De rol van godsbeelden in de levensverhalen van vrouwen met een incestervaring
Balk-van Rossum, A.W.
2017
document version
Publisher's PDF, also known as Version of record
Link to publication in VU Research Portal
citation for published version (APA)
Balk-van Rossum, A. W. (2017). De rol van godsbeelden in de levensverhalen van vrouwen met een incestervaring.
General rights
Copyright and moral rights for the publications made accessible in the public portal are retained by the authors and/or other copyright owners and it is a condition of accessing publications that users recognise and abide by the legal requirements associated with these rights. • Users may download and print one copy of any publication from the public portal for the purpose of private study or research. • You may not further distribute the material or use it for any profit-making activity or commercial gain
• You may freely distribute the URL identifying the publication in the public portal ?
Take down policy
If you believe that this document breaches copyright please contact us providing details, and we will remove access to the work immediately and investigate your claim.
E-mail address:
INHOUDSOPGAVE
Voorwoord 15 Inleiding 19 Probleemstelling 20 Vraagstelling 21 Doelstelling 21Indeling van dit proefschrift 23
I. THEORETISCH GEDEELTE 25
1. Inleiding 27
2. Traumatisering 32
2.1. Terminologie en definiëring 32
2.2. Onderzoek en theorie 37
2.2.1. Geschiedenis van het traumaonderzoek 37
2.2.2. Inhoud van het traumaonderzoek 40
2.2.3. Neurobiologie en psychologie 41
2.2.4. Psychologische theorieën 43
2.2.5. Het ‘Assumptive World’ model van Janoff-Bulman 46
2.3. Gebeurtenis, persoon en context 54
2.4. Gevolgen 62
2.5. Herstel 63
2.5.1. Terminologie 63
2.5.2. Aard van het herstel 64
2.5.3. ‘Eindpunt’ van het herstel 65
3. Coping 66
3.1. Terminologie en definiëring 66
3.2. Onderzoek en theorie 71
3.2.1. Indelingen van coping 72
3.2.2. Dimensies van het copingproces 73
3.2.3. Geschiedenis van het copingonderzoek 76
3.2.4. Inhoud van het copingonderzoek 77
3.3. Gebeurtenis, persoon en context 79
3.4.1. Godsdienst en geloof als persoonsgebonden factor in het 85 copingproces
3.4.2. Godsdienst en geloof als contextgebonden factor in het 91 copingproces
3.4.3. Godsbeelden en het copingproces 96
3.4.4. Onderzoek naar religieuze coping 97
4. Posttraumatische groei 100
4.1. Terminologie en definiëring 100
4.2. Onderzoek en theorie 105
4.2.1. Oorsprong of oorzaak van PTG 105
4.2.2. Indelingen van PTG 105
4.2.3. Geschiedenis van het PTG onderzoek 107
4.2.4. Inhoud van het PTG onderzoek 109
4.3. Gebeurtenis, persoon en context 112
5. Incest 117
5.1. Terminologie en definiëring 117
5.2. Onderzoek en theorie 121
5.2.1. Geschiedenis van het incestonderzoek 122
5.2.2. Inhoud van het incestonderzoek 125
5.2.3. Neurobiologie en psychologie 144
5.2.4. Psychologische theorieën 145
5.3. Gebeurtenis, persoon en context 146
5.4. Gevolgen van incest 156
5.5. Herstel 163
5.5.1. Terminologie 163
5.5.2. Aard van het herstel 164
5.5.3. ‘Eindpunt’ van het herstel 165
6. Godsbeelden 166
6.1. Terminologie 166
6.2. Definiëring 168
6.3. Indelingen en dimensies of aspecten van godsbeelden 168 6.4. Theorie en onderzoek vanuit psychologisch perspectief 172 6.5. Theorie en onderzoek vanuit theologisch perspectief 185
6.6. Neurobiologie en neurotheologie 195
6.7.1. Theorie 197
6.7.2. Onderzoek 199
6.8. Godsbeelden en incest 200
6.8.1. Theorie 201
6.8.1.1. Vanuit psychologisch perspectief 201
6.8.1.2. Vanuit theologisch perspectief 202
6.8.1.3. De feministische theologie 202
6.8.1.4. God de Vader 206
6.8.2. Onderzoek 208
6.9. Godsbeelden en theodicee 210
6.9.1. Het kwaad 210
6.9.2. God en het kwaad 213
6.9.3. Godsbeelden, theodicee en incest 218
II. EMPIRISCH GEDEELTE 221
7. Methodologie 223
7.1. Kwalitatief en kwantitatief 223
7.2. De keuze voor kwalitatief onderzoek 223
7.3. Onderzoeksperspectief en methode 224
7.4. Filosofie en theologie 230
7.5. Aard van het onderzoek 234
7.6. De plaats van de onderzoeker 235
7.7. Ethische aspecten 236
7.8. Beperkingen van het onderzoek en de methode 240
7.9. Dataverzameling en data 243
7.10. Werkwijze 246
8. Incest in de verhalen 253
8.1. De respondenten 253
8.1.1. Leeftijden bij deelname 253
8.1.2. Levensloop 254
8.1.3. Kerkgenootschap/geloofsgemeenschap 255
8.2. De daders 257
8.2.1. Broers als daders 258
8.2.2. Vaders als daders 260
8.2.3. Anderen als daders 263
8.3. De incestgebeurtenis(sen) 264
8.4.1. Leeftijden tijdens de incestperiode 267
8.4.2. De beleving van de incest 268
8.4.3. Zelfbeschrijving 269
8.4.4. Coping tijdens de incestperiode 269
8.4.5. Religieuze coping tijdens de incestperiode. 270
8.4.6. Coping na de periode van incest 271
8.4.7. Religieuze coping na de periode van incest 274
8.4.8. Zwijgen en praten 276
8.4.9. Hulpverlening 278
8.4.10. Gevolgen van de incest 279
8.5. De context 285
8.5.1. Gezin en familie 285
8.5.2. Moeder als niet-dader 288
8.5.3. Vader als niet-dader 290
8.5.4. Zussen 291
8.5.5. De bredere sociale omgeving 292
8.5.6. De kerk en de kerkelijke gemeente 293
8.6. De culturele context 295
8.6.1. Maatschappij en kerk tijdens de jeugd van de meeste respondenten 295 8.6.2. Maatschappij en kerk op het moment van vertellen van haar verhaal 302
9. De godsbeelden in de verhalen 320
9.1. Inleiding 320
9.2. Schets van de aanwezige godsbeelden 321
9.2.1. De dimensie van de attributies 323
9.2.2. De relationele dimensie 325
9.2.3. De dimensie van het passief handelen 327
9.2.4. De dimensie van het actief handelen 329
9.2.5. Andere aspecten van de godsbeelden 331
9.2.6. Totaalbeeld 332
9.3. Groepen 334
9.3.1. Groep A, positieve dimensies 335
9.3.2. Groep B, problematische dimensies 349
9.3.3. Groep C, negatieve dimensies 368
9.3.4. Groep D, geen dimensies 378
9.3.5. Factoren die een rol spelen bij de verschillende groepen 386
9.3.6. Samenvatting 395
9.4.1. Positieve waardering 397
9.4.2. Negatieve waardering 400
9.4.3. Kanteling van negatief naar positief 402
9.4.4. Vaderbeeld en factoren die een rol spelen 403
9.4.5. Het ‘Onze Vader’ 404
9.4.6. De kruistheologie 405
9.5. Jezus 406
9.5.1. Inhoud van het beeld van Jezus 406
9.5.2. Jezus en de godsbeelden 411
9.5.3. Jezus en God de Vader 411
9.5.4. Jezus en satan 412
9.6. De Heilige Geest 415
9.7. Theodicee 417
9.7.1. Theodicee in de verhalen 417
9.7.2. Inhoud van de theodicee in de verhalen 418
9.8. Zingeving 425
9.8.1. Zingeving in de verhalen 426
9.8.2. Inhoud van de zingeving 427
10. Posttraumatische groei in de verhalen 431
10.1. Groei op het terrein van de zelfperceptie 432
10.2. Groei op het terrein van de interpersoonlijke relaties 434 10.3. Groei op het terrein van de levensfilosofie 435 10.4. De rol van God bij de groei, ofwel de lijn tussen godsbeelden en 438 posttraumatische groei
10.5. De lijn tussen incestervaring en posttraumatische groei 438 10.6. De mogelijke verbindingslijn tussen godsbeelden en de lijn tussen 439 incest en posttraumatische groei
10.7. Factoren 440
11. Voornaamste uitkomsten 441
11.1. De aanwezige godsbeelden 441
11.2. Incest en godsbeelden 442
11.3. Incest en rollen van God 443
11.4. Incest en God de Vader 444
11.5. Incest en Jezus 445
11.6. Incest en de Heilige Geest 445
11.7. Incest en elementen uit de Bijbel en de christelijke leer 445
III. REFLECTIE EN DISCUSSIE 447
12. Reflectie en discussie 449 12.1. De basisassumpties, de religieuze variant en posttraumatische groei 450
12.1.1. De basisassumpties 450
12.1.2. De religieuze variant van de basisassumpties 453 12.1.3. De basisassumpties en posttraumatische groei 457
12.2. De godsbeelden 459
12.2.1. De vorming en ontwikkeling van de godsbeelden 459 12.2.2. Theologie en psychologie, openbaring en ervaring 460
12.3. Rollen van de godsbeelden 464
12.3.1. God 464
12.3.2. God de Vader 473
12.3.3. Jezus 476
12.3.4. De Heilige Geest 480
12.3.5. God en het kwaad en lijden 482
12.3.6. De rol van God bij zingeving 489
12.4. De leer van schuld en zonde, van vergeving en verzoening 490
12.4.1. Schuld en zonde 491
12.4.2. Vergeving en verzoening 497
12.5. Vrouwvisie en metanarratieven 510
12.6. Andere aspecten in de verhalen 515
IV. CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN. 525
13. Conclusies 527
14. Beantwoording van de onderzoeksvraag 531
15. Aanbevelingen 533
15.1. Algemene aanbevelingen 533
15.2. Aanbevelingen voor vervolgonderzoek 534
15.3. Aanbevelingen voor het pastoraat 536
15.4. Aanbevelingen voor de theologie en de verkondiging 538
15.5. Aanbevelingen voor de kerken 541
Samenvatting 544
Summary 552
Bijlagen 560
Informatie 560
Pilot 560
Informatiebrief/mail t.b.v. het verdere onderzoek 562
Media 565
Liedteksten en gedichten 572
Literatuur 582
