---x--x

x---x

x---x---x

x---x

x--x

LIJST VAN KONTAKTPERSONEN

Erasmus Universiteit Rotterdam (EUR)

• Prof.Dr.lr. N. Bom

Fae. der Geneeskunde/Thoraxeentrum Postbus 1738, 3000 DR Rotterdam tel. 010-639111

• Dr.lr. J.H.C. Reiber

Fae. der Geneeskunde/Thoraxeentrum Postbus 1738, 3000 DR Rotterdam tel. 010-634485

• Prof.Dr.lr. C.J. Snijders

Afd. Medische Technologie, Vakgroep: Natuurkunde

&

tel. 010-635071

Katholieke Uniyersiteit Nijmeqen (KUN)

• Ir. G.J.H. Uijen

Fac. der Geneeskunde

Geert Grooteplein Zuid 8, 6525 EZ Nijmegen tel. 080-514536

• Ir. Th. ZeIders

Fae. der Geneeskunde

Geert Grooteplein Noord 31a, 6525 EZ Nijmegen tel. 080-513590

Rijksuniyersiteit Limburg (RLg)

• Dr.lr. M.G.J. Arts

Capaciteitsgroep Fysiologie, Biomediseh Centrum Postbus 616, 6200 NO Maastricht

• Dr.lr. A.P.G. Hoeks

Ald. Biofysica

Postbus 616, 6200 MD Maastricht tel. 043-888497

Rijksuniyersiteit Groningen (RUG)

• Prof.Dr. P.R. Bouman

Fae. der Geneeskunde

Bloemsingel 1, 9713 BZ Groningen tel. 050-115095, 115067

• Dr. A. Gramsbergen

Instituut voor Ontwikkelingsneurologie, Academisch Ziekenhuis Oostersingel 59, 9713 EZ Groningen

tel. 050-614257

• Prof.Dr.lr. L. de Pater

Lab. voor Medische Fysica

Bloemsingel 10, 9712 KZ Groningen tel. 050-115031

Rijksuniversiteit Leiden (RUL) • Prof.Dr.lr. J.A.E. Spaan

Fysiologisch Lab.

Wassenaarseweg 62, 2333 AL Leiden tel. 071-148333, tst. 3361

Rijksuniversiteit Utrecht (RUU)

• Dr.lr. J.K Fokkens

Academisch Ziekenhuis, afd. Medisehe Fysica Postbus 16250, 3500 CG Utrecht

tel. 030-372649

• Prof.Dr. P. Wittebol

Fae. der Geneeskunde, afd. Heelkunde Catharijnesingel 69, 3511 GL Utrecht Teehnische Hoqeschool Delft (THD)

• Prof.Dr.lr. E. Backer

Afd. Electrotechniek

Postbus 5031, 2600 GA Delft tel. 015-786176

• Ir. J.W. Smeets

Centrum Medische Techniek PostbU5 5048, 2600 GA Delft tel. 015-786167

• Dr.lr. R.P. van Wijk van Brievingh Afd. Electroteehniek

Postbus 5031, 2600 GA Delft tel. 015-786218

Technische Hogeschool Eindhoven (THE)

• A. Brouwers

Ir. J.A.M. Graafmans

Bureau Biomedische Gezondheidstechniek Postbus 513, 5600 MB Eindhoven

tel. 040-472008

• Prof.Dr.Ir. J.D. Janssen

Afd. Werktuigbouwkunde, vakgroep WFW Postbus 513, 5600 MB Eindhoven

tel. 040-473075

Technische Hogeschool Twente (THT)

• Prof.Dr. H.B.K. Boom Afd. Electrotechniek Postbus 217, 7500 AE Enschede tel. 053-893461 • Mr. W. Vegter CoOrdinatiecentrum BMT Postbus 217, 7500 AE Enschede tel. 053-893970

Organisatie voor Toegepast Natuurwetenschappelijk Onderzoek (TNO)

•

Medisch Technologische Dienst (MTD-TNO) Postbus 188, 2300 AD Leiden

tel. 071-214441

Universiteit van Amsterdam (UvA) • P.C.M. van den Berg, arts

Acad. Medisch Centrum AZUA, afd. Anaesthesiologie Meibergdreef 9, 1105 AZ Amsterdam

tel. 020-5669111

• Dr.Ir. C.A. Grimbergen

Acad. Medisch Centrum AZUA, afd. Medische Fysica Meibergdreef 9, 1105 AZ Amsterdam

Vrije Universiteit Amsterdam (VUA) • Prof.Dr.lr. J.H. van Bemmel

Fac. der Geneeskunde

Van der Boechorststraat 7, 1081 BT Amsterdam tel. 020-5483305

• Prof.Dr. H. Schneider

Fac. der Geneeskunde, Vakgroep Medische Fysica Van der Boechorststraat 7, 1081 BT Amsterdam tel. 020-5482753

LIJST VAN VAKTERMEN EN AFKORTINGEN allergeen allo anesthesie angiografie antropometrie arterio audiovesti -bulair BMT

bundel van His

cardio-cerebraal cine-CO 2 collageen cornea-corona CT cybernetica eyto- 3D-decubitus dermaal DNA dosimetrie dynamometrie ECG echogram EEG

stof die een overgevoeligheidsreaktie oproept bij personen met allergische aanleg

ander

gevoelloosheid

het rOntgenologisch afbeelden van vaten, na injektie van een kontraststof

de wetenschap omtrent de afmetingen van de mens m.b.t. slagader

betreffende het voorhof van het oor

biomedische technologie

bundel prikkelgeleidende vezels tussen de arterioventi-culaire knoop en de papillaire spieren van de

hartkamers

m.b.t. het hart of tot de maagcardia betreffende de (grote)hersenen

as

koolzuur, kooldioxide

eiwitachtige stof in bindweefsel, vaak in vezelvorm hoornvlies

kroon, krans

Computertomografie

kennis van de besturing van organische funkties d.m.v. terugkoppeling (feedback)

eel

driedimensionaal

langzame beschadiging van weefsel dat minder vitaal is en bovendien aan voortdurende druk blootstaat

betreffende de huid desoxyribonuclelnezuur

het meten van een dosis (energie, straling) meting van spierkracht

Elektrocardiogram; de curve die ontstaat bij registratie van potentiaalvariaties die op verschillende plaatsen van het lichaam worden veroorzaakt door de aktiviteit van de hartspier registratie van teruggekaatste ultrasone trillingen Elektroencephalogram; de curve die ontstaat bij registratie van de elektrische stromen, die door hersenaktiviteit ontstaan

EMG endo-endocardium epi-EVR farmacon femur fonetiek FRC fysioloqie qastro-qlycoprotelnen hemodynamika his to-HPLC hydro-hypertensie hyperthermie intra-ischemie katheter laser liposomen metabool mitose morfometrie

Elektromyoqram; de curve die ontstaat bij reqistratie van potentiaalverschillen in de spieren tijdens de kontraktie

in, binnen

de uit een laaq endotheel (eenlaqiq plaatepitheel) bestaande binnenkledinq van het hart

op

Endocardial Viability Ratio qeneesmiddel

dijbeen, bovenbeen

wetenschap die zich beziqhoudt met de bestuderinq van de fysische en fysioloqische aspekten van spraakklanken Funktionele Residu-Capaciteit

de wetenschap die de funkties van levende orqanismen bestudeert

betreffende de maaq of de buik

verbindinqen, bestaande uit een suiker plus een eiwit leer van de beweqing van het bloed

weefsel

Hiqh Performance/Pressure Liquid Chromatography water

verhoogde (bloed)druk

sterk verhoogde (lichaams)temperatuur in

bloedleegte door belemmering in de aanvoer van bloed, bij vernauwinq of orqanische afsluitinq van het aanvoerend vat

stijve of slappe buis die in een der lichaamskanalen wordt qeschoven, teneinde niet-afvloeiende vloeistof te lozen

Light Amplification by Stimulated Emission of Radiation. Elektromagnetische straling in UV-, zichtbaar licht- of IR-gebied na versterkinq van atoomtrillingen

in emulsievorm aanwezige, lipold-bevattende deeltjes in het weefsel

m.b.t. de stofwisseling gewone celdelinq

motor unit myo- neuro-NMR oncoloqie °2 ophtalmo-orthese osteo-PAIN perceptie pC02 ; p02 pH plethysmoqrafie pneumoqrafie proprioceptie prothese psychofysika radio-recursief reoloqie sarcoma scintiqrafie sfincter somato-spatiel synoviaal

voorhoorncel plus de bijbehorende uitlopers en de spiervezels die door de uitlopers worden qelnnerveerd spier

zenuw

Nuclear Magnetic Resonance, kernspinresonantie; afbeeldingstechniek waarbij tevens de chemische

samenstellinq van lichaamsdelen kunnen worden bepaald leer der qezwellen

zuurstof

m.b.t. het ooq

een gemotoriseerde beugelapparatuur die rondom of aan een verlamde arm wordt aanqebracht

bot-pacemaker analyse interface waarneming

parti~le kooldioxidedruk; parti~le zuurstofdruk zuurqraad

vastlegginq van de veranderinqen in volume van een lichaamsdeel, vooral ter bepalinq van de bloedstroom in ledematen of tenen/vinqers

grafische reqistratie van de ademhalinqsbeweqinqen van de borstkas

m.b.t. qevoelsprikkels die uit het eiqen lichaam cq hetzelfde orqaan afkomstiq zijn

kunstprodukt ter vervanqinq van een verloren qegaan lichaamsdeel

psycholoqisch onderzoek naar het verband tussen fysische prikkels en psychische reakties

stralinq-omkeerbaar

kennis van de vervorminq en strominq van een vloeistofmassa (b.v. van bloed)

kwaadaardiq qezwel, uit bindweefselcellen ontstaan aftastinq van een orqaan of lichaamsdeel naar de intensiteit van uitqezonden qammastralen m.b.v. een scanner

sluitspier lichaam

m.b.t. ruimte

telemetrie temporeel thermodilutie thorax tibia thrombine thrombogeen tomografie trachea transducer ultraqeluidl ultrasoon uro-uterine -vasculair VCG veneus ventriculaire tachycardie ventrikel VEP (VER) in vitro in vivo

het verrichten van metinqen op afstand, waarbij de hiervoor benodigde gegevens radiografisch worden overgeseind

m.b.t. tijd

indikatorverdunningsmethode borstkas

scheenbeen

enzym, dat bij het stollingsproces een rol speelt stollinqsfactor II

door draaiinq van de plaat en de rOntgenbuis t.O.V. het objekt wordt een bepaald vlak scherp afgebeeld, terwijl aIle strukturen voor en achter dit vlak vervagen

luchtpijp

omvormer, omzetter

onhoorbare "geluidsgolven" met frequentie ) 15.000/sec.

urine-baarmoeder m.b.t. vaten

vector (space) cardiogram aderlijk

ernstige ritmestoornissen van het hart kamer (hart-, hersen-)

Visual Evoked Potential (-Responses)

methode van onderzoek buiten het levend organisme methode van onderzoek in het levende organisme

Voor deze lijst is qebruik gemaakt van:

• Hilfman, M.M., arts, Pinkhof-Hilfman Geneeskundig Woordenboek, Scheltema &Holkema, Utrecht (1984)

• De Grote Medische Encyclopedie, deel 15, Medisch Woordenboek, Scheltens

&