De Nieuwe Moske

(1)

(2)

B ijl ag e 2 : P la t eg ro n d

Titelpagina

Afstudeercoördinator: Ton van deVeerdonk Eerste begeleidende docent: Ton van de Veerdonk Tweede begeleidende docent: Iwan Westerveen

Afstudeerbedrijf: ENA Architechten

Olympialaan 70

4625 CT Bergen op Zoom tel: 0164-236769 tel: 0653-570877 info@enaarchitecten.nl

Afstudeerbegeleider: Erdal Under

Architect bij ENA architecten

Studenten: Sultan Ozcan

Bouwkunde, Architectuur 2012646

Sultana_ozcan@hotmail.com

Versie: 4

(3)

Voorwoord

Ik ben aan de opleiding bouwkunde/architectuur begonnen vanwege mijn interesse voor klassieke gebouwen. Ze trokken vooral mijn aandacht omdat, ze anders uitzien dan gewend en daardoor ook een apart sfeer hebben. Helaas is verdere ontwikkeling in klassieke gebouwen in deze tijdperk niet relevant voor het beroepspraktijk. In Nederland komt nog veel het landelijke huisstijl en respect voor monumentale gebouwen voor maar, het is grotendeels aan het moderniseren. Extreme mutatie voorbeelden hiervan zijn de moskeeën in Nederland. Ze gaan in snelle tempo van bijvoorbeeld de klassiek Otomaanse architectuur naar de hedendaagse modern westerse architectuur.

Om deze redenen hebben Bob van Spaandonk (student Avans hogeschool) en ik voorafgaande aan deze afstudeer rapport een thesis geschreven. Het doel van ons thesis was om te

onderzoeken hoe nieuwe moskee gebouwen in het westen gemoderniseerd kunnen worden. De literaire onderzoeken , enquêtes en excursies waren net zo interessant als de historische architectuur van klassieke gebouwen. We hebben er zelfs met veel lef een nieuwe conclusie uitgetrokken om de nieuwe moskee architectuur nog minder vreemd over te laten komen voor de niet moslims.

Na het schrijven van een succesvolle scriptie hierover zijn Martine Terpstra en ik verder gegaan met het zelfde onderwerp waaruit dit afstudeer project is ontstaan.

Ik ben zelf een moslim die in Nederland woont en meerdere moskeeën heeft bezocht in de afgelopen 15 jaar. Voor Martine Terpstra was het moslim gemeenschap en de functie van de moskee in Nederland vol met vraagtekens. Aangezien de doel van dit project het verzoenen van verschillende bevolkingsgroepen was, was deze combinatie van afstudeer partners met één woord ideaal voor de samenwerking van twee totaal verschillende visies.

(4)

Dankzij de begeleiding en intensieve betrokkenheid van Ton van den veerdonk (afstudeer begeleider), Iwan Westerveen (afstudeer begeleider) , anouk Welters afstudeer begeleider constructie) en erdal onder van EnA-Architecten (externe begeleider) is het project afgerond.

(5)

Samenvatting

Het rapport is gebaseerd op de opdracht om een Turks cultureel centrum te ontwerpen onder de naam moskee. De opdrachtgever, de gemeente (bestemmingsplan) en architectonische programma van eisen hebben de argumentatie en vormgeving van het ontwerp bepaald. Tegenwoordig zijn de moskeeën een soort van culturele centrum met vele sociale, educatieve, kunstzinnige en recreatieve activiteiten. Dit geeft de mogelijkheid voor verschillende religies en culturen om elkaar beter te leren kennen onder één dak. Hiervoor moeten de mensen

natuurlijk wel weten dat deze activiteiten in een moskee te vinden zijn. Bovendien is de angst voor het vreemde nog sterk aanwezig waardoor, voor niet moslims de drempel te hoog is om een moskee binnen te stappen. Moskee gebouwen met de Oosterse architectuur maken deze drempel zeker niet lager.

Er zijn twee doelen in de nieuwe moskee architectuur die met elkaar gecombineerd moeten worden. Ten eerste op maatschappelijk niveau het verzoenen van verschillende religies en ten tweede op architectonisch niveau het moderniseren van de moskee. Hierbij is het de

bedoeling dat de basis waarden van de moskee behouden blijft.

In dit afstudeer rapport wordt beschreven hoe deze eisen zijn toegepast tijdens het ontwerpen van een moskee in Veghel. Het bijzondere aan de ontwerp in Veghel is dat je door het hart van het gebouw kunt lopen al voordat je het gebouw echt binnen gaat. Dit is een soort van tunnel midden in het gebouw. De tunnel sluit aan op een bestaande wandel route en is de open ruimte in het moskee complex waar moslims en niet moslim elkaar vaker tegen zullen komen. Hiermee is de drempel om de activiteiten in de moskee van dichter bij te zien aanzienlijk verlaagd.

Het nieuwe ontwerp is wat betreft materiaal en omvang in harmonie met zijn omgeving. Er zijn geen toren hoge minareten en koepels op het dak. Hierdoor past de nieuwe moskee

(6)

Inhoudsopgave

Titelpagina...1 Voorwoord...2 Samenvatting...4 Inhoudsopgave...5 1. Inleiding...7 2. De opdracht...9 2.1 Probleem omschrijving...9 2.2 Opdrachtomschrijving...10 2.3 De organisatie...11 2.4 Gewenst resultaat...13 3. Resultaten vooronderzoek...14 3.1 Literatuurstudie...15 3.2 Locatieprofiel...16 3.2.1 Veghel...16 3.2.2 Toegewezen perceel...17 3.2.1 Waterstand...18

3.3 Programma van eisen...19

3.3.1 Programma van eisen volgens opdrachtgever...19

3.3.2 Architectonisch programma van eisen...20

3.4 Schetsontwerpen...22

4. Ontwerp Turks Cultureel Centrum...23

4.1 Uitgangspunten...23

4.2 Ontwerp...24

4.2.1 Faciliteiten, Relaties en gebruik...24 4.2.2 Entree (beeldkwaliteit/context) (kijk van de bezoekers naar de nieuwe moskee)

(7)

B ijl ag e 2 : P la t eg ro n d 4.2.7 Constructie...33 4.2.8 Bouwfysica...33 4.2.9 Materialen matrix...33 5. Conclusies en aanbevelingen...34 6. Literatuurlijst...35 7. Verklarende woordenlijst...36 8. Bijlagen...37 Bijlage 1: Thesis...38 Bijlage 2: Plategrond...39

Bijlage 3: Montage handleiding...40

(8)

1. Inleiding

Dit rapport beargumenteert de keuzes voor een sociaal geïntegreerde moskee ontwerp in Nederland. Bidden kun je overal maar, de ruimte voor sociale interacties ook is uiterst

noodzakelijk voor het doelmatig functioneren van de moskee. De niet moslims hebben vooral na de aanslagen op WTC Towers angstaanjagende vooroordelen over (moslims) de moskee bezoekers. Dit komt vooral omdat de sociale integratie binnen de moskee alleen plaats vindt tussen de moslims zelf en buitenstaanders niet genoeg weten over wat er allemaal in de moskee gebeurd. De media berichten over agressieve moslims is niet de enige reden van afschuw tegen moskeeën in Nederland, het beargumenteren van de waarden en normen van moslims zijn onbekend bij veel niet moslims. Tegenwoordig zijn de meeste moslims hier geboren en getogen en wordt het tijd om hun cultuur en geloof te beargumenteren en zo begrip te krijgen en te tonen.

Zelfs tot nog geen 10 jaar kregen de nieuwbouw moskeeën een klassiek architectonische verschijning net zoals van de land van herkomst. Klassieke architectuur past bijna nergens meer in het nu moderne Nederland, en zeker niet de Arabische of de Aziatische architectuur.

In de aanpassing van de nieuwe moskee architectuur in het ontwerp voor een nieuw moskee in Veghel is het uitgangspunt om een moskee te ontwerpen waar de drempel (figuurlijk) zo laag is dat ook niet moslims er naar toe kunnen komen. De moslims in Nederland komen vaak in de kringen van niet moslims waardoor de moslims de waarden en normen van niet moslims kunnen begrijpen (bijvoorbeeld op werk of op school). De enige kring waarbij de normen en waarden van de moslims duidelijk naar voor komen is te vinden in de moskee. De niet-moslims hebben tot nu toe geen aanleiding gehad om de moskee te bezoeken en zo de vooroordelen te vervangen door beargumenteerde feiten. Tegenwoordig zijn de moskeeën een soort van culturele centrum met vele sociale, educatieve, kunstzinnige en recreatieve activiteiten die een aanleiding geven voor niet moslims om de ruimte bekend als moskee te betreden.

Het enige onopgeloste probleem blijft dan hoe de drempel van de moskee voor niet moslims lager gemaakt kan worden. De klassieke en voor Nederland vreemde architectuur (het

onbekende) is een van de oorzaken voor deze hoge drempel. Dit probleem bevindt zich vooraal in het architectonische oppervlak waardoor de oplossing in de architectonische verschijning van de moskee gezocht is.

(9)

de definitieve ontwerp is ontstaan. Technische tekeningen verduidelijken de complexe vormgeving van het nieuw te bouwen moskee in de provincie Veghel. Het totaal van deze onderzoeken en ontwerpen hebben geleid tot een theoretische conclusie en aanbevelingen om de drempel van de moskee lager te maken voor niet moslims. In dit rapport is te vinden hoe dit theorie in de praktijk tot leven is gebracht.

(10)

2. De opdracht

2.1 Probleem omschrijving

Het stelsel van sociale normen en waarden in Nederland is aan het veranderen. Hierdoor gaan mensen anders met elkaar om, deze gewijzigde manier is minder sociaal wat soms leidt tot sociale problemen. Nederland is sinds ongeveer een half eeuw een multicultureel land met een grote diversiteit van culturen. Je zou denken dat de omgang tussen de verschillende verbetert in begrip en respect voor elkaar maar, helaas gaat het in die zin ook vaak bergafwaarts. één van de oorzaken is dat het digitaliseren en modernisme veel individualisme in het land gebracht waardoor sociale interactie af is genomen. Een ander oorzaak is dat de media niet altijd mee helpt om de polarisatie van verschillende culturen in het land tegen te gaan. In dit afstudeer opdracht wordt er een voorstel gedaan voor een transculturele moskee om de toenemende polarisatie tussen verschillende culturen tegen te gaan. Binnen de transculturele moskee is het de bedoeling dat de Nederlandse en de islamitische culturen met elkaar in contact komen waardoor de mogelijkheid wordt gecreëerd om elkaar beter te begrijpen.

Tijdens deze opdracht wordt er ook rekening gehouden met hoe de architectuur tracht de integratie te verbeteren door middel van de nieuwe moskee architectuur. Deze nieuwe moskeevormgeving is veel meer westers omdat het dan beter in zijn context past en baseert zich niet meer op de traditionele islamitische symboliek. Meestal is het juist deze traditionele symboliek die het sublieme bevat zoals de koepel(s) hoge minaret(en) en de gedetailleerde versieringen van de moskee. De nieuwe moskee architectuur is eigenlijk niet meer nieuw, het is immers meer dan 10 jaar aan de gang. Het heeft nog steeds veranderingen nodig die parallel met de veranderende maatschappij mee muteren. De moskee is eenmaal voor de

maatschappij.

De uitdaging in de opdracht is het behouden van het sublieme terwijl de traditionele symboliek een westerse gedaante aanneemt. Hierdoor is het de bedoeling dat de moskee het sublieme blijft behouden en tegelijkertijd een multiculturele locatie wordt voor zowel moslims als niet-moslims.

Uiteindelijk zijn er dus twee op te lossen problemen in de nieuwe moskee architectuur die met elkaar gecombineerd moeten worden. Ten eerste op maatschappelijk niveau het verzoenen van verschillende religies en ten tweede op architectonisch niveau het muteren van de moskee. Zonder dat het zijn basis waarden kwijtraakt.

(11)

2.2 Opdrachtomschrijving

Aan de hand van de probleemomschrijving zijn een aantal aandachtspunten die de basis kunnen vormen voor het ontwerp van een transculturele moskee. Het gebouw representeert de islamitische symboliek die wordt aangevuld om zoveel mogelijk oorzaken van het sublieme te herbergen. Het is een complex in plaats van een gebouw waardoor de verschillende nevenfuncties toegankelijker worden. de transculturele moskee brengt zo culturen samen en beïnvloed ze allebei op een positieve manier. Het is een poging de veranderingen in onze maatschappij de goede richting op te wijzen.

In Veghel zijn er momenteel plannen om een moskee te bouwen met buiten het religieuze ook verschillende sociale functies er in. Uitgaande van de eerder uitgezochte voordelen en nadelen over de ‘’heimweemoskeeën’’ is het de bedoeling om van de moskee ontwerp in Veghel een geslaagd transculturele moskee te maken.

Het is een grote uitdaging omdat, de moskee een cultuur met andere culturen moet verzoenen. Een ander grote uitdaging is dat het gebouw in zich zelf gekeerd moet zijn maar tegelijkertijd ook leesbaar en uitnodigend voor de voorbijgangers. Daarbij komt ook nog dat de moskee op een oppervlakte van 2591 m2 gerealiseerd moet worden met een maximale hoogte van 7 meter. Volgens de bestemmingsplan mag er maximaal 70% van dit oppervlak bebouwd worden. Aangezien er meerdere functies voor verschillende doelgroepen in dit gebouw gerealiseerd moeten worden is dit erg krap. Zeker met het vooronderzoek in de thesis over ‘’leesbaarheid’’ van het gebouw.

Nadat er meerdere optionele ontwerpen zijn gemaakt zijn de ontwerpen met elkaar

vergeleken. Hiervan zijn de beste punten uit de ontwerpen met elkaar gecombineerd. Op die manier is er één ideaal/definitief eindontwerp tot stand gekomen voor de locatie in Veghel .

(12)

2.3 De organisatie

Voor dit project is er voor een actueel opdracht van ENA Architecten gekozen. Het gaat om een moskee gebouw dat in Veghel zal komen te staan. Het ontwerp van deze moskee is parallel gegaan met het ontwerp van de afstudeerbegeleider op de werkvloer.

ENA Architechten

Afstudeer begeleider: Erdal Onder Bureau: ena architecten

Visie: Ruimte scheppen voor de mens, vormgeven aan maatschappelijke en culturele waarden,

stimuleren van verbeelding en fantasie.

Relevante referenties van ENA Architecten

o

Nieuwbouw Turks Cultureel Centrum Leerdam In uitvoering

(13)

o

Nieuwbouw Turks Cultureel Centrum Roosendaal In uitvoering

o

Ontwerp voor Turks Cultureel Centrum Enschede 2014

(14)

2.4 Gewenst resultaat

De opdracht van ENA-Architecten gaat om een moskee gebouw dat in Veghel zal komen te staan. De theoretische conclusies uit de vooronderzoeken moeten in dit ontwerp getoetst worden.

De moskee die in Veghel komt te staan heeft al toestemming gekregen van de gemeente. Het gaat om een vrijwel bekend project in de media, er zijn al veel negatieve uitspraken gedaan door partij leden en ook sommige buurtbewoners zijn niet erg tevreden over de komst van de moskee.

Om de imago van de moskee niet verder te beschadigen is het belangrijk om zoveel mogelijk te laten zien dat de moskee net zo multicultureel kan zijn als zijn huidige context.

Bovendien moet de moskee zijn maatschappelijke functie behouden vanwege zijn aangewezen locatie (aangewezen perceel is alleen voor uitvoeren van maatschappelijke functies)

Het belangrijkste is dat we als alternatief voor de nieuwe moskee architectuur de transculturele moskee voorstellen. Een gebouw gebaseerd op traditionele symboliek uitgevoerd in een moderne stijl die het sublieme behoud. Door het behoud van symboliek en het sublieme krijgt de moskee meer waarde voor zowel de moslim als de niet-moslim. We gaan daarom

onderzoeken welke symbolieken er in de traditionele moskee zijn te vinden en op welke manier hier het sublieme inzit. Daarnaast kijken we hoe we de drempel van de moskee kunnen

(15)

3. Resultaten vooronderzoek

Excursies voor interviews:

Gesprekken met moskee besturen geven actuele informatie over de functies in moskeeën en de huidige benadering van de moskee door niet moslims. Naar aanleiding van een gesprek met het bestuur van de Turkse moskee in Tilburg kwam naar boven dat er goede banden waren tussen het moskeebestuur en de Nederlandse instanties waarmee ze samenwerken. Dit geeft mogelijkheden voor samenwerking.

Tijdens de ontwikkeling van een nieuwe moskee kan er gekeken worden naar de activiteiten binnen de gemeenschap. De activiteiten kunnen een kinderopvang, ouderenactiviteiten en cursussen in traditionele kunsten zijn. Door huisvesting van deze activiteiten in het

moskeecomplex ontstaan er redenen voor mensen van andere geloven om zich in of om de moskee te begeven waardoor, er ook meer contact tussen verschillende culturen kunnen ontstaan.

Moodboard:

Religie en het sublieme is voor ieder individu een ander belevenis, het zijn meer belevingen en je hebt er geen internationale kenmerken voor. een belevenis of sfeer is in beeld gebracht met behulp van een moodboard.

(16)

3.1 Literatuurstudie

Relevant thesis ''Religieuze symboliek door een transculturele bril'' (geschreven door: Bob van Spaandonk en Sultan Ozcan). Het resultaat van deze thesis is dat, nu de transculturele moskee een westers voorkomen heeft wordt het gebouw toegankelijker voor de Nederlanders. Helaas hebben ze hiermee nog geen reden om de moskee te bezoeken, ze leren hierdoor ook de islam niet kennen. De transculturele moskee moet dus nog interessanter en toegankelijker worden dan we met een westerse vormgeving kunnen bereiken. Ook hiervoor brengt een terugkeer naar de islamitische tradities een oplossing. Waar de meeste moskeeën multifunctionele gebouwen zijn wordt de transculturele moskee een complex. Binnen dit complex worden de ruimtes voor verschillende nevenfuncties gescheiden van het bouwvolume van de

gebedsruimten. Door het scheiden van de verschillende bouwvolumes ontstaan er

tussenruimten die een plaats voor interactie tussen culturen geeft. Deze herorganisering van functies is respectvoller voor de status van het gebed binnen het geloof. Gelijktijdig worden de nevenfuncties toegankelijker waardoor ze een rol kunnen gaan spelen bij het aantrekken van niet-moslims.

Analyse van religieuze of het sublieme bevatende gebouwen, ontworpen door bekende architecten:

Het Azuma house ontworpen door Tadao Ando geeft duidelijk aan dat de scheiding van een gebouw door een binnenplein juist meer verbinding geeft tussen twee gebouw delen. hiervoor hoeft de plein niet versierd te zijn soberheid van een ruimte richt de aandacht juist meer op de natuur dan op het gebouw zelf.

Een ander belangrijk inspiratie bron in de thesis is Frank Loyd wright dat het sublieme effect in de falling water heeft geïnjecteerd door de natuur van buiten naar binnen te betrekken en zo ook de rust van organische vormen in een strak ontworpen gebouw te versterken.

De belangrijkste ontdekking is te zien in de nieuw te bouwen moskeeën waar het verschil in uitstraling te zien is tussen één bouwvolume als multifunctioneel gebouw en meerdere volumes met groenzones er tussen, dus een moskee complex.

(17)

3.2 Locatieprofiel

Zoals eerder is beschreven komt het Turks Cultureel Centrum in Veghel te staan. Dit hoofdstuk wordt kort het locatieprofiel van Veghel behandeld.

(18)

Veghel Zuid is opgedeeld in 5 deelgebieden namelijk: 1. De Aa-zone;

2. Zuid;

3. Prof. Oppenheimstraat en omgeving; 4. De Scheifelaar;

5. De Leest.

De deelgebieden zijn ontstaan omdat ze door een bepaalde ruimtelijke of functionele

karakteristiek een samenhangend gebied vormen. De samenhang van deze deelgebieden is niet overal even sterk. Het beoogde perceel licht in de Aa-zone. De Aa-zone heeft zijn naam te danken aan de aanliggende rivier, de Aa. Het is door de provincie Noord-Brabant benoemd als nate ecologische verbindingszone met behouden waardige flora, fauna en natuurwaarden. De Aa-zone heeft een groen karakter en bevat tamelijk weinig woningen. Het zijn gestapelde woningen in een recent gerenoveerde gebouwen. Er zijn verschillende voorzieningen in Veghel-Zuid, namelijk:

1. Een instituut voor jeugdzorg van de instelling ‘Kleur’ genaamd ‘Corenvelt’. Gesitueerd in het noordwesten van de Aa-zone, aan de Donauring.

2. Zes grote appartementengebouwen, waarvan drie appartementengebouwen gebruikt worden als zorgcentrum voor senioren, het ‘Aatrium’.

Gesitueerd in het noordoosten van de Aa-zone.

3. Een wijkwinkelcentrum ‘De Boekt’ met een supermarkt, bakker, fysiotherapeut en kapper

Ten zuiden van appartementengebouwen 4. Een Basisschool ‘Het Anker’

Gesitueerd ten westen, tegenover het centrum van de Aa-zone. 5. De ‘Koninkrijkzaal’ van de Jehova getuigen.

Gesitueerd ten westen, tegenover het centrum van de Aa-zone. 6. Het Rode Kruis gebouw

Gesitueerd ten westen, tegenover het centrum van de Aa-zone. 7. Een park

Gesitueerd in het zuiden van de Aa-zone. 8. Een begraafplaats

Gesitueerd in het zuiden van de Aa-zone.

3.2.2 Toegewezen perceel

(19)

Figuur 3: Perceelaanduiding Figuur 4: PerceelFiguur : Bestemmingsplan Veghel-Zuid Milieuzone

Het toegewezen perceel heeft te maken met milieuzone 1 en milieuzone 2. Het bestemmingsplan zegt het volgende over de milieuzones:

“ Ter plaatse van de aanduiding 'milieuzone - 1' mogen geen (beperkt) kwetsbare objecten worden opgericht.

Ter plaatse van de aanduiding 'milieuzone - 2' mogen geen kwetsbare objecten worden opgericht”

Zo mag de moskee wel gesitueerd worden in milieuzone 2, maar niet binnen milieuzone 1. De benodigde dienstwoning mag niet in milieuzone 1 en 2 worden gesitueerd. Wel mag er binnen de milieuzones worden geparkeerd.

Specifieke bouwaanduiding-1

Het perceel heeft te maken met specifieke bouwaanduiding-1. Het bestemmingsplan zegt het volgende over specifieke bouwaanduiding-1:

“ a. de bouwhoogte van ondergeschikte bouwdelen zoals torens mag niet meer bedragen dan 15 m¹;

(20)

3.3 Programma van eisen

3.3.1 Programma van eisen volgens opdrachtgever

Het nieuwbouwproject is functioneel onder te verdelen in twee hoofdcategorieën: sociale ruimte en gebedsruimte.

De binnenruimte bevat de volgende onderdelen:

Binnenruimte Gebedsruimte 450 m2_mannen 150 m2_vrouwen Verkoop 100 m2_{verkoopruimte} 20 m2_berging Dienstwoning 85 m2 Klaslokalen 100 m2 Keuken 38 m2_keuken

Kantoorruimten 20 m2_{mannen en jongeren} 20 m2_vrouwen

10 m2_imam Multifunctionele ruimte

(lezingen, seminars, feesten)

400 m2

(waaronder 200 m2_{ontmoetingsruimte voor vrouwen)} Ontmoetingsruimten 150 m2_{(inc. bibliotheek, werkruimte en spelruimte)} Verhuurbare ruimte (kapper) 10 m2

Berging 20 m2

Sanitair

(wc’s en wasruimte)

45 m2_mannen 15 m2_vrouwen De buitenruimte moet het volgende bevaten:

 Minaret

 Min. 30 parkeervakken  Laad- en losruimte  Groenvoorzieningen  Rokersruimte

3.3.2 Architectonisch programma van eisen

Wat

Waarom

Hoe

Natuurlijke kleuren

Ornamenten van natuurlijke vormen

van flora en fauna komen veel voor

Gebruik van kleuren die de natuur

kenmerken. En gebruik van een

(21)

ontstaan.)

Verwijzing naar het

paradijs

De architectuur en vormgeving

transculturele moskee is gebaseerd

op de symboliek van de traditionele

moskeeën

symbolische referenties te vinden

aan het paradijs, het zijn theaters

van god, herkenningspunten

binnen de stad en verbeeldingen

van de kosmos. Waterfontijn

Verschillende

bouwvolumes per

functie

Door het scheiden van de

verschillende bouwvolumes

ontstaan er tussenruimten die een

plaats voor interactie tussen

culturen geeft. De culturen die door

de multifunctionaliteit naar de

transculturele moskee worden

getrokken kommen samen in de

ruimten tussen de functies.

Deze tussenruimte wordt ingevuld

met groen, water en

ontmoetingsplekken en daarmee

op zichzelf en van de

aantrekkelijkste aspecten van de

transculturele moskee. Deze oase

wordt omgeven door de functies

van de moskee.

Zichtbaar/leesbaar

voor voorbijgangers

Met de nieuwe vormentaal wordt

het gebouw toegankelijker voor niet

moslims terwijl het in zijn essentie

nog steeds islamitisch is

Van buiten af zichtbaar maken dat

iedereen welkom is.

Neven functies voor

alle culturen, en

jong en oud

Om mensen met verschillende

normen er waarden met elkaar in

aanmerking te laten komen.

Als de transculturele moskee een

westers voorkomen heeft wordt

het gebouw ook toegankelijker

voor de Nederlanders en de

jongeren .

Sublieme ervaring

In de transculturele moskee komt

deze symboliek terug maar in een

nieuwe vormentaal

grootheid, oneindigheid,

zwevend, afwisseling en

herhaling, licht en duister.

Edmund Burke

(22)

3.4 Schetsontwerpen

(23)

(24)

4. Ontwerp Turks Cultureel

Centrum

4.1 Uitgangspunten

Nu de transculturele moskee steeds meer een westers voorkomen heeft wordt het gebouw toegankelijker voor de Nederlanders. Helaas hebben ze hiermee nog geen reden om de moskee te bezoeken, ze leren hierdoor ook de islam niet kennen. De transculturele moskee moet dus nog interessanter en toegankelijker worden dan we met een westerse vormgeving kunnen bereiken. Ook hiervoor brengt een terugkeer naar de islamitische tradities een oplossing. Waar de meeste moskeeën multifunctionele gebouwen zijn wordt de transculturele moskee een complex. Binnen dit complex worden de ruimtes voor verschillende nevenfuncties gescheiden van het bouwvolume van de gebedsruimten. Door het scheiden van de verschillende

bouwvolumes ontstaan er tussenruimten die een plaats voor interactie tussen culturen geeft. Deze herorganisering van functies is respectvoller voor de status van het gebed binnen het geloof. Gelijktijdig worden de nevenfuncties toegankelijker waardoor ze een rol kunnen gaan spelen bij het aantrekken van niet-moslims.

De culturen die door de multifunctionaliteit naar de transculturele moskee worden getrokken komen samen in de ruimten tussen de functies. Het is de plaats waar culturen met elkaar in contact komen. Deze tussenruimte wordt ingevuld met groen en ontmoetingsplekken en vormen daarmee op zichzelf een van de aantrekkelijkste aspecten van de transculturele moskee. Deze groene oase is een plek van rust en contemplatie, een afwisseling van de drukte van het dagelijks leven. Deze oase wordt omgeven door de functies van de moskee. Doordat deze functies zich inwaarts richten heeft het gebouw van binnen een gesloten karakter. Door de ruimten die zich in het complex tussen de functies bevinden open en transparant te houden blijft het geheel toegankelijk voor de buitenwereld. Gezamenlijk vormen deze aspecten de uitgangspunten van de multifunctionele moskee.

(25)

4.2 Ontwerp

4.2.1 Faciliteiten, Relaties en gebruik

Een belangrijke eis voor de plaatsing van de gebedsruimte dat er rekening mee moet gehouden dat er in een bepaalde richting gebeden moet word. Dit noemen we de Kible

Blokjes studie

Tabel: Per ruimte beschrijving van functie,Bezoekers en tijden en/of bezetting

Functie Bezoekers Tijden en/of

Bezetting

Gedsruimebte Bidden Moslims 5X per dag ~30% Vrijdags ~80% Feestdagen ~150 % Multifunctionele

ruimte Feesten, Conferenties Openbare ruimte Meestal weekenden

(26)

Verhuurbare ruimte Kapperszaak De kapper en klanten 09:00 tot 18:00 Bergingen Opslag goederen Moskee personeel

(vrijwilligers)

/ Sanitair Toileten en wudu

gelegenheid

Openbare ruimte Volledige bezetting als de gebedstijden naderen

Het Totale

moskeecomplex Bidden, Leren, socialiseren en ontwikkelen

Openbare ruimte (Geen huisdieren toegelaten)

Bijna 24 uur per dag open vanwege de gebedstijden

(27)

4.2.2 Entree (beeldkwaliteit/context) (kijk van de bezoekers naar de nieuwe

moskee)

(28)

Scherm voorgevel symbool voor open en gesloten

Het soort van tweede gevel voor het voorgevel kan bestaan uit meerder materialen

vormen.

Argumenten voor scherm varianten.

Het doel was:

o Dat de uiterlijk van de moskee zowel geborgenheid als openheid hoort uit te

stralen.

o Het hoort in zijn context te passen en met de tijd mee te gaan.

o Rekening houden met de bewoners aan de overkant van de voorgevel. Nu staat

er een openveld met veel groen en bomen.

Conclusie voor scherm:

o Een gevel waar je doorheen kunt kijken past goed in het idee open/dicht.

o De gevel kan zo gemaakt worden dat het makkelijk van vorm/materiaal te

veranderen is zodat, het met de tijd mee kan gaan bijvoorbeeld een scherm met

demontabele panelen (vervangen om de 5 a 10 jaar).

o Het beton/steen kan veranderd worden in een meer natuurlijker

uitstraling/materiaal bijvoorbeeld hout of klimplanten.

(29)

(30)

4.2.3 Binnenwereld

Het bijzondere aan de ontwerp in Veghel is dat je door het hart van het gebouw kunt lopen al voordat je het gebouw echt binnen gaat. Dit is een soort van tunnel midden in het gebouw. De tunnel sluit aan op een bestaande wandel route en is de open ruimte in het moskee complex waar moslims en niet moslim elkaar vaker tegen zullen komen. Hiermee is de drempel om de activiteiten in de moskee van dichter bij te zien aanzienlijk verlaagd.

Binnen in het gebouw komen de houten panelen weer terug met de zelfde functie. Voor de ingang van het gebedsruimte van de mannen op de begane vloer staan recht tegen over de schoenen kasten. Zo staan schoenen minder in het zicht, wat beter is voor de beeldkwaliteit. en tegelijkertijd kun je er toch wel deels doorheen kijken zodat, je kunt zien waar je je schoenen kwijt moet. Hier ligt deels een tapijt die je niet met schoenen mag betreden. De trappen hebben ook de zelfde panelen maar hier functioneert het balustraden. Midden in de ruimte is er een waterfontein.

(31)

De verdiepingsvloer in de gebedsruimte is eigenlijk een balkon (binnen) dat h.o.h. 6,8 meter uitsteek zonder ondersteunende kolommen er onder. Bovendien lijkt de vloer extreem dun om de rest van de hoogte van de vloeren iets naar achter liggen en gecamoufleerd worden door de balustraden van het balkon. Bijbehorende concept is zwevend.

Hieronder zie je het beeld vanaf het balkon naar de gebedsruimte van de mannen. In het midden staat de mihrab* en er naast zijn de kapstokken kast te zien

(32)

4.2.4 Plattegronden en routing

Rood= Sociale activiteiten (ook voor commercieel gebruik) Groen= Educatieve ruimten en kantoren

(33)

(34)

Tijdens de drukke zoals religieuze feestdagen en tijdens de vasten maand van de moslims wordt multifunctionele ruimte toegevoegd aan de gebedsruimte. De wand op de eerste verdieping van de gebedsruimte heeft schuif deuren die open kunnen. Deze deuren gaan open op deze druk bezochte dagen. De vrouwen kunnen dan in de multifunctionele ruimte bidden en de mannen kunnen de balkon dat op reguliere dagen voor de vrouwen is bedoeld tijdelijk in gebruik nemen.

Indeling Reguliere dagen

(35)

4.2.5 Doorsneden

Zie Tekeningen doorsneden

4.2.6 Gevelaanzichten

Zie Tekeningen doorsneden

4.2.7 Constructie

Zie constructie rapport

4.2.8 Bouwfysica

Zie bouwfysica rapport

4.2.9 Materialen matrix

(36)

5. Conclusies en aanbevelingen

In dit project waren er twee op te lossen problemen in de nieuwe moskee architectuur die met elkaar gecombineerd moesten worden. Ten eerste op maatschappelijk niveau het verzoenen van verschillende religies en ten tweede op architectonisch niveau het muteren van de moskee. Zonder dat het zijn basis waarden kwijtraakt.

Op maatschappelijk niveau is de moskee in Veghel zeer betrokken met zijn omgeving doordat het een deel uitmaakt van de dagelijkse route voor de omwonenden. De tunnel is de open ruimte in het moskee complex waar moslims en niet moslim elkaar vaker tegen komen. Op architectonisch niveau is het wat betreft materiaal en omvang in harmonie met zijn

omgeving. Door de leterlijk toegankelijke doorgang midden in het moskee is de drempel om de moskee van dichterbij of van binnen te zien aanzienlijk verlaagd.

De behaalde resultaat in het ontwerp voor Veghel oogt reëel en functioneel.

Zo'n multifunctioneel complex is voor een kleine stad als Veghel een hele verrijking maar, bij een groter locatie en een groter bevolking kan een de nieuwe moskee architectuur nog meer multifunctionaliteit bieden.

(37)

6. Literatuurlijst

Internet:

o

htp://www.encyclo.nl/

o

htp://nl.wikipedia.org/

o htp://www.vmarch.nl/projecten/pdf/9.pdf

Boeken:

o De nieuwe schatkamer van de filosofie door Robert Zimmer

o Euro islam architectuur ''De nieuwe moskee van het westen''

Onderzoek:

(38)

7. Verklarende woordenlijst

Mihrab: De mihrab is een poortvormige nis in de muur of tegen de muur van een

moskee, het geeft de gebedsrichting naar Mekka aan. De gebedsnis bestaat uit twee of meer zuilen die een boog of gewelf dragen. De mihrab komt veelvuldig voor in de islamitische architectuur.

Minbar: Preekstoel in een moskee, meestal bovenaan een trap met versierde

trapleuningen. Hier wordt de vrijdagpreek gehouden door de Imam. De minbar is vaak een verplaatsbare houten constructie, maar kan ook van steen tegen een muur zijn gebouwd.

Imam: Een imam is een islamitisch geestelijk leider, vergelijkbaar met een protestantse dominee of katholieke priester. Zo gaat hij voor in de gebeden in de moskee.

Wudu: Islamitische rituele wassingen die worden vereist vóór de dagelijkse vijf gebeden waarbij het gezicht, de neusgaten, het hoofd, de handen,de onderarmen, de voeten en de enkels met water worden gewassen.

Gebedskleed: Een kleed dat door moslims gebruikt kan worden voor het 5-maal dagelijkse gebed. Hoewel het kleed niet verplicht is, helpt het om te bidden op een schone ondergrond, met name wanneer de sudjud verricht wordt. Een gebedskleed is circa 110 cm bij 65cm, juist genoeg om de handelingen van het gebed te verrichten.

Sudjud: Een handeling tijdens het gebed waarbij de bidders neerknielen op hun knieen en naar voren buigen om het gebedskleed met hun hoofd/voorhoofd aan te raken.

Koran: Het enige van de door moslims erkende islamitische Heilige Boeken dat zuiver zou zijn overgeleverd. Voor moslims is de autoriteit van de Koran absoluut. Het wordt gezien als het Woord van God. De Koran wordt echter wel

geïnterpreteerd. Dit kan een dynamische interpretatie zijn die met de omstandigheden mee verandert.

(39)

Kible: De richting waarin de mensen bidden tijden het gebed. Letterlijk in de richting van Mekka.

8. Bijlagen

Bijlage 1 Thesis

Bijlage 2 Plategrond Locatie Bijlage 3 Montage handleiding Bijlage 4 Materialen matrix

(40)

Bijlage 1: Thesis

(41)

Bijlage 2: Plattegrond

(42)

(43)