Het (zelf)beeld van de rechter - De rechter als psychotherapeut?

De rechter

als

psycho-therapeut?

Raadsheren

zemdt

Hij

barceuoets

heem

(lob

72:77)

f\l\ r\\

LL\ \ R()l t\' clie ri'cct clltt heet' nratn e1r

kinclelen

in ccn hotel

krgeren.

Zij

leest 's rnor

gc'ns

in

cle krent rlet

in

clit hotel cen

lcllc

brancl

heeft gcri.occl . Ztj zret een firto ven hotclgesten clie op cle

b<>renstc r.clclicping

urnhopig

r-rit clc

rrrren

met lel<ens en

hrnclcloeken orn hulp zs.eeirn. Kolt claalna

hlijgt zij

te

horcn

illt halr mln

en kinclclen in clc r.nnlzee zijn , ,rll:l(

konren. Zi1 gelaakt

in ccn

crnstigc shocktocstancl.

\loet

het recht huer schaclcvcrgoecling ontlror.rclen cnkel op

gtoncl iar-i alc ornstanclighcicl dat zrj tijclers

ilc

lrrtncl nrct zelf c>p cle plel< clcs onhcils aens-czrg rr'as?'

Stel clat cleze ovcln.cglng staat

in ccn

conccpt-arlcst in

ccn z'.r:rk n-aalrn vclgoecling

rrn

zogeheten sch'il<sclraclc' ll.orclt gcr«rrc1ercl cioor ccn \.r'oLr\\ clie tu'ee r-rr-rr n:r cle

frttr-le gebculter-ris te horcn hccfi gcklcgcn clat haar ouclste

dochter

lrij ccn

verkeersonger:tl or-r-t het ler-cn is gckorrcn.

Hoe groot is cle

krns

clat clit teli:n'oorstel cle einclstreep

haa1t7

Ik

schlt: ntil. \\aalschijnlijircr 1i'1.;r nrij clat cle r-olclclrng

r,r-orclt eiges-ezen

lllct

clc

lrcclcrlr

ng

cht zi1. als nict stlcr kencl

rlct

het stelscl cler s-ct. I-Iirr: 1. ( )t rl toen'iizing in :un

mclkrng

horlt.

f)e \cclerhnclsc

ÍrLrrTcl' cloct _{niet llraac} ccn

bcloep

op, z.ijn relht-clt1ing. Elclcls

i.

cht.tnclcrsr het

r-cr-h:rll

vur-r cle inragin:L;r'e hotelhrencl r> ont:llr()Len aan cie rerlreelcling r,:rn Lolrl Bliclge en

lrtt

meu1.t clcel uit r,an cie r-rit:ltrrrak van clc II,rr-rse <>f l-orcls ir-t cle zeel< .l[clcttrg/tlin t,.

C).Bt'ittrr.! L-i cleze zr:rk gir-rg hel ()lr vcrgoecling rrr-i schrih

schaclc \-:Ln een r

rouu

clic r-riet zclf aann'e zig s-as

bij

het

verkeersongeval

l-eelbij

haar clochler cloclelijk ses<rnrl

m:rkte.

Vanclaag rlil

ik

rrl'aanclacht \.r:írgcn

vool§-irt

jk

zou

rril

lcn

noemen: de narcotiselcnclc motir-crir-rgspraktijh rrrn cle

\eclcr'lanclse rechter: ecrst s'orclt cle emotiorrele kclrr r-an

hct geschil phtgespoten. en ren'olgens

uolclt

clie kern

l-cggcsncdcn

in

cle klrLelilieJclere. gesteri[secrdc snijzelcn van het recht.

Een voorbeeld:

lull'-Joost. Hii

kornt sezorcl tr:r ri'crclc1l

k<rrle Lijcl na zlin gelroc>rte s.olclt hij §'cr:lcns ccn liesblelrk

gcopclccrcl. Als gcr.olg

vrn

meclische forLten is ecn

cnrsti-ge hersenbeschacliging opgctrcclcn. .foost is z\\ irilr spls

tisch.

hij kan niet

zitten. lcipen. icts

opplkkcrr

ol

pr':Ltr:n. De rechtbank hrcl

rrn

eik r rr-r ïreicle

ltrrlrr':

cclr i1r:rncn-gckl tocgclicncl

run./

i(1.[)()a). Het hoi lLeetr

tlit

\\rrrrrr\ \cr

nietigcl en cle snreltengelthorclerrng

efucl'rzcn.

Dric

l-eken

gelecler-r heelt cle Hoge Rrrcl r-ritspr-rei<

geclrln:

het

i essrLticlreroep

t

ercl r envorpen.'

Irr

rlt

tnesten van het hol'er-r cle Hoge Raacl gaat het

'.,

':.,- , ,:rr rr11 problccnr clat

in

cle n-erkclijkhcid

\:rn

p.lr-tilcil

:.r(::

u:t ir-,r :-,r,1 .neelt: ttrssen \\ ie is cle

ltehancielrnqs-()\ etrtl l :l':. . . ::--.r1.- !.,' ,tll(tl7 \,f rrt: r-.]i\ r r(flgr f(,11!l

q.rnl

l.rrr'--

_{r ..}

k<ttttcn hof cr-I Hrrgr

R-,-,-.

_-r:

_-

::rr-.':c ,:-,:

.:r

Rc.irrltenk ten c>nrecl'ite het lte:I:r:rrt

, '

:-

-.r

:

-.rt

.::t c<rt

ao1tt1-:lc-tr-rele rel:rtie tr.LSSen lret Zlui{(ll-tr.tt, c,- !Lr ,)r.trlr:i ,.1.1/.ia,. \\relLt'op ku.atn het clrn s c, r,Llr :n rlc ltclcr :ng:n u'c1d

van cle oudcrs? Zij hrclclen i1ulr!tr\ ()c1rl ,i-L:

tlr

r rtrtr hLrn

r-rezir-r ir-rglijpcnclc gcr-o1gen

vrn

cle

rilciir>!lir

ioulen een

inl>reuk

volnden op

cle integriteit r:rrr hun gczinsler.cn (ert,

_{I E\R\I).}

Op clit pLrnt norclen clc outlcls cloor hct

Hof

vakkunclig afgescn,c:crd: alt. 8 E\

R\I

strekt niet 1o1

beschcnnng r,:rn het cloor cle ourlc'rs gcstelcle en

ben,eer-clelijk gcschonclen belang. \ierclcr

gcrn

s.ooLci ter toelich

ting.

In

de ogerr r.an de Hoge Rrrecl geefi clit oorcleel nict

blijk

r

ln

eer-r onjuistc

lechtsopllttinsl

het is niet onlteeril-pelijk en irchoefcle geen neclele n'r<Íivering.

(Jok _{zoncler nadere moti\.ering bcgriipelijki}

Aclr.ocaat-gcncra:Ll Lurngemeijer n,aagt zich aan ccn hr,:pothese rnet

bctlcliking tot

's hof,s geclachtegang. Aanncnrcliyk is clat

hct 1'rol hccÍt becloelcl clet cle or-rclers

ook

na dc mcclische

Íor-rten hun zoon kunnen opr oeclen en pcrsoonlilkc

Il,r,qrrrruhLiLutrli]krtchlrrnileRrliisrri 1 rl9illl.\1lllt :9i

rcr-'ir.it

(,L.nrn!rn

2 HR .\,repreilther lllL)t) RjJ1l lJr,. llí1.

t

Pr)f . nï..1./1. NittrtLcttl.tuis. l:olo ij'?lrLat

TRTMA 2000, nr. I 0 ldecember)

Prof.

mr.

_f.H.

Nieuwenhuis*

E

betrekkinger-r met hen.r kunnen onderhouden en dat

claar-om _lJeen sprake is van schendir-rla van het

in

at.

B

omschre-\ en rc( lrt. ltldtts Langerneijer.

llaar

als l.ret hof

dit

inderdaad l-reeft bedoekl, \\iaarolr

heeft het

dit

clan niet gezegd? Zou hct kunnen zijn dat hof

de onders clit toch

l,el

r,.range bericht heeft u,.illen bespa-ren:

in

cle mogelijkheid om met Lls,' zoon Joost

persoonlij-ke betrekkingen te onderhouden is na cle medische fbuten geen veranclering gckomen? Als 's lx>fs zwijgzl.amheid zou

zijn ingegeven cloor rnededogen met c1c ollclers clie het

De rechter heeft een onafwijsbare taak

als hoeder van de coherentie van het

recht

hof wilcle behoeden voor een harcle waarheid. dan is clit psychotherapeutisch motief volstrekt misplaatst.

Een sooltgelijk psychotherapelltisch motief ligt

mis-scl-rien ook ten grondslag aan een apodictische

overwe-ging van hetzelfde hof

in

een anclere, veelbesproken, zaak: Jeffrcy.

De _{oudels van Jeflrev r.orclcren een verklaring} voor

recht dat l-ret ziekenhuis van de \rrije Unir.ersiteit

aanspra-kelijk

is voor de dood r-an hun zoon. die

in

het zn-embad van het ziekenhuis is verdronken. Als belang voelen zij

aar, dat zij pas een zinvol begin kunnen maken met de

verwerking van de dood van Jeffrey als de

aansprakelijk-heid van l-ret ziekenhuis is vastgestelcl. Het hof heeft

daar'-omtrent overwogen dat aan een clergeli.ik zuiver emotio-neel belang, hoe zwaar-wegend ook, geen voldoende lech-tens relevant belang kan s,orden toegekend.

De Hoge Raad venr-erpt de tegen clit oordeel gerichte cassatieklacht.r Ook hier r.alt het r.r.roeilijk zich te

onttrek-ken aan de indruk dat hof en Hoge Raad de ouders tegcn zicl;,zelí.in bescl-rerming hebben

willen

nernen. De vast-staande feiten laten nauwelijks een andere conclusie toe dan clat de moeder, zo niet uitslr-ritencl, dan toch

in

zccr overwegende rnate, de schuld droeg van de dood van haar kind. is het clan niet beter cle ouders te behoeden

voor de traumatische gevolgen van de onthulling van deze waarheid, dcnr de

_-

onuitgesproken

_-

boodschap dat voor de rechter geen taak is w-eggelegd

in

l-ret kader van het rouwproces'i

Nee, dat is niet beter, althans niet zonder naderc

toelich-ting. De rechter heeft een onafwijsbare taak a1s hoecler

van de coherentie van het recht. De Amerikaanse

reclrtsfi-losoof Ronald Dworkin spreekt

in

clit verband

van

'Law as

Integrity':

'A jttdge deciding tutclougblin might

tbink it

utTittst to require compensation

_for

any emotktnal injury. Btrt iJ' be

accepts integrity and knows tbat some uictims of

ento-tional cíamage baue alreacly been giuen a rigbt ïo cotll-penscttion, he

will

baue a reason

_for

clecicling ín

_farcr

oJ'

Mrs. Mc Lctugb

lin

neuerrh eless.''

3. HR 9 oktober 1»8. ,V 1998. 8r. 4. R. Drorkin, Iilu's Entpit?. p. 7 t-i. J. HR 1 november 1996. ,V 1»r. 13r.

6. HR li april 199+..[1D+ 608 7. PG boek 6. p. J88 e.v.

De rechter die

_/

10,000 smartengeld toekent aan een man clie ernstíg or-er zijn toeren is gelaakt door l'ret gekraai van de haan van zljrt butu'rlani. heeft iets

uit

te leggen als hii ven'olgens smartengelcl onthoudt aan de olrders die als

gevolg van een íottt r'an een ander hun kincl verliezen. Zo

ook cle rechter die het zuiver emotionele belang van de

vrouw die van de cloor 'Rooms-katholieke religieuzen gedreven inrichting Moeclerheil' n i1 s'eten

wie

haar vader

is, bonc,treei', en clie vervolgens het zttivet'emotionele

gehalte van het belang van de oudels van

leffrev

aangrljpt orn hen niet onïuan.kelijkte verklaren. Ook deze rechter heeft iets

uit

te leggen.

Vellicht

is deze uitleg

in

beide gevallen w'el te geven, maar dat moet dan wel gebeuren. Het verhaal van het recht a1s een bont, maar niettemin coherent piltroon \ran regels en beslissingen, is een feuilleton wílarvan de nieu

we

afleveringen

wel

nieuwe wegen mogen insl:ran, maar slechts dan, s/anneer de aansluiting met cle reecls

gebaan-c1e paden helder en overtr.rigend worclt triteengezet.

Recht is confrontatie. Rechters moeten partiien soms

confronteren met harde waarheden. Als een rechter meent

clat vergoeding van af'fectieschade moet rvorclen afgewe-zen omdat vergoecling van

dit

soort schade niet strookt met de wi1 van de w'etgever, moet

hij

ouders die

smarten-geld vorderen weÉlens de dood van hnn kincl, confronte-ren met de waalheicl dat c1e regering beclucht was voor

w-at zii noemde 'commercialisering van verclriet'. De

rege-ring voercle

tel

toelicl-rting van haal stanclpunt ec'n imagi-naire w-eduwe ten tonele, die gedr,rrende cle procedure haar verdriet 'op peit' moest houden en geen nieuwe

rela-tie moest opbour,ven, om toewijzing van haar vordering

niet

in

gevaar te brcngen.- Een verassende heropvoering

van 'Die lustige Witzue'.

Deze proeve van legislatieve verbeelclingskracht moet de rechter voorhouclen

aan

ouders die smartengeld vor-deren van de man die hun

kind

sexueel heeft misbruikt en veruolgens heeÍt geclood: gevaar voor commercialisering r.an verdriet.

De rechter als psychotherapellt? Jazeker.

Werde. der cltt ltist: heelmeester. Dat is r-rw voot'naamste taak: U _{heelt, zo 5;oed en zo} kwaad als het gaat, geschokt rechtsgevoel, Het _Elrootste belang van het recht is

vln

zui-ver emotionele aarcl; het rondpompen van ge1c1 is bijzaak.

(,

TREMA 2000, nr.

I0

(december)