1
#F I T G I R L : F I T I S N O T A D E S T I N A T I O N , I T I S A W A Y O F L I F E
Een onderzoek naar de identiteit van fitgirls en de factoren die van invloed zijn
op de vorming van deze specifieke identiteit
Saskia Bos (10432191) Bachelorscriptie Sociologie
Faculteit Maatschapij- en Gedragswetenschappen Universiteit van Amsterdam Begeleider: mw. dr. A.J.J. Aalten
16 juni 2016
Bachelorscriptie Sociologie Faculteit Maatschappij- en
Gedragswetenschappen Universiteit van Amsterdam Begeleider: mw. dr. A.J.J. Aalten
2
#F I T G I R L : F I T I S N O T A D E S T I N A T I O N , I T I S A
W A Y O F L I F E
Een onderzoek naar de identiteit van fitgirls en de factoren die van invloed zijn op de vorming van deze specifieke identiteit
Saskia Bos (10432191) Bachelorscriptie Sociologie
Faculteit Maatschappij- en Gedragswetenschappen Universiteit van Amsterdam
Begeleider: mw. dr. A.J.J. Aalten 16 juni 2016
3 Inhoudsopgave
1. Inleiding: de fitgirl identiteit………..5
2. Identiteitsvorming en discipline bij het fitte, vrouwelijke lichaam………....8
2.1 Identiteitsvorming als reflexief proces……….…8
2.2 Presentatie van de identiteit……….9
2.3 Het lichaam en discipline………10
2.4 Het ideale vrouwenlichaam in context………11
2.5 De fitnesshype……….12
3. Methoden: Het fitte veld in ………..….14
3.1 Populatie en selectierespondenten………...……..…..14 3.2 Dataverzameling………..………14 3.2.1 Participerende observatie………..………..…….14 3.2.2 Interviews………..………..…..16 3.2.3 Instagram analyse………....16 3.3 Dataverwerking en analyse………..………...17
3.4 Betrouwbaarheid, validiteit, representativiteit en relevantie……….18
4. De fitgirlslevensstijl………..……….20
4.1 Fitgirls volgens de fitgirl………..20
4.2 ‘Fitgirl to be’………...22
4.3 Structuur en verinnerlijkte discipline ……….…..25
5. Fitgirls en de rest………...28
5.1 De ‘offline’ sociale omgeving: steun en onbegrip………...……….28
5.2 De fitgirlcommunity: vriendschap en verbondenheid………..29
5.3 Fitgirls als rolmodellen: het inspireren en motiveren van anderen………...31
5.4 Fitgirls en de constructie van hun identiteit op Instagram…………...….…33
6. Het fitgirl ideaal………...…36
6.1 ‘Strong is the new skinny’………..…...36
6.2 Krachtig lichaam, sterke geest………..………...38
6.3 (Zelf)acceptatie ………..…...39
7. Conclusie: ‘Fit is not a destination, it is a way of life’………42
8. Discussie………..……45
Bibliografie………...46
4 Voorwoord
Beste lezer,
Voor je ligt de bachelorscriptie “#[hashtag] fitgirl”. Deze heb ik met veel interesse en plezier geschreven in het kader van het afstuderen aan de bacheloropleiding Sociologie van de Universiteit van Amsterdam. In dit kwalitatieve onderzoek naar de identiteit van fitgirls heb ik veel steun gehad aan mijn stagebegeleidster Anna Aalten. Op momenten dat ik vast zat trok ze me terug bij de les en hielp ze me verder met de benodigde stof om over na te denken. Ook was ze altijd kritisch ten aanzien van mijn werk en dat heeft me gestimuleerd om het beste uit mijn scriptie te halen en er vol enthousiasme aan te werken. Ook wil ik mijn respondenten bedanken voor hun eerlijkheid en openheid tijdens de interviews. Ik heb hele fijne gesprekken gehad met de meiden die mij tot interessante nieuwe inzichten hebben doen komen, en die het enthousiasme in mij hebben aangewakkerd om er een prachtige scriptie van te maken. Tijdens mijn participerende observatie waarbij ik ben gaan leven als een fitgirl was het niet altijd even makkelijk. Daarom wil ik mijn vrienden en familie bedanken die me zo gesteund hebben bij het hele proces van mijn onderzoek. Van healthy maaltijden eten, tot het mee denken over een onderzoeksvraag, zonder hen had ik het niet op deze manier kunnen doen. Dank aan Roos en Annemei als mijn mede-fitgirls die me zo enthousiast hebben gesteund in het participerende deel van mijn onderzoek tijdens onze bezoekjes aan de sportschool. En dank aan Emma, Siebert en Esmeralda die mij onder het genot van heel wat koffietjes hebben gesupporterd in het schrijfproces van deze scriptie. En nog speciale dank aan mijn lieve moeder die altijd voor me klaar stond om mijn stukken over te lezen, me peptalks te geven en niet geheel
onbelangrijk, de lekkerste ‘fitgirl-proof’ maaltijden voor me maakte!
Ik wens je veel leesplezier,
5
1. Inleiding: de fitgirl identiteit
Ze zijn jong, strak, getanned, getrained en super healthy. Ze zijn niet vies van een
tarwegrasshake en draaien hun hand niet om voor een intensieve workout in het park op de vroege zondagochtend. Hun leven is gericht op sporten en gezonde voeding. Daarnaast is er ook ruimte voor mindfulness en innerlijke bewustwording. Niet geheel onbelangrijk; ze zijn ook heel actief op social media. Van hun ingewikkelde yogahoudingen, nieuwe sportoutfits en powerfoodmaaltijden posten ze regelmatig foto’s op Instagram. Dat is dan ook de plek waar ze elkaar vinden, met een fitnessgoeroe als Kayla Itsines als ultieme fitspiration1bron. Ik heb het over de fitgirls.
Zelf ben ik ook een groot fan van Instagram en ik kan uren doorbrengen met het bekijken van modefoto’s, foto’s op het gebied van lekker eten, trendy interieurs, verre reizen en nog meer mode. Al scrollend door mijn Instagram-feed2 viel mij de enorme hoeveelheid foto’s van de zogeheten fitgirls op. Ze trokken mijn aandacht, wie zijn deze meisjes?;
Waarom doen ze dit? De foto’s die ze op Instagram posten zijn buitengewoon inspirerend en vooral mooi om naar te kijken, ze krijgen er dan ook enorme aantallen likes3 en reacties op.
Het wijst erop dat de fitgirls een community, een grote groep, vormen van ‘gelijke zielen’ die allemaal streven naar hetzelfde ultragezonde, fitte lichaam en elkaar daarbij voortdurend online stimuleert en inspireert. Het lijkt erop dat al deze fitgirls via Instagram in contact met elkaar staan en een specifieke identiteit delen. Een identiteit die sociologisch gezien
interessant is om nader te onderzoeken.
Ik richt me dan ook specifiek op de fitgirls omdat zij een interessante subculturele groep vormen met een levensstijl die vrij nieuw is en ook in het kader van
identiteitsconstructie relevant is om sociologisch te onderzoeken. Het doel van dit onderzoek is inzicht te krijgen in de factoren die invloed hebben op de vorming van de identiteit van fitgirls, om aan de hand daarvan de specifieke identiteit van fitgirls te achterhalen en de waarden die daar centraal in staan. Ik wil de fitgirls gaan benaderen als vertegenwoordigers van een lifestyle: jonge vrouwen die hun leven vormgeven door bepaalde gedragingen en praktijken (Giddens, 1991). Daarbij zal ik nadruk leggen op het voortdurende reflexieve proces waarin deze identiteit gevormd wordt (Giddens, 1991). Daarnaast wil ik het verband tussen het lichaam en de identiteit benadrukken. Het lichaam is maakbaar en de identiteit ook.
1
Inspiratie op het gebied van sport, health, en food. Dit kunnen bijvoorbeeld foto’s zijn van mooie strakke buikjes, of stimulerende quotes op Instagram.
2
Het startscherm op Instagram met een overzicht van foto’s die de mensen die men volgt hebben gepost.
6 Door het herscheppen van het lichaam, in het geval van de fitgirls door fanatiek te gaan sporten en gezond te eten, wordt het leven ook herschapen (Davis, 1995). De vraagstelling die hieruit voortvloeit is:
‘Wat is de identiteit van fitgirls en welke factoren zijn van invloed op de vorming van deze specifieke identiteit?’
Ik wil deze vraag gaan operationaliseren aan de hand van de volgende subvragen:
‘Wat zijn de dagelijkse praktijken van fitgirls?’ ‘Wat is kenmerkend voor deze dagelijkse praktijken van fitgirls?’ ‘Welke invloed gaat uit van de sociale omgeving op de vorming van de identiteit van fitgirls?’ ‘Hoe presenteren fitgirls hun identiteit?’
‘Welke identiteit streven ze na?’
‘Hoe verhoudt de vorming van hun identiteit zich met de heersende schoonheidsidealen?’ ‘Welke waarden staan centraal binnen deze identiteit?’
Allereerst zal ik in het volgende hoofdstuk, mijn theoretisch kader, de theoretische perspectieven uiteenzetten. Ik zal daarbij aandacht besteden aan identiteitsvorming en discipline met betrekking tot het fitte vrouwelijke lichaam. De theorie die ik hierin zal bespreken dient als interpretatiekader om de onderzoeksresultaten die ik later in deze scriptie zal presenteren, beter te kunnen begrijpen. Vervolgens zal ik in het derde hoofdstuk de gehanteerde onderzoeksmethoden in het proces van dataverzameling uiteenzetten. Daarbij zal ik ook aandacht besteden aan de dataverwerking, analyse en betrouwbaarheid, validiteit en representativiteit van dit onderzoek. In de drie opeenvolgende hoofdstukken zal ik mijn onderzoeksresultaten presenteren. In hoofdstuk vier zal ik de levensstijl van fitgirls
uiteenzetten waarbij ik speciale aandacht zal geven aan de (zelf)definitie van fitgirls en de kenmerkende aspecten van hun levensstijl. In hoofdstuk vijf zal ik de relatie tussen fitgirls en hun sociale omgeving uitlichten. Daarbij zal ik me richten op zowel de online- als offline sociale omgeving van fitgirls. Ik ga hierbij in op deze relaties, de waarden die in deze relaties een rol spelen en de presentatie van hun identiteit. Hoofdstuk zes geeft het ideaal weer van fitgirls, het doel dat ze willen nastreven met hun levensstijl. Hierbij zal ik aandacht besteden aan zowel mentale als fysieke doelen. Tenslotte zal ik de belangrijkste bevindingen
7 deze bachelorscriptie afsluiten met een discussie waarin ik zal aangeven wat de beperkingen van dit onderzoek zijn en daarmee ideeën opperen voor vervolgonderzoek.
8 2. Identiteitsvorming en discipline bij het fitte, vrouwelijke lichaam
In dit theoretisch kader zal ik mijn theoretische perspectief uiteenzetten om duidelijk te maken op welke manier sociologische theorieën aansluiten bij mijn vraagstelling. Dit theoretisch kader dient vooral als basis om de onderzoeksresultaten die later in deze scriptie aanbod zullen komen te interpreteren.
2.1 Identiteitsvorming als reflexief proces
Het reflexieve proces van het actief zoeken naar een unieke identiteit is in de post-traditionele samenleving aan de orde van de dag. De aandacht voor het individu bestond niet in
traditionele culturen, waar een identiteit, of ook wel het zelf, gemakkelijk aan een persoon werd toegeschreven door bijvoorbeeld een religieuze beweging waar een persoon
toebehoorde. In de hedendaagse post-traditionele samenleving is dat wel even anders, nu staat het individu centraal en ligt er nadruk op het vormen van een eigen, unieke identiteit. Deze nadruk behoort tot het idee dat elke persoon een uniek karakter heeft en speciale potenties, die wel of niet tot uitvulling zullen komen in de moderne wereld. Anthony Giddens (1991) noemt dit het proces van de reflexive self. Hij bedoelt hiermee dat we niet zomaar zijn wat we zijn, maar wat we van onszelf maken. Giddens (1991) legt nadruk op het feit dat de vorming van de identiteit een proces is waar we actief mee bezig zijn. Hiermee is de vorming van de identiteit een reflexief project geworden. Een project waar steeds aan gewerkt wordt en waarop constant gereflecteerd wordt. Men is constant bezig met het vertellen van een
doorlopend verhaal, het verhaal van wie we zijn en hoe we zijn geworden tot wie we nu zijn. Het leven volgens een specifieke levensstijl geeft volgens Giddens (1991) ook
materiaal om dit doorlopende verhaal van het zelf te blijven vertellen. Een levensstijl bestaat uit een cluster van gedragingen, gebruiken en oriëntaties. De selectie of creatie van
levensstijlen wordt beïnvloed door groepsdruk, de zichtbaarheid van rolmodellen en ook de sociaaleconomische omstandigheden. Een levensstijl is een geroutineerde praktijk die geïntegreerd is in gedragingen in het dagelijks leven én het lichaam, met name het uiterlijk. Deze reflexieve geroutineerde praktijken worden dan een soort tweede natuur: de lifestyle wordt een belichaamde praktijk (Giddens, 1991). Vanuit de denkwijze van Giddens (1991) valt dus te beredeneren dat door de ‘fitgirllevensstijl’ te volgen, waar specifieke praktijken aan verbonden zijn, het lichaam ook op een bepaalde manier gevormd zal worden. Door het herscheppen van het lichaam, door in dit geval fanatiek te gaan sporten en gezond te eten,
9 wordt het leven ook herschapen (Davis, 1995).
Er is ook een rol weggelegd voor het lichaam in het reflexieve proces van de vorming van de identiteit. Het lichaam is namelijk een belangrijk onderdeel van de identiteit. Met name de uiterlijke verschijning wijst primair gezien meer naar een sociale, dan een persoonlijke identiteit. De constructie van het uiterlijk is bijvoorbeeld onderhevig aan groepsdruk, de consumptiecultuur en sociaaleconomische factoren. Giddens (1991) maakt hiermee duidelijk dat het uiterlijk, maar ook gedrag, niet gegeven feiten zijn. Net als bij de vorming van de identiteit in brede zin, zijn ook de bodyregimes onderhevig aan een continue reflexieve attentie (Giddens, 1991). De constructie en creatie van het lichaam door individuen is hierbij, net als de identiteit, een reflexief proces.
Naast het feit dat het constructie van de identiteit en het lichaam een reflexief proces is, benadrukt Shilling (2011) dat het een project is dat nooit af is. Het lichaam en daarmee de identiteit is voortdurend in ontwikkeling, en kan daarom als project worden gezien waar constant aan gewerkt moet worden. Voor fitgirls is het bijvoorbeeld belangrijk om een strak en sterk lichaam te realiseren. Vanuit deze denkwijze zou beredeneerd kunnen worden dat dit voor hen een body-project is waar ze constant aan werken. Zelfs al is het sterke en strakke lichaam gerealiseerd, dan nog moeten fitgirls hun lichaam onderhouden om in de zelfde fitte vorm te blijven.
2.2 Presentatie van de identiteit
Naast de vorming van de identiteit wil ik me richten op de individuele presentatie van de identiteit. Met betrekking tot levensstijlen kan vanuit het gedachtegoed van Goffman (1959) beargumenteerd worden dat een lifestyle een continue performance is die het zelf vormt. De sociale context van fitgirls vraagt om een specifieke performance. De fitgirls zijn voortdurend bezig om hun identiteit uit te dragen. Dit doen ze niet alleen als ze oefeningen aan het doen zijn in de sportschool, maar ook online. Door steeds mooie en stimulerende foto’s te posten zijn ze constant bezig hun identiteit als fitgirl te bevestigen. In de presentatie van deze
identiteit hebben ze zelf veel invloed. Ze bepalen natuurlijk zelf welke foto’s ze op Instagram plaatsen en ‘managen’ daarmee het beeld dat ze over zichzelf scheppen. Impression
management (Goffman, 1959) is daarom het kernbegrip als het gaat om de presentatie van de
10 indruk van anderen over zichzelf te beïnvloeden. Dit doen ze door informatie die ze over zichzelf weergeven te controleren en te reguleren.
2.3 Het lichaam en discipline
Om een specifiek ‘fit’ ideaal lichaam te bereiken is een bepaalde levensstijl nodig. En een specifieke levensstijl volhouden vereist weer een bepaalde mate van discipline. Norbert Elias (1969) maakt een onderscheid tussen Fremdzwang en Selbstzwang. Fremdzwang is de druk om een gedisciplineerd leven te leiden volgens sociale normen, van buitenaf. Een stadium wat hieruit voortvloeit is Selbstzwang. Dit is het type discipline dat een individu zichzelf aanleert door het internaliseren van sociale normen. Elias (1969) onderscheidt weliswaar deze twee stadia maar ze zijn in zijn denkwijze niet van moraliserende of normerende aard. Het is niet persé goed of slecht om in het geval van Selbstzwang een meer gestructureerd en
gedisciplineerder leven te leiden. Elias (1969) beschrijft met name het proces waarbij
discipline vanuit Fremdzwang verandert in Selbstzwang, maar hangt daar geen waardeoordeel aan.
De disciplineringstheorie van Foucault (1975) kent wel een waardeoordeel en deze is ook meer normaliserend dan die van Elias (1969). Het kernbegrip in de disciplineringstheorie van Foucault is biopolitiek. Biopolitiek is een vorm van machtuitoefening op het lichaam. Dit begrip heeft met name betrekking op de grotere structuren in de samenleving. Zo
beargumenteert Foucault (1975) dat de bestuursorganen door middel van biopolitiek de lichamen van de bevolking beheersen. Foucault richt zich hierbij op de grotere structuren, the
body social, in de samenleving die ook invloed hebben op het individuele lichaam, the body individual. Met betrekking tot de disciplinering van de lichamen van fitgirls is het met name
interessant om de manier waarop de samenleving individuele lichamen beheerst uiteen te zetten. De kracht en macht van buitenaf beïnvloeden de performances van het lichaam en beïnvloeden het om te voldoen aan een bepaalde norm. Biopolitiek laat zich leiden door wat statisch gezien normaal is en kan gezien worden als een soort superstructuur waarbij
normaliteit de norm is. Kortom, door de samenleving wordt individuele lichamen, ook dat van fitgirls, normen opgelegd en door het internaliseren van deze normen worden lichamen
gedisciplineerd. In het geval van fitgirls zijn dit bijvoorbeeld normen met betrekking tot hun levensstijl en het schoonheidsideaal.
11 Dat de vorm van disciplinering van Foucault (1975) normerend is, brengt ook met zich mee dat het mensen uitsluit. Een slank lichaam is al jaren een schoonheidsideaal voor zowel mannen als vrouwen. En zelfs meer dan dat, het slanke lichaam is een norm (Dagevos & Munichs, 2007). Beredenerend vanuit het denkwerk van Foucault (1975) betekent dit dat het dikke lichaam niet aan die norm voldoet en daarmee wordt uitgesloten. Een dik lichaam roept een negatieve associatie op: men veronderstelt bijvoorbeeld dat de persoon met het dikke lichaam een gebrek heeft aan zelfdiscipline, uit een lagere sociale klasse komt, ongezond is en weinig om zichzelf geeft (Bordo, 2004). Het slanke lichaam heeft eerder een moraliserende werking, het straalt discipline en gezondheid uit. Wel is het belangrijk om aan te stippen dat het werk van Foucault met betrekking tot biopolitiek niet genderspecifiek is (McLaren, 2002). In het geval van fitgirls is het belangrijk om specifiek naar het vrouwelijke lichaam te kijken, en de macht die daarop wordt uitgeoefend.
2.4 Het ideale vrouwenlichaam in context
In de postmoderne tijd wordt verwacht dat het uiterlijk van vrouwen voldoet aan de westerse schoonheidsidealen. De media, werkgevers en ook vrouwen zelf willen voldoen aan de verwachting van het ‘perfecte’ uiterlijk. Namelijk een gezond, jong, slank en commercieel gezien mooi uiterlijk (Smith Maguire, 2008; Featherstone, 2010; Wolf, 1991 ). De stroom beelden van geïdealiseerde lichamen in de media laat zien dat het lichaam maakbaar is en promoot kosmetische chirurgie en afslankpraktijken als oplossing voor een meer positief en acceptabel lichaamsbeeld (Featherstone, 2010).
In de patriarchale samenleving van de westerse postmoderne tijd hebben vrouwen het in de feministische golven die in de loop der tijd hebben plaats gevonden, behoorlijk wat veranderingen kunnen aanbrengen. Ze hebben de wereld van zaken, macht en kennis kunnen betreden, maar de mannelijke dominantie in vrouwelijke schoonheid blijft een probleem. Nog steeds is het schoonheidsideaal dat aan vrouwen wordt opgelegd onderdrukkend (Wolf, 1991). Het karakter van deze schoonheidsidealen is dat deze worden gedicteerd vanuit mannelijk oogpunt, ook wel the male gaze. Dit leidt tot objectificatie van het vrouwelijke lichaam (Berger, 1972).
Vaak worden vrouwen als slachtoffer gezien van deze ‘beautymyth’, maar vanuit feministische theorie worden ook andere geluiden gehoord. Er wordt vaak vergeten dat veel
12 vrouwen ook plezier en creativiteit halen uit het verzorgen van hun uiterlijke verschijning (Wilson 1990; Gaines 1990; Fisher & Davis 1993). Daarmee valt er een kanttekening te plaatsen als het gaat om de stroom beelden van geïdealiseerde lichamen die de vrouw wordt voorgeschoteld in de media: vrouwen nemen niet passief de beelden op die er in de media op hun af worden gevuurd. Ze plaatsen het in een kader en interpreteren het op hun eigen manier (Bobo 1988; Fiske 1989; Gaines 1990; McRobbie 1991). Met deze inzichten valt te
beargumenteren dat vrouwen dus niet alleen aan hun lichaam werken omdat dat verwacht zou worden van ze, maar ook omdat ze het zelf wíllen. De vrouw is dus het onderwerp in de
discourse, maar heeft agency, vaardigheden en geniet er van om haar uiterlijk te verzorgen
(Smith, 1987). Het feministische perspectief is dus positief, toch kan dit fenomeen ook op een andere manier benaderd worden. Namelijk dat het schoonheidsideaal dermate dominant is in het leven van vrouwen dat ze de normen en standaarden hebben geïnternaliseerd.
2.5 De fitnesshype
Het streven om dit gespierde, krachtige en vooral slanke lichaam te realiseren draagt bij aan de enorme populariteit van fitness. De laatste jaren is fitness zelfs een van de meest beoefende sporten in Nederland (Breedveld, Kamphuis & Tiessen-Raaphorst, 2008). Dit valt te verklaren doordat mensen steeds meer waarde zijn gaan hechten aan het uiterlijk, in een samenleving die meer en meer geërotiseerd is. Daarnaast is in de postmoderne samenleving ook meer aandacht voor het gezonde lichaam. De popularisering van fitness heeft bovendien te maken met algemene sociale ontwikkelingen in termen van welvaart en daarmee ook de groei van dienstverlenende beroepen waarbij beweging niet langer noodzakelijk is (Stokvis, 2003).
Door aan fitness te doen kunnen de beoefenaars op een individuele en doelgerichte manier het ‘maakbare’ lichaam vormen (Davis, 1995; Elshout & Velthuis, 2013).
Kenmerkend aan de fitnesssport is dat er sprake is van een puriteinse fitnessethiek, waar hard werken een doel op zich is. Voor beoefenaars van fitness staat zelfbeperking, plichtlegging en discipline dan ook centraal om hun doel te kunnen bereiken. Progressie in het lichaam lijkt ondergeschikt te worden aan het ideaal om hard te werken en zich daardoor ‘goed’ te voelen (Elshout & Velthuis, 2013).
13 Wel moet er met betrekking tot fitness onderscheid worden gemaakt in sekse specifieke elementen (Aalten, 2004). Door lichaamspraktijken wordt gender geconstrueerd. De
constructie van gender brengt met zich mee dat vrouwelijke lichamen anders bekeken worden dan mannelijke lichamen. En dat die van fitgirls dus anders bekeken worden dan die van
fitboys. Hoewel voor beide sekse het ideaal nu sterk en gespierd is, geldt dit voor vrouwen
vaak tot zekere hoogte. Het gespierde lichaam moet vrouwelijk blijven (Bordo, 2004). Door middel van fitness brengen fitgirls hun lichaam onder controle, vormen en beheersen ze die in de richting van een specifiek ideaal; een strong lichaam. En daarmee herscheppen ze niet alleen hun lichaam, daarmee herscheppen ze ook hun leven (Davis, 1995).
14 3. Methoden: Het fitte veld in
3.1 Populatie en selectierespondenten
Dit onderzoek richt zich op de identiteitsvorming van fitgirls. De fitgirls lijken een aparte subcultuur te vormen naast andere Instagramgebruikers als bijvoorbeeld sportliefhebbers of
healthy food lovers. Het feit dat fitgirls zich verenigen onder de noemer #fitgirl en deel
uitmaken van de fitgirlcommunity4 geeft aan dat ze zichzelf ook bewust onderscheiden van
andere Instagramgebruikers. Vandaar dat het verantwoord is om de fitgirls als een vrij afgebakende onderzoeksgroep te beschouwen. En dat brengt met zich mee dat het
selectiecriterium voor mijn respondenten dan ook simpel was: de meiden moeten zichzelf een fitgirl noemen. Tien meiden heb ik benaderd via Instagram. Ik kon goed beoordelen of ze geschikt zouden zijn voor mijn onderzoek doordat ik eerst hun account op Instagram kon bestuderen. Ik lette daarbij op het type foto’s dat ze plaatsen (foodfoto’s, of juist meer sportactiviteiten), welke beschrijvingen ze daarbij zetten en natuurlijk de gebruikte hashtags. Vervolgens heb ik ze een privébericht gestuurd om te vragen of ze als fitgirl wilden
meewerken aan mijn onderzoek. Door dit nadrukkelijk te benoemen had ik meteen de groep te pakken die ik wilde hebben: namelijk de meiden niet alleen door anderen, maar ook door zichzelf een fitgirl worden genoemd. Zelfdefinitie was dus mijn belangrijkste
selectiecriterium voor het selecteren van respondenten. In bijlage 1 is de lijst met respondenten die hebben deelgenomen aan dit onderzoek te vinden.
3.2 Dataverzameling
Om erachter te komen wat de identiteit van fitgirls is en hoe hun dagelijkse praktijken daaraan bijdragen, heb ik zes weken lang intensief veldwerk gedaan. Om resultaten te verzamelen in dit kwalitatieve onderzoek heb ik gekozen voor participerende observatie en het afnemen van interviews, met nog een kleine aanvullende analyse van posts 5op Instagram.
3.2.1 Participerende observatie
Dit onderzoek is primair gericht op het analyseren van de identiteit van fitgirls, daarom wilde ik weten hoe het is om een fitgirl te zijn. Ik wilde dit proces zelf ervaren om mijn resultaten
4
Grote groep fitgirls die elkaar motiveren, ondersteunen en inspireren in hun levensstijl.
15 beter te kunnen interpreteren en te gebruiken als data op zichzelf. Als richtlijn om een echte fitgirl te worden heb ik de Fitgirl Code Guide6 gebruikt. Ik at wat deze handleiding mij
voorschreef, drie maaltijden per dag, en drie tussendoortjes. En ik ging zo’n 3/4 keer per week fitnessen in de sportschool. Daarnaast was ik erg aanwezig op Instagram, dé plek waar de fitgirlcommunity zeer actief is. Ik heb een eigen account aangemaakt en daar dagelijks fitgirl-relevante foto’s op geplaatst. Ook heb ik anderen gevolgd en geliked en daarmee geprobeerd deel te worden van deze fitgirlcommunity om zo mijn identiteit als fitgirl ook online uit te dragen. Mijn observaties heb ik in de vorm van jotted notes (Lofland & Lofland, 1995) gedurende de dag bijgehouden, soms een notitie in mijn telefoon, soms een spraakopname. Het waren vooral quotes, sleutelwoorden of korte zinnetjes die ik aan het einde van de dag samenvoegde in een document op mijn computer. In het begin van mijn veldwerk had ik het probleem dat ik heel vaak vergat mijn observaties te noteren. Ik was alleen bezig met ‘mijn nieuwe fitgirl wereld’: Instagram, gezonde voeding en het sporten. Ik vond het ook het leukste wat er was. Daardoor lag het probleem van going native lag op de loer. Dit is het proces waarbij ik als onderzoeker langzamerhand vergat dat ik wetenschappelijk onderzoek deed, ik raakte versmolten met het wereldbeeld van de mensen die ik bestudeerde, de fitgirls. Ik noteerde bijvoorbeeld alleen nog maar situaties, gedachtes of momenten die mij opvielen, en raakte een beetje kwijt dat ik participeerde voor mijn onderzoek, en niet voor mezelf. Als ik er met enige afstand naar terug kijk is dat ook een interessant resultaat van mijn onderzoek: ik was een fitgirl geworden. Na met dit probleem geconfronteerd te zijn geworden heb ik mijn onderzoek en mijn fitjourney meer gescheiden weten te houden. Maar toch bleef het een uitdaging om de rol van onderzoeker aan te nemen in een onderzoek waar je je eigen materiaal bent. De ervaring van het zijn van een fitgirl is overigens zeer waardevol geweest voor mijn onderzoek. Door te participeren als fitgirl ben ik namelijk tot inzichten gekomen die ik nooit had gevonden als ik dat niet had gedaan. Zo kan ik de data die ik heb verzameld in de interviews beter begrijpen doordat ik weet wat de fitgirls doormaken; hoe ze denken, voelen en ervaren. Een voorbeeld is dat ik zelf ook heb ervaren dat ik door mijn 6-weekse fitgirl periode nu gezond wíl eten, niet omdat het moet. Daarmee staat het begrip discipline meteen in een heel andere context: disciplinering heeft ervoor gezorgd dat ik een fitgirl ben geworden, maar nu ook niets liever wil dan dat. Een inzicht waar ik nooit achter was gekomen als ik niet had geparticipeerd. Naast dit voorbeeld kan ik wat de respondenten in het algemeen in interviews hebben gezegd, ook beter interpreteren. Ook is de participerende observatie in
16 dit onderzoek van positieve invloed geweest op de verloop van mijn interviews. Ik denk dat de fitgirls zich begrepen hebben gevoeld door mij omdat ik hetzelfde doormaakte als zij. Ik was niet zomaar ‘de onderzoeker’ maar in hun ogen wellicht meer een mede fitgirl die geïnteresseerd was in hun verhaal. Ik denk dat dit vaak eerlijkere, authentiekere antwoorden heeft opgeleverd dan wanneer ik niet had geparticipeerd.
3.2.2 Interviews
Naast dit participerende onderdeel heb ik ook zoals hierboven reeds aangegeven, interviews met fitgirls gehouden. De semigestructureerde interviews duurden gemiddeld 45 minuten en heb ik ze opgenomen met een voicerecorder. Ik heb bewust gekozen voor deze ‘lossere’ aanpak in mijn interviews zodat er veel ruimte was voor doorvraagvragen en eigen inbreng van de respondenten. Wel heb ik met een vragenlijst gewerkt om niet te veel van mijn thema’s af te wijken. Met het afnemen van de interviews kon ik weer makkelijker plaats nemen in de rol van de onderzoeker. De interviews verliepen allemaal vrij soepel. Ik had een leuk contact met de meiden en ze waren stuk voor stuk vereerd dat ik geïnteresseerd was in hun verhaal. Ik heb het idee dat vrijwel al mijn respondenten zo eerlijk mogelijk hebben geantwoord. Dat heb ik ze ook gevraagd aan het begin van het interview. Toch ben ik me er van bewust dat
sommige antwoorden niet altijd even oprecht waren, meer sociaal wenselijk. Op een vraag waarom een fitgirl vaak foto’s van zichzelf post, kreeg ik meerdere keren het antwoord “om anderen te motiveren dat iedereen zo’n lichaam kan krijgen”. Slechts een paar meiden hebben op zo’n vraag geantwoord dat ze een kick krijgen van veel positieve reacties op hun strakke, gespierde lichaam. Ook denk ik dat de soms wat formele interviewsetting van invloed is geweest op de loop van een gesprek. Ik had het idee dat mijn respondenten soms de druk voelden om een antwoord te geven, en dat hoeft niet per se het juiste antwoord zijn. Ik ben me dus bewust dat deze factoren van invloed zijn geweest op de antwoorden van de respondenten en dat heb ik meegenomen in het analyseren van mijn data.
3.2.3 Instagram analyse
In het participerende deel van mijn onderzoek heb ik ervaren hoe het is om een fitgirl te zijn en in de interviews hebben fitgirls mij verteld wat het betekend om een fitgirl te zijn.
17 Daarnaast is er nog een andere interessante invalshoek, namelijk dat fitgirls aan anderen
vertellen hoe je als fitgirl moet leven. Fitgirls vinden elkaar op Instagram, dat is dan ook de
plek waar ze met elkaar in gesprek kunnen gaan. Fitgirls spreken op Instagram het specifieke publiek van hun volgers aan, meiden die zelf ook een fitgirl zijn, of om een andere reden geïnteresseerd zijn in deze levensstijl. Het analyseren van Instagram geeft daarom een interessante extra dimensie aan mijn onderzoek. Gedurende mijn veldwerkperiode heb ik screenshots gemaakt van opvallende posts op Instagram. Met name de teksten die de fitgirls bij de foto’s hebben geplaatst heb ik hierbij geanalyseerd. Posts die relevant voor mij waren, waren vooral de posts die een uitgesproken, normerend karakter hadden. Ook het type foto’s was voor mij interessant. Zo heb ik bijvoorbeeld veel foto’s van prachtig opgemaakte bordjes havermout zien langs komen, strakke blote buikjes en inspirerende quotes. Door aandacht te geven aan het type foto’s dat door fitgirls werd gepost heb ik in mijn analyse ook kunnen achterhalen wat de specifieke performance is van een fitgirl op Instagram, en welke norm daarmee gepaard gaat.
3.3 Dataverwerking en analyse
Na te hebben geparticipeerd, geobserveerd, interviews te hebben gehouden en Instagram te hebben bestudeerd was het tijd om de verzamelde data te verwerken. Vrijwel direct na de interviews heb ik de met een voicerecorder opgenomen gesprekken getranscribeerd. Hier heb ik bewust voor gekozen om zo de dataverwerking zo veel mogelijk te verspreiden over het aantal dagen die daarvoor waren gereserveerd in de veldwerkperiode. Daarnaast vond ik het belangrijk om meteen de interviews uit te schrijven om te voorkomen dat invloedrijke externe factoren als de houding van respondenten tijdens de interviews of omgevingsfactoren,
vergeten zouden worden. Na het afronden van de veldwerkperiode waarin ik dagelijks mijn observaties heb bijgehouden en alle interviews heb uitgeschreven, heb ik deze geanalyseerd. Door middel van open coderen (Strauss & Corbin, 1998) heb ik mijn data gecategoriseerd. Deze categorieën zijn voortgekomen uit de data zelf door van specifieke codes naar steeds algemenere coderingen te werken. Op deze manier begon de data voor mij te spreken en werden de belangrijkste en meest interessante resultaten duidelijk. Aan de hand van deze belangrijkste en meest interessante bevindingen heb ik vervolgens de paragrafen en daarmee de hoofdstukken opgebouwd.
18 3.4 Betrouwbaarheid, validiteit, representativiteit en relevantie
De betrouwbaarheid van dit onderzoek valt te waarderen aan de hand van externe en interne betrouwbaarheid. Externe betrouwbaarheid heeft met name betrekking op de herhaalbaarheid van dit onderzoek door een andere onderzoeker (Bryman, 2011). Omdat dit een kwalitatief onderzoek is, is herhaalbaarheid lastig. Het gaat in dit onderzoek dan ook vooral over de ervaringen van fitgirls, en in mindere mate over het verkrijgen van generaliseerbare en herhaalbare resultaten. Wat betreft het verkrijgen van precies dezelfde resultaten is
herhaalbaarheid om deze reden lastig vast te stellen. Wel is de manier waarop ik respondenten heb benaderd herhaalbaar. De fitgirls die ik heb geïnterviewd heb ik individueel benaderd via Instagram. Voor een andere onderzoeker zou deze manier van het vinden van fitgirls ook makkelijk toegankelijk zijn. Wel is de externe betrouwbaarheid wat betreft de participerende observatie niet heel hoog. In deze onderzoeksmethode ben ik zelf mijn instrument geweest, wat repliceerbaarheid lastig maakt. Voor een andere onderzoeker zou het daarom heel lastig zijn precies op dezelfde manier participerend te observeren als ik dat heb gedaan. Wel zijn de richtlijnen die ik heb gebruikt voor het uitvoeren van de participerende observatie goed na te leven. Ik heb namelijk de Fitgirl Code Guide gebruikt als richtlijn om het leven van een fitgirl te ervaren. Een andere onderzoeker zou dat natuurlijk ook kunnen doen. Wat betreft de
interne betrouwbaarheid is deze hoog aangezien dit onderzoek maar door één onderzoeker is uitgevoerd.
Validiteit is de mate waarin ik kan stellen dat ik werkelijk zoek wat ik wil onderzoeken. Een belangrijk onderdeel hierbinnen is eerlijkheid van de respondenten in de interviews. In de interviews heb ik eerst vaak wat ‘small talk’ gedaan om de respondenten op hun gemak te stellen en interesse te tonen in hun persoonlijke leven. Op deze manier heb ik geprobeerd een ontspannen en open sfeer te creëren. Verder heb ik aan het begin van de interviews
aangegeven dat deze volledig anoniem zijn en ik vooral geïnteresseerd was in de eigen mening en ervaring van de respondenten. Wat betreft de participerende observaties die ik heb gedaan, en de analyse van Instagram had ik meer invloed op de validiteit van het onderzoek. Omdat ik hierbij niet afhankelijk was van respondenten, had ik meer grip op het geen wat ik wilde onderzoeken.
Wat betreft de externe validiteit, ofwel de representativiteit, van dit onderzoek is het lastig om daar heel kritisch op te zijn. Dit is een kleinschalig kwalitatief onderzoek dat
19 generaliseerbaarheid over de grotere groep fitgirls lastig maakt. Met de omvang, het
tijdsbestek en de vorm van dit onderzoek in gedachten, is generaliseerbaarheid dan ook niet het streven. Het doel is met name inzicht te geven in de identiteitsvorming van de onderzochte groep fitgirls en de factoren die daarvan invloed op zijn.
Dit onderzoek is relevant voor de sociologie omdat het inzicht geeft in de identiteit en levensstijl van een nieuwe, jonge en populaire subcultuur: de fitgirls. Het geeft inzicht in de idealen en normen die deze jonge subcultuur wordt opgelegd en nastreeft. Daarbij is er een interessante wisselwerking tussen het onlineleven en offlineleven dat kenmerkend is voor de laat moderne tijd.
20 4. De fitgirlslevensstijl
Zoals ik in mijn theoretisch kader heb geschreven benader ik de identiteit als een reflexief proces waarbij de het volgen van een bepaalde levensstijl een belangrijke leidraad is. Een levensstijl is opgebouwd vanuit verschillende geroutineerde praktijken (Giddens, 1991). In dit hoofdstuk zal ik de levensstijl van de fitgirls in kaart brengen. Ik zal hierbij aandacht besteden aan hun dagelijkse praktijken, en wat kenmerkend is aan die praktijken. Daarnaast zal ik uiteenzetten wat volgens fitgirls de definitie van een fitgirl precies is, en of mijn respondenten volgens zichzelf ook onder die groep vallen. Tenslotte zal ik de structuur en discipline die de fitgirllevensstijl vereist blootleggen.
4.1 Fitgirls volgens de fitgirl
Wat fitgirls precies zijn, blijkt lastiger te definiëren dan gedacht. Er bestaat namelijk niet één definitie; fitgirls hebben meerdere gezichten en elke fitgirl heeft weer een eigen manier waarop ze haar leven vorm geeft. De fitgirls die ik heb gesproken benadrukken dat deze benaming een breed begrip is: wanneer een meisje bewust bezig is met gezonde voeding en sport, is ze eigenlijk al een fitgirl. De grote lijnen van wat fitgirls zijn lijken toch overeen te komen, het gaat erom dat fitgirls hun leven inrichten op die manier waar ze zich fit en goed bij voelen. Volgens de fitgirls die ik heb gesproken is er namelijk niet één specifiek lichaam voor een fitgirl. Dit lijkt in tegenstrijd met het beeld dat fitgirls naar buiten brengen op social media, met name op Instagram. Daar worden foto’s van gespierde en strakke lichamen gepost als het ideaal voor fitgirls. Toch benadrukken de fitgirls die ik heb gesproken dat dat
specifieke lichaam niet noodzakelijk is om een fitgirl te zijn. Of dat nu een strakke sixpack7 is, of dat die sixpack nog verpakt is in een laagje vet, het belangrijkste voor een fitgirl is dat ze zich fit vóelt.
7 Een strakke buik met een laagvetpercentage waardoor de buikspieren goed te zien zijn.
Links:
Strakke sixpack Rechts:
21 Kim: “[…] Dan ben je een fitgirl als je je gewoon goed voelt zeg maar. En voor de een is dat vijf keer in de week sporten, en voor de ander is dat twee keer per week eeeh weet ik veel een uurtje zwemmen ofzo. Maar als je jezelf er fit bij voelt dan vind ik dat al.”
Maaike: “Nou ik denk dat het iemand is die het doet voor zichzelf, dus die sport voor zichzelf, om zich zelf beter te maken, maar ook om anderen te motiveren en overtuigen. Ja ik denk iemand die gezond eet, die doorzet, iemand die zelfverzekerdheid uitstraalt, ja dat is voor mij wel een beetje een fitgirl. En dan hoef je niet heel slank te zijn, of heel gespierd, maar je moet gewoon goed in je vel zitten.”
Maaike noemt nog een paar andere belangrijke karakteristieken van fitgirls. Namelijk dat een fitgirls voor zichzelf sporten. Dat valt in verband te brengen met het type sport dat de meeste fitgirls beoefenen, namelijk fitness. Deze sport heeft een nadrukkelijk individueel karakter en is er op gericht om het maakbare lichaam op een zo efficiënt mogelijke manier in vorm te brengen (Davis, 1996; Elshout & Velthuis, 2013). Wat Maaike ook nog noemt als een kenmerk van fitgirls is dat ze graag anderen motiveert en inspireert om hetzelfde te doen. Daar zal ik in het volgende hoofdstuk waarin ik de relatie van fitgirls met de rest van haar sociale omgeving bespreek, dieper op in gaan.
Merel: “Ja veel mensen hebben in hun hoofd dat je er als een fitgirl super strak uit moet zien. Alleen maar gezond eten, helemaal clean, en heel weinig. En ik denk dat een fitgirl juist is iemand die bewust is van wat die eet en iemand die, bewust aan het sporten is. En ook meer sport dan een gemiddeld mens, maar niet doorslaat in het extreme. Dus ik heb af en toe ook gewoon eens dat ik met chocola op de bank hang en of een pizza eet. Dan ben ik niet opeens gelijk meer niet een fitgirl. Ik denk dat het heel erg zit in de balans tussen gezond en ongezond. En ja, vooral ook... ik denk dat van een fitgirl wel de definitie is dat ook op Instagram gelijk je foto gaat posten en beetje de foodfotografie erbij hebt. Dat is voor mezelf in elk geval heel erg... Omdat ik het heel leuk vind om eten mooi te maken. Dat het wel gezond is maar ook dat het er gelijk leuk uitziet.”
Als men fitgirls in één woord zou moeten omschrijven lijkt het er toch op dat dat fit is. Maar heel bewust bezig zijn met gezonde voeding en fanatiek sporten heeft ook een andere kant:
22 meiden kunnen er in doorslaan. Kenmerkend aan fitgirls is dat ze de balans weten te
behouden, door bewuste keuzes te maken met name op het gebied van voeding. Daarbij hoort ook de bewuste keuze om af en toe wat minder gezonds te eten. Af en toe écht genieten staat daarbij centraal. Het leven als een fitgirl is een levensstijl, en moet daarom vol te houden zijn. Voor veel meiden valt het vol te houden door af en toe een stuk pizza, patat of een ijsje te eten. Genieten betekent in deze context dus de ongezondere cheatmeals8. Opvallend is de naam van deze maaltijden. Het impliceert dat fitgirls zouden ‘valsspelen’ binnen hun levensstijl. Ongezonder eten krijgt daarmee een negatieve lading. De fitgirls die ik heb gesproken benadrukken dat ze altijd proberen te genieten van zo’n maaltijd of snack, maar of dat altijd lukt is een tweede. Vaak voelen ze zicht toch ongezonder en slecht na het eten van bijvoorbeeld suiker of een vette hap.
Interviewer: “En hoe voel je je daar dan bij als je dat doet, een cheatmeal eten?” Inge: “Niet zo goed toch. Nee. Achteraf niet, maar ja. Ik moet zeggen dat dat wel verbeterd. Ik ben pas begonnen met mijn voedingsschema en ik at dan wel eens iets slechts en dat was echt zo van shit, ik heb weer iets slechts gegeten. En toevallig heb ik deze week nog friet gegeten, dat wel. En was het wel van ‘ah oké, ik heb er van genoten, en morgen eten we gewoon weer gezond’.”
4.2 ‘Fitgirl to be’
Opvallend genoeg zijn er maar weinig fitgirls die zichzelf ook daadwerkelijk zo noemen. Ik had verwacht dat het een identiteit is waar de meiden trots op zijn. Met enige twijfel durven sommigen zich fitgirls te noemen. Een eerste reden die daarvoor genoemd is, is dat ook fitgirls zichzelf niet graag in een hokje plaatsen. Ook fitgirls willen graag gezien worden als unieke individuen die meer te bieden heeft dan alleen maar bezig te zijn met sport en voeding. Vrijwel elke fitgirl die ik heb gesproken benoemen dat ze het “lekker op haar eigen manier doet” en daarom niet in het typische fitgirlplaatje past. Maar als ze dan toch een bepaalde subcultuur zouden moeten kiezen, ja dan toch wel die van de fitgirls…
Daisy: “ Ja weet je, het is zo, inderdaad het is zo’n label want... naja dat ik drie keer per week sport. Veel zeggen dan “ja, je bent een fitgirl”, maar ik ben niet alleen een fitgirl.
23 Want ik heb m’n focus ook wel op hele andere dingen soms. Ik vind het heel moeilijk om daar één label aan te hangen.”
Lisa: “Ja, ik heb gewoon moeite met dat in hokjes plaatsen. Ook een vriend van mij zegt ook dat ik een hipster ben. Ja, vind ik ook moeilijk. Is dat nou cool? Is dat cool om een hipster te zijn? Is het een positief label? Of… Ik wil helemaal geen label! Maar ik wil wel gewoon fit en gezond zijn, maar als ik dan als fitgirl door het leven moet gaan… Als het maar met een knipoog is.”
Een andere reden waarom fitgirls zichzelf liever (nog) niet een fitgirl noemen is omdat ze bang zijn niet te kunnen voldoen aan het verwachtingen die zelfbenoeming tot een fitgirl met zich meebrengt. Veel fitgirls hebben het idee dat anderen dan verwachten dat ze alleen maar super gezond eten, en ten alle tijden een strak en gezond lichaam hebben. Ze zijn bang niet aan die verwachtingen te kunnen voldoen.
Fanny: “Misschien ook wel een beetje die vooroordelen die dan meekomen. Dat je er altijd goed uit moet zien. Altijd dun moet zijn. Ik heb ook wel eens een dikke opgezette buik omdat ik te veel gegeten heb. Ja, dat hoort er toch bij, dat dat misschien niet meer kan ofzo, als je echt een fitgirl bent. Maar dat is misschien dan het algemene beeld wat er heerst. Met mijn ogen ben je dus, kan je ook al een fitgirl zijn zonder al het perfecte lijf te hebben. Ik vind mezelf ook een fitgirl zonder het perfecte lijf. Dus….”
Daarnaast zeggen veel ook dat ze het gevoel hebben dat ze er nog niet 'zijn'. Dat ze nog meer moeten sporten, meer in balans moeten zijn, zich zelfverzekerder moeten voelen, meer op hun voeding moeten letten en ga zo maar verder. Vergelijking met anderen speelt hier in een grote rol. Vooral op Instagram worden voortdurend mooie beelden geplaatst van meiden met een nog wat strakker buikje, of nog gezondere voeding. Er zijn altijd meiden die ‘meer’ fitgirl zijn. In mijn participerende observatie heb ik dat zelf ook ervaren. Ik heb me nooit een ‘echte’ fitgirl gevoeld omdat ik altijd in m’n achterhoofd had dat er meiden zijn die een extremere fitgirl zijn. Terwijl anderen mij al wel als fitgirl begonnen te zien.
Inge: “Ehm, ja dat is wat ik net zei ik weet niet zo goed wanneer dat je een fitgirl bent. Ja, ik, dat is een moeilijke vraag. Ehm, njaaa, nee. Ik ben gewoon gezond, goed bezig of ja bezig
24 met gezond, voeding, gezond eten. Maar of dat ik nu echt een fitgirl ben? Ik ben niet zo afgetraind als de meeste fitgirls op Instagram. Misschien dat ik nog ooit een kan worden of ga worden. Maar ik denk op dit moment, nog niet echt. Laat ik het zo zeggen, er zijn er die meer een fitgirl zijn dan ik.”
Op Instagram worden veel quotes gepost met een sterk normerend en moraliserend karakter. De achterliggende gedachte daarvan is overwegend positief en stimulerend bedoeld. Maar op een aantal fitgirls komt het ook over als normaliserend en daarmee beklemmend. In relatie met de theorie van Foucault (1975) over macht en het lichaam zou beredeneerd kunnen worden dat Instagram de kracht van buitenaf is die invloed heeft op de reflexieve identiteit (Giddens, 1991) van fitgirls, en daarmee ook het lichaam. De norm die fitgirls elkaar bewust en onbewust opleggen heeft vooral te maken met het nastreven van het strakke en gespierde schoonheidsideaal en de ‘fitgirlmindset’. Binnen de levensstijl van fitgirls gaat het namelijk vooral om bewuste keuzes en balans, waarbij ‘genieten’ een belangrijk onderdeel is. Fit voelen staat hierbij centraal. De normerende kracht van buitenaf, in dit geval de foto’s die fitgirls zélf posten op Instagram, zet een standaard van wat precies een fitgirl is. Dat betekent ook dat het zorgt voor uitsluiting. Individuen die niet voldoen aan deze norm zijn volgens de zojuist genoemde standaarden dus geen fitgirls. Wanneer meiden zich niet helemaal kunnen vinden in de normeringen omtrent de levensstijl van fitgirls betekend dat niet meteen dat ze bewust uitgesloten worden van de dominante groep, maar ze kunnen dat wel zo ervaren, en daarom extra hun best doen aan wel aan die norm te voldoen.
“Inspirerende” quotes op Instagram onder de hashtag #fitgirl
25 Fanny: “Zoals ik nu ben. Je hoeft geen acht procent vet te hebben zeg maar. Maar ja wel gewoon slank. Gewoon gezond lijf. Beetje spieren mag wel, en sinds ik dat heb vind ik mezelf wel een fitgirl. Ik ben ongeveer anderhalf jaar geleden begonnen. En toen had ik 10 kilo meer eraan hangen dus… Ja naja, die zijn er vrij snel afgegaan, want dat volhouden dat is vooral… Ja, nu is het niet meer lastig. Maar toen was dat wel lastig. En ik denk dat op een gegeven moment een schakelpunt kwam dat ik zoiets had van ‘oké, nu heb ik zelfvertrouwen genoeg om m’n lichaam ook een beetje bloot te geven op Instagram’ en dat mensen denken ‘oja, het werkt wel echt wat ze doen’. En als je dan nog wat stevig bent vind ik dat dat niet matcht met het beeld van een fitgirl. Dus ik denk dat sinds ik mezelf een fitgirl vind... Is pas sinds een paar maanden. Sinds ik zelf mijn lichaam zo ver heb dat ik er echt wel tevreden mee ben.”
Net als Fanny durven veel fitgirls durven zichzelf pas een fitgirl te noemen op het moment dat ze het gevoel hebben te doen aan deze norm of standaard. De vorming van het lichaam én de identiteit is een continu reflexief proces (1991), voor fitgirls geldt dan ook dat ze op sommige momenten meer tevreden zijn met hun leven en lichaam, dan op andere moment. Vaak is dat toch door meer te voldoen aan het ‘fitgirlplaatje’. Op zulke momenten durven fitgirls zich met enige twijfel wel een fitgirl te noemen.
4.3 Structuur en verinnerlijkte discipline
Kenmerkend aan de levensstijl van fitgirls is dat hun leven volgens een duidelijke structuur is ingericht die een bepaalde mate van discipline vereist. Om inzicht te krijgen in deze
specifieke structuur zal ik de dagelijkse praktijken van fitgirls, en de kenmerkende aspecten daarvan, uiteenzetten. In onderstaand omschrijft Maaike een dag uit haar leven die vrij doorsnee is voor veel fitgirls.
Maaike: “Ik begin meestal met twintig minuten hardlopen in de sportschool. Ik moet hier om negen uur beginnen en om acht uur gaat de sportschool open helaas. Dus ik heb net twintig minuten om hard te lopen. Want ’s avonds doe ik het niet meer, dan ben ik gewoon te moe en dan mis ik de motivatie omdat ik het ook echt niet leuk vind om te gaan hardlopen. Maar het hoort erbij. En dan moet ik om negen uur hier beginnen. Dan eet ik meestal een shake van vers fruit en sojamelk, en dan af en toe, ja het ligt er net aan hoeveel energie ik hier
26 verbruik met lopen en hoe druk het is, dat ik dan nog een reep tussendoor neem. ’s Middags dan een salade of crackers met iets, heel af en toe brood maar eigenlijk vermijd ik zoveel mogelijk brood omdat ik dan meteen voel dat m’n lichaam daarop reageert. Ik drink wel koffie, veel water overdag. En dan na het werk ga ik naar huis, eet ik een maaltijd, dat is nog niet heel gezond… Soms heb ik wel een dag dat ik denk ‘oh ik ga echt super gezond eten’ en soms heb je ook gewoon even trek in een pasta of een dingetje, gewoon dat het net even niet binnen je plan past. Dat hou ik er wel in omdat het voor mij op die manier gewoon wel vol te houden is. En dan ga ik meestal rond zeven à acht uur nog naar de sportschool toe en daar ben ik dan meestal nog twee à anderhalf uur bezig.”
Bewust bezig zijn met gezonde voeding, regelmatig sporten en dat allemaal delen op
Instagram lijken de drie speerpunten waar fitgirls zich mee bezig houden. Wat kenmerkend is aan deze praktijken is dat het vaak geroutineerde bezigheden zijn waar bewust de tijd voor wordt genomen, en waar ook veel tijd in gaat zitten. Plannen lijkt een must om de dagelijkse workout in het schema te passen, en van te voren lunches en avondmaaltijden te preppen9. Er zit dan ook een duidelijk ritme en structuur in het leven van een fitgirl. Die structuur
volhouden vereist een bepaalde mate van discipline. Discipline om ‘nee’ te zeggen tegen alle ongezonde verleidingen in de supermarkt, en discipline om niet eens liever die workout een keer over te slaan, ook de discipline om elke keer weer foto’s te delen op Instagram.
Opvallend is dat die discipline vooral een belangrijke rol speelt als meiden hun levensstijl omgooien om volgens dat van een fitgirl te gaan leven. Een aantal meiden is deze levensstijl begonnen met dieet of een handleiding met bijvoorbeeld eetschema’s en
workoutschema’s dat je een fitgirllichaam en mindset belooft binnen acht tot twaalf weken. Zo’n guide heb ik net als Suzanne ook gevolgd. Opvallend is dat zo’n dieet iets is wat een fitgirl aan zichzelf oplegt, en wat discipline vereist om het vol te houden. Maar dat na verloop van tijd deze discipline verinnerlijkt wordt en het dieet zich omvormt in een levensstijl.
Suzanne: “Het begon eigenlijk voor mij als een soort dieet. Van ik ga hier mee beginnen, het duurt acht weken, en ik ga die weken volhouden. En eigenlijk na een heel aantal weken dacht ik al van ‘ja’. Het voelde al niet meer of ik op een dieet was. Ik was gewoon lekker aan het eten, en ik was bewust van… Als ik een keer iets lekkers nam, en in het begin voelde ik me bijna schuldig. En nu denk ik van ‘ja, ik kan gewoon lekker afwisselen’, en het voelt
27 gewoon goed. Dus ja. Je kan wel zeggen dat het een beetje als een soort dieet begon, en nu gewoon een levensstijl is.”
Zelf heb ik net als Suzanne ervaren dat na het fitgirldieet te hebben gevolgd, het dieet
eigenlijk niet meer voelde als een dieet waar discipline voor nodig is, maar als een levensstijl. Ik voelde me goed, lekker en fit bij veel sporten en gezond eten, het werd iets wat ik graag wílde doen. In plaats van iets wat ik móest doen, van mezelf, of van anderen. Dit proces valt te vergelijken met de stadia van Fremdzwang en Selbstzwang die Elias (1969) beschrijft. Discipline, om bijvoorbeeld dit dieet vol te houden, wordt eerst door de buitenwereld opgelegd. Bijvoorbeeld als fitgirls willen voldoen aan het schoonheidsideaal, vervolgens wordt die discipline verinnerlijkt, het wordt een vorm van discipline die fitgirls zichzelf opleggen. Ze móeten bijvoorbeeld van zichzelf gezond eten en veel bewegen. Vervolgens lijkt er nog een ander stadium aanwezig te zijn in de discipline en structuur van het leven van fitgirls, namelijk dat die zelfdiscipline op zo’n manier verinnerlijkt, dat fitgirls niet ander wíllen dan gezond en fit leven.
28 5. Fitgirls en de rest
De rol van de sociale omgeving van de fitgirls heeft veel invloed op hun reflexieve identiteit. Daarom zal ik in dit hoofdstuk die specifieke rol uitlichten. Ik zal daarbij aandacht besteden aan zowel de online- als de offline sociale omgeving waar fitgirls zich in bevinden, hun functie binnen die sociale omgeving en de manier waarop zij hun identiteit performen in die omgeving.
5.1 De ‘offline’ sociale omgeving: steun en onbegrip
Zoals ik in het vorige hoofdstuk heb omschreven vereist de levensstijl van fitgirls discipline en structuur. Als de fitgirls nog niet in het stadium verkeren dat ze niet anders wíllen dan fit zijn, hebben fitgirls steun en erkenning nodig van hun sociale omgeving om deze levensstijl vol te houden. En vooral de motivatie hebben om er mee door te gaan.
Maaike: “Ik weet wel van mezelf, dat ik mezelf heel goed kan motiveren. Als ik het zie, dat ik mezelf dan wel een boost kan geven, van dan moet ik doorgaan. Maar die
complimenten, die, naja als mijn oma dan zegt: ‘nou Max, ik zie het echt’ - mijn oma is best wel streng daarin altijd - die zei vroeger al: ‘buik inhouden, en gezond eten!’. Weet je wel, die was daar vroeger al heel erg mee bezig, dat als zij het ziet dan denk ik wel van je ziet het nu echt weet je. Niet dat ik het me inbeeld, dus dat vind ik wel heel leuk. Dat motiveert je wel.” Maar naast steun en het krijgen van complimenten hebben fitgirls ook te maken met meer negatievere meningen ten opzichte van hun levensstijl. Ze worden met name niet begrepen door anderen in hun omgeving. Fitgirls proberen zich daar niks van aan te trekken.
Suzanne: “Ja, eerst vond ik wel een soort van vervelend. Nou het verschilt ook wel. Ik heb meerdere collega’s en eentje vind het al konijnenvoer als er tomaat op zit. Want dat lust hij niet. Dus ook al heb ik een omelet met zalm - weet je wel hartstikke lekker - en er zit een tomaat op, dan zegt hij al ‘oh zit je weer konijnenvoer te eten’. En dan denk ik ‘ja…ik weet niet maar…’ En ja, leuk is het niet. Tenminste leuk... Ja… nee… Het is jammer dat iemand dan zo reageert. Maar ja, ik trek me er verder niet heel veel van aan. Ik heb wel zoiets van ‘joh laat mij gewoon, jullie eten je eigen dingen’. Hij zit elke dag een bal gehakt naar binnen te werken, dan hoor je me ook niet. Dus laat mij gewoon mijn dingen doen. Inmiddels hoor je hem niet meer. Dan is het echt als ik een keer wat nieuws bij me heb ofzo, of iets heel
29 geïnteresseerd. En een collega heeft ook wel eens vaker gevraagd van ‘Oh heb je daar een recept van? Wat zit daar eigenlijk allemaal in?’. Het is wel leuker als iemand daar in
geïnteresseerd is dan dat ze alleen maar negatieve opmerkingen kunnen maken. Het helpt, of het helpt, het is leuker gewoon.”
De vorming van de identiteit van fitgirls benader ik als reflexief proces (Giddens, 1991). De positieve, maar ook zeker de negatieve commentaren op hun levensstijl nemen fitgirls mee in de constructie van het zelf. Hierdoor trekken ze meer toe naar anderen fitgirls waar ze zichzelf in herkennen en erkend door voelen. De rol van de fitgirlcommunity is hierin van belang. Op Instagram is verbondenheid tussen fitgirls. Ze vinden elkaar op dit sociale medium, andere ‘gelijke zielen’ die elkaar wél begrijpen.
5.2 De fitgirlcommunity: vriendschap en verbondenheid
De term fitgirl is onlosmakelijk verbonden met Instagram. Je zou zelfs kunnen zeggen dat Instagram de plek is waar fitgirls ‘geboren zijn’. Dit sociale medium brengt verbondenheid tussen fitgirls in Nederland en ver daarbuiten. De groep fitte jonge meiden vinden elkaar onder de noemer #[hashtag]fitgirl. Door de hashtag bij hun foto’s te plaatsen vinden ze elkaar, volgen ze elkaar, liken en reageren ze op elkaars foto’s. Ze inspireren en motiveren elkaar met de foto’s die ze posten en maken nieuwe vrienden via dit platform. Deze onlinewereld
verplaatst zich dan ook meer en meer naar de offline wereld, wanneer fitgirls er bijvoorbeeld voor kiezen om elkaar in ‘real life’ te ontmoeten tijdens een healthy lunch of fitte bootcamp. Op deze manier vormen fitgirls die actief zijn op Instagram samen de fitgirlcommunity.
Interviewer: “Hoe belangrijk denk je dat Instagram is in die hele fitgirl…”
Merel: “Héél belangrijk. Dat houdt het bij elkaar. Zonder Instagram zou je helemaal geen community hebben. Dus ik denk echt dat het... daar is het mee begonnen, daar hou je contact met elkaar. Heel veel kennen je, je maakt afspraken, je wisselt nummers uit, je spreekt een keertje af om ergens wat te gaan eten. Het is echt, daar... Ik heb er zo veel mensen leren kennen. En als er geen Instagram zou zijn, dan zat ik hier nu ook niet. Dan had ik geen
Gezonde Receptjes10 dan was het echt heel anders.”
30 Verbondenheid lijkt dus het kernwoord als het gaat om de functie van Instagram binnen de fitgirlcommunity. Op dit platform helpen ze elkaar op weg naar een gezond en fit lichaam. Zo geven ze elkaar bijvoorbeeld tips op het gebied van voeding, of inspireren elkaar met nieuwe workout-oefeningen. Daarnaast werkt Instagram ook heel motiverend. Een groot aantal likes op een foto levert voor veel fitgirls een positief gevoel op, het geeft een ‘kick’ en is een motivatie om nog harder te werken en er mee door te gaan.
Maaike: “Ik denk dat Instagram alles wel samen… dat het samenhangt met Instagram. Want je kent de mensen niet maar toch ook weer wel, en je spreekt elkaar over dingen, je wisselt ideeën uit, je wisselt informatie uit. Bijvoorbeeld met een meisje, Melissa11, die post ook heel veel over eten en over supplementen en daar heb ik dan contact mee gezocht. En die zegt van ‘je moet BCA nemen’ en dat heb ik nu toegevoegd aan mijn eetpatroon. En het is wel leuk om daar dan informatie te delen. Kijk als je Instagram niet hebt dan zie je niet wat iemand aan de andere kant van de wereld dagelijks doet. Dus dat zie je. […] Ik krijg er heel veel ideeën van, qua recepten ook, en qua oefeningen. Ehm, en ook gewoon de reacties die je krijgt. Daar krijg je gewoon een enorme boost van. Als bijvoorbeeld iemand uit Australië zegt van ‘hee wat ben je goed bezig, en leuk’. Dan denk je van nou, wat leuk dat iemand dat stuurt.”
Fitgirls worden met hun levensstijl helemaal opgenomen in de online fitgirlcommunity, althans als ze daar zelf ook een beetje moeite voor doen. Net als Maaike leggen ze op
Instagram contact met andere fitgirls; ze herkennen zich in elkaar, delen een ambitie en passie en hebben daarom het gevoel elkaar te begrijpen. Als de fitgirls op dit online platform een leuk contact hebben komt het vaak voor dat de fitgirls in ‘real life’ met elkaar gaan afspreken. Dit betekent dan ook vaak nieuwe vriendschappen, en dat kan consequenties hebben voor ‘oude’ vriendschappen. Op deze manier wordt de fitgirllevensstijl een nog groter onderdeel in het leven van fitgirls. Op deze manier zal vriendschap met andere fitgirls invloed hebben op de vorming van hun identiteit. ….
Esther: “Ja nou, ik heb het wel gedaan ik zeg dan altijd van ‘ik beoordeel jullie nooit om jullie levensstijl en wat jullie eten, ik wil alleen wel dat jullie mij laten eten wat ik wil eten’, zo leg ik het meestal uit. Maar toch wordt het niet helemaal geaccepteerd ofzo.[…]Maar
31 toen begon ik het te doen en toen voelde ik heel erg dat community gevoel. Iedereen die krachttraining doet vind elkaar aardig, en het was gewoon echt, mijn vrienden zijn in de sportschool, en ik voel me er nu zo thuis. Dat ik eigenlijk een team sport ook niet meer mistte. Want bij mijn levensstijl hoort natuurlijk dat ik vaak uit bakjes eet, dat soort dingen, je hebt veel vooroordelen van de omgeving, van ‘sla je niet door’ of ‘kan je dat nog gezond noemen, als je alles bijhoudt wat je eet’, dat soort dingen. En mensen die ook zo’n fitlifestyle doen, of ik weet niet of je het zo moet noemen, die snappen dat ook en daar ga je dan graag mee om, ik denk dat dat het is.”
Het lijkt er op dat het verbreken, of juist het beginnen van een vriendschap vooral te maken heeft met elkaar begrijpen en het delen van een passie. Voor veel ‘oude’ vrienden lijkt het in het geval van Esther maar moeilijk te begrijpen. Acceptatie is ook een kernwaarde die belangrijk lijkt om ‘oude’ vriendschappen in stand te houden. Als vrienden elkaar niet langer meer begrijpen of het gevoel hebben dat ze ambities delen of andere overeenkomsten hebben, lijkt het dus op z’n minst belangrijk om andere doelen in het leven van de ander te accepteren. Als dat niet het geval is betekend dat, in ieder geval voor Esther, dus het einde van de
vriendschap… Maar er zit ook een andere kant aan het geval. Het hoeft namelijk niet persé zo te zijn dat een fitgirl haar oude vrienden verliest als ze fanatiek aan de slag gaat met sport, gezonde voeding en Instagram. ‘Oude’ vrienden kunnen juist ook heel geïnteresseerd zijn in deze nieuwe levensstijl. Dat heb ik zelf ook zo ervaren in mijn participerende observatie. Veel vriendinnen van mij vonden het leuk om bij me te komen eten. Zelfs een paar hebben ook een abonnement afgesloten bij de sportschool en zijn lekker mee gaan trainen. Ik denk wel dat het te maken heeft met een bepaalde mate van fanatisme waarmee een fitgirl zich in haar nieuwe levensstijl stort. Wanneer het nog begrijpelijk en in een bepaalde mate haalbaar is voor anderen, blijft het interessant voor de rest van de sociale omgeving. Wanneer dat niet het geval is lijkt het niet meer geaccepteerd te worden.
5.3 Fitgirls als rolmodellen: het inspireren en motiveren van anderen
Zoals ik al eerder heb genoemd is Instagram met name het platform waarop fitgirls elkaar inspireren en motiveren om de fitgirllevensstijl vol te houden. Ze steken hierbij niet alleen andere fitgirls een hart onder de riem, maar pogen ook andere mensen in zowel hun online als
32 hun offline omgeving te motiveren om een gezondere levensstijl aan te nemen. Hierbij willen ze een voorbeeld zijn voor anderen. Met als motto: ‘als ik het kan, kan jij het ook’.
Fanny: “Ik hoop dat ik anderen kan inspireren om hetzelfde te gaan doen. Ik vond dik zijn gewoon echt niet leuk. En ik denk dat er meerdere mensen zijn die dat niet leuk vinden. En als ze misschien bij mij zien, gewoon zo’n simpel iemand als ik, dat ik dat kan en ook met mijn rugklachten en andere lichamelijke klachten, dat ik hoop dat anderen zoiets hebben van ‘oh zij kan het, dan ga ik dat ook maar eens proberen’ dus het is echt meer om andere mensen ook te motiveren.”
Inge: “Omdat ik merk dat als ik op school andere dingen eet dan de andere meiden. Die eten dan bijvoorbeeld tussen de middag chocola of ja ongezonde dingen, en ik zit daar met mijn slaatje of mijn shake. Dat iedereen wel geïnspireerd is want, ik wil dat eigenlijk ook wel maar ik weet niet goed hoe ik dat moet doen, en wat ik dan moet eten. Dus toen dacht ik, ik ga gewoon een blog beginnen. En alles wat ik eet en wat ik denk dat voor anderen ook leuk is om te maken. De recepten op mijn blog zijn allemaal snel te maken en niet met allemaal ingewikkelde dingen, dus dat is ook wel interessant voor studenten. Dus eigenlijk vind ik het gewoon leuk om anderen mensen ook te inspireren en te laten zien wat ik eet, en dat ik eigenlijk probeer om gezond te leven.”
Dat inspireren en vooral motiveren van anderen heeft een sterk normerend en moraliserend karakter. Het schuurt dan ook met het gegeven dat veel fitgirls hebben verteld dat ze anderen zo accepteren als ze zijn en dat iedereen een levensstijl moet naleven waarbij ze zichzelf goed voelen. Of dat nu bestaat uit een dieet van friet en chocola, of juist alleen chiazaad en andere superfoods. De fitgirls benadrukken dat ze anderen ten alle tijden willen ‘helpen’ om een gezondere levensstijl aan te nemen. Ook al is het vanuit de beste bedoelingen, dat fitgirls anderen willen helpen naar een betere versie van zich zelf impliceert dat ze denken en handelen vanuit een soort superieure positie waarin zij weten wat goed en gezond is.
Fanny: “Wat misschien wel goed is om te vertellen - daar betrapte ik mezelf laatst op - dat wel mijn beeld op dikke mensen is veranderd. Dat ik echt merk, als ik ooit echt dikke mensen zie… Nou irriteren is een groot woord, maar dat ik wel zoiets heb van zoiets van, ‘mensen, come on, hoe kan je het zo ver laten komen?’. Maar dat ik me bijna verdrietig voel voor die mensen dat ik echt denk van het is zo makkelijk om wat dingen aan te passen al is het maar haal niet die pizza uit de oven maar pak een keer iets gezonds. Of ga wat lopen
33 buiten. Je hoeft niet meteen vijf keer per week in de sportschool te staan. Je kan ook gewoon schoenen kopen en elke avond een wandeling maken ofzo . Ik merk echt dat mijn beeld naar dikke mensen toe toch een beetje negatiever is geworden. Het is natuurlijk wel anders, ik ken natuurlijk het verhaal van die mensen niet. En ik ben wel een persoon dat niet meteen probeert te oordelen. En ik heb achter de kassa gewerkt. Als zo’n dik persoon dan vijf zakken friet, en snacks en pizza’s en hamburgers komt halen en er lag nog geen één stuk groente bij, dat ik dan echt dacht ‘come on!’, je hoeft maar een paar dingen te veranderen om al af te vallen. Doe het gewoon!”
In het inspireren en motiveren van anderen wordt er dus vanuit een bepaalde norm gedacht namelijk: door gezondere voeding tot je te nemen, en meer te gaan bewegen zal je je fitter, gelukkiger en zelfverzekerder voelen, en daarmee een betere versie van jezelf worden. Deze norm is de meer superieure positie van waaruit fitgirls handelen, de voorbeeldfunctie die ze belichamen. Fitgirls zetten hierbij de norm door deze bijvoorbeeld uit te dragen op hun Instagram account. Ze handelen er zelf naar en willen deze tenslotte ook over brengen op anderen. Met andere woorden ze belichamen de norm en dragen dit met een licht dwingend karakter over op anderen. De norm van de lifestyle kan in dit geval dus gezien worden als een belichaamde praktijk (Giddens, 1991).
In onderstaand citaat van Merel wordt die belichaamde norm mooi duidelijk. Namelijk een ‘gewoon’ mooi lichaam hebben dat niet per se heel strak is. Het gaat tenslotte om et gevoel: trots zijn en zelfvertrouwen hebben en deze het liefst ook uitstralen.
Merel: “Ja, meer om andere meiden te motiveren. Van als je het echt wilt dan kan het gewoon. En je hoeft echt niet allemaal maatje XS te hebben en super strak, geen vet te hebben. Je kan er ook gewoon zo mooi uit zien. En ik vind ook dat meiden gewoon trots mogen zijn op zichzelf. En dat ze zich niet hoeven te schamen. Dat is het meer denk ik. Dat je een soort van inspiratie bent. “
5.4 Fitgirls en de constructie van hun identiteit op Instagram
Instagram is niet alleen de plek waar fitgirls elkaar vinden binnen de fitgirlcommunity en elkaar inspireren en motiveren, ook is het de plek waar ze hun fitgirlidentiteit op een bepaalde manier kunnen construeren en uitdragen naar de buitenwereld. In de offline sociale omgeving
34 zijn fitgirls al bezig met het uitdragen van hun fitgirlidentiteit. Dit gebeurt door bijvoorbeeld anderen tips te geven, of gezonde maaltijden te koken voor vrienden en familie. Maar het meest nadrukkelijk komt hun fitgirlidentiteit tot uitdrukking in de onlinewereld. Veel meiden hebben een eigen blog, en het bijna onoverkoombare Instagramaccount.
Op Instagram zijn fitgirls voortdurend bezig met het construeren van een bepaald zelfbeeld. De identiteit van een fitgirl, en de levensstijl die daaraan ten grondslag ligt, kan vanuit de theorie van Goffman (1959) gezien worden als een continue performance. Op Instagram uit zich dat in het feit dat constant foto’s worden gepost die een evenredig beeld uitstralen. Het liefst scheppen fitgirls dan ook een vrolijk, fit en fris beeld van zichzelf. Wel is het voor veel fitgirls belangrijk dat het Instagramaccount de persoonlijkheid van de fitgirl uitstraalt, en het zo veel mogelijk de werkelijkheid representeert.
Kim: “Je bent wel gewoon jezelf, maar je maakt het wel mooier denk ik. Net ook hebben we een foto gemaakt met iemand. Oh van ‘zit m’n haar goed’ en weet je wel ‘leuk staan’. Dat wel. Maar niet echt.”
Tessa: “Je wilt natuurlijk niet alleen maar negatieve dingen op je Instagram plaatsen. Je wilt natuurlijk positiefs uitstralen. Iedereen heeft wel eens een dag dat die zich niet lekker voelt of… Maar dat ga je natuurlijk niet posten.”
Heel selectief wordt er dus gekozen om bepaalde foto’s wel of niet te posten. Dit is een manier van impression management (1959). Fitgirls ‘managen’ of construeren zelf het beeld wat ze over zichzelf op Instagram willen scheppen. Dit doen ze door een specifiek beeld over zichzelf te scheppen op Instagram waarbij ze de vorming van dit beeld door anderen in de hand hebben. Denk hierbij bijvoorbeeld aan het posten van ‘perfecte’ gezonde salades, terwijl foto’s van ongezonder eten achterwege worden gelaten. Dit beeld is dus een overwegend positief beeld. Het is wel de werkelijkheid, maar een werkelijkheid waarin negatievere, of ongezondere kanten van het leven niet worden gepresenteerd. Met andere woorden: het is een mooie versie van de werkelijkheid. En letterlijk mooi, want de plaatjes die gepost worden op Instagram zien er vaak visueel aantrekkelijk uit. En móeten er voor een fitgirl ook vaak aantrekkelijk uit zien, anders zijn ze voor hun niet Instagramwaardig.
