nar
verbetert opkomst
Acer-soorten
Zaden van Acer pseudoplatanus kiemen niet tij dens een ge conditioneerde stratificatie...
Een goede geconditioneerde stratificatie zorgt dat alle vitale zaden uit kiemrust
komen, zonder dat kieming vóór uitzaai plaatsvindt. Op laboratoriumschaal zijn
hiermee uitstekende kiemingspercentages gerealiseerd. Om deze nieuwe
stratifi-ceermethode op praktijkschaal te testen, werken drie zaadhandelaren, drie
boomkwekerijen en het Boomteeltpraktijkonderzoek samen. De eerste resultaten
met
Acerplatanoidesen
Acer pseudoplatanuszijn veelbelovend.
Zaden van Acer platanoides en A. pseudoplatanus hebben een periode kou nodig om uit kiemrust te komen. Eerder onderzoek bij het Boomteeltpraktijkon derzoek heeft aangetoond dat een gecon ditioneerde stratificatie zonder medium voordelen biedt boven stratificatie in medium. Tijdens een geconditioneerde stratificatie kunnen de omstandigheden veel beter op de behoefte van het zaad worden afgestemd dan in een stratifi-ceerbak, zeker wanneer deze buiten staat.
Het vochtgehalte van het zaad tijdens een geconditioneerde stratificatie is zo danig dat geen kieming vóór uitzaai
plaatsvindt. Pas wanneer de zaden in contact komen met een voldoende voch tig zaaibed, komt het kiemworteltje naar buiten. In een stratificeerbak met me dium beginnen zaden soms al in de win ter of anders in het vroege voorjaar te kiemen.
Meestal is de opheffing van de kiemrust tijdens een geconditioneerde stratificatie veel vollediger dan in medium buiten. Dit komt allereerst omdat de temperatuur tijdens een geconditioneerde stratificatie optimaal is voor het zaad. Omdat geen kieming vóór uitzaai plaatsvindt, kun nen de zaden zolang worden gestratifi-ceerd dat zowel de kiemrust van zaden
met weinig kiemrust als ook van die met veel kiemrust, goed is opgeheven.
Stratificatie in de bak wordt vaak af gebroken als de eerste zaden beginnen te kiemen. Dit betekent wel dat een ge conditioneerde stratificatie over het al gemeen langer duurt. Bij late beschik baarheid van het zaad, kan dit een na deel zijn.
Voldoende lang stratificeren Het belang van een voldoende lange stratificatie is groter naarmate de tempe ratuur na uitzaai hoger is. Dit is af te lei den uit figuur 1 voor zaden van A.
tanoides. Het vochtgehalte van het zaad tijdens de geconditioneerde stratificatie zonder medium bedroeg 36%.
Na diverse stratificatieduren is de kie ming getest bij constante temperaturen van 10°C en 20°C. Na twaalf weken stratificatie kiemden de zaden goed bij een testtemperatuur van 10°C. Bij 20°C echter was de kieming nog lang niet opti maal. Pas na twintig weken stratificatie konden de zaden zowel bij lage als bij hoge temperaturen goed kiemen.
De kans op mislukking is dus groter na een te korte stratificatie. Zaden van A. pseudoplatanus laten een soortgelijk beeld zien.
Proefopzet
Op proeflocaties in Zundert en Noordbroek zijn zaden van beide Acer-soorten uitgezaaid na een geconditioneerde stratificatie en na stratificatie in medium. Vanwege de late start van de stratificatie is in beide gevallen gekozen voor een stratificeertemperatuur van 3°C. De zaden die uitgezaaid werden, waren niet ontvleugeld. Ontvleugelde zaden werden buiten niet uitgezaaid, omdat het ontvleugelen nogal wat schade had veroorzaakt. De resultaten van Acer platanoides staan in tabel 1, die van A. pseudopla tanus in tabel 2. Beide soorten lieten voortijdige kieming zien tijdens stra tificatie in medium. Deze zaden zijn daarom eind april bij -2°C gezet. Tij dens de geconditioneerde behandeling vond geen kieming plaats. Deze zaden zijn daarom tot uitzaai bij +3°C blijven staan.
De verschillen in opkomst tussen de in medium gestratificeerde zaden en de geconditioneerd gestratificeerde zaden zijn spectaculair. Zaden die tij dens de stratificatie in medium gekiemd waren, gingen veelal verloren tij dens bewaring bij -2°C, tijdens of na uitzaai. Hoewel de kieming in Noord broek van beide soorten aanvankelijk goed was na een geconditioneerde stratificatie, gingen veel kiemplanten verloren door kiemplantenziekten. In Zundert was de opkomst lager dan in Noordbroek, maar uiteindelijk groeiden veel meer planten goed uit. De verschillen in opkomst tussen Zundert en Noordbroek zijn waarschijnlijk toe te schrijven aan de tempera turen in de eerste weken na uitzaai. De zaaidata op beide locaties waren verschillend.
Vochtgehalte vrij kritisch
Het vochtgehalte van het zaad tijdens een geconditioneerde stratificatie luistert vrij nauw. Figuur 2 laat zien dat gevleu geld A. platanoides-zaad met een vocht gehalte van 42% kieming vóór uitzaai geeft. Zaad met een vochtgehalte van 40% of lager kiemt niet tijdens de stra tificatie. Het verdient voorkeur voor deze soort een vochtgehalte tussen 36 en 40% te kiezen. Lagere vochtgehalten geven onvoldoende opheffing van de kiemrust.
Dit is goed te zien tijdens een kiemtest bij 20°C (figuur 2, onder). Als de tempe ratuur in het zaaibed rond 10°C zou lig gen, maakt het voor de uiteindelijke opkomst weinig uit of het vochtgehalte tijdens de stratificatie 30% is geweest of 40% (figuur 2, boven). Voor de snel heid van kieming maakt het vochtgehal te wel wat uit. Hoe hoger het vochtgehal te tijdens de stratificatie, des te sneller de kieming na uitzaai.
Ook bij A. pseudoplatanus zijn derge lijke tendensen te zien. Een te hoog vochtgehalte geeft kieming vóór uitzaai en een te laag vochtgehalte geeft onvol doende opheffing van de kiemrust. Dit geeft vooral problemen als de tempera tuur na uitzaai hoog is. In het tipkader staan aanbevolen vochtgehaltes en stra tificatieduren voor zowel gevleugeld als ontvleugeld zaad van A. platanoides en
A. pseudoplatanus. • a> £ E o O ca a> o
20
1 Tabel 2. Uitzaai buiten van Acer pseudoplatanus. 24-02-1998 Start stratificatie bij +3°C
22-04-1998 Zaden in medium bij -2°C gezet 30-06-1998 Uitzaai Noordbroek
09-06-1998 Uitzaai Zundert
Stratificatiemethode Kieming tijdens Opkomst Zundert Opkomst Noordbroek
stratificatie (%) (%) (%l
In medium 43 6 17
Geconditioneerd 0 52 92
(46% vocht)
Bron: Boomteeltpraktijkonderzoek
I Tabel 1. Uitzaai buiten van Acer platanoides. 10-02-1998 Start stratificatie bij +3°C 22-04-1998 Zaden in medium bij -2°C gezet 28-05-1998 Uitzaai Noordbroek
09-06-1998 Uitzaai Zundert
Stratificatiemethode Kieming tijdens Opkomst Zundert Opkomst Noordbroek
stratificatie (%) (%) (%)
In medium 28 0 0
Geconditioneerd 0 56 73
(37% vocht)
I Figuur 1. Het effect van de
stratificatieduur op de op heffing van de kiemrust van Acer platanoides-zaden. Zaden met een vochtgehalte van 36% zijn zonder medium gestratifi-ceerd bij 3°C. Na diverse strati-ficatieduren is de kieming ge test bij constante temperaturen van 10 en 20°C.
Bron: Boomteeltpraktijkonderzoek Infographie: Antoinette Schalke
4 8 12 16
Duur stratificatie, weken
TIPS
I Stratificeer zaad van Acer pla-tanoides en A. pseudoplatanus
zonder medium bij 1-5°C om volledige opheffing van de kiem rust mogelijk te maken.
I Voorkom kieming tijdens de stratificatie door het vochtgehal te van het zaad tijdens de strati ficatie in de hand te houden. I Het optimale vochtgehalte voor Acer platanoides is 36-40%, voor A. pseudoplatanus 45-46%. Voor ontvleugeld zaad: respec tievelijk 35-37% en 46-48%. I Kies voor een voldoende lange stratificatie van zestien tot twin tig weken. Het risico van misluk ken is dan aanzienlijk minder dan na een kortere stratificatie.
R Derkx Dr ir M. (Ria) P.M. Derkx is
wetenschappelijk onderzoeker boomza den bij het Boomteeltpraktijkonderzoek in Boskoop, telefoon (0172) 23 67 41.
I Figuur 2. Het effect
van het vochtgehalte van Acer platanoides -zaad op de kieming tij dens en na de stratifi catie. Zaden met ver schillende vochtgehal tes zijn twintig weken gestratificeerd bij 3°C. De kieming tijdens de stratificatie is waarge nomen (voor uitzaai). Na stratificatie is de kieming getest op vochtig papier bij con stante temperaturen van 10 (boven) en 20°C (onder) (na uit zaai).
Bron: Boomteeltpraktijkonderzoek Infographie: Antoinette Schalke
Acer platanoides
20 weken geconditioneerde stratificatie
Kieming bij 10°C 100 r
30 32 34 36 37 38 40 42 Vochtgehalte zaad, %
